A L I N A G E R L E E WARSZAWA
O C H R O N A K O R Y T A R Z Y E K O L O G I C Z N Y C H W S T R A T E G I A C H R O Z W O J U I P L A N A C H
Z A G O S P O D A R O W A N I A P R Z E S T R Z E N N E G O W O J E W O D Z T W
Abstrakt: W pracy przedstawiono wyniki analizy tresci Planow Zagospodarowania Przestrzennego Wojewodztw oraz Strategii Rozwoju Wojewodztw pod katem zapi- sow dotyczacych ochrony korytarzy ekologicznych. Strategie rozwoju wi^kszosci wo- jewodztw nie zawieraja zapisow dotyczacych ochrony korytarzy ekologicznych. Wiek- szosc planow zagospodarowania przestrzennego odnosi sie do koncepcji ECONET-PL, ktorej wdrazanie zostalo obecnie porzucone na rzecz sieci Natura 2000. Sytuacja ta wynika z terminow, w jakich dokumenty te powstawaly, jednak nie zmienia to faktu, iz wymagaja one uaktualnienia.
Slowa kluczowe: korytarze ekologiczne, strategie rozwoju wojewodztw, plany zagospo- darowania przestrzennego wojewodztw, ochrona przyrody
W P R O W A D Z E N I E
Pojecie „korytarza ekologicznego" rozumiane jest roznie w roznych dyscy- plinach naukowych. Dla biologa „korytarze" to po prostu szlaki migracji zwie- rzat. Zwierzeta wybieraja trasy wymagajace najmniejszego nakladu energii, a jednoczesnie spelniajace ich aktualne potrzeby. Szlaki ich w^drowek wyzna- czane sa najczesciej w sposob empiryczny, dzieki zastosowaniu bezposrednich obserwacji, tropienia czy telemetrii. Tak rozumiany „korytarz ekologiczny" nie musi wizualnie odrozniac si? od otoczenia. Natomiast dla geografa (ekologa krajobrazu) „korytarz ekologiczny" to pas terenu (relatywnie waski), rozniacy sie od otaczajacego tka (Richling, Solon 2004). Nie musi bye to pas ciagly i jed- nolity. Korytarz ekologiczny moze bye wewnetrznie zroznicowany (tworzony przez mozaik? siedlisk), a nawet nieciagty - tworzony przez tzw. siedliska po- mostowe (ang. stepping stones) (rye. 1).
W planowaniu przestrzennym termin „korytarz ekologiczny" jest synteza wspomnianych wyzej koncepcji. Korytarzami sa cz^sto pasy naturalnej Iub pot- naturalnej roslinnosci posrod silnie przeksztalconego przez czlowieka srodo-
1 Uniwersytet Warszawski, Wydzial Geografii i Studiow Regionalnych, Zaklad Geoekolo- gii, e-mail: a.gerlee@uw.edu.pl
Rye. 1. Typy korytarzy ekologicznych: 1. Korytarz o charakterze ciaglym - liniowym (ang. continuous corridor); 2. Korytarze typu „siedlisk pomostowych" (ang. stepping stones); 3. Mozaika krajobrazowa (ang. landscape mosaic) (opracowanie wlasne)
wiska. Na obszarach tych wystepuje zageszczenie szlakow migracji roznych gatunkow.
Szulczewska (2004) wyroznia dwa gfowne podejscia do tworzenia sieci eko- logicznych, ktorych jednym z elementow sa korytarze - gatunkocentryczne oraz kompleksowe. W pierwszym z nich celem ksztattowania sieci jest przeciw- dziatanie zjawisku izolacji i tworzenie warunkow do przemieszczania sie zywych organizmow w krajobrazie. W podejsciu drugim gtownym celem sieci jest za- pewnienie warunkow prawidiowego funkejonowania calego srodowiska przy- rodniczego. Dlatego tez do sieci wtaczane sa rowniez obszary wazne dla pra- widiowego funkejonowania hydrologicznego, klimatycznego i biologicznego.
Przy wyznaczaniu sieci korytarzy ekologicznych na potrzeby planowania przestrzennego stosowanych jest wiele roznych kryteriow (zarowno „biologicz- nych", jak i „geograficznych"). W przypadku opracowanej w latach 1995-1996 koncepcji sieci ECONET-PL, takimi kryteriami byly m.in.: naturalnosc, rozno- rodnosc, reprezentatywnosc, rzadkosc i wielkosc (Liro 1995). Ze wzgledu na wejscie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku i zwiazane z t y m przyj^cie systemu Natura 2000, projekt ECONET-PL nie zostal oficjalnie zatwierdzony.
