R e c e n zje
605
A u to r p o d k re śla konieczność z w ró ce n ia w ięk sze j u w a g i n a h isto rię w sp ó łc ze sn ej n a u k i, n a w aż n iejsze o d k ry c ia X X w iek u , k tó r e p rz e c h o d z ą ju ż do' h is to rii poszcze gólnych d y sc y p lin . R ów nolegle z w z ra sta ją c y m ciągle zróżn ico w an iem n a u k , z co ra z w y ra źn iejsz y m i te n d e n c ja m i do w ą sk ie j s p e c ja liz a c ji n a s tę p u je p ro ce s in te g rac ji. N a naszych oczach np. z a c ie ra ją się g ra n ic e o d d z ie la ją c e tzw . n a u k i ścisłe od n a u k biologicznych, w k tó ry c h sto so w a n e są coraz częściej m e to d y o p a r te n a n ajn o w szy ch o siąg n ięciach fizy k i i chem ii. P ro c e s te n — c h a ra k te ry s ty c z n y p rz e d e w szy stk im d la n a u k biologicznych i tech n iczn y ch — p o w in ie n znaleźć ta k ż e od z w ie rcie d len ie w p ro b le m a ty c e h is to rii n a u k i i te ch n ik i.
S. J. P ło tk in sy g n a liz u je ró w n ież k o nieczność szerszego k sz ta łc e n ia m ło d e j k a d ry ra d z iec k ich h isto ry k ó w n a u k i i te c h n ik i o ra z w y d a w a n ia — obok n ie p e rio d y cznych „W oprosów Is to rii Je stie stw o z n a n ija i T ie c h n ik i” — p erio d y czn eg o o rg a n u z te g o zak resu .
I. S.
1 V
O PR O B LEM A TY C E BA DAN N A UK O W Y CH NAD H IS T O R IĄ T E C H N IK I W n rz e 11 z 1962 r. w ew nętrznego' p o w ielan e g o w y d a w n ic tw a K o m isji H isto rii N au k P rzy ro d n iczy ch , M edycyny i T ec h n ik i C zechosłow ackiej A k a d e m ii N a u k „Z p rav y K om ise p ro D ejin y P firo d n ic h , L e k a rs k y c h a T ec h n ick y c h V ed CSA V ” 1 u k a z a ł się a r ty k u ł doc. W . Jew siew ick ieg o K p ro b le m a tic e v e d e c k e h o b a dani
0 d e jin a ćh te ć h n ik y . J e s t to» te k s t r e f e r a tu w ygłoszonego w 1961 r. n a p o sie d ze n iu
n au k o w y m w sp o m n ia n ej k o m is ji2.
A u to r pisze tu o ak tu aln o ści b a d a ń n a d d zieja m i te c h n ik i, o zn a cz en iu ich p o p u la ry z ac ji, o specyfice ty c h b a d a ń o raz o źró d łach i m a te ria ła c h h isto ry c z n y c h W ty m zakresie. R e d a k c ja • zazn aczy ła n a w stę p ie, że tr a k t u j e a rty k u ł ja k o d y
sk u sy jn y .
E. O.
M EDYCYNA W H IS T O R II Ż E G L U G I M O R S K IE J
N ie sp o ty k a n y w p o lsk im czasopiśm iennictw ie te m a t p o d ję li C zechosłow ący: w n rz e 1/1961 m iesięczn ik a tra n sp o rto w e g o „D o p ra v a ” u k a z a ł się a r ty k u lik d ra m ed. Jirie g o M a iro v sk y ’ego M edicina v h isto rii n a m o fn i d o p ra v y. D o w iad u je m y się z niego m . in., że ju ż w ro k u 450 p.n.e. flo ta a te ń s k a m ia ła le k a r z a o k ręto w e g o , k tó r y u czestniczył w e w szy stk ich je j re jsa c h . T ak ż e rz y m sk ie g ale ry m ia ły w ła s nego' le k arza . A u to r pisze n a s tę p n ie o z a n ik u o p ie k i le k a rsk ie j w żegludze ś re d niow iecznej o ra z o zag ad n ien ia ch m e d y cz n o -m o rsk ic h w dobie o d k ry c ia A m e ry k i 1 w w iek a ch X V III'—X IX .
Z. B r.
H IS T O R IA O D LEW NICTW A NA Z IE M IA C H C ZEC H O SŁO W A C K IC H We w rz eśn iu 1962 r. o d b y ła się w P ra d z e M ię d zy n a ro d o w a K o n fe re n c ja O d lew nicza. Z te j o k az ji czeskie czasopism o „T e ch n ic al D ig est”, p o św ięco n e p o stę po w i te ch n ic zn e m u w k ra ja c h so c jalisty c zn y c h i w ychodzące W ję zy k u an g ielsk im , p rzy n o si w n ra c h 2 i 3/1963 a r ty k u ł n a te m a t o d le w n ic tw a n a ziem iach czecho
1 P o r. n o ta tk ę o o rg an iz ac ji b a d a ń n a d h is to rią n a u k i i te c h n ik i w C zechosło w ac ji w k ro n ic e n r u 1/1963 „ K w a rta ln ik a ”.
