Maciej Rzewuski
Glosa do uchwały Sądu Najwyższego
z dnia 28 listopada 2012 r., sygn. III
CZP 71
Studia Prawnoustrojowe nr 24, 331-334
2014
Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 listo
pada 2012 r., sygn. III CZP 71/12, Lex nr 1230049.
W n iosek o z w o ln ie n ie o d k o s z tó w są d o w y c h w sp r a w ie o u b e z
w ła s n o w o ln ie n ie są d r o z p o z n a je n a p o s ie d z e n iu n ie ja w n y m w s k ła
d z ie je d n e g o sę d z ie g o .
N in ie js z a u c h w a ła z o s ta ła p o d ję ta p rz e z S ą d N a jw y ż s z y w o d p o w ie d z i n a p rz e d s ta w io n e p rz e z S ą d A p e la c y jn y w B ia ły m s to k u z a g a d n ie n ie p ra w n e z d n ia 12 lip c a 20 1 2 r. n a s tę p u ją c e j tre śc i: „czy w s p ra w ie o u b e z w ła sn o w o ln ie n ie s ą d o k rę g o w y ro z p o z n a je w n io s e k o z w o ln ie n ie od k o sz tó w s ą d o w y c h w sk ła d z ie je d n e g o sędziego, czy te ż w s k ła d z ie tr z e c h sęd zió w zaw o d o w y ch ?”.
W s k a z a n a w ą tp liw o ś ć z ro d z iła się n a e ta p ie ro z p o z n a w a n ia p rz e z s ą d II in s ta n c ji z a ż a le n ia w n io sk o d a w c z y n i n a p o s ta n o w ie n ie S ą d u O k ręg o w eg o w O ls z ty n ie w p rz e d m io c ie o d d a le n ia w n io s k u w y m ie n io n e j o z w o ln ie n ie od k o s z tó w są d o w y c h . P rz e d m io to w e o r z e c z e n ie z o s ta ło w y d a n e w s p r a w ie 0 u b e z w ła s n o w o ln ie n ie w s k ła d z ie tr z e c h sę d z ió w zaw odow ych.
G lo s a to r w p e łn i p o d z ie la s ta n o w is k o S ą d u N a jw y ż sz e g o w y ra ż o n e n a g ru n c ie n in ie js z e j sp ra w y . W d a ls z e j c zęści p ra c y p o s ta r a m się w s k a z a ć do d a tk o w e a r g u m e n ty p r z e m a w ia ją c e z a tr a f n o ś c ią rz e c z o n eg o ro z s trz y g n ię c ia . W p ie rw s z e j k o le jn o śc i n a le ż y je d n a k , c h o ćb y p o k ró tc e , o d n ie ść się do w y w o dów p r z e d s ta w io n y c h w u z a s a d n ie n iu u chw ały.
N a w s tę p ie ro z w a ż a ń S ą d N a jw y ż sz y zw ró cił u w a g ę n a sz c z e g ó ln y c h a r a k t e r s p r a w o u b e z w ła s n o w o ln ie n ie , w y n ik a ją c y z f a k t u b e z p o ś re d n ie j in g e re n c ji ju ry d y c z n e j w d o b ra o so b iste c z ło w ie k a , w ty m z w ła sz c z a je g o g o d n o ść 1 w olność. Z te g o p o w o d u s p r a w y o u b e z w ła s n o w o ln ie n ie z o s ta ły p r z e k a z a n e do w ła śc iw o śc i rzeczo w ej są d ó w o k rę g o w y c h i p o w ie rz o n e s k ła d o m lic z ą c y m po tr z e c h sę d z ió w z a w o d o w y ch ( a r t. 5 4 4 § 1 k.p.c.).
N a s tę p n ie S ą d N a jw y ż s z y p rz y p o m n ia ł p o g lą d u tr w a lo n y w d o k tr y n ie i o rz e c z n ic tw ie , że k o le g ia ln y s k ła d sę d z ió w z a w o d o w y c h d o ty c z y o g ó łu s p r a w o u b e z w ła s n o w o ln ie n ie , p o s tr z e g a n y c h z a j e d n ą z k a te g o r ii s p r a w z z a k r e s u p r a w a osobow ego. R ó w n o c z e śn ie zw ażo n o , że z g o d n ie z p rz e p is e m a r t. 47 § 3 k .p .c ., s to s o w a n y m o d p o w ie d n io w p o s tę p o w a n iu n ie p ro c e so w y m ( a r t. 13 § 2 k .p .c.), p o s ta n o w ie n ia p o z a r o z p r a w ą i z a r z ą d z e n ia w y d a je p r z e w o d n ic z ą c y b e z w z g lę d u n a to , j a k i s k ła d j e s t w ła śc iw y do o r z e k a n ia co do is to ty k o n k r e tn e j sp raw y .
