Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w latach 2008–2015

Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w latach 2008–2015

Grzegorz Ciura

Registered unemployment in Poland in 2008–2015

The article provides an overview of the registered unemployment in Poland with particular focus on the powiats (second-level unit of local government) with the highest unemployment rate. It highlights permanent significant differences among Polish voivodeships (country’s highest level of administrative subdivision) regarding unemployment which has become a serious social and economic problem in a few of them. It also emphasizes the fact that the situation is more complicated when unemployment is analyzed on the powiat level, for instance the powiats with the highest registered unemployment rate are clustered just in a few regions of Poland.

Wstęp

Bezrobocie jako zjawisko społeczno-gospodarcze w Polsce w  okresie po zmianach ustrojowych zawsze miało rozmiary na tyle duże, że stanowiło istotny problem społeczny, które- go rozwiązaniem zajmowały się kolejne rządy. Bezrobocie jest także najważniejszym aktualnie problemem w  opinii społe- czeństwa

. W  analizowanym okresie mieliśmy do czynienia z  tendencją spadkową (na początku i  na końcu okresu), ale również ze znacznym wzrostem bezrobocia w  środkowym okresie lat 2008–2015. Charakterystyczne dla bezrobocia rejestrowanego w  Polsce jest też zjawisko dużej rozpiętości między poszczególnymi powiatami i  województwami pod względem wielkość stopy bezrobocia. Z tego powodu warto prześledzić, jak wskaźniki opisujące bezrobocie zmieniały się w  tych powiatach, gdzie udział osób bezrobotnych był naj- wyższy w  stosunku do ogółu ludności czynnej zawodowo

.

1

Sondaż TNS Polska, Polacy o najważniejszych problemach Polski i problemach lokalnych, luty 2016 r.

2

Stopa bezrobocia – procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie cywilnej ludności aktywnej zawodowo.

W przeprowadzonej analizie posłużono się danymi Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w zakresie bezrobocia rejestro- wanego, co oznacza że prezentowane wskaźniki bezrobocia są wyższe niż uzyskiwane w trakcie Badania Aktywności Eko- nomicznej Ludności prowadzonej również przez GUS. Anali- za obejmuje lata 2008–2015 wg stanu bezrobocia na koniec grudnia danego roku, co powoduje, że przedstawiane wiel- kości bezrobocia są z reguły najwyższe w ciągu danego roku z uwagi na pozytywny wpływ prac sezonowych na stopę bez- robocia.

Skala bezrobocia pokazywana w  układzie wojewódzkim

nie przedstawia dokładnie zróżnicowania sytuacji w tym za-

kresie w poszczególnych województwach Polski. Sprowadze-

nie obrazu bezrobocia do poziomu podstawowego – powiatu,

który jest najniższą jednostką administracyjną, na poziomie

której dokonuje się zestawień liczby bezrobotnych – pokazu-

je, jak w miejscu zamieszkania i najbliżej okolicy przedstawia

się statystyczna możliwość zatrudnienia. Celem tego opraco-

wanie jest pokazanie geografii bezrobocia przez wskazanie

tylko tych powiatów, w których skala bezrobocia wysokiego

(20% i więcej) stanowi lub stanowiła istotny problem społecz-

no-gospodarczy. Ze względu na dużą liczbę ujętych w opra-

cowaniu jednostek administracyjnych

nie dokonano opisu przyczyn występowania tak wysokiego bezrobocia i negatyw- nych skutków społecznych złej sytuacji w poszczególnych po- wiatach czy regionach, w których znajdują się skupiska powia- tów o wysokiej stopie bezrobocia. Wskazano tylko, że według danych GUS poziom zagrożenia ubóstwem wzrasta wraz ze wzrostem bezrobocia w danym regionie

. Czynnikiem istotnie decydującym o sytuacji materialnej jednostki i rodziny jest miej- sce zajmowane na rynku pracy. Ubóstwem zagrożone są przede wszystkim osoby bezrobotne i rodziny osób bezrobotnych

.