606
R e c e n zjesłow ackich. Cżęść p ie rw sz a o m a w ia o d le w n ictw o m e ta li k o lo ro w y ch począw szy od czasów p reh isto ry c zn y c h . J e s t o n a ilu s tro w a n a liczn y m i sz k ica m i sta n o w isk o d lew n iczy ch o ra z p rz y k ła d a m i o d lew ó w u ży tk o w y ch i arty sty c z n y c h św iadczących o w ysokim poziom ie o d le w n ic tw a w C zechach. Część d ru g a a rty k u łu o m a w ia za g a d n ie n ia o d le w n ic tw a żeliwia.
Zb. M.
O M A SZY N A CH PAR OW Y CH NEW COM ENA
A n g ielsk ie czasopism o „T he E n g in e e r” zam ieszcza w n rz e 5598 z 1963 r. w a r to ściow y a r ty k u ł L. R o lta: T h o m a s N e w c o m e n . N a ro d zin y m a s z y n y parow ej. A u to r o m a w ia życie i p ra c e N ew com ena, sz e ro k o o p isu ją c je g o tło k o w e m aszy n y p a ro w e. O bok d o k ła d n eg o s c h a ra k te ry z o w a n ia konsitrukcji p rzy to c zo n o w y n ik i b a d a ń in d y k a to ro w y c h p ra c y je d n e j z m aszy n N ew com ena, zb u d o w a n ej w 1746 r. W y k r e s in d y k a to ro w y , sp o rzą d zo n y w 1895 r., je s t n ie zw y k le c ie k a w y z technicznego p u n k tu w id z e n ia . ^
D użo m ie jsc a w a rty k u le pośw ięcono zastosow aniom m aszy n N ew com ena. L iczn e ilu s tra c je zam ieszczone w a rty k u le w z ię to z k sią ż k i je g o a u to ra T h o m a s
N ew co m en . T h e P re h isto ry o f th e S te a m Engine.
Zb. M.
XVTH-W IECZNY T E A T R W PR A D ZE
C zeskie czasopism o „T e ch n ic k y M agazin” zam ieszcza w n rze 5/1963 w dziale Z h isto rii te c h n ik i a rty k u ł L. J e n iik a o p isu ją c y fazy ro zw o jo w e budow y te a tr u istn iejące g o w P ra d z e do d n ia dzisiejszego p o d n az w ą „T yiovo-D Ivadlo” .. T e a tr te n zaczęto b u d o w ać w 1781 r. i b y ł o n w ów czesnych czasach dużym osiągnięciem tech n iczn y m . A u to r a r ty k u łu p rz y ta c z a in te re s u ją c e d a n e technologiczne i k o n stru k c y jn e z la t b u d o w y o ra z d a je p rz e g lą d fa k tó w h isto ry czn y ch , a n a ich tle — p o sta ci zw iązanych z b u d o w ą te a tr u . S ta re ry s u n k i i zd jęcia podnoszą w arto ść a rty k u łu .
Zb. M.
K O P A R K I O N A PĘ D Z IE PAROW Y M
R adzieckie czasopism o n a u k o w o -te ch n ic zn e „ S tro itie ln y je i D orożnyje M aszi- n y ” zam ieszcza w n r z e 4/1963 w dziale Z h isto rii m a s z y n b u d o w la n yc h a rty k u ł, o m a w ia ją c y ro zw ó j k o p a re k o p aro w y m n ap ę d z ie ru c h ó w roboczych i jezdnych. P o czą tk o w o b y ły t o sa m o b ie żn e k o p a rk i kolejow e, p o ru sz a ją c e się po p row izorycz n ie u k ła d a n y c h szynach. P ro d u k o w a n e w S t. Z jednoczonych zn a la zły o n e zasto sow anie p rz y b u d o w ie w ie lk ic h m a g istra li k o le jo w y ch bieg n ący ch p rzez k o n ty n e n t a m e ry k a ń sk i o ra z p rz y b u d o w ie lin ii k o le jo w ej łączącej P e te rs b r u g z M oskw ą. W o k re sie p óźniejszym p r o d u k u je się k o p a rk i o n ap ę d zie p aro w y m ta k ż e i w K a n adzie, a w r. 1861 p o ja w ia ją się pierw sze k o p a rk i w ieło czerp ak o w e p ro d u k o w a n e w e F ra n c ji — p r a c u ją one p rz y b udow ie K a n a łu Sueskiego, a później P a n a m sk ie - go. P ierw sze k o p a rk i ro sy jsk ie zb u d o w an o w 1902 r. W a rty k u le om ów iono ich ro z w ó j aż d o 1917 r .