332
GlosyZ b ę d n e w y d a je się z a s tr z e ż e n ie p o c z y n io n e p rz e z S ą d N ajw y ższy , że „ sk o ro w p o s tę p o w a n iu n ie p ro c e so w y m o rz e c z e n ia co do is to ty s p ra w y z a p a d a ją z r e g u ły n a p o s ie d z e n iu n ie ja w n y m ( a r t. 5 1 4 § 1 k .p .c.; por. u z a s a d n ie n ie u c h w a ły S ą d u N a jw y ż sz e g o z d n ia 26 s ty c z n ia 2 0 1 2 r., II I C Z P 8 3 /1 1 1), to o d p o w ie d n ie s to s o w a n ie a r t. 47 § 3 k .p .c. n ie m o ż e te j z a s a d y n a r u s z a ć ”2. T ru d n o t u m ó w ić o n a r u s z e n iu , a n a w e t p ró b ie n a r u s z e n i a z a sa d y , o k tó re j m o w a w a r t. 47 § 3 k.p .c. O ile b o w ie m p r z e p is t e n d o ty czy p o s ta n o w ie ń i z a r z ą d z e ń w y d a w a n y c h p rz e z p rz e w o d n ic z ąc e g o , o ty le o rz e c z e n ia co do is to ty s p ra w y w y d a w a n e s ą p rz e z s ą d o rz e k a ją c y in c a su . P o z a ty m p ie rw s z e z r o z s trz y g n ię ć d o ty c z ą z r e g u ły k w e s tii o c h a r a k te r z e w p a d k o w y m , n a t o m ia s t d ru g ie p r z y b ie r a ją n a jc z ę śc ie j p o s ta ć r o z s trz y g n ię c ia in m e riti. S ą d N a jw y ż sz y o d w o ła ł się ró w n ie ż do tr e ś c i a r t. 8 u s t. 2 u s ta w y z d n ia 2 8 lip c a 2 0 0 5 r. o k o s z ta c h s ą d o w y c h w s p r a w a c h c y w iln y c h 3, z g o d n ie z k tó r y m p o s ta n o w ie n ie s ą d u lu b r e f e r e n d a r z a są d o w e g o w p rz e d m io c ie k o sz tó w są d o w y c h m o że b y ć w y d a n e n a p o s ie d z e n iu n ie ja w n y m . U w z g lę d n ia ją c f a k t, że p r z e p is t e n n ie ro z ró ż n ia c h a r a k t e r u a n i k a te g o r ii s p r a w c y w il n y c h , to b e z s p o rn ie z n a jd u je z a s to s o w a n ie ró w n ie ż w s p r a w a c h o u b e z w ła sn o w o ln ie n ie . P o s ta n o w ie n ie w ty m p rz e d m io c ie , n ie n a le ż ą c do k a te g o r ii o rz e c z e ń co do is to ty sp ra w y , m o że by ć w ięc s k u te c z n ie w y d a n e n a p o s ie d z e n i u w s k ła d z ie je d n e g o sęd zieg o . N a z a k o ń c z e n ie r o z w a ż a ń S ą d N a jw y ż sz y w s k a z a ł, że o r z e k a n ie w z a k r e sie z w o ln ie n ia od k o sz tó w są d o w y c h n ie j e s t szc z e g ó ln ie s k o m p lik o w a n e , n ie w y m a g a p o g łę b io n e j w ie d z y p ra w n ic z e j, d o ś w ia d c z e n ia a n i te ż n ie o d z n a c z a się w a ż k ą d o n io sło śc ią ju r y d y c z n ą . T y m s a m y m a n g a ż o w a n ie do o r z e k a n ia w m a te r ii w n io s k u o z w o ln ie n ie od k o sz tó w s ą d o w y c h tr z e c h sę d z ió w z a w o d o w y ch s ą d u o k ręg o w eg o w y d a je się n ie celo w e. D o d a tk o w o p o w o ła n o się n a n a s tę p u ją c e p rz e p isy : • a r t. 367 § 4 k .p .c ., z g o d n ie z k tó r y m p o s ta n o w ie n ie o p r z y z n a n iu i c o fn ię c iu z w o ln ie n ia od k o sz tó w są d o w y c h , o o d m o w ie z w o ln ie n ia , o o d rz u c e n iu w n io s k u o z w o ln ie n ie o ra z o n a ło ż e n iu n a s tr o n ę o b o w ią z k u u is z c z e n ia k o sz tó w i s k a z a n iu n a g rz y w n ę s ą d m o że w y d a ć n a p o s ie d z e n iu n ie ja w n y m w s k ła d z ie je d n e g o sęd zieg o ;
