"Testament, Erbvertrag, Schenkung", Wolfgang Däubler, München 2004 : [recenzja]

Helena Pietrzak

"Testament, Erbvertrag, Schenkung",

Wolfgang Däubler, München 2004 :

[recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 48/1-2, 276-278

historia, teologia, praw o i inne) (s. 9-14), o raz w stępem (s. 15-17). Z aś całość z a ­ m yka zakończenie (s. 125-126) i spis treści.

C elem studium przeprow adzonego przez ks. J. N ow aka SAC było ukazanie praw odaw stw a liturgicznego, k tó re służy K ościołowi i rozwojowi duchow em u w iernych. A u to r p ró b u je z dużą w nikliwością wykazać, iż założenie teologiczne Va­

ticanum I I w prow adziło „now ego d u ch a” w przepisy liturgiczne. P osoborow a legi­

slacja liturgiczna nie jest już rubrycyzm em , lecz tw orzeniem norm , k tó re zakładają teologiczne przygotow anie zarów no duchow nych ja k i świeckich. Tym samym, obecnie obow iązujące przepisy liturgiczne staw iają na duchow o - intelektualne podejście do praw odaw stw a liturgicznego, k tó re m oże staw ać się szansą rozw oju w ew nętrznego w spółczesnego chrześcijaństw a.

Z aprezentow ana książka jest ogrom ną pom ocą dla wszystkich którzy włączają się w dyskusję n ad przeżyw aną liturgią, a jednocześnie daje o n a podstaw ę do za b ra ­ nia głosu w debatach n ad kierunkiem stanow ienia praw a na różnych forach n au k o ­ wych. Pojaw iające się wciąż nowe sugestie np. dotyczące celebracji Eucharystii, sta ­ ją się bardziej zrozum iałe i zasadne, w łaśnie po lekturze książki Ks. Nowaka.

Ks. Kazim ierz DuIIak

Wolfgang Däubler, Testament. Erbvertrag. Schenkung, M ünchen 2004, ss. 284

O d kilku la t w zbogacają doro b ek niem ieckiego praw a spadkow ego prace p o ­ św ięcone najważniejszym instrum entom skutecznego zabezpieczenia na w ypadek śm ierci, takim jak: testam en t, um ow a o dziedziczeniu, darow izna (Testament, E r­

bvertrag, Schenkung). Z agadnienie to, posiadające w N iem czech bogatą literatu rę,

nie przestaje być przedm iotem ciągłej dyskusji i kolejnych, pojaw iających się na rynku wydawniczym nowych opracow ań. W ydaje się, że motywy zainteresow ania tem atem określa już we w stępie sam a u to r om aw ianego opracow ania - prof, dr W olfgang D äubler, w ykładowca praw a cywilnego, gospodarczego i praw a pracy na U niw ersytecie w Brem ie. A u to r zaznacza, iż p o ruszana problem atyka funkcjonują­ cych w niem ieckim praw ie spadkowym form zabezpieczenia na w ypadek śm ierci, odnosi się do różnych możliwości praktycznego decydow ania o losie w łasnego m a ­ ją tk u w przyszłości. To ujęcie praktyczne wynika, jak określa autor, z dostrzegania „nieaktyw ności” osób, k tó re pozostaw iają po śm ierci jakiś m ajątek i nie sporządza­ ją testam en tu . Przyczyn takiego stanu rzeczy, ja k podkreśla autor, m ożna się jedy­ nie domyślać. D la w ielu ludzi w łasna śm ierć jest tem atem tabu, którego nie chcą oni poruszać. Sporządzenie te sta m e n tu byłoby w ich odczuciu swoistym

zakończę-niem w łasnej aktywności. Być m oże tru d n o im się zdecydować, kogo pow inni uw zględnić w testam encie. Tym bardziej, że uczucia sym patii i antypatii w obec określonych osób m ogą nie być na tyle silne, by m óc podjąć jednoznaczną decyzję.

N iew ątpliw ie sytuacja będzie w yglądała nieco inaczej, ja k p odkreśla au to r, gdy przyszły spadkodaw ca uw zględni darowizny i inne czynności praw ne m iędzy żyją­ cymi. C zęsto znaczna część istniejącego m ajątk u jest dzielona pom iędzy członków rodziny spadkodaw cy jeszcze p rz e d jego śm iercią. Tym bardziej, że darow izny ła ­ twiej dokonać niż zapisu testam entow ego. N ie m a tu zaham ow ań zw iązanych z t e ­ m atem tab u , jakim jest śm ierć. N ierzadko też aktow i darow izny towarzyszy n a ­ dzieja na stabilizację czy popraw ę relacji z obdarow anym , który być m oże okaże darczyńcy swoją w dzięczność.

U w zględniając, zatem darow izny czynione w starszym w ieku, k o nstatuje autor, przypuszczalnie tylko nieliczni rezygnują z jakiejkolw iek form y zabezpieczenia na w ypadek śm ierci.

