ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE t. X X V I, Z. 1, W ARSZA W A 1975
A D A M B EZ W IŃ SK I, S T A N IS Ł A W D Ą B E K , E LŻB IET A G A Ł A J, K A R O L G A SZEK , N A T A L IA L ISS, Z D Z ISŁ A W W ŁO D A R C ZY K
W PŁY W SPO SO BU SU SZEN IA PR Ó B E K GLEBY NA W Y N IK I OZNACZEŃ M AGNEZU I M IK RO ELEM EN TÓW
C en traln y O środek M eto d y czn o -N a u k o w y d. s. S ta cji C h em iczn o -R o ln iczy ch IU N G w e W rocław iu
K iero w n ik — doc. dr hab. R om an Czuba
W ojew ódzkie stacje chem iczno-rolnicze oznaczają w próbkach pobie ra n y c h do b ad ań odczynu i zasobności gleby obok rozpuszczalnych form fosforu i p o tasu coraz pow szechniej zaw artość tzw . p rzy sw aja ln y c h form m agnezu oraz m ikroelem entów : m an g an u , m iedzi, boru. m olibdenu i cyn ku. O rozm iarach ty ch prac św iadczy liczba próbek gleby (w tysiącach) zbadana w ro k u 1972 n a zaw artość w ym ienionych pierw iastków :
B adania te m ają na celu w stępn e rozeznanie zaw artości m ik ro ele m en tów w glebach różnych rejonów k ra ju , d ając podstaw ę do prognozo w ania potrzeb p ro d u k cji naw ozów m ikroelem entow ych. W przy p ad k u m agnezu są to bad ania system atyczne, prow adzone na nieco m niejszą skalę niż b adan ia n ad zaw artością p rzy sw aja ln y c h form fosforu i potasu w glebach. M agnez i m ik ro elem en ty oznaczane są w ty ch sam y ch pró b kach, w k tó ry c h bada się odczyn oraz zaw artość fosforu i potasu. P rz y gotow anie p ró b ek do analizy odbyw a się wg ogólnie przy jęteg o spo sobu, tzn. p ró b k i są pow ietrznie suszone do stałej w agi w pu d ełkach karto now ych , rzadziej w w oreczkach płóciennych.
Czasem, gdy chodzi o szybkie uzyskanie w yników , suszenie próbek odbyw a się w podw yższonej tem p e ra tu rz e . Coraz częściej p ow staje po trz e b a szybkiego u zyskania w yników do celów diagnostycznych. D otyczy to głów nie pojedynczych pró b ek g leby p o b rany ch in te rw e n cy jn ie z pól, n a k tó ry c h zaobserw ow ano o bjaw y m ogące w skazyw ać na niedobór p e w ny ch składników . W ty ch p rzy p ad k ach szybkie suszenie próbek w pod
Mg — 636 M n — 68 Cu — 64 В — 59 Mo — 41 Zn — 32
wyższonej tem p e ra tu rz e może okazać się niezbędne, aby ja k n a jp rę d ze j przedsięw ziąć odpow iednie środki w celu usunięcia przyczyn, pow odu jących n ien o rm aln y rozw ój roślin. Nie w iadom o jednak, czy tego rod za ju postępow anie nie m a w p ły w u na końcow y w y n ik analizy.
N ieliczne ogłoszone na ten tem a t w y nik i badań dotyczą w yłącznie w p ły w u różnych sposobów suszenia pró b ek gleby na pH i na zaw artość p rzy sw ajaln y ch form fosforu i potasu. A u to rzy [2, 3, 4, 5] są n a ogół zgodni, że szybkie dosuszanie p ró b ek w suszarkach lu b pod p ro m ienni kam i może m ieć w pływ na w y n ik analizy. Z ty ch przyczyn G ó r s k i [2] i P e t e r [3] zalecają, aby nie suszyć p ró bek w w ysokich te m p e ra tu rach . S z t o b e [5] dopuszcza suszenie p ró b ek gleby w tem p e ra tu rz e najw yżej 30-35° C. T a k y i [6], P i s k u ł a [4], a także C z u b a i w spół au to rzy [1] podają, że w sk u tek szybkiego suszenia p ró bek w w yższych te m p e ra tu ra c h stw ierd za się w glebie w iększą zaw artość P 20 5 lu b K 20 albo obu ty ch pierw iastków . W ty ch w a ru n k a ch stw ierdzono też wyższe pH, a n aw et p rzy suszeniu na k a lo ry fera ch rów nież podw yższone w y niki K 20 . Nie zaleca się rów nież suszenia próbek gleby w w oreczkach płóciennych [1].
W edług P isk u ły analiza pró b ek g leby bez ich w ysuszenia d aje w y n ik i niższe dla P 20 5 i K 20 niż p rzy w ysu szeniu pow ietrznym . M ożna w ięc przypuszczać, że sposób suszenia, a także rodzaj opakow ania, w k tó ry m p róbki gleby są suszone, nie są bez w p ły w u na w y niki analiz p rzy sw ajaln y ch form m agnezu i m ikroelem entów , k tó re oznaczane są ze znacznie w iększym stopniem dokładności niż m akroelem enty .
