In stytu t Ś lą s k i
S e r i a V K o m u n i k a t N r 10 S e r i a V
/
Śląski kalendarz historyczny
Z adaniem „Śląskiego K alen d arza H isto ry czn eg o ", ukazującego się co m iesiąc w form ie k o m u n ik ató w In s ty tu tu , je st p o d an ie w ażniejszych w y d arzeń z dziejów Śląska.
F a k t, że będzie to bodaj pierw sza tego ro d zaju po lsk a p ró b a ujęcia p rzeszło ści Śląska o raz tru d n o śc i z e b ra n ia p o trzeb n eg o m a te ria łu h istorycznego m ogą spow odow ać, że w k a le n d a rz u tym b ę d ą n ied o ciąg n ięcia w zględnie braki, zw łaszcza w d ziedzinach, k tó re nie są jeszcze n ależy cie w lite r a tu rz e n au k o w ej o p raco w an e. S tą d p ro śb a do w szystkich, k tó rz y b ra k i zauw ażą, o kom u n ik o w an ie ich In sty tu to w i Śląskiem u (K ato
w ice, ul. W arszaw sk a 37).
Maj.
1. 1841.
Urodził się Filip Robota, nauczyciel, pisarz i działacz polityczny na G ó r
nym Śląsku, ka n d y d a t na posła polskiego w powiecie raciborskim w ro
ku 1893. Umarł w r. 1902.
1. 1919
Wielkie manifestacje narodowe na Górnym Śląsku, w czasie których lud
ność śląska domaga się połączenia z Polską.
1. 1945.
Umiera dr Roman Dyboski, ur. 10. II. 1892 r. w Cieszynie, profesor Uni
w e rsy te tu Jagiellońskiego, wybitny uczony.
2. 1921.
W ybuch ogólnego strajku protestacyjnego na Śląsku Górnym przeciw an- gielsko-włoskim propozycjom podziału Górnego Śląska, krzyw dzącym P o laków.
3. 1689.
U m iera Jan Acoluthus z Namysłowskiego, p a sto r i kaznodzieja polski z W rocławia.
3. 1877.
Umiera Aleksander Fiedler, ur. 18. III. 1810, pastor polski w M iędzybo
rzu, obrońca polskiego narzecza na Śląsku.
3. 1881.
Urodził się w Jastrzygow icach na Śląsku Opolskim Nikodem Jaroó, p o e ta Śląska Opolskiego, uczestnik powstań. U m arł 1. VII. 1922 r.
3 1897.
Umiera ks. Karol M yśliwiec, ur. 31. XII. 1866 r., pisarz, historyk ii etnograf polski na Górnym Śląsku.
3. 1921.
W ybucha trzecie powstanie ludu polskiego na Górnym Śląsku. P o w sta nie to uchodzi słusznie za pierwszy w dziejach Polski prawdziwie re w o lucyjny ruch, przeprow adzony siłami robotnika i chłopa polskiego.
3. 1921.
Ginie zam ordow any przez niemieckie bojówki W alter Larysz, ur. 31. III.
1898 r., uczestnik I. powstania, działacz plebiscytowy.
4. 1874.
U m iera ks. Jó zef S ząfranek, ur. 19. II. 1807 r., poseł górnośląski do Zgro
m adzenia N arodowego w Berlinie w r. 1848, dzielny obrońca p r a w polskie
go ludu na Górnym Śląsku.
4. 1897. •
P a rtia c entrow a zaw iera w Berlinie ugodę z red a k to ra m i polskim i ze Ślą
ska w spraw ie nowego statutu wyborczego, uwzględniającego stosunki n a rodowościowe na Śląsku.
5. 1508.
Król polski Zygm unt S ta ry oddaje swemu bratu, królowi czeskiemu W ła dysławowi, księstw o głogow skie.
6. 1757.
U rodził się w Strumieniu ks. J a n B rzuska, autor polskich k siążek modli
tewnych, obrońca języka polskiego w kościele, — skutecznie w ypierał w pływ y obcej czeszczyzny.
6. 1848.