Na koniec grudnia 2008 r. stopa bezrobocia rejestrowane- go w Polsce wyniosła 9,5% i była najniższą stopą bezrobocia notowaną na koniec roku w całym okresie badania tego zja- wiska.

Dane zawarte w tabeli 1 pokazują, że zagrożenie bezrobo- ciem znowu zmniejsza się. Po latach 2009–2013, kiedy to sto- pa bezrobocia rejestrowanego w Polsce na nowo wzrosła (po 2004 r.), obserwujemy łagodną, ale trwałą tendencję spadko- wą. Oczywiście różnie przebiega nasilenie tego spadku w róż- nych regionach i startują one z różnych pułapów, jednak we wszystkich województwach stopa bezrobocia na koniec roku w  latach 2014–2015 spadała. Sytuacja społeczno-gospodar- cza w tym zakresie poprawia się, ale nadal rozmiar bezrobocia stanowi główny problem rozwoju kilku regionów Polski.

3

W statystyce bezrobocia GUS jednostkami podziału terytorialne- go są powiaty i miasta na prawach powiatu.

4

Zjawisko ubóstwa w województwie mazowieckim w 2014 r., Mazo- wiecki Ośrodek Badań Regionalnych 2015 r., GUS, Warszawa 2015; Ubó- stwo w Polsce w latach 2013 i 2014, GUS, Warszawa 2015.

5

Ubóstwo w Polsce, op. cit., s. 10.

Najbardziej zagrożonymi bezrobociem są mieszkańcy wo- jewództw warmińsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego, zachodniopomorskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego.

Z  kolei w  województwach wielkopolskim, śląskim, małopol- skim, mazowieckim i dolnośląskim stopa bezrobocia w skali województwa jest relatywnie niska. Należy zwrócić także uwagę, że w ostatnich latach pogorszyła się sytuacja w woje- wództwie podlaskim.

Obraz bezrobocia w województwach jest trochę inny wte- dy, kiedy analizujemy nie stopę bezrobocia, ale liczbę powia- tów danego województwa, w których stopa bezrobocia jest bardzo wysoka i osiąga 20% lub więcej.

Województwa, w których

problem wysokiego bezrobocia w powiatach nie występuje lub jest niewielki

Zanim przejdziemy jednak do przedstawienia tych woje- wództw i powiatów, w których wysokie bezrobocie stanowi- ło istotny problem należy wskazać województwa, w których zjawisko to było umiarkowane. Przede wszystkim należy wy- mienić tu woj. łódzkie, w którym stopa bezrobocia dla całego województwa nie jest najniższa w skali kraju, ale w żadnym powiecie w analizowanym okresie stopa bezrobocia nie osiąg- nęła na koniec roku 20%. Do województw, w których liczba po- wiatów o wysokim bezrobociu nie była duża w analizowanym okresie można zaliczyć województwa: lubelskie, małopolskie, opolskie, podlaskie, śląskie i wielkopolskie. W województwach tych występowały powiaty o  stopie bezrobocia wynoszącej Tabela 1. Stopa bezrobocia na poziomie województw w latach 2008–2015 (w %)

Województwa Grudzień

2008 r. Grudzień

2009 r. Grudzień

2010 r. Grudzień

2011 r. Grudzień

2012 r. Grudzień

2013 r. Grudzień

2014 r. Grudzień 2015 r.

