"Lieder für das 1.-4. Schuljahr", wybór i komentarz dydaktyczny Sigrid Berg, Stuttgart-München 1978 : [recenzja]

Elżbieta Rakowska

"Lieder für das 1.-4. Schuljahr",

wybór i komentarz dydaktyczny

Sigrid Berg, Stuttgart-München 1978 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 49/4, 210-211

2 1 0 R E C E N Z J E

Zbiór „100 łatw ych pieśni religijnych” w ynikł z doświadczeń praktycz­ nego m uzykowania i śpiew ania na chw ałę Boga w łaśnie na gruncie pedago­ gik i specjalnej. W ydawca niniejszego zbioru pieśni, Rolf К r e n z e r , w raz ze sw oim i współtwórcam i: Christą L i n k e , Gertrudą L o r e n z , Iiigą L o t z oraz innym i, zebrał i skomponował owe pieśni dla um ysłow o upośledzonych dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkolnym , mając na uwadze przybliżenie treści religijnych i Boga poprzez pieśń śpiewaną, a w ięc i przeżywaną. К r e n z e r zaznacza w przedmowie, iż pieśni te znalazły szczególną sym patię i aplauz u 3-latków w norm ie psychofizycznej, zatem zbiorek ten dedykuje w szystkim dzieciom.

Dzieci pragną śpiew ać i m uzykować już od najm łodszych lat, a Dobrą N ow inę można wprowadzać i przybliżać w łaśnie poprzez śpiew , grę na instrum entach, czy w zabawie ruchowej. W ielość przykładów muzycznych, w postaci pieśni, piosenek, zawołań i odpowiedzi m elodycznych stanow i głów ­ n y cel tego zbioru. W szystkie one opierają się na ścisłym związku prostego i zrozumiałego tekstu z odpowiednią dla dzieci m elodią. Znajduje to swój w yraz w prostej strukturze m elicznej pieśni, w prostych, nieskom plikowanych przebiegach m etrorytm icznych, w m ałym am bitusie ich melodii. W iele z nich w yrasta z pentatonicznego m ateriału dźwiękowego, gdyż, jak praktyka dowo­ dzi, dzieci m ogące śpiew ać bez trudu poruszają się w tej sw oistej skali dźw ię­ kowej.

Pieśni om awianego zbiorku uporządkowane są tem atycznie. Znajdziem y w nim pieśni na cały rok kościelny, pieśni na każdą porę dnia, wzruszające w sw ej prostocie, a m ówiące o codziennym życiu w spólnoty ludzkiej, pieśni pochwalne i dziękczynne. Szczególnie godnym i uwagi i rozpowszechnienia są cykle pieśni m szalnych (7— 10 pieśni), które z dużym powodzeniem można w ykorzystyw ać na Mszach św. dla dzieci dla rodzin czy też na różnych n a­ bożeństwach. N ie zapomniano także o pieśniach i piosenkach w tek ście ade­ kw atnych do liturgii słowa, a czerpiących swój m ateriał głów nie z Now ego Testam entu.

Zapis w szystkich pieśni jest monodyczny, bez akompaniam entu. Autorzy pozostaw ili w tym zakresie swobodę w pobudzeniu inw encji twórczej dzieci bądź nauczyciela celem doboru czy opracowania tow arzyszenia instrum ental­ nego; jest to bowiem uzależnione tak od m ożliwości dzieci, jak i dysponowa­ nia odpowiednim instrumentarium . Niem niej wykorzystanie instrum entarium O r f f a, a przede w szystkim sekcji rytm icznej w niosłoby w iele urozmaicenia przy wykonaniu pieśni. N iektóre przykłady kom pozytorzy zaopatrzyli w od­ pow iednie chw yty gitarowe, służąc tym sam ym pomocą tym, którzy grają na tym instrum encie — rodzicom lub wychow awcom . Również każdy śpiew wzbogacić można o ostinatow y akom paniam ent przy pomocy klaskania, pstrykania, uderzania ręką o kolana itp.

Książkę należałoby spopularyzować także u nas. Rozpowszechnienie choćby kilkunastu w ybranych i zaopatrzonych w polski tekst pieśni poszerzyłoby w ciąż ubogą literaturę z tego zakresu i z pew nością byłoby bodźcem do roz­ budzenia inw encji nauczycieli w ychow ania m uzycznego, czy m łodych kompo­ zytorów celem stworzenia pięknych i prostych w form ie cykli pieśni m szal­ nych dla najm łodszych oraz dla dzieci specjalnej troski. Dzieci małe sponta­ nicznie śpiew ają i grają razem ze w szystkim i, a sw oją spontanicznością pociągają dorosłych do w spólnego śpiew ania i muzykowania.

Elżbieta Rakow ska, Lublin Lieder fur das 1.-4. Schuljahr, wybór i komentarz dydaktyczny Sigrid B e r g ,

Stuttgart-M ünchen 1978, Calwer Verlag — K ösel-Verlag, s. 80 (Lieder — B i l­

d er — Szenen im Religionsunterricht, t. 1).