Zaczyna wychodzić w Cieszynie polskie pismo „Tygodnik C ieszyński“ , k tó re zmieniwszy później tytuł na „G w iazdkę Cieszyńską“ zaszczytnie z a pisało się w dziejach walki w obronie polskości ziemi cieszyńskiej.
7. 1919.
P ierw szy p ro je k t tra k ta tu w ersalskiego, przyznający Polsce w iększą część G órnego Śląska.
8. 1848.
Ks. S zafran ek w yb ran y posłem polskim G órnego Śląska do Z grom adzenia N arodow ego w Berlinie.
8. 1945.
K apitulacja N iem iec hitlerowskich.
9. 1329.
K siążęta B olesław brzesko-lignicki, K onrad oleśnicki i H enryk żagański uznają się lennikam i czeskim i.
9. 1655.
Po śmierci biskupa wrocław skiego K arola F e rd y n an d a W azy O pole i R a cibórz przechodzą jako księstw o zastaw ne w ręce k ró la polskiego J a n a Kazimierza.
10. 1790.
Urodził się w Wielkim Dobrzyniu (pow. opolski) ks. J a n A lojzy Ficek, progagator wstrzemięźliwości na Górnym Śląsku. U m arł 18 II 1862 r 13. 1779.
D yplom aci państw : A ustrii, Prus, Saksonii, Rosji i P a la ty n a tu zaw ierają w Cieszynie pokój, zw any w historii „Pokojem C ieszyńskim “. Pokój ten z ak ończył t. zw. „W ojnę sukcesyjną b a w a rsk ą “.
14. 1824.
U rodził się pod W rocław iem K arol F ry d e ry k W ilhelm A ltm ann. W P ia sku, kolonii fryderykow skiej w pow iecie lublinieckim nauczył się od m iej
scow ej ludności polskiej mowy, m iew ał jako p a sto r w O dolanow ie kazania polskie i był au to rem nabożnych pieśni w języku polskim . U m arł 11 VII 1889 r.
14. 1927.
Umiera dr Jan Michejda, ur. 18. VII. 1853 r„ poseł ludności polskiej Śląska Cieszyńskiego do Rady Państwa i sejmu śląskiego, prezydent pierw szego
Rządu Krajowego Śląska Cieszyńskiego, członek Rady Narodowej Śląska Cieszyńskiego po powstaniu Polski.
15. 1807.
Ułani polscy w służbie N apoleona rozbijają pod Świdnicą oddział pruski.
15. 1908.
U staw a niemiecka krępująca możność używania na zebraniach języka pol
skiego (t. zw. „ustawa kagańcowa“).
15. 1922.
Zawarcie i. zw. „Konwencji G enewskiej“ między P olską a Niemcami, za
wierającej wytyczne gospodarczej w spółpracy i ochrony mniejszości n a rodowych na obszarach Górnego Śląska, rozdzielonego między Niemcy i Polskę.
16. 1211.
Umiera M ieszko I., książę raciborski i opolski. M ieszko był od r. 1163 pierwszym dzielnicowym księciem raciborskim. Przyłączył w r. 1178 do swej dzielnicy jeszcze ziemię bytom ską i oświęcimską, a w roku 1202 t a k że księstw o opolskie.
Jego żona Ludmiła uchodziła za założycielkę klasztoru w Rybniku.
16. 1749.
Umarł Efraim Breskott, pa stor śląski, k tó ry w roku 1708 ogłosił w Brzegu
„Nowy T e s ta m e n t“ w języku polskim.
18. 1474.
Umiera Piotr Gaszowice, ur. koło roku 1430, Ślązak z pod Strzelec, a s tro nom, profesor U niw ersytetu Jagiellońskiego, przyboczny lekarz króla K a zimierza Jagiellończyka.
18. 1829.
Urodził się Jan Dirbach, nauczyciel w powiecie oleskim (od r. 1848), który po wyparciu przez rząd pruski języka polskiego ze szkół elem entarnych na Górnym Śląsku po r. 1872 płacił kilkakrotnie k a rę za dalsze nauczanie języka polskiego.
20. 1771.
Urodził się Jerzy Fryderyk Bauch, pastor śląski, słynny ze swych kazań polskich. Umarł 5. VII. 1826.