M ETO D Y K A B A D A Ń
W badaniach prow adzonych przez C e n tra ln y O środek M etodyczno- -N aukow y IUNG we W rocław iu uczestniczyły w ojew ódzkie stacje che m iczno rolnicze w Bydgoszczy, G liw icach, K rakow ie i Szczecinie. Do badań p obrano w każdej stacji w iosną 1972 r. po 10 dużych próbek z w arstw y ornej m in e raln y c h gleb lekkich, średn ich i ciężkich, razem po 30 próbek.
P rz y k lasy fik ow an iu g eo w edług zwięzłości posługiw ano się m etodą stosow aną w stacjach chem iczno-rolniczych:
— gleby lekkie do 10°/o części spław ialnych, — g leby średnie 11-35% części spław ialnych, — gleby ciężkie ponad 35% części spław ialnych.
Łącznie zatem b adan y m a te ria ł obejm ow ał 120 próbek gleby, w k tó ry ch oznaczano zaw artość m agnezu, m anganu, m iedzi i boru, w 90 próbkach zaw artość m olibdenu, a w 60 — zaw artość cynku. K ażda z
du-W pływ suszenia próbek na oznaczanie pierwiastków w glebie 189
żych próbek po dokładnym w ym ieszaniu została rozdzielona n a 5 p o je dynczych, k tó re n astępn ie b yły suszone w zróżnicow anych w aru n k ach . Zróżnicow any był także rodzaj opakow ania próbek. W rezu ltacie badano pięć kom binacji, a m ianow icie:
I — suszenie pow ietrzne n a p łytce P etriego, II — suszenie pow ietrzne w w oreczku płóciennym , III — suszenie pow ietrzne w p u d ełk u tek tu ro w y m ,
IV — suszenie w suszarce (60°-70°) w p u d ełk u tek tu ro w y m , V — 'suszenie pod p ro m ien n ikam i w p u d e łk u tek tu ro w y m .
A nalizy chem iczne p ró b ek gleby w ykonyw ano sukcesyw nie w m iarę uzyskiw ania odpow iedniego stopnia ich w ysuszenia. Różnica w czasie m iędzy analizą próbek dosuszanych sztucznie (sposób IV i V) a analizą próbek suszonych pow ietrznie w ynosiła od 2 do 3 tygodni.
A nalizy chem iczne bad an y ch pierw iastk ó w zostały w ykonane w edług m etodyki obow iązującej w ojew ódzkie stacje chem iczno-rolnicze, a m ia nowicie:
— m agnez m etodą Schachtschabela z żółcienią tytanow ą,
— m an gan m etodą S chachtschabela z nadsiarczanem am onow ym (pH 8),
— m iedź m etodą S c h arrera-S ch au m lö ffela (wyciąg w edług W e-sterhoffa),
— bor m etodą B erg era-T ru o g a z d w u an trim id em , — m olibden m etodą G rigga z rodan k iem potasu, — cynk m etodą ditizonow ą w w yciągu 0 ,ln HC1.
W celu w ykluczenia przypadkow ości do obliczeń staty sty czn y ch w y ników p rzy ję to średn ie ary tm ety c zn e z 10 pró bek gleby. Obliczeń do konał Z akład E lektronicznej T echniki O bliczeniow ej IUNG w P u ła wach. Za pom ocą analizy w a ria n c ji stw ierdzono istotność różnic m iędzy śred n im i w ynikam i. P o n adto za pom ocą testu D u n n e tta (dla a = 0,05) zbadano istotność różnic m iędzy śred n im i „w zorcow ym i” a pozostałym i średnim i.
Za wzorzec p rzy ję to pow ietrzne suszenie prób ek gleby n a szkle (I sposób suszenia), wychodząc z założenia, że szkło lab o ra to ry jn e (płytki Petriego) jest tw orzyw em , z którego w czasie suszenia nie m ogą do gle by p rzejść żadne zw iązki zaw ierające badane m ikroelem enty. N atom iast g w aran cji tak iej, jak się w ydaje, nie stw arza te k tu ra lub tk an in a, z k tó ry ch zrobione są pu d ełk a i woreczki, używ ane najczęściej do przecho w yw an ia pró bek gleby. W p rzy p ad k u stw ierdzenia istotn ych różnic m iędzy śred nią w zorcow ą a pozostałym i śred n im i obliczono najm n iejszą różnicę udow odnioną (NRU) dla różnicy ty ch średnich.
W Y N IK I B A D A Ń
W zestaw ieniu w yników zachow ano podział w edług zwięzłości gleb, tra k tu ją c oddzielnie gleby lekkie, średn ie i zwięzłe (tab. 1-6). P odane zaw artości p rzy sw ajaln y ch składników w glebie są średnim i a ry tm e ty cznym i w yników analizy 10 oddzielnych pró b ek gleby.