W obecnie obowiazujacym projekcie sieci korytarzy ekologicznych lacza- cych obszary Natura 2000 (Jedrzejewski i in. 2005), wykonanym na zlecenie Ministerstwa Srodowiska1, takimi kryteriami byty m.in.: wysoka lesistosc, brak
1 Jest on obecnie dostepny na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Srodowiska do- tyczacej sieci Natura 2000 (http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/).
Ochrona korytarzy ekologicznych w strategiach rozwoju iplanach.. 51
barier o charakterze antropogenicznym, obecnosc ciekow, zbiornikow wodnych i obszarow bagiennych, wyst^powanie obszarow chronionych, odpowiedni ro- dzaj uzytkowania terenu na obszarach dzielacych fragmenty lasu (preferencja obszarow po PGR-ach, tak itp.), zasieg wystepowania gatunkow wskaznikowych oraz historyczne (udokumentowane lub zrekonstruowane) szlaki migracji ga- tunkow wskaznikowych.
Obowiazek ochrony korytarzy ekologicznych wynika miedzy innymi z za- pisow Dyrektywy Siedliskowej, mowiacych o koniecznosci zachowania spojno- sci sieci Natura 2000. Przepisy te obowiazuja Polske od momentu podpisania traktatu akcesyjnego w 2004 roku. Warto podkreslic, ze zapewnienie odpo- wiedniej ochrony korytarzy ekologicznych jest warunkiem uzyskania dotacji unijnych do realizacji jakichkolwiek inwestycji (dotyczy to w zwJaszcza inwe- stycji drogowych, ktore charakteryzuja si? szczegolnie silnym, negatywnym oddziah/waniem).
Koniecznosc ochrony korytarzy ekologicznych zapisana jest rowniez w Kra- jowej strategii ochrony i umiarkowanego uzytkowania roznorodnosci biolo- gicznej (2003). Powstanie tej strategii jest jednym z efektow ratyfikacji przez Polske konwencji o roznorodnosci biologicznej (z Rio de Janeiro). Jednym z dzialah operacyjnych strategii jest „odtworzenie i ochrona sieci korytarzy ekologicznych (lesnych, rzecznych i innych) zapewniajacych wymian? genow pomiedzy roznymi populacjami lokalnymi" (Strategia... 2003).
Korytarze ekologiczne nie sa obecnie w Polsce odrebna, usankcjonowana prawnie forma ochrony przyrody. W ustawie o ochronie przyrody istnieje je- dynie zapis, ze dla ich ochrony moga bye tworzone obszary chronionego kra- jobrazu. Forma ta nie zapewnia jednak odpowiedniego rezimu ochrony tych struktur. Ochrona korytarzy ekologicznych na poziomie prawa krajowego jest niewystarczajaca.
Celem niniejszej pracy jest ocena dokumentow planistycznych szczebla wojewodzkiego pod katem obecnosci zapisow dotyczacych ochrony korytarzy ekologicznych. Uwzglednienie ochrony korytarzy ekologicznych na szczeblu wojewodzkim jest istotne ze wzgledu na to, ze to wlasnie na t y m szczeblu planowane jest wiele inwestycji drogowych, a dodatkowo, dokumenty gminne i powiatowe w znacznym stopniu bazuja na zapisach w dokumentach woje- wodzkich.
M A T E R I A L I M E T O D Y
Dla 16 polskich wojewodztw wykonana zostala analiza tekstow strategii rozwoju, tekstow planow zagospodarowania przestrzennego oraz map planow zagospodarowania przestrzennego.
Materiaty te pobrano z oficjalnych stron internetowych wojewodztw (patrz:
literatura). Na wstepie zestawiono daty powstania dokumentow istotne dla i n - terpretacji wynikow analizy.
Podczas analiz tresci dokumentow stwierdzano obecnosc lub brak okreslo- nych zapisow dotyczacych ochrony przyrody (w t y m szczegolnie ochrony ko- rytarzy ekologicznych). Podsumowaniem analizy bylo stworzenie rankingu wojewodztw pod katem analizowanych zapisow na podstawie pozytywnych odpowiedzi.