• a r t. 397 § 2 zd. d ru g ie k .p .c ., sta n o w ią c e g o , że r o z p o z n a n ie z a ż a le n ia n a p o s ta n o w ie n ie w p rz e d m io c ie o d m o w y z w o ln ie n ia od k o sz tó w są d o w y c h lu b c o fn ię c ia ta k ie g o z w o ln ie n ia , o d rz u c e n ia w n io s k u o z w o ln ie n ie o ra z n a ło ż e n ia n a s tr o n ę o b o w ią z k u u is z c z e n ia k o sz tó w i s k a z a n ia n a g rz y w n ę n a s tę p u je w s k ła d z ie je d n e g o sęd zieg o ; • a r t. 4 7 1 w zw. z a r t. 13 § 2 k.p .c. i a r t. 118 w zw. z a r t. 1 0 1 -1 1 1 u .k .s.c ., w ś w ie tle k tó ry c h w o b e c n y m s ta n ie p r a w n y m p o d e jm o w a n ie c z y n n o śc i 1 OSNC 2012, nr 7-8, poz. 82.
2 Tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu glosowanej uchwały.
w z a k r e s ie z w a ln ia n ia od k o sz tó w są d o w y c h , a w ięc ró w n ie ż o rz e k a n ie w ty m p rz e d m io c ie n a le ż y do r e f e r e n d a r z y są d o w y ch .
M o im z d a n ie m , p o w o ła n e w u z a s a d n ie n iu g lo so w a n e j u c h w a ły p o w ody z re d a g o w a n ia c y to w a n e j n a w s tę p ie te z y w z d e c y d o w a n ej w ię k sz o śc i z a s łu g u ją n a u w z g lę d n ie n ie . N ie w p e łn i p rz e k o n u je m n ie ty lk o tw ie rd z e n ie , ja k o b y o r z e k a n ie w p rz e d m io c ie k o sz tó w s ą d o w y c h n ie w y m a g a ło d o ś w ia d c z e n ia i n ie o d z n a c z a ło się d o n io sło śc ią ju ry d y c z n ą . S ą d z ę , że k w e s tia o b c ią ż a n ia lu b z w a ln ia n ia s tr o n (u c z e s tn ik ó w p o s tę p o w a n ia ) z k o sz tó w s ą d o w y c h m a w a ż k ie z n a c z e n ie z a ró w n o od s tr o n y p ra k ty c z n e j, j a k i sp o łeczn ej. K o sz ty te , j a k n p . o p ła ta od p o z w u lu b w n io s k u o w szcz ęcie p o s tę p o w a n ia n ie p ro c e so w e g o , m o g ą b o w ie m s k u te c z n ie z n ie c h ę c ić o k re ś lo n y p o d m io t do z a in ic jo w a n ia d a n eg o p o s tę p o w a n ia cy w iln eg o , ta k ż e w s p r a w ie , k t ó r ą m ó g łb y w y g ra ć w c a ło ści. O c e n a s y tu a c ji m a ją tk o w e j k o n k r e tn e j osoby, je j m o żliw o ści z a ro b k o w a n ia i z d o ln o ści fin a n s o w y c h m u s i by ć w ięc d o k o n a n a z n a le ż y tą ro z w a g ą . N ie sp o só b t u p rz e c e n ić d o ś w ia d c z e n ia sę d zieg o lu b r e f e r e n d a r z a sąd o w eg o , o rz e k a ją c y c h w te g o ty p u k w e s tia c h .