OM ÓW IENIE W YNIK ÓW
M a g n e z . Isto tne różnice w po ró w n an iu z w zcrcem stw ierdzono ty lko w badan iach w ykonan y ch przez W ojew ódzką S tację Chem iczno- -R olniczą w Bydgoszczy w g ru pie gleb śred n ich i ciężkich (tab. 1). W w ynikach analiz pozostałych 3 stacji nie m a udow odnionych różnic ani w zależności od ro d zaju opakow ania próbek, ani od sposobu dosuszania, m im o że gleby w zięte do badań różniły się znacznie pod w zględem
za-T e b e I a .1 Wyniki oznaczeń magnezu przysw ajalnego w próbkach g leb y suszonych różnymi sposobami
/ś r e d n i e z 10 próbek - w ng n a 100 g g le b y /
D e te rm in a tio n r e s u l t s o f a v a ila b le magnésium i n s o i l sam ples d r ie d up by d i f f e r e n t methods /m eans f o r 10 sam ples i n Jug р эг 100 g o f s o i l /
r Grupa m echaniczna gleby L3chanical group of soil Wojewódzkie ßte^- с je chem iczno- - ro ln ic z e P r o v in c ia l A gri c u l t u r a l Chemi s t r y S ta tio n Sposób s u s z e n ia próbek Sainpl-э d ry in g method P rz e d z i a ł u fn o śc i I I I I I I IV V Oonfidenœi n t e r v a l Gleba le k k a Bydgoszcz 6 ,3 6 ,1 6 ,7 6 ,1 6 ,2 L ig h t s o i l Gliv7ice 2 ,4 2*9 3 ,2 2 ,3 2 ,5 Kraków 2 ,2 2 ,2 2 ,5 1 ,7 1 ,4 S zczec in 2 ,2 2,3 2 ,3 2 ,5 2 ,2 Gleba ś r e d n ia Byc'goszcz 2 ,9 3 ,0 3 ,4 * 3 j3 * 3 ,0 0 ,3 8
■ Medium s o i l G liw ice 13,0 13,2 13,0 13,3 1 3,4
Kraków 6 ,0 5 ,0 6 , i 6 ,0 5 ,9
S z c z e c in 3 ,3 2 ,9 2 ,7 2 ,6 2 ,6
G leba c ię ż k a Bydgoszcz 9,3 8 ,3 * 7 ,8 * 7 ,9 * 7 ,9 * 0 ,7 4
Heavy s o i l G liw ice 13,8 14,1 13,9 13,7 13,6
Kraków 9 ,1 8 ,9 9 ,1 9 ,0 8,7
S z c z e c in 4 ,9 4 ,9 4 ,9 4 ,8 4 ,7
* Różnice s ta ty s ty c z r d s udowodnione S t a t i s t i c a l l y proved d if fe r e n c e
I - S u szen ie pow ietrzne na p ły tc e P e tr ie ç o - A ir-d ry ir.g on P e t r i d is g a s I I - Suszenie pow ietrzne w v.roreczku płóciennym - A ir-d ry in g i n lin e n bags I I I - S uszenie pow ietrzne w pudełku tcktvrowym - A ir-d ry in g i n card b o ard boxes
IV - S uszenie w su szarce /6 0 -7 0 °С / w pudełku tekturowym Drying i n d r i e r /tem p . 60-70°С / i n card b o ard boxes V - S uszenie pod prom iennikami w pudełku tekturowym ‘
W pływ suszenia próbek na oznaczanie pierwiastków w glebie 191
w artości przysw ajalneg o m agnezu (gleby śred nie i ciężkie analizow ane przez W ojew ódzką S tację Chem iczno-R olniczą w G liw icach zaw ierały ok. trz y k ro tn ie w ięcej p rzy sw ajaln eg o m agnezu niż gleby badan e przez W ojew ódzką S tację C hem iczno-R olniczą w Szczecinie).
A nalizując otrzym an e w yniki, niezależnie od udow odnionych różnic, m ożna stw ierdzić, że nie m a w y raźn y ch zm ian w zaw artości m agnezu w glebie spow odow anych rodzajem opakow ania, w k tó ry m pró b ki b y ły suszone. W idoczna jest n ato m iast ten d e n c ja sp ad k u zaw artości tego p ie r w iastk a pod w pływ em suszenia p ró bek w podw yższonych tem p e ra tu ra c h , gdyż w 8 n a 12 przyp ad ków uzyskano nieco niższe odczyty niż w p ró b kach suszonych pow ietrznie sposobem pierw szym . S tw ierdzone różnice — n a w e t udow odnione — nie m ają prakty czn ego znaczenia p rzy w yce nie stopnia zasobności gleb w m agnez. W edług obow iązujących liczb graniczn y ch dla m agnezu przedział m iędzy klasam i zasobności w g rup ie gleb średn ich w ynosi 3,5 mg, a w g rup ie gleb ciężkich 7 mg, n ato m iast różnice w zależności od sposobu suszenia w ynoszą dla gleb śred n ich n a j częściej 0,2-0,3 m g (w jed n y m p rzy p a d k u różnica w ynosi 1,0 mg), a dla gleb ciężkich najw ięk sza różnica tna w artość 1,5 mg.