W Y N I K I I D Y S K U S J A
Wszystkie analizowane plany zagospodarowania przestrzennego woje- wodztw zostaly uchwalone przed rokiem 2004 (czyli momentem wejscia Polski do struktur Unii Europejskiej) lub w t y m wlasnie roku. Strategie (lub ich uak- tualnienia) zatwierdzono natomiast niedlugo po t y m wydarzeniu - w latach 2005 i 2006 (rye. 2).
Pierwszym celem analizy tekstow byto stwierdzenie, czy ochrona srodowi- ska stanowi jeden z priorytetow w strategiach rozwoju wojewodztw. W przy- padku niemal wszystkich wojewodztw zapis taki istnial. Jedynie w strategii wojewodztwa lubuskiego ochrona srodowiska nie znalazta sie wsrod prioryte- tow (tab. 1).
2001 2002 2003 2004 2005 2006 rok powstania
Rye. 2. Lata powstania strategii rozwoju wojewodztw oraz planow zagospodarowania wojewodztw (opracowanie wlasne)
Ochrona korytarzy ekologicznych w strategiach rozwoju i planach. 53
Czy korytarze ekologiczne sa zaznaczone na mapie planu zagospodaro- wania przestrzennego wojewodztwa?
Czy obszary korytarzy ekologicznych sa wyszczegolnione w tekscie dokumentu?
Czy w programie / strategii znajduje sie odniesienie do sieci Natura 2000?
Czy w programie / strategii znajduje sie odniesienie do sieci ECONET-PL?
Czy w dokumencie jest mowa o tworze- niu lub ochronie korytarzy ekologicz- nych?
Czy ochrona/
poprawa stanu srodowiska przyrod- niczego stanowi jeden z priorytetow wojewodztwa?
Rok powstania
dokumentu o o o o o o o o
Typ dokumentu
a, c
Wojewodztwo
c 3
—
o J3 .1 6
3 O
o
3 3 3
O a.
o
T 3
-o
o —
o
•J
Czy korytarze ekologiczne sa zaznaczone na mapie planu zagospodaro- wania przestrzennego wojewodztwa?
i -±
4-* OS l
'3 Q J l '2 Q J i CO i OS i i 4-» OS i
Q J
'2
Czy obszary korytarzy ekologicznych sa wyszczegolnione w tekscie dokumentu?
Q J
'2 4-» as
a; C J J c a '2
OS <u
'2 CO 4-) cd ^:
4-» OS '2 '2 Q J
O J
'2 '2
Q J
'2
QJ
'2
Czy w programie / strategii znajduje sie odniesienie do sieci Natura 2000?
•y
as as ns as as OS
•v;
OS .a
OS as Q J -a
as as
Czy w programie / strategii znajduje sie odniesienie do sieci E C O N E T - P L ?
QJ
c OS '2 Si 4-> as
'S Q J as 4-» as -i—i 4-1 OS - a
OS as O J
'2
- i i as
QJ
'2 OS
Czy w dokumencie jest mowa o tworze- niu lub ochronie korytarzy ekologicz- nych?
(S OS '2 Q J as '2 Q J as -« as
4-1 4->
y ; :y
as as as OS a! Q J OS
Czy ochrona/
poprawa stanu srodowiska przyrod- niczego stanowi jeden z priorytetow wojewodztwa?
• V
as 1 ^4
as 1 as 1 as 1 cd 1 as 1 as 1 as 1
Rok powstania
dokumentu 2006 2002 2006 2003 2005 2002 2005 2004 2006 2002 2005 2002 2005 2001 2005 2002
Typ dokumentu
strategia plan strategia plan strategia plan strategia plan strategia plan strategia plan strategia plan strategia plan
Wojewodztwo
podkarpackie podlaskie pomorskie
0J to
to M
o '5
*t/s warminsko- mazurskie wielkopolskie zachodnio- pomorskie
-J a o C N C O in
Ochrona korytarzy ekologicznych w strategiach rozwoju i planach.. 55
Kolejnym zagadnieniem byta obecnosc w planach i strategiach odniesieh do koncepcji ECONET-PL. Siec ta obejmuje obszary weztowe oraz taczace je korytarze ekologiczne. W wifkszosc tekstow planow odnaleziono informacje dotyczace sieci ECONET-PL (wyjatek stanowilo wojewodztwo kujawsko-po- morskie). Zazwyczaj bylo to stwierdzenie, ze siec taka istnieje oraz podanie listy jej elementow. Odosobnionym przypadkiem byl plan wojewodztwa pod- laskiego, w ktorym zapisano jedynie, ze siec ECONET-PL nie bfdzie realizo- wana i nie zamieszczono szczegolowych informacji na jej temat.