21. 1921. )
Poc z ą te k zagorzałych walk o górę św. Anny, w których pow stańcy górno
śląscy okryli się sławą.
22. 1764.
F r y d e r y k II. król pruski nakazuje księżom w ziemiach polskich używać tylko języka niemieckiego, ta k w słowie jak i w księgach kościelnych (me
trykach). Polskie zapiski w tych księgach ustępują odtąd miejsca niemiec
kim.
23. 1372.
Król polski Ludwik węgierski rezygnuje ze Śląska. Stało się to na mocy wzajemnego układu między cesarzem i królem czeskim Karolem IV.
a królem Ludwikiem, w którym cesarz rezygnuje ze swych pretensji do tronu polskiego, Ludwik zaś do tronu węgierskiego i Śląska.
23. 1895.
Założenie przez Adama Napieralskiego Banku Ludowego w Bytomiu, pier
wszej polskiej spółki pożyczkowej na Śląsku.
1 4 7 7 1 4
25. 1223.
Pierw sza źródłowa wzmianka o Rybniku i tam t. kościele Zbaw iciela i d ru gim kościele św. M arii Panny.
25. 1223.
W awrzyniec, biskup wrocławski, w ystaw ia dwa przywileje, zakładając miasta N ysę i Ujazd na Górnym Śląsku.
25. 1925.
Napieralski sprzedaje „Katolika“ hr. Stanisław ow i Sierakow skiem u, p rz e w odniczącem u Zw iązku Polaków w Niemczech.
26. 1469.
Maciej Korwin, król węgierski, odbiera hołdy od Śląska i Łużyc. Rządy Macieja na Śląsku odznaczały się dużą sprężystością i bezwzględnością przy zaprow adzeniu miru i porządku. Cały szereg księstw staje się jego bezpośrednią własnością. Śląsk przechodzi na kilkadziesiąt lat pod r z ą dy węgierskie (do r. 1490).
27. 1353.
Kazimierz W ielki zrzeka się p raw do ostatniego niezależnego śląskiego księstw a świdnickiego; to samo czyni jako wyznaczony następca Kazimie
rza n a tronie polskim król Ludwik węgierski.
27. 1733.
Urodził się Jan Chrystian Bockshammer, pisarz i w ydaw ca polski na Ślą
sku. U m arł w r. 1804.
29. 1502.
Królewicz polski Zygmunt Jagiellończyk bierze udział jako książę głogow
ski w obradach książąt śląskich w e W rocławiu.
29. 1637.
U m iera Jerzy Trzanowski, ur. 9. IV. 1591 (?) w Cieszynie, n a zw any ,,L u
trem słow iańskim “. Był autorem m. i. „Cithara Sa n c to ru m “, słynnego zbio
ru nabożnych pieśni słowiańskich gmin ewangelickich.
30. 1645.
Cesarz F e rd y n an d II oddaje królowi polskiemu W ładysław owi IV. w z a staw księstw o opolskie i raciborskie. Z okresu zastawnego zachow ało się m nóstwo dokum entów w języku polskim, których w ystaw cą był król polski.
30. 1875.
Śmierć biskupa Adriana W łodarskiego, ur. 2. III. 1807, sufragana w ro c ła w skiego, pochodzącego z polskiego ludu górnośląskiego. Słynny kaznodzieja i pisarz.
31. 1666.
Komisarze cesarscy przejmują z r ą k polskich W azów księstw o opolsko- raciborskie. Przez kilkadziesiąt poprzednich lat oba te k sięstw a były w r ę k a c h panującej w Polsce rodziny W azów,
31. 1945.
U m arł Franciszek Ruda, urodzony w Pyskowicach w r. 1876, były długo
letni r e d a k to r „K a to lik a “ w Bytomiu, nestor dziennikarzy Polaków na Opolszczyźnie.
Katowice, w maju 1946.
U w a g a : Z ezw ala się na p rz e d ru k lub d ow olne w y k o rzy stan ie k o m u n ik ató w dla celó w p raso w y ch z p o d an iem źródła.
D ru k a rn ia U rzęd u Inform acji i P ro p a g a n d y K ato w ice, N r 318 — R 1401 I