M a n g a n . Z aw artość aktyw n eg o m an g an u w glebach w ziętych do badań (tab. 2) była rów nież znacznie zróżnicow ana i w^ahała się (w pró
b-T a b e l a 2 Wyniki oznaczeń manganu aktywnego w pTóbk&ch g leb y suszonych ró żn y x i sposobami
/ś r e d n i e z 10 próbek - w ppm/
D eterm in atio n r e s u l t s o f a c tiv e manganese i n s o i l sam ples d r ie d up by d i f f e r e n t methods /means f o r 10 sam ples - i n ppm/
Grupa m echaniczna gleb y M echanical group o f s o i l Wojewódzkie s t a еде chemiczno - r o l n i c z e P ro v in c ia l Agri*i Sposób su s z e n ia próbek Sample d ry in g method P rz e d z i a ł u fn o ś c i Dçnfidençe in t e r v a l c u l t u r a l Chemi s t r y S t a t i o n I I I I I I IV V G leba le k k a L ig h t s o i l Bydgoszcz G liw ice Kraków S zc z e c in 2 0,1 13,0 4 1 ,6 24,3 2 0,2 1 4,0 4 0 ,6 26 ,2 17,2 1 3 ,0 4 1 ,8 24 ,0 19.9 1 4 ,0 45 ,7 2 3.9 17,7 1 4 .0 4 9 .0 2 5 ,4 Gleba ś r e d n ia
Medium s o i l BydgoszczG liw ice Kraków S zczec in 3 5 ,4 6 3,0 56,2 30,3 32 ,4 67 ,0 59,0 28,3 29,2 6 5 ,0 6 0 ,9 3 0,3 34,3 77,0* 6 2 ,6 3 5 ,6 27,6 76,0* 68,1 3 4 ,0 10,86 Gleba c ię ż k a
Heavy s o i l BydgoszczG liw ice Krakôv/ S z czec in 49,5 27 j0 6 3.4 2 9.4 50,1 29,0 5 6,0 27,9 4 5 .1 3 0,0 49.2 3 2 ,9 47 ,6 43,0* 57,5 36,1 4 9 ,7 42 ,0 * 7 1 .1 5 5 .1 5 ,36 O b ja ś n ie n ia ja k w ta b . 1 ińcpianataor as in Table 1
kach wzorcowych) od 13 do 63 ppm . Różnice staty sty czn ie udow odnione w y stąp iły jedynie w p róbk ach gleb średn ich i ciężkich, dosuszanych w suszarce i pod p ro m iennik am i w W ojew ódzkiej S tacji Chem iczno-R ol niczej w G liwicach. Stw ierdzono tam w yższą zaw artość m an ganu o 13-16 ppm w p orów nan iu z prób k am i suszonym i sposobem pierw szym . Są to różnice dość znaczne rów nież z p raktycznego p u n k tu w idzenia, jeśli wziąć pod uw agę, że rozpiętość p rzedziału dla w artości średniej wynosi zgodnie z obow iązującym i k ry te ria m i w yceny 10 ppm .
A naliza w szystkich uzyskanych w yników w skazuje na pew ną te n dencję w zro stu zaw artości m an g an u aktyw n eg o pod w pływ em suszenia pod prom iennikam i, gdyż na 12 w yników w dziesięciu uzyskano w a r tości niższe w próbkach w zorcow ych.
Pozostałe sposoby suszenia zd ają się nie powodować isto tn y ch zm ian w w ynikach.
M i e d ź . Z w raca uw agę duża zgodność w yników zaw artości p rz y sw ajaln ej m iedzi, niezależnie od sposobu suszenia próbek i ich opakow a nia (tab. 3). Różnicę staty sty czn ie udow odnioną stw ierdzono tylk o w je d nym p rzy p adk u , w glebie ciężkiej, k tó re j prób ki b y ły suszone pod pro m iennikam i. U zyskany w y n ik jest niższy od zaw artości stw ierdzonej w próbkach w zorcow ych, ale odchylenie to p rzekracza przedział ufność:
T a b e l a 3 Wyniki oznaczeń m iedzi p rz y sw a ja ln e j w próbkach glcO j ous^onych różnymi sposobami
/ ś r e d n ie z 10 próbek - w ppm/
D e term in atio n r e s u l t s o f a v a ila b le copper i n s o i l sam ples a r i e d up by d i f f e r e n t methods /m eans f o r 10 sam ples l u ppm/
Grupa m echaniczna gleb y M echanical group o f s o i l Wojewódzkie s t a c je chemiczno- _ - ro ln ic z e P r o v in c ia l Agri c u l t u r a l Chemi s t r y S t a t i o n Sposob su s z e n ia próbek Sample d ry in g method P rz e d z ia ł u fn o śc i Donfidercs i n t e r v a l I I I I I I IV V Gleba le k k a
L ig h t s o i l BydgoszczG liw ice Kraków S z c z e c in 1.72 3.2^ i ,eX) 1 ,64 3 ,34 3 ,2 0 1,20 1,37 3 ,4 4 3,3 0 1 ,1 0 1,40 3,42 3 ,3 0 1,1 0 1*45 3,3 6 3 ,30 1 ,20 Gleba ś r e d n ia
Medium s o i l BydgoszczG liw ice Krako* S Z C - L C v . JLX. c ,0 9 10,63 4,6 0 1,70 2,27 10,41 4 ,6 0 1,70 2 ,02 10,36 4 ,6 0 1 ,80 2,21 10,36 4 ,6 0 1,70 2,05 10,73 4 ,60 1,70 Gleba c ię ż k a
Heavy s o i l b^agoszczu iiw ic e Kraków S z czec in 2,70 6,42 6 ,20 2,47 2,56 6,46 6,30 2,33 2 ,46 6,61 6 ,20 2,33 2,52 6,58 6,50 2 ,60 2,34* 6,57 6 ,40 2 ,3 6 0,3 0 u L j o i u i c m ja k w ta b . 1 - E x p la n a tio n as i n Table 1
W pływ suszenia próbek na oznaczanie pierw iastków w glebie 193
zaledw ie o 20%. Nie zaobserw ow ano rów nież żadnych ten d en cji do zm ian, gdyż odchylenia na m inus i n a plus p raw ie całkow icie się ró w noważą, a 27% w yników pokry w a się z oznaczeniam i w próbkach w zor cowych.