POLSKA 9,5 12,1 12,4 12,5 13,4 13,4 11,4 9,8

Dolnośląskie 10,0 12,8 13,1 12,4 13,5 13,1 10,4 8,6

Kujawsko-pomorskie 13,3 16,2 17,0 17,0 18,1 18,2 15,5 13,3

Lubelskie 11,2 12,9 13,1 13,2 14,2 14,4 12,6 11,7

Lubuskie 12,5 16,2 15,5 15,4 15,9 15,7 12,5 10,6

Łódzkie 9,2 11,9 12,2 12,9 14,0 14,1 11,8 10,3

Małopolskie 7,5 9,7 10,4 10,5 11,4 11,5 9,7 8,4

Mazowieckie 7,3 9,0 9,7 9,8 10,7 11,1 9,6 8,4

Opolskie 9,8 12,9 13,6 13,3 14,4 14,2 11,8 10,2

Podkarpackie 13,0 15,9 15,4 15,5 16,4 16,3 14,6 13,2

Podlaskie 9,7 12,8 13,8 14,1 14,7 15,1 12,9 11,8

Pomorskie 8,4 11,9 12,3 12,5 13,4 13,2 11,1 9,0

Śląskie 6,9 9,4 10,0 10,2 11,1 11,3 9,6 8,2

Świętokrzyskie 13,7 15,1 15,2 15,2 16,0 16,6 14,1 12,5

Warmińsko-mazurskie 16,8 20,7 20,0 20,2 21,3 21,6 18,7 16,3

Wielkopolskie 6,4 9,2 9,2 9,1 9,8 9,6 7,6 6,2

Zachodniopomorskie 13,3 17,1 17,8 17,6 18,2 18,0 15,5 13,3

Źródło: GUS, Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia według powiatów.

Tabela 2. Powiaty woj. lubelskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. lubelskie 11,2 12,9 13,1 13,2 14,2 14,4 12,6 11,7

Chełmski 16,1 16,4 17,7 18,1 19,6 20,3 18,0 17,1

Hrubieszowski 14,6 16,2 18,3 18,6 20,3 20,3 18,3 17,7

Włodawski 19,4 20,7 23,0 22,8 24,6 25,0 23,1 20,9

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 3. Powiaty woj. małopolskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. małopolskie 7,8 9,7 10,4 10,5 11,4 11,5 9,7 8,4

Dąbrowski 16,4 18,8 19,1 19,6 19,9 20,3 16,9 16,0

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 4. Powiaty woj. opolskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. opolskie 9,8 12,9 13,6 13,3 14,4 14,2 11,8 10,2

Brzeski 16,7 18,7 20,5 20,3 21,0 22,7 17,2 14,0

Nyski 13,9 18,5 19,4 19,0 21,4 20,2 16,8 14,3

Prudnicki 13,6 16,8 18,6 18,6 19,5 20,4 17,8 15,2

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 5. Powiaty woj. podlaskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. podlaskie 9,7 12,8 13,8 14,1 14,7 15,1 12,9 11,8

Augustowski 14,1 16,1 18,7 18,9 19,4 20,0 17,1 15,7

Grajewski 14,8 19,9 23,1 22,9 22,8 22,7 20,4 18,4

Kolneński 15,0 18,4 18,9 19,4 19,6 20,4 18,1 17,0

Sejneński 17,3 18,9 18,9 22,4 20,4 20,8 15,4 16,4

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 6. Powiaty woj. śląskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. śląskie 6,9 9,4 10,0 10,2 11,1 11,3 9,6 8,2

M. Bytom 12,7 16,8 18,1 19,6 19,9 21,1 19,8 17,8

Częstochowski 12,9 15,6 17,3 18,6 20,5 21,3 18,0 14,7

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 7. Powiaty woj. wielkopolskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. wielkopolskie 6,4 9,2 9,2 9,1 9,8 9,6 7,6 6,2

Wągrowiecki 12,0 17,8 18,7 20,5 22,2 20,9 15,5 10,8

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

20% i więcej, jednak nie była to duża liczba powiatów w skali województwa, a na koniec 2015 r. żaden z powiatów nie miał tak wysokiego bezrobocia lub występowały tylko pojedyncze powiaty z tym problemem (woj. lubelskie – pow. włodawski).