W logicznym p o rząd k u czytelnik dalej zapoznaje się z nabyciem p raw i o b o ­ wiązków w chodzących w skład spadku. Pierwszy rozdział, zatytułow any ,J)ie geset­

zliche Erbfolge", pośw ięca a u to r szczegółom dziedziczenia ustaw ow ego. A nalizu­

jąc p o rząd ek dziedziczenia, zastanaw ia się n a d św iadom ością możliwości d o k o n a­ nia zm ian przez przyszłego spadkodaw cę. Tym bardziej, że b rak aktywności zw ią­ zanej z dokonaniem czynności praw nych za życia, a zw iązanych z m asą spadkow ą, przyczynia się do zatw ierdzenia p o rząd k u dziedziczenia określonego przez u s ta ­ wę. Jako ustawow y p orządek, zastępuje w olę spadkodaw cy, k tó ra nie została w yra­ żona. Przyczyn b rak u w oli m oże być w iele, n iek tó re w ynikają ze św iadom ej decyzji zm arłego (spadkodaw ca wówczas akceptuje ustawow y p o rz ą d e k dziedziczenia), inne natom iast w ynikają z niem ożliw ości faktycznej (np. nieznajom ość instytucji testam en tu ) lub praw nej. A u to r w dalszej części tego rozdziału dokonuje w sposób system atyczny p rezen tacji doktryny w kw estii praw a do zachow ku, przysługujące­ go najbliższym. P on ad to zapoznaje czytelnika z sytuacją praw n ą obcokrajow ców (także będących p a rtn e ra m i obyw ateli N iem iec) w relacji do om aw ianego zag ad ­ nienia oraz dokonuje porów nania niem ieckiego praw a spadkow ego do regulacji innych państw , m .in. Francji, Turcji, W łoch.

W rozdziale drugim („Erbschaftsteuerrecht"), w sposób rzetelny a u to r om aw ia najistotniejsze kw estie w ynikające z ustawy o p o d a tku od spadków. S tara się p rz e ­ analizow ać wszystkie m ożliwe sytuacje praw ne, w których m oże znaleźć się przy­ szły spadkodaw ca. D latego też po d aje rozw iązania praktyczne, um ożliw iające obejście wysokich p odatków dla fiskusa (np. możliw ość po d ziału spadku pom iędzy różne osoby, czy też poczynienie darow izn).

W trzecim rozdziale, najobszerniejszym i centralnie um ieszczonym w om aw ia­ nym opracow aniu (.Jnstrum ente zur Vorsorge fü r den Todesfall"), au to r przechodzi

bezpośrednio do analizy tem atu pracy. W ym ienia w p o dpunktach poszczególne in ­ strum enty skutecznego zabezpieczenia na w ypadek śmierci, będące do dyspozycji przy „planow aniu spadku” . O m aw ia najpierw podstaw ow e pojęcia możliwych form zabezpieczenia na w ypadek śmierci, tj.: testam en tu (Testament), umowy o dziedzi­ czeniu (Erbvertrag), darowizny (Schenkung), a następnie różne korelacje pom iędzy tym i form am i. Poddaje głębszej analizie „testam enty w spólne” w odniesieniu do ich ważności, wymogów form alnych i ostateczności decyzji podjętych przez testatorów .

Z kolei rozdział czwarty, określony jako „Wem gebe ich m ein Vermögen?" au to r poświęcił problem om praktycznym osób, które otrzymały określony m ajątek spad­ kowy. Pow ołując się na określone przypadki dokonuje podziału przedm iotów , które m ogą być podstaw ą rozporządzenia z mocy testam en tu lub umowy o dziedziczeniu.

N astęp n ie w rozdziale piątym („A nord n u n g en in bezug auf das zugew endete V erm ögen” ) a u to r rozw aża przypadki nieco bardziej skom plikow ane. W k o n te k ­ ście m ożliwości pow ołania tzw. wykonawcy testam en tu , który zarządza spadkiem za życia spadkobierców , po d aje szereg rozw iązań praktycznych - rad, możliwych do w ykorzystania.

P odobnie w kolejnym rozdziale, szóstym („W ichtige A nw endungsfälle” ) o m a­ w ia szereg istotnych problem ów natu ry form alnej z uw zględnieniem najbardziej korzystnych rozw iązań praw a spadkow ego, k tó re zabezpieczają bliskich p rz e d in ­ gerencją np. u rz ę d u ds. socjalnych (stąd szeroko om aw iany „ testam en t berliński” ) czy też p rzed nadm iernym i obciążeniam i podatkow ym i.

W dwóch o statnich rozdziałach - siódm ym („D ie G rü n d u n g e in e r S tiftung” ) o raz ósmym („V orsorgevollm acht u n d an d ere die P erson b etreffen d e A n o rd n u n ­ g e n ” ) om aw ia a u to r zagadnienia szczególne, zw iązane z dziedziczeniem m ajątk u w ykorzystywanego w działalności gospodarczej (tj. fundacja na w ypadek śm ierci, czy też pełnom ocnictw o i polecenie ).

C ałość pracy zam yka krótkie podsum ow anie, u zupełnione w zoram i pism p ro ­ cesowych. D zięki te m u opracow anie służyć m oże za p o ra d n ik praktyczny po m e ­ chanizm ach skutecznego zabezpieczenia na w ypadek śm ierci. N ie należy jed n ak sądzić, iż przyszły czytelnik książki autorstw a W olfganga D äu b lera, m a p rzed sobą typow e studium z zak resu niem ieckiego praw a spadkow ego. „Testament, Erbver­

trag Schenkung” to raczej system atyczna analiza praktycznego podejścia do in ­

strum entów skutecznego zabezpieczenia na w ypadek śm ierci. Sam a konstrukcja pracy, pozbaw iona bibliografii, nie daje m ożliwości szerszego zapoznania się z om aw ianym zagadnieniem . M ożna uznać, że a u to r skupił się głów nie na czytel­ niku, który m oże w przyszłości poszukiw ać rozw iązań praw nych w zakresie praw a spadkow ego.