B o r . Podobnie jak n a zaw artość m iedzi, rów nież na zaw artość p rz y sw ajalnego boru zarów no sposób suszenia próbek, jak i rodzaj opako w ania nie m iał większego w p ły w u (tab. 4). T ylko w jedn ym p rzy p a d k u stw ierdzono znaczną, staty sty czn ie udow odnioną różnicę na plus w p ró b ce suszonej po w ietrznie w p u d ełk u tek tu ro w y m . Pozostałe w y nik i n
ie-T a b e l a 4
Wyniki oznaczeń boru przy sw aja ln e g o w próbkach g leb y suszonych różnymi sposobami /ś r e d n ie z 10 próbek - w ppm/
D e term in atio n r e s u l t s o f a v a ila b le boron i n s o i l sam ples d r ie d up by d i f f e r e n t methods /m eans f o r 10 sam ples - i n ppm/
Grupa m echaniczna g leb y M echanical group o f s o i l Wojewódzkie stan c je chem iczno- —ro ln ic z e P r o v in c ia l A gri c u l t u r a l Chemi s t r y S t a t i o n Sposób s u s z e n ia próbek Samples d ry in g method P rz e d z i a ł »nee i n t e r v a l X I I I I I IV V G leba le k k a L ig h t s o i l Bydgoszcz G liw ice Kraków S z c z e c in 0,777 0,280 0,320 0,180 0,865 0,280 0,330 0,180 0,789 0 ,380* 0 ,350 0,190 0,853 0,270 0,310 0,190 0,8 3 0 0,290 0,320 0 ,190 0 ,046 G leba ś r e d n ia Medium s o i l Bydgoszcz G liw ice Kraków S z c z e c in 0,507 0,920 0,480 0,550 0,491 0,880 0 ,430 0,520 0 ,505 0 ,970 0,4 6 0 0 ,540 0 ,474 0,920 0,450 0,530 0,511 0 ,900 0 ,440 0,540 G leba c ię ż k a
Heavy s o i l BydgoszczG liw ice Kraków S z c z e c in 0,505 0,910 0,650 0 ,550 0,553 0 ,880 0 ,700 0 ,570 0 ,429 0,930 0 ,700 0,560 0,595 0 ,910 0,700 0,610 0,431 0 ,910 0,6 6 0 0 ,570 O b ja ś n ie n ia ja k w t a b . 1 - E x p la n a tio n a s i n Table 1
w iele różnią się od w yników analiz próbek suszonych na p ły tk a c h P e triego. W 65% różnice te m ieszczą się w gran icach 0,01-0,03 ppm , co p rzy w ielkości p rzed ziału dla zaw artości śred n iej (0.15 ppm dla gleb lekkich oraz 0,30 ppm dla gleb śred nich i ciężkich) nie m a p rak ty c zn e go znaczenia. Nie zaobserw ow ano rów nież żadnych ten d en cji zm ian w zaw artości boru.
M o l i b d e n . W badaniach nad ty m p ierw iastkiem nie uczestniczy ła W ojew ódzka S ta c ja Chem iczno-R olnicza w K rakow ie. Różnice s ta ty sty cznie udow odnione stw ierdzono w oznaczeniach W ojewódzkiej S ta cji Chem iczno-R olniczej w Bydgoszczy w prób kach gleb śred nich i
kich suszonych w suszarce, p rzy czym w p róbkach pobranych z gleb średnich uzyskano w yniki niższe, a w p ró b kach z gleb ciężkich — w y niki wyższe w p o rów naniu z p róbkam i w zorcow ym i (tab. 5). Różnice, o k tó ry c h m owa, p rzek raczały przedział ufności odpowiednio o 4 i o 15%.
Dość znaczne, choć nie udow odnione różnice stw ierdzono w w ym ie nionej S tacji rów nież w prób k ach gleb lekkich. N ajw iększe odstępstw o od w zorca w ynosi tu 0,032 ppm i dotyczy p róbek suszonych pod p ro m iennikam i. W pozostałych 2 stacjach różnice w w ynikach analiz by ły bardzo niew ielkie.