Zmiany stopy bezrobocia w powyższych województwa przed- stawiają tabele 2–7.

Województwa ze średnim natężeniem problemu wysokiego bezrobocia w powiatach

Kolejną grupą województw, którą można wyróżnić ze względu na zagrożenie bezrobociem, są województwa o śred- niej lub niskiej stopie bezrobocia w skali, w których występo- wały w znacznej liczbie powiaty o wysokiej stopie bezrobocia.

Do tej grupy województw można zaliczyć województwa: dol- nośląskie, lubuskie, mazowieckie, podkarpackie, pomorskie i  świętokrzyskie. Jednak sytuacja w  poszczególnych woje- wództwach jest na tyle różna, że zasadne jest przedstawienie jej indywidualnie dla każdego województwa.

Województwo dolnośląskie

Województwo dolnośląskie charakteryzowało się dużym zróżnicowaniem terytorialnym nasilenia bezrobocia w powia- tach. W tabeli 8 pokazano te powiaty, w których skala bezro- bocia w analizowanym okresie była największa.

W  tym województwie w  badanym okresie występowało stosunkowo dużo powiatów (13, tj. 43,3% wszystkich) w któ- rych, przynajmniej w jednym roku, stopa bezrobocia osiągnę- ła 20% lub więcej na koniec grudnia. Także liczba powiatów, które na koniec 2015 r. nadal miały problem z wysokim bezro- bociem (>20) była znaczna (4), a 6 kolejnych również charakte- ryzowało się stopą bezrobocia znacznie wyższą niż dla całego województwa. Jedynie w trzech powiatach (dzierżoniowskim, jeleniogórskim i  kamiennogórskim), które miały stopę bez- robocia w  niektórych latach badanego okresu na poziomie 20% lub powyżej, na koniec 2015  r. spadła ona znacząco.

Terytorialne występowanie problemu wysokiego bezrobo- cia w poszczególnych województwach, w tym w wojewódz- twie dolnośląskim, przedstawia mapa. Pomimo trudności ze zmniejszaniem bezrobocia w wielu powiatach, województwo dolnośląskie charakteryzuje się jedną z niższych stóp bezro- bocia rejestrowanego w skali kraju.

Województwo lubuskie

W województwie lubuskim w 5 powiatach – ponad jedna trzecia ogółu w województwie (tabela 9) – prawie przez cały okres występowało wysokie bezrobocie. Dopiero na koniec 2015  r. we wszystkich powiatach tego województwa stopa bezrobocia była niższa niż 20%, ale nadal powyżej 15%, pod- czas gdy w całym województwie stopa bezrobocia spadła do 10,6%. Jeśli w nadchodzącym czasie spadek stopy bezrobo- cia utrzyma się, lubuskie będzie kolejnym województwem, w którym problem wysokiego bezrobocia w poszczególnych powiatach nie występuje.

Województwo mazowieckie

Województwo mazowieckie charakteryzuje się najwięk- szym zróżnicowaniem sytuacji w poszczególnych powiatach pod względem skali bezrobocia i  jego trwałości. Występuje także terytorialna koncentracja problemu bezrobocia na połu- dniu województwa (powiaty: szydłowiecki, przysuski, radom- ski ziemski, a także m. Radom) oraz na północy województwa (powiaty: makowski pułtuski, sierpecki, żuromiński). O  ile wskaźnik stopy bezrobocia dla całego województwa jest sto- sunkowo niski – na początku przedstawianego okresu wynosił 7,3%, a na końcu 8,4% i w najgorszym dla tego województwa roku 2013 wyniósł tylko 11,1% – to sytuacja w kilku powiatach znacząco odbiega od średniej i nie ulega zasadniczej popra- wie. Z  tego też powodu województwo to zostało umiesz- czone w grupie województw, w których bezrobocie stanowi problem społeczny. W całym analizowanym okresie najgorsza sytuacja pod względem stopy bezrobocia była w  powiecie szydłowieckim, który jest nie tylko liderem tej klasyfikacji w województwie, ale także w Polsce. Stopa bezrobocia reje- strowanego w  tym powiecie wahała się od 30,7% w  2008  r.

do 38,7% w 2013 r., na koniec 2015 r. było to 31,5%. Sytuacja na lokalnym rynku pracy tego powiatu jest tak zła od 2004 r.