W przypadku strategii rozwoju, odniesieh do sieci ECONET-PL bylo znacz- nie mniej. Znalazfy si? one w dokumentach zaledwie szesciu wojewodztw (dol- noslaskiego, lubelskiego, lodzkiego, slaskiego, swietokrzyskiego oraz warmiri- sko-mazurskiego). Roznice mi?dzy strategiami a planami nalezy tlumaczyc datami ich powstania. Plany zagospodarowania przestrzennego wojewodztw powstafy przed wejsciem Polski do Unii Europejskiej. Byl to okres znacznej popularnosci koncepcji ECONET-PL, mimo ze wlasciwie przesadzone bylo, ze nie zostanie ona wdrozona. Natomiast strategie rozwoju wojewodztw powsta- waly po integracji z Unia Europejska, kiedy oficjalna siecia ekologiczna stala sie Natura 2000.
Dla porownania zbadano rowniez obecnosc zapisow dotyczacych sieci Na- tura 2000 (tab. 1). Stwierdzono, ze wyst?puja one we wszystkich planach za- gospodarowania wojewodztw oraz w wie-kszosci strategii (nie znaleziono ich jedynie w strategiach dwoch wojewodztw - wielkopolskiego oraz malopolskie- go). Ze wzgledu na daty powstania, w zadnym z analizowanych dokumentow nie zostal jednak uwzgl?dniany projekt sieci laczacych obszary Natura 2000 (J?drzejewski i in, 2005), co utrudnia identyfikacj? konfliktow mi?dzy wspo- mniana siecia a planowanymi inwestycjami (szczegolnie drogowymi).
Przedmiotem osobnej analizy byto uwzglednienie w planach i strategiach wojewodztw konkretnych obszarow korytarzy ekologicznych. Stwierdzono, iz mialo to miejsce w przypadku dwunastu planow (wyjatek stanowily plany wo- jewodztw zachodniopomorskiego, wielkopolskiego, warmihski-mazurskiego i podlaskiego) oraz w zaledwie czterech strategiach rozwoju (dla wojewodztwa lodzkiego, mazowieckiego, lubelskiego i swietokrzyskiego).
Kolejnym badanym problemem byta obecnosc zapisow dotyczacych two- rzenia lub ochrony korytarzy ekologicznych. W przypadku wszystkich planow zagospodarowania przestrzennego wojewodztw zapisy dotyczace tego zagad- nienia byly obecne, natomiast nie znaleziono ich w przypadku az dziewieciu strategii rozwoju wojewodztw. Nalezy w t y m miejscu zwrocic uwag? na fakt, ze w przypadku planow czterech wojewodztw (wspomnianych wczesniej) nie zostata podana konkretna lokalizacja korytarzy ekologicznych. Moze to swiad- czyc o zamieszczaniu w tekstach mato precyzyjnych stwierdzeh, nie majacych pokrycia w konkretnych zapisach. Na uwag? zasluguje plan zagospodarowania
przestrzennego wojewodztwa podkarpackiego, ktory wyroznia si? najbardziej szczegotowym opracowaniem kwestii korytarzy ekologicznych, uj?tym w osob- ny podrozdzial.
Poza analizami tekstow dokumentow dokonano rowniez analizy tresci map planow zagospodarowania przestrzennego wojewodztw. W wi?kszosci przy- padkow (11 wojewodztw) korytarze ekologiczne zostaly zaznaczone na ma- pach. Wyjatek stanowia wojewodztwa: zachodniopomorskie, pomorskie, lubu- skie, lodzkie oraz podkarpackie. Podobnie jak w poprzednim przypadku, swiadczy to o braku podstaw do realizacji ogolnych zapisow dotyczacych ochrony korytarzy ekologicznych.
Nastepnym analizowanym zagadnieniem byty konflikty na styku rozwoju regionu i ochrony przyrody. Kluczowe znaczenie dla rozwiazywania takich kon- fliktow ma ich prawidlowa identyfikacja i lokalizacja w przestrzeni. Dlatego tez w tekstach dokumentow szukano opisow konkretnych obszarow konfliktowych.