^ а b e 1 a 5 Wyniki oznaczeń molibdenu przyswaja]nego w próbkach globy suszonych, różnymi sposobami
/ średnie z 10 próbek - w ppm /
Determination results of available molybdenum in soil samples dried up by different methods / means for 10 samples - in ppm /
Grupa mechaniczna gleby Mechanical group of soil Wojewódzkie sta cje chemiczno -rolnicze Provincial Agri cultural Chemi stry Station
Sposób suszenia próbek Sample drying method
Prze dział ufności Confidence interval I II III IV V Gleba lekka Light soil Bydgoszcz Gliwice Szczecin 0,075 0,155 0,099 0,064 0,157 0,108 0,043 0,157 0,112 0,066 0,155 0,096 0,043 0,156 0,095 Gleba średnia Medium soil Bydgoszcz Gliwice Szczecin 0,068 0,516 0,122 С ,035 0,515 0,125 0,054 0,313 0,117 0,020* 0,509 0,127 0,045 0,512 0,133 0,046 Gleba ciężka Heavy soil Bydgoszcz Gliwic? Szczecin 0,054 0,140 0,089 0,056 0,145 0,092 0,051 0,141 0,092 0,077* 0,140 0,098 0,044 0,146 0,083 0,020
Objaśnienia jak w tab. 1 - Explanation as in Table 1
C y n k . B adania nad cynkiem p rzy sw ajaln y m przeprow adzone zo s ta ły tylk o w dw u stacjach chem iczno-rolniczych (tab. 6). U dow odniona różnica w y stąp iła jedy n ie w Bydgoszczy w próbkach z gleb ciężkich su szonych w suszarce. Ś red nia zaw artość cy nk u przysw ajaln ego w tych p róbkach była o 0,9 ppm niższa niż w pró bk ach w zorcowych. P onadto w idoczna jest ten d e n c ja spad k u zaw artości cynku przy sw ajaln eg o pod w pływ em dosuszania w podw yższonych te m p e ra tu ra c h (sposób IV i V), p rzy czym różnice są nieraz dosyć znaczne; ta k na p rzy k ła d w glebach ciężkich analizow anych przez W ojew ódzką S tację Chem iczno-R olniczą w K rakow ie w ynoszą one odpow iednio 2,6 i 3,1 ppm . O dchylenia tego rzęd u m ogą już m ieć w p rak ty c e znaczny w p ływ na w ycenę zasobności gleb w cynk. Rozpiętość m iędzy zaw artością nisk ą a w ysoką cy n ku w
y-W pływ suszenia próbek na oznaczanie pierwiastków w glebie 195
T a b e l a 6
Wyniki oznaczeń cynku przyswajalnego w próbkach gleby suszonych różnymi sposobami /średnie s 10 próbek - w ppm/
Determination results of available zinc in soil samples dried up by different methods /means for 10 samples - in ppm/
Grupa mechaniczna gleby Mechanical group of soil Wojewódzkie sta cje chemiczno- — rolnicze Provincial Agri cultural Chemi stry Station
Sposób suszenia próbek Sample drying method
Prze dział ufności I II III IV V Confidenœ interval Gleba lekka
Light soil Bydgoszcz
Eraków 8,1 12,5 9,7 11,4 7,2 11,6 8,1 11,0 8,4 10,7 Gleba średnia
Medium soil Bydgoszcz
Kraków • 6,2 12,2 6,1 12,2 5,8 12,4 6,6 11,7 8,1 11,0 Gleba ciężka
Heavy soil Bydgoszcz
Kraków 4,4 13,7 4,0 14,4 3,9 12,0 3,5* 11,1 3,8 10,6 0,68
Objaśnienia jak w tab. 1 - Explanation as in Table 1
nosi bow iem w edług tab e li w yceny dla gleb kw aśnych i obojętnych tylk o 3 ppm .
O gólny pogląd na staty sty czn ie isto tn e zm iany w oznaczeniach b a d an y ch pierw iastk ów spow odow anych różnym suszeniem daje tab. 7. N ajm niej udow odnionych różnic w p orów naniu z pierw szym sposobem suszenia, k tó ry p rz y ję to za w zorcowy, stw ierdzono w oznaczeniach za w artości m iedzi i boru.
T a b e l a 7 Procentowy udział cyników o nieudowodnionych różnicach w porównaniu
do wzorca Abzorzeс - próbki suszone na szkle/
Per cent of results with non-proved differences as compared with model /model - samples dried up on glass/
Sposób suszenia próbek Soil sample drying method
Badany pierwiastek Element determined Mg Mn Cu В Mo Zn W woreczkach płóciennych In linen Ъаез 92 100 100 ; 100 100 100 W pudełkach tekturowych In cardboard boxes 83 100 100 92 100 100 W suszarce /temp. 60-70°C/ In drier /temperature of 60-70°C/ 8? S3 100 100 78 83 Pod promiennikami Under radiators 92 83 92 100 100 100
Nieco w iększy odsetek udow odnionych różnic stw ierdzono w ozna czeniach m olibdenu i cynku. D otyczą one jed n ak tylko p róbek suszo n ych w suszarce. Je śli chodzi o m angan, udow odnione odchylenia od w zorca zanotow ano w 17% w yników bad ań p rób ek suszonych w pod wyższonej te m p e ra tu rz e (sposób IV i V). W p rzypadku m agnezu w y s tę p u ją udow odnione różnice w w ynikach m iędzy w zorcem a w szystkim i pozostałym i sposobam i suszenia, dotyczą jed n a k niew ielkiej liczby p ró bek. Na podstaw ie p rzeprow adzonych badań m ożna ogólnie stw ierdzić dużą zgodność w yników , niezależnie od ro d zaju opakow ania pró bek gle by i sposobów suszenia, udział bow iem w yników o nie udow odnionych różnicach nie spada poniżej 78°/o, a w większości przypadków różnice staty sty czn ie udow odnione w ogóle nie w ystęp ują.