Około 1/3 aktywnych zawodowo jest rejestrowanych jako oso- by bezrobotne. Niewiele lepsza sytuacja jest w  powiatach przysuskim (stopa bezrobocia – 23,7%), radomskim (25,3%), a także w mieście Radomiu (18,6%). Także w północnej części województwa, w powiatach: makowskim (20,8%), pułtuskim (20,3%), sierpeckim (20,7%) i żuromińskim (19,9%) stopa bez- robocia jest bardzo wysoka. Stan ten, jak pokazują dane za poszczególne lata (patrz tabela 10) utrzymuje się praktycznie w całym analizowanym okresie.

Województwo pomorskie

Stopa bezrobocia rejestrowanego w  tym województwie kształtuje się lekko poniżej średniej dla Polski, jednak w ana- lizowanym okresie 9 powiatów miało przejściowe lub trwałe problemy z wysokim bezrobociem. Na koniec 2015 r. jeszcze w  trzech powiatach problem ten był nadal bardzo istotny.

W  powiecie nowodworskim bezrobocie wynosiło aż 24%, a w powiatach człuchowskim i malborskim spadło co prawda poniżej 20%, ale nadal było wysokie. Zmiany sytuacji w  po- szczególnych powiatach pokazane zostały w tabeli 11.

Województwo świętokrzyskie

W tym województwie problem wysokiego bezrobocia wy-

stępuje w  powiatach położonych na północy województwa

graniczących z województwem mazowieckim, a więc powia-

tami o  najwyższym bezrobociu na Mazowszu. Jak pokazu-

ją dane z  tabeli 12 powiaty konecki, ostrowiecki i  skarżyski

prawie w  całym lub w  całym badanym okresie borykały się

z bardzo wysokim bezrobociem. Do tych powiatów dołączył

także powiat opatowski, w którym we wcześniejszym okresie

nie występował problem aż tak wysokiego bezrobocia reje-

strowanego. Tym niemniej na koniec 2015 r. tylko w powiecie

skarżyskim i  opatowskim stopa bezrobocia utrzymywała się

na wysokim poziomie.

Tabela 8. Powiaty woj. dolnośląskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. dolnośląskie 10,0 12,8 13,1 12,4 13,5 13,1 10,4 8,5

Dzierżoniowski 21,1 24,5 22,3 19,3 20,5 20,2 15,8 11,8

Górowski 18,8 24,9 26,6 26,4 27,9 28,3 23,4 22,3

Jaworski 16,3 21,4 23,6 23,7 25,0 24,3 18,6 17,0

Jeleniogórski 13,9 19,5 22,9 21,0 20,8 19,8 15,7 12,9

Kamiennogórski 16,6 23,2 22,1 21,2 22,8 20,5 15,6 11,9

Kłodzki 21,6 24,4 24,7 24,9 27,1 27,1 23,6 20,0

Legnicki 13,9 18,2 20,0 21,2 21,6 21,3 17,4 14,9

Lubański 22,2 25,4 24,7 22,9 23,1 21,6 17,8 14,2

Lwówecki 19,7 24,8 24,7 24,6 25,6 26,2 22,4 19,4

Wołowski 15,8 21,0 21,0 20,2 22,3 21,8 18,3 15,2

Wałbrzyski 15,1 19,8 19,1 19,1 20,9 29,8 24,9 21,6

Ząbkowicki 17,3 19,4 22,7 22,0 22,8 22,4 19,0 15,3

Złotoryjski 23,0 26,4 26,6 26,6 27,5 28,6 24,5 21,1

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 9. Powiaty woj. lubuskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. lubuskie 12,5 16,2 15,5 15,4 15,9 15,7 12,5 10,6