Zagadnienie to nie pojawilo si? w zadnej strategii rozwoju wojewodztwa, co mozna wyttumaczyc ogolnym charakterem tych dokumentow. Konkretne ob- szary konfliktow zostaty jednak wyszczegolnione w mniej niz potowie planow zagospodarowania przestrzennego wojewodztw. W dziewi?ciu z nich, zagad- nienie to w ogole si? nie pojawilo (tab. 1).
Na zakohczenie analiz dokonano zsumowania wszystkich pozytywnych od- powiedzi dla kazdego z wojewodztw, za kazda pozytywna odpowiedz przyzna- wano jeden punkt (tab. 2). Nast?pnie, na podstawie uzyskanych wynikow, wy- rozniono 3 klasy wojewodztw (rye. 3). Do najbardziej „zielonych" wojewodztw zaliczono lubelskie oraz swi?tokrzyskie (uzyskaty one najwyzsze sumy punk- tow).
Tab. 2. Sumy punktow uzyskane przez poszczegolne wojewodztwa. Punkty przyzna- wane byty za kazda pozytywna odpowiedz na pytania postawione przy analizie strate- gii badz planu zgodnie z tabela 1. (opracowanie wtasne)
.* cu QJ
c sk
3 N o o
wojewodztwo lubelskie
12 CA
>~
N 1*
4-» 0
1 V mazowieckie
12 Si
C *
'Si
N
Si 12
J ? ws HA o c
"o
T 3
podkarpackie warmiiisko-ma kujawsko-pom opolskie matopolskie pomorskie wielkopolskie podlaskie zachodniopom lubuskie
suma 10 10 9 9 8 8 8 8 7 7 7 6 6 5 5 5
Ochrona korytarzy ekologicznych w strategiach rozwoju i planach. 57
Rft. 3. Podzial wojewodztw ze wzgledu na ilosc zapisow w strategiach rozwoju i pla- nach zagospodarowania przestrzennego wojewodztw odnoszacych sie do ochrony ko- rytarzy ekologicznych (opracowanie wlasne)
PODSUMOWANIE
M i m o , iz w przewazajacej czesci strategii rozwoju jednym z priorytetow jest ochrona srodowiska, to koniecznosc ochrony przyrody (a w szczegolnosci korytarzy ekologicznych) wydaje sie zbyt slabo akcentowana. W wiekszosci przypadkow zagadnienia ochrony srodowiska skupiaja sie wokol gospodarki odpadami, gospodarki sciekowej, ochrony przed halasem oraz zanieczyszczeh powietrza. Ochrona przyrody wydaje si? bye w wielu przypadkach marginali- zowana. Porownujac wyniki niniejszych badah do analiz strategii rozwoju wo- jewodztw przeprowadzonych przez Kistowskiego (2003) nie zauwazamy wy- raznego zwiazku miedzy obecnoscia zapisow dotyczacych zrownowazonego rozwoju i ochrony srodowiska a zapisami dotyczacymi ochrony korytarzy eko- logicznych.
Wojewodztwa lubuskie, podlaskie i zachodniopomorskie, mimo stosunko- wo wysokich wartosci przyrodniczych, plasuja si? na niskich pozycjach, jesli chodzi o zapisy dotyczace ochrony korytarzy ekologicznych w planach zago- spodarowania i strategiach rozwoju.
W planach zagospodarowania przestrzennego wojewodztw uwzgl?dniana byla siec ECONET-PL. Plany byty tworzone przed wejsciem Polski do UE, totez nie uwzgl?dniono w nich sieci korytarzy ekologicznych laczacych obsza- ry Natura 2000. Konieczne wydaje si? uaktualnienie planow zagospodarowania
przestrzennego wojewodztw o zatwierdzone obszary Natura 2000 oraz laczace je korytarze ekologiczne.
W ponad potowie planow zagospodarowania przestrzennego wojewodztw oraz we wszystkich strategiach brakuje identyfikacji konfliktow na styku ochro- ny przyrody i rozwoju regionu. Wydaje si? to dose duzym problemem, zwlasz- cza w przypadku planow. Identyfikacja konfliktow i ich lokalizacja w przestrze- ni jest niezwykle istotnym elementem procesu ich rozwiazywania. Etap ten powinien bye uwzgledniany jak najwczesniej w procesie planowania prze- strzennego.