B rak udow odnionych różnic nie jest jed n ak w y starczającym k ry te rium do uzn ania w szystkich sposobów suszenia, jak i rodzajów opakow a nia, w k tó ry m próbki są suszone, za rów norzędne. N ależy ro zp atry w ać także rela ty w n ą wielkość odchyleń nie udow odnionych, aby ocenić, czy i w jak im sto pniu różnice te m ogą m ieć w p ły w na w^ycenę s ta n u zaso bności gleb w m agnez i m ik ro elem en ty za pom ocą liczb granicznych. Biorąc to pod uw agę m ożna na podstaw ie przedstaw io ny ch w yników sform ułow ać n astęp u jące w nioski.
1. Rodzaj opakow ań używ anych najczęściej do suszenia próbek gle by (pudełka tek tu ro w e i w oreczki płócienne) w y d aje się nie m ieć p ra ktycznego znaczenia w b adaniach p rzy sw ajaln y ch form m agnezu i m i kroelem entów w glebach, poniew aż stw ierdzone różnice w porów naniu z w zorcem są staty sty czn ie nieistotne.
2. W yniki analiz gleby suszonej w podw yższonych te m p e ra tu ra c h (w suszarkach lub pod prom iennikam i) m ogą się różnić od w yników a n a liz gleby suszonej pow ietrznie, p rzy czym w odniesieniu do p rzy sw aja l ny ch form m agnezu, m iedzi, boru i m olibdenu są to różnice bez p ra k ty cznego znaczenia.
W odniesieniu do m an g an u ak tyw nego uzyskano wyższe w y n ik i w glebie suszonej pod p rom iennikam i, n ato m iast w odniesieniu do p rz y sw ajalnego cynku zanotow ano ten d en cję spadk u zaw artości w próbkach suszonych pod prom ienn ik am i i w suszarce.
3. Ze w zględu n a szczupły m ate ria ł dotychczasow ych badań w ty m zakresie oraz na ich znaczenie dla celów p rak ty czn y ch istn ieje potrzeba ko n tynu ow an ia tego ty p u badań na szerszą skalę.
L IT E R A T U R A
[1] С z u b a R. i inni: B ad an ia nad zaw artością p rzy sw a ja ln eg o fo sfo ru i potasu w g leb ie oraz jej pH w zależn ości od sposobu su szen ia próbek. Rocz. glebozn. 1968, 19, 1, 197-210.
W pływ suszenia próbek na oznaczanie pierwiastków w glebie 197
[2] G ó r s k i М., K o t e r M.: B ad an ia potrzeb n a w o zo w y ch gleb . N a w o zy m in e raln e. PW R iL, 1961, 512-598; 1965, 512-602.
[3] P e t e r G.: D ie D u rch fü h ru n g der ch em isch en B o d en a n a ly se. H a n d elsd ü n g er und B od en k on trolle, B erlin 1955.
[4] P i s k u ł a K.: W p ływ różn ych sp osob ów su szen ia i p rzech o w y w a n ia próbek g leb o w y ch na zaw artość p rzy sw a ja ln eg o fo sfo ru i potasu w g le b ie oraz jej pH. Pam . puł. 1971, 42, 145-158.
[5] S z t o b e G. G.: Izm ien ien ije agroch im iczesk ich sw o jstw obrazow p oczw y pod w lija n ije m rozliczn ych u sło w ij ch ran ien ija. A groch im ija 1967, 2, 124-129. [6] T a k y i K. , C a l d w e l l A. C.: A p p lied and n a tiv e so il potassion as a ffected
by drying. A gricu ltu ra 1965, 57.
А. Б ЕЗВИ Н ЬС КИ , С. ДОМБЕК, E. ГАЛАЙ, K. ГАШЕК, H. ЛИСС, 3. ВЛ О ДАРЧЫ К В Л И Я Н И Е СПОСОБА С УШ КИ О Б Р А ЗЦ О В П О Ч ВЫ Н А Р Е ЗУ Л Ь Т А Т Ы ОП РЕДЕЛЕН ИЙ М АГН ИЯ И М И К РО ЭЛ ЕМ ЕН ТО В Н ауч н о-м ет оди ч еск и й центр п /д агрохим ически й станций, И н ститут агротехн и к и удобр ен и я и почвоведени я во В роцлаве Р е з ю м е А вторами и зуч алось влияние уск ор ен н ой суш к и образцов почвы в повы ш ен н ы х тем п ер атур ах и влияние вида упаковки, в которой образцы вы суш и вались, на р езул ьтаты ан ал и за усвоя ем ы х ф ор м магния и м икроэлем ентов: марганца, меди, бора, м олибдена и цинка. Д ля уск орен н ой суш к и бы ли п р и менены лабораторны е суш илки (темп. 60-70°) и радиаторы . О бразцы вы суш и вались в картонны х к ор обк ах и в хол стя н ы х м еш ечк ах. О тдельно бы ли а н а - лизованы легкие почвы, ср едн и е и тяж ел ы е. В се получен н ы е р езул ьтаты оп р едел ен и й сравнивали с эталоном, в к ачестве которого бы ли приняты р е зультаты ан ал и за п очвенны х образцов вы суш ен н ы х на в о з д у х е при ком нат ной т ем п ературе в лабораторном стек ле (чаш ки Петри). С ущ ественность р а з ниц устанавливалась при помощ и ан ал и за варианции и места D u n n ett’a дл я а = 0 ,0 5 . Отклонения от эталона зам етно чащ е обн ар уж и в ал и сь в обр а зц и х т я ж ел ы х почв, чем в ср едн и х или легк их. А вторы установлили, что виды упаковки п р и м ененны е в пы таниях не имею т практического значения, так как и х влияние на концевой р езул ь тат ан ал и за было относительно невелико. В о б р а зц а х почв суш ен н ы х в повы ш енной тем пературе об н а р у ж ен о в об щ ем н и зш ее со д ер ж а н и е усвояем ого цинка, чем в о бр азц ах вы суш ен ны х на в о зд у х е, с о д е р ж а н и е -ж е активного марганца было в эти х усл ов и я х п р еи м у щ ественн о выше, чем в этал он н ы х обр азц ах. С одерж ан и е усвоям ы х ф ор м отсальны х элем ентов (магния, меди, бора и м олибдена) не подвергалос в р езу л ь та т е суш к и образцов в повы ш енной тем пер атур е таким изм енениям , которы е м огли-бы сущ ественн о повлиять на п р а вильность оценк и обеспечен ности почв названны м и элементами. Х им ически е анализы почв были проведены по следую щ им методом: — магней по м етоду Ш ахтш абел я с титановым ж елты м ; — м арганец по м етоду Ш ахтш абел я с п ер сул ь ф атом аммония (pH 8); — м едь по м етоду Ш а р р ер а -Ш а у м л о ф ф ел я (вы тяж ка по В естер г о ф ф у );
— бор по м етоду Б ергера-Г руога с диантимидом; — м олибден по м етоду Григга с родонисты м калием; — цинк по м етоду дитизоновом у в в ы тя ж к е ОДн НС1.