R ację m a n a t o m i a s t S ą d N a jw y ż sz y tw ie rd z ą c , że a k c e p ta c ja p o g lą d u , w m y ś l k tó re g o w n io s e k o z w o ln ie n ie o d k o s z tó w s ą d o w y c h w s p r a w ie o u b e z w ła s n o w o ln ie n ie m ia łb y p o d le g a ć k o g n ic ji s ą d u w s k ła d z ie tr z e c h s ę d zió w zaw o d o w y ch , k łó c iła b y się s e n s e m n o r m y p ra w n e j w y n ik a ją c e j z p r z e p i s u a r t . 3 9 7 § 2 k .p .c ., z g o d n ie z k tó r y m z a ż a le n ie n a p o s ta n o w ie n ie w p rz e d m io c ie o dm ow y z w o ln ie n ia od k o sz tó w sąd o w y c h n a s tę p u je w s k ła d z ie je d n e g o sędziego. W ta k im p r z y p a d k u b o w iem k o n tro li in s ta n c y jn e j d o k o n y
w a łb y s ą d w m n ie j lic z e b n y m s k ła d z ie n iż te n , w k tó ry m w y d a n o z a s k a rż o n e o rzeczen ie. T a k i u k ła d n ie w y d a je się logiczny, a ty m s a m y m w łaściw y.
W ty m m ie js c u w a r to zw rócić u w a g ę , że o b o w ią z u ją c y k o d e k s p o s tę p o w a n ia cy w iln e g o p rz e w id u je s z e re g s y tu a c ji, w k tó ry c h w y s ta r c z a ją c a j e s t a k ty w n o ść p ro c e so w a ty lk o je d n e g o sęd zie g o . O p ró cz ty c h w y m ie n io n y c h p rz e z S ą d N ajw y ż sz y , w a r to p o w o łać n a s tę p u ją c e re g u la c je p ra w n e : • a r t . 1 8 5 § 2 k .p .c . - p o s tę p o w a n ie p o je d n a w c z e p r z e p r o w a d z a s ą d w s k ła d z ie je d n e g o sędziego; • a r t. 367 § 3 zd. d ru g ie k .p .c. - p o s ta n o w ie n ia d o ty c z ą c e p o s tę p o w a n ia dow odow ego n a p o s ie d z e n iu n ie ja w n y m w y d a je s ą d o d w o ław czy w s k ła d z ie je d n e g o sęd zieg o ; • a r t. 3 9 7 1 § 1 k.p .c. - ro z p o z n a n ie z a ż a le n ia n a p o s ta n o w ie n ie w y d a n e w e le k tro n ic z n y m p o s tę p o w a n iu u p o m in a w c z y m n a s tę p u je w s k ła d z ie j e d n eg o sęd z ie g o ; • a r t. 3 9 8 10 k.p .c. - S ą d N a jw y ż sz y w s k ła d z ie tr z e c h sę d z ió w ro z p o z n a je s k a r g ę k a s a c y jn ą , a w p o z o s ta ły c h w y p a d k a c h o rz e k a w s k ła d z ie je d n e g o sę d zieg o ; • a r t. 5 0 5 10 § 1 k.p .c. - w p o s tę p o w a n iu u p ro s z c z o n y m s ą d ro z p o z n a je a p e la c ję w s k ła d z ie je d n e g o sęd z ie g o ;
334
Glosy • a r t. 735 § 2 k.p .c. - w s p ra w ie , k t ó r ą ro z p o z n a je s ą d w s k ła d z ie trz y o s o b o w y m , w p r z y p a d k u n ie c ie rp ią c y m z w ło k i p o s ta n o w ie n ie w p rz e d m io c ie u d z ie le n ia z a b e z p ie c z e n ia m oże b y ć w y d a n e p rz e z s ą d w s k ła d z ie je d n e g o sęd zieg o ; • a r t . 7 9 5 2 k .p .c. - p o s ta n o w ie n ie w p rz e d m io c ie w y d a n ia z a ś w ia d c z e n ia e u ro p e jsk ie g o t y t u ł u e g ze k u cy jn eg o s ą d w y d a je w sk ła d z ie je d n e g o sędziego. U w z g lę d n ia ją c p o w y ż sze z e s ta w ie n ie , m o ż n a d o jść do w n io s k u , że sk o ro j e d e n s ę d z ia zaw o d o w y m o że d o k o n y w a ć t a k w ie lu c z y n n o śc i p ro ceso w y ch , n ie r z a d k o o c h a r a k te r z e m e ry to ry c z n y m , to b r a k j e s t lo g ic z n y c h