Literatura
Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny iflory (Dz.U. L 206 z 22.7.1992) (Polskie wydanie specjalne, rozdziat 15, torn 02, Strona 102)
Jedrzejewski W., S. Nowak, K. Stachura, M . Skierczyiiski, R.W. Myslajek, K. Niedziat- kowski, B. Jedrzejewska, J.M. Wojcik, H. Zalewska, M . Pilot, 2005, Projekt koryta- rzy ekologicznych laczqcych Europejskq siec Natura 2000 w Polsce, Opracowanie wykonane dla Ministerstwa Srodowiska w ramach realizacji programu Phare PL0105.02. Zaklad Badania Ssakow PAN, Biatowieza.
Kistowski M., 2003, Regionalny model zrdwnowazonego rozwoju i ochrony srodowiska Polski a strategie rozwoju wojewodztw, Uniwersytet Gdanski, Bogucki Wydawnic- two Naukowe, Gdansk - Poznari.
Konwencja o roznorodnosci biologicznej, Rio de Janeiro, 22 maja 1992 roku (Dz.U. 2002 nr 184 poz. 1532).
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego uzytkowania roznorodnosci biologicznej wraz z Programem dzialah, 2003, Ministerstwo Srodowiska, Warszawa.
Liro A. (red.) i in., 1996, Koncepcja krajowej sieci ekologicznej, ECONET-PL. IUCN- Poland, Warszawa
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa dolnoslqskiego, 2002, Zaiacznik do uchwaty Sejmiku Wojewodztwa Dolnosclaskiego nr XLVIII/873/2002 z dnia 30 sierpnia 2002 roku, http://www.wbu.wroc.pl/INF/INFOR_OPR/PZPW/pzpwd.
htm, (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewodztwa kujawsko-pomorskiego, Zaiacznik do Uchwaty Nr XI/135/03 Sejmiku Wojewodztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 czerwca 2003 r., http://www.kujawskopomorskie.pl/index.php7Itemi- d=96&id=214& option =com_ content&task=view, (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewodztwa lubelskie, 2002, Zaiacznik do Uchwaty Nr. XLV/597/02 Sejmiku Wojewodztwa Lubelskiego z dnia 29 lipca 2002 roku http://www.plan.lubelskie.pl/ (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa lubuskiego, 2002, Zat^cznik do Uchwaty Nr XXXVII/272/2002 Sejmiku Wojewodztwa Lubuskiego z dnia 2 paz- dziernika 2002 r., http://www.lubuskie.pl/pl/index.php?action2=show_sub catego-
Ochrona korytarzy ekologicznych w strategiach rozwoju iplanach.. 59
ry&category_name=STRATEGIA&category_id=ll&action=show_subcategory_
info&subsubcategory_id=441 (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa lodzkiego, 2002, Zaiacznik do Uchwaly Nr XLV/524/2002 Sejmiku Wojewodztwa Lodzkiego z dnia 9 lipca 2002 r., http://bppwl.lodzkie.pl/mainpage.php?section=works&show=plan&menu=au- tho& item=vi, (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewodztwa malopolskiego, 2003, Zaiacznik do Uchwaly Nr XV/174/03 Sejmiku Wojewodztwa Malopolskiego z dnia 22 grud- nia 2003 r. http://www.malopolskie.pl/Planowanie/Pliki/Plan%20Zagospodarowa nia%20Przestrzennego%20WM.zip, (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa mazowieckiego, 2004, Zaiacznik do Uchwaly Nr 65/2004 Sejmiku Wojewodztwa Mazowieckiego z dnia 7 czerwca 2004r., http://www.mbpr.pl/images/zpp/PZPWOJMAZ.pdf, (pobrano 19.06.2008) Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa opolskiego, 2002, Zaiacznik do Uchwaly Nr XLIX/357/2002 Sejmiku Wojewodztwa Opolskiego z dnia 24 wrzesnia 2002 r., http://umwo.opole.pl/docs/plan2.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa podkarpackiego, 2004, Zaiacznik do Uchwaly Nr XXXI/340/04 Sejmiku Wojewodztwa Podkarpackiego z dnia 29 listopada 2004 r., http://www.pbpp.pl/opracowania/zakonczone/art-16.html, (po- brano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa podlaskiego, 2003, Zaiacznik do Uchwaly Nr IX/80/03 Sejmiku Wojewodztwa Podlaskiego z dnia 27 czerwca 2003, http://bip.umwp.wrotapodlasia.pl/index.php?pid=zag_przestr, (pobrano 19.06.2008) Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa pomorskiego, 2002, Zaiacznik do
Uchwaly nr 639/XLVI/02 Sejmiku Wojewodztwa Pomorskiego z dnia 30 wrzesnia 2002 roku, http://www.woj-omorskie.pl/Pages/Lang/pl/Article/waznezagospoda- row anie.html, (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa slqskiego, 2004, Zaiacznik do Uchwaly Nr II/21/2/2004 Sejmiku Wojewodztwa Slaskiego z dnia 21 czerwca 2004 r., http://www.silesia-region.pl/przest_plan/pzpws, (pobrano 19.06.2008) Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa swietokrzyskiego, 2002, Zaiacznik
do Uchwaly Nr XXIX/399/02 Sejmiku Wojewodztwa Swietokrzyskiego z dnia 26 kwietnia 2002 r., http://www.sejmik.kielce.pl/temp/zdjecia_kat/1068/plan.pdf, (po- brano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa warminsko-mazurskiego, 2002, Zaiacznik do Uchwaly Nr XXXIII/505/02 Sejmiku Wojewodztwa Warmirisko-Ma- zurskiego z dnia 12 lutego 2002 roku, http://www.wm.24.pl/download/ planzp.