W ieloletnie poszukiwania zachodnioniem ieokich nauczycieli religii zm ie­ rzające do w łaściw ego i pełnego ujęcia problem ów dydaktyczno-m

etodycz-R E C E N Z J E

211

nych tego przedmiotu w 10-letniej szkole, okazują się w ciąż aktualne 1 w praktyce bardzo owocne. Ich w ynikiem jest opracowanie serii podręczni­ ków szkolnych do nauki religii pod wspólnym tytułem Pieśni — K a r y k a tu ry — Sceny. Seria ta w skazuje na nowe m ożliwości ujęcia m ateriału nauczania z zakresu religii, kipi różnorodnością tem atów i ich w ieloaspektow ym znacze­ niem; pozwała oceniać każdy czyn w św ietle etyki katolickiej, a od naj­ młodszych lat uczy dziecko specyficznej m odlitw y — służenia Bogu codzien­ ną pracą.

Całość edycji obejm uje 9 zeszytów. Zeszyty od pierwszego do trzeciego przeznaczone są dla klas 1—4, z których każdy opatrzony jest ogólnym tytu ­ łem , określającym podstaw ow ą formę oddziaływania: zeszyt 1 — Pieśni, zeszyt 2 — K a r y k a tu r y (rysunki) oraz zeszyt 3 — Sceny. Pozostałe tom y wykazują analogię w układzie kolejnych num erów z przeznaczeniem: zeszyty 4—6 dla klas 4—7 oraz zeszyty 7—9 dla klas 7— 10. U jęcie tem atów na bazie różnorod­ nych m ateriałów pomocniczych wraz z w ielom a form am i działania świadczy 0 korelacji w ielu przedm iotów i ich integracji z dziedziną sztuk: muzycznej, plastycznej i dram atycznej.

Autorka zeszytu pierwszego Sigrid B e r g w ybrała 30 przykładów pieśni kom pozytorów rodzimych, zaczerpniętych z bogatej literatury niem ieckiej pieśni religijnej oraz anonim owe pieśni M urzynów am erykańskich, tzw.

negro-spiritual, w treści odpow iadających chrześcijańskiej perspektyw ie ży­

cia. Tytuły pieśni podają tem at lekcji i pozostają w ścisłym związku z zaw ar­ tym i w niej zagadnieniam i, jak i z ogólnym hasłem tem atycznym , które często poprzedza uryw ek ze Starego lub Nowego Testam entu, um ożliwiając wielostronne w ykorzystanie materiału.

Wybrane pieśni są niezw ykle piękne. Proste w strukturze form alnej, najczęściej o typicznej budowie zwrotkowej z refrenem , niektóre o charakte­ rze recytatyw nym , w w iększości niezm iernie śpiewne i m elodyjne. Pozbawio­ ne są jakiegokolwiek akompaniamentu, lecz jest to celowe; najw ażniejszym instrum entem jest sam głos ludzki. W przypadku tych pieśni muzyka ma stać trochę w cieniu słowa.

Każda z pieśni poprzedzona jest komentarzem dydaktyczno-m etodycznym . Ma on zasygnalizować inform acje zw iązane z tem atem, głów nie meritum tem atu, pokazując sposób dojścia do niego oraz zawiera propozycje przykła­ dowo rozplanowanych jednostek lekcyjnych. Książkę tę .można z powodzeniem traktować jako rodzaj poradnika m etodycznego dla nauczyciela religii, który pokazuje, jak w iele różnych funkcji może spełniać pieśń w procesie naucza­ nia. Jej rola nie sprowadza się tylko do wzbogacenia lekcji o jedną z form wychowania muzycznego, lecz jest z nią tak zintegrowana, by mogła w pełni rozwinąć jej w szelkie m ożliwości treściow e i em ocjonalne, a przez śpiew anie utrwalić poznany temat.

Na końcu książka wzbogacona jest o 15 „ćwiczeń roboczych” (pomocni­ czych), odpowiadających tem atom lekcyjnym ; um ożliw iają one nauczycielow i spraw dzenie opanowania oraz zrozumienia om ówionych zagadnień przez ucznia. Służą do tego celu testy rysunkowe, słow nie i różnorodne opowia­ dania.

Elżbieta Rakowska, Lublin K a r ik a tu ren für das 7.-10. Schuljahr, w ybór i kom entarz dydaktyczny Horst

Klaus B e r g , Stuttgart-M ünchen 1978, Calwer Verlag — K ösel-Verlag, s. 87

(Lieder — Bilder — Szenen im Religionsunterricht, t. 8).

C elem pracy jest zachęcenie katechetów do w łączenia w nauczanie religii rysunku-karykatury, będącego satyrycznym obrazem naszej rzeczywistości. Służą temu szczegółowe i praktyczne wskazów ki ułatw iające wprowadzenie 1 kontynuację tego interesującego metodycznego „instrumentarium ”.