pow odów , d la k tó r y c h m ia łb y z o s ta ć p o z b a w io n y p r a w a s a m o d z ie ln e g o o r z e k a n ia w k w e s tii w p a d k o w e j, j a k ą j e s t ro z p o z n a n ie w n io s k u o z w o ln ie n ie od k o sz tó w są d o w y c h . A k c e p ta c ja p o g lą d u p rz e c iw n e g o m o g ła b y d o p ro w a d z ić do a b s u r d u . S k o ro b o w ie m w s p r a w a c h o u b e z w ła s n o w o ln ie n ie t a k i w n io s e k m ia łb y k a ż d o ra z o w o ro z p o z n a w a ć s ą d w s k ła d z ie k o le g ia ln y m , to w k o n s e k w e n c ji n a le ż a ło b y p rz y ją ć , że ta k ż e w s p r a w a c h z z a k r e s u p r a w a p r a c y i ze s to s u n k ó w ro d z in n y c h , o k tó ry c h m o w a w a r t. 47 § 2 p k t 1 i 2 k .p .c ., w n io se k o z w o ln ie n ie od k o sz tó w są d o w y c h w in ie n ro z p o z n a w a ć s ą d w s k ła d z ie ła w n i c zy m itd . T a k ie z a p a tr y w a n ie n ie w y d a je się p r a w n ie r e le w a n tn e a n i n a w e t p o ż ą d a n e p rz e z p o lsk ie g o u sta w o d a w c ę .P o z a ty m tr z e b a p a m ię ta ć o te n d e n c ji p ra w o d a w c z e j do o d c ią ż a n ia s ę d zió w w p o w ie rz o n y c h im c z y n n o ś c ia c h p r o c e d u r a ln y c h i p r z e k a z a n ia części k o m p e te n c ji s ę d z io w s k ic h k o g n ic ji r e f e r e n d a r z y s ą d o w y c h 4. S k o ro w iec o r g a n z z a k r e s u pom ocy p ra w n e j m o że s k u te c z n ie ro z p o z n a w a ć w n io s k i o z w o ln ie n ie od k o sz tó w są d o w y c h w s p r a w a c h cy w iln y c h , to tr u d n o p rz y ją ć , żeby w s p r a w a c h o u b e z w ła s n o w o ln ie n ie do ta k ie j a k ty w n o ś c i w y m a g a n y b y ł s k ła d aż tr z e c h osób o u p r a w n ie n ia c h ju ry d y c z n y c h .
Z ty c h w s z y s tk ic h w zg lę d ó w p o d z ie la m z a p a tr y w a n ie S ą d u N ajw y ż sz e g o p rz e d s ta w io n e n a k a n w ie s p ra w y o sy g n . III C Z P 71/12.
M a c ie j R z e w u s k i
4 Referendarze sądowi mogą obecnie wydawać nakazy zapłaty w postępowaniu upominaw czym i w elektronicznym postępowaniu upominawczym (art. 3531 § 2 k.p.c.), wykonywać czyn ności w elektronicznym postępowaniu upominawczym (art. 50530 § 1 k.p.c.), wydawać nakazy zapłaty i zarządzenia w europejskim postępowaniu nakazowym (art. 50516 § 2 i 3 k.p.c.) oraz zarządzenia w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń (art. 50522 § 2 k.p.c.). Posiadają też kompetencje w zakresie dokonywania czynności w postępowaniu cywilnym w sprawach o wpis w księdze wieczystej (art. 5091 k.p.c.), czynności w postępowaniu rejestro wym, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy, a także czynności w sprawach z zakresu prawa spadkowego, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy, zabezpieczenia spadku oraz przesłuchania świadków testamentu ustnego. Referendarze sądowi mogą również wydawać postanowienia o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (art. 123 § 2 k.p.c.), postanowienia o stwierdzeniu prawomocności orzeczeń (art. 364 § 2 k.p.c.), zarządzenia w postępowaniu dotyczącym uzupełniania braków formalnych pism procesowych, w tym zarzą dzenia o zwrocie pisma z uwagi na nieuzupełnienie braków (art. 1305 k.p.c.).