pdf, (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa wielkopolskiego, 2001, Zaiacznik do Uchwaly Nr XLII/ 628/2001 Sejmiku Wojewodztwa Wielkopolskiego z dnia 26 listopada 2001 r., http://www.wbpp.poznan.pl/opracowania/PLAN/glowna.htm, (pobrano 19.06.2008)
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewddztwa zachodniopomorskiego, 2002, Za- iacznik do Uchwaly Nr XXXII/334/02 Sejmiku Wojewodztwa Zachodniopomor- skiego z dnia 26 czerwca 2002r., http://www.bip. umzachodniopomorskie.pl/za- laczniki/art/030701151357.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Richling, A., Solon J., 2002, Ekologia krajobrazu, Wydawnictwo Naukowe PWN, War- szawa
Strategia rozwoju spoleczno - gospodarczego wojewddztwa warmihsko-mazurskiego do roku 2020, 2005, Zaiacznik do Uchwaty nr XXXIV/474 /05 Sejmiku Wojewodztwa Warmirisko - Mazurskiego z dnia 31 sierpnia 2005 r., Zarzad Wojewodztwa War- mihsko - Mazurskiego, Olsztyn, http://www.eukn.org/binaries/poland/bulk/poli cy/2006/3/eukweb001-txwarminsko-mazurskiepolen-bn-060302.pdf, (pobrano 18.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa dolnoslqskiego do 2020 roku, 2005, Zaiacznik do Uchwaty Nr XLVIII/649/2005 Sejmiku Wojewodztwa Dolnoslaskiego z dnia 30 listopada 2005 roku, Wroclaw, http://bip.umwd.pl/index.php?id=22, (pobrano 18.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa kujawsko-pomorskiego do 2010 roku, 1999, Zaiacznik do uchwaly nr 439/2000 Sejmiku Wojewodztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 20 czerwca 2000 roku Torun, http://www.kujawsko-pomorskie.pl/index.php? optio- n=com_ con tent &task =view&id=347&Itemid=138, (pobrano 19.06.2008) Strategia rozwoju wojewddztwa lubelskiego na lata 2006-2020, 2005, Zaiacznik do
Uchwaty Nr XXXVI/530/05 Sejmiku Wojewodztwa Lubelskiego w dniu 4 lipca 2005 r., Lublin, http://www.lubelskie.pl/um/strategia3.php, (pobrano 18.06.2008) Strategia rozwoju wojewddztwa lubuskiego. Aktualizacja z horyzontem czasowym do
2020 roku, 2005, Zaiacznik do uchwaty Nr XXXVII/260/2005 Sejmiku Wojewodz- twa Lubuskiego z dnia 19 grudnia 2005 roku, http://www.eukn.org/binaries/po- land/bulk/ po 1 i cy/2006/3/eukweb001-tx-lubuskiepolen-bn-060302.pdf, (pobrano 18.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa lodzkiego na lata 2007-2020, 2006, Zaiacznik do Uchwaty Nr LI/865/2006 Sejmiku Wojewodztwa Lodzkiego z dnia 31 stycznia 2006 r., Lodz, http://www.lodzkie.pl/export/download/bip_strategia/strategia- lodzkie-2007-2020.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa malopolskiego na lata 2007-2013 „Malopolska 2013", 2006, Zaiacznik nr 1/1 do Uchwaty Nr XLI/527/2006 Sejmiku Wojewodztwa Ma- lopolskiego z dnia 30 stycznia 2006 r., http://www.wrotamalopolski.pl/root_ BIP/
BIP_w_Malopolsce/root_UM/podmiotowe/Strategia/dokument/SRWM+2015/
default.htm, (pobrano 19.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja), 2006, Za- iacznik do Uchwaty Nr 78/06 Sejmiku Wojewodztwa Mazowieckiego z dnia 29 maja 2006 r., Samorzad Wojewodztwa Mazowieckiego, Warszawa, http://www.