A. BEZW lrtSK I, S. DĄ B EK , Е. G AŁAJ, K. GASZEK, N. LISS, Z. WŁODARCZYK
EFFECT OF SO IL SA M PL E D R Y IN G M ETHOD ON D ET E R M IN A TIO N R E SU L T S OF M A G N ESIU M A N D M IC RO ELEM ENTS
M eth o d ico -S cie n tific C entre for A g ricu ltu ra l C h em istry S tation s o f the In stitu te of S o il S cien ce and C u ltivation of P la n ts in W rocław
S u m m a r y
T he e ffe c t of accelera ted d ryin g so il sa m p les in h igh er tem p era tu res and th e e ffe c t of p ack age kind, in w h ich th e sam p les w e r e dried, on resu lts of a n a ly ses of a v a ila b le form s of m a g n esiu m and m inor elem en ts: m an gan ese, copper boron, m o lyb d en u m and zinc, w e r e in v e stig a te d by th e authors. For accelera ted drying lab oratory driers (tem p eratu re of 60-70° C) and rad iators w ere used. T he sam p les w ere dried in cardboard b o x es or lin en bags. L ight, m ed iu m and h ea v y m in era l soils w ere dried sep a ra tely . A ll the a n a ly ses resu lts w ere com pared w ith a m od el, for w h ich th e a n a ly sis resu lts of so il sam p les a ir-d ried on lab oratory glass (P etri dishes) h a v e b een assum ed. T he sig n ifica n ce of d ifferen ces w a s d eterm in ed by m ean s of th e a n a ly sis of v a ria n ce and of the D u n n e tt’s test for a = 0 .0 5 .
D e v ia tio n s from the m o d el w e r e fou n d m ore o ften in sam p les of h e a v y soils than in th ose of m ed iu m or lig h t soils.
The authors h ave proved th e p ack age kinds ap p lied in the in v estig a tio n s w ere of no p ractical im portance, as th eir e ffe c t on fin a l resu lt of th e a n a ly sis w a s r e la tiv e ly low .
In soil sam p les dried up in h igh er tem p eratu re, as a rule, lo w e r a v a ila b le zinc con ten t than in a ir-d ried sam p les w a s found, w h ile th e a ctiv e m a n g a n ese co n ten t w as in th ese con d ition s u sa lly h igh er than in m o d el sam p les.
The co n ten t of a v a ila b le form s of th e rem ain in g elem en ts (m agnesium , copper, boron and m olyb d en u m ) did not undergo u n der in flu en ce of d ryin g up sam p les in h igh er tem p eratu res such changes, w h ich could a ffe c t sig n ific a n tly th e estim a tio n co rrectn ess of so il abun d an ce in th ese elem en ts.
C h em ical a n a ly ses of so il w ere carried out by the fo llo w in g m ethods: m a g n e sium — by the m ethod of S ch a ch tesch a b el w ith titan iu m y ello w ; m a n g a n ese — by the m ethod of S ch a ch tsch a b el w ith am m on iu m p ersu lp h ate (pH 8); copper — by the m ethod of S c h a r r e r -S c h a u m lö ffe l (ex tra ct a fter W esterhoff); boron — by th e m eth od of B erg er-T ru o g w ith d ianthrim ide; m olyb d en u m — by th e m eth od of G riegg w ith p otassiu m th iocyan ate; zinc — by th e dith izon e m ethod from th e 0 . 1 N HC1 ex tra ct.
Dr Z d z i s ł a w W ł o d a r c z y k W p ł y n ę ł o do P T G w lip cu 1973 r. C e n t r a l n y O ś ro d e k M e t o d y c z n o - N a u k o w y
d. s. S t a c j i C h e m i c z n o -R o l n i c z y c h IUNG W r o c ła w , pl ac Engelsa 5