mazovia.pl/uchwaly/S /0/66.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa opolskiego, 2005, Zaiacznik do Uchwaty Nr XXXIX/350/2005 Sejmiku Wojewodztwa Opolskiego z dnia 11 pazdziernika 2005 r., Urzad Marszalkowski Wojewodztwa Opolskiego, http://umwo.opole.pl/
docs/strategia rozwoju wojewdztwaopolskiego.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa podkarpackiego na lata 2007-2020, 2006, Zaiacznik do Uchwaty Sejmiku Wojewodztwa Podkarpackiego z dnia 20 pazdziernika 2006 r.
Zarzad Wojewodztwa Podkarpackiego, Rzeszow, http://www.si.podkarpackie.pl/
pliki/2008/strat_ woj.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Ochrona korytarzy ekologicznych w strategiach rozwoju i planach.. 61
Strategia rozwoju wojewodztwa podlaskiego do roku 2020, 2006, Zaiacznik do Uchwa- ly Nr XXXV/438/06 Sejmiku Wojewodztwa Podlaskiego z dnia 30 stycznia 2006 r., Urzad Marszalkowski Wojewodztwa Podlaskiego, Bialystok, http://www.eukn.org/
binaries /pola nd/bulk/policy/2006/3/eukweb001-tx-podlaskiepolen-bn-060302.
pdf, (pobrano 9.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa pomorskiego, 2005, Zaiacznik do Uchwaty Nr 587/
XXXV/05 Sejmiku Wojewodztwa Pomorskiego z dnia 18 lipca 2005 roku w spra- wie przyjecia Strategii Rozwoju Wojewodztwa Pomorskiego, http://www.woj-po- morskie.pl/downloads/ASRWP_ ekst%20jednolity%20ostateczny%20180705.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa slqskiego na lata 2007-2020, 2005, Zaiacznik do Uchwaly Nr II/37/6/2005 Sejmiku Wojewodztwa Slaskiego z dnia 4 lipca 2005 roku, http://bip.silesia-region.pl/STRATEGIA/strategia_07_05.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa swietokrzyskiego na lata 2007-2020, 2006, Zaiacznik do Uchwaty Nr XLII/508/06 Sejmiku Wojewodztwa Swietokrzyskiego z dnia 26
* pazdziernika 2006 r., http://rozwoj-swietokrzyskie.pl/dane/strony/dokumenty 1_
pliki/Strategia.pdf, (pobrano 18.06.2008)
Strategia rozwoju wojewddztwa wielkopolskiego na lata 2007 — 2020, 2005, Dokument przyjety przez Sejmik Wojewodztwa Wielkopolskiego dnia 19.12.2005r., Poznari, http://www.wielkopolska.mw.gov.pl/files/att2090.pdf, (pobrano 19.06.2008) Strategia rozwoju wojewddztwa zachodniopomorskiego na lata na lata 2007-2020,
2005, Zaiacznik do Uchwaty Sejmiku Wojewodztwa Zachodniopomorskiego,
Szczecin, http://www.bip.um-zachodniopomorskie.pl/zalaczniki/
art/051206100036.pdf, (pobrano 19.06.2008)
Szulczewska B., 2004, Planowanie przestrzenne jako instrument realizacji sieci ekolo- gicznych: miedzy teoriq a praktykq, [w:] A. Cieszewska (red.), Platy i korytarze jako elementy struktury krajobrazu - mozliwosci i ograniczenia koncepcji, Problemy Ekologii Krajobrazu torn XIV, Warszawa
Ustawa o ochronieprzyrody z dnia 16kwietnia 2004 r. (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880, ze zm.)