Krośnieński 26,5 29,0 24,6 24,0 24,4 24,1 18,6 17,0

Międzyrzecki 16,7 21,2 21,7 20,8 22,7 23,6 18,6 15,8

Nowosolski 21,3 27,2 25,7 24,0 25,4 25,5 20,7 18,0

Strzelecko-drezdenecki 21,6 26,1 23,2 24,5 26,0 25,5 20,1 17,7

Żagański 22,6 26,9 27,9 25,7 25,0 25,7 22,2 18,1

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 10. Powiaty woj. mazowieckiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w%)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. mazowieckie 7,3 9,0 9,7 9,8 10,7 11,1 9,6 8,4

Gostyniński 16,7 18,9 20,9 20,5 23,2 23,9 21,6 18,7

Makowski 18,1 21,2 21,5 24,9 25,6 25,6 22,9 20,8

Płocki 16,2 18,9 20,1 20,6 21,1 21,8 19,4 17,3

Przysuski 21,9 24,4 26,5 26,6 27,8 27,4 24,4 23,7

Pułtuski 13,6 18,6 19,7 21,4 23,3 23,7 22,2 20,3

Radomski 26,2 29,2 30,8 29,6 30,3 30,4 27,0 25,3

Szydłowiecki 30,7 35,3 36,0 37,1 38,0 38,7 34,4 31,5

M. Radom 19,5 21,5 22,7 21,7 22,6 22,8 20,2 18,6

Sierpecki 16,2 18,5 21,2 23,2 25,0 24,7 22,8 20,7

Zwoleński 14,6 17,9 20,6 20,3 21,9 22,7 20,5 18,9

Żuromiński 19,3 22,3 21,5 22,8 23,3 23,8 21,5 19,9

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 11. Powiaty woj. pomorskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. pomorskie 8,4 11,9 12,3 12,5 13,4 13,2 11,1 9,0

Bytowski 20,1 22,6 22,0 22,7 23,6 23,4 20,7 17,9

Chojnicki 14,7 18,5 18,2 20,2 20,0 19,4 16,8 14,5

Człuchowski 20,7 23,8 24,7 23,0 23,8 24,1 21,2 19,0

Lęborski 16,3 18,8 19,9 19,5 21,4 21,2 17,1 14,8

Malborski 17,8 22,2 23,4 24,4 25,1 25,6 21,3 19,3

Nowodworski 21,9 26,3 29,0 29,5 30,9 30,7 26,5 24,0

Słupski 16,2 21,6 22,5 22,1 22,8 21,7 19,2 15,6

Starogardzki 13,8 20,0 19,2 20,1 20,9 19,2 15,2 11,7

Sztumski 16,9 23,9 23,8 25,0 27,3 27,1 22,9 16,6

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 12. Powiaty woj. świętokrzyskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w%)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. świętokrzyskie 13,7 15,1 15,2 15,2 16,0 16,6 14,1 12,5

Kielecki 19,4 19,1 18,8 18,4 19,7 20,4 16,6 15,5

Konecki 22,0 20,7 22,1 22,7 22,6 24,2 20,2 17,4

Opatowski 16,3 20,1 19,5 21,6 22,6 23,1 20,9 19,8

Ostrowiecki 16,1 20,9 20,6 20,4 22,2 22,5 19,1 17,5

Skarżyski 22,2 25,0 25,6 25,8 27,4 27,9 24,8 22,3

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 13. Powiaty woj. kujawsko-pomorskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. kujawsko-pomorskie 13,3 16,2 17,0 17,0 18,1 18,2 15,5 13,3

Aleksandrowski 16,8 17,1 20,6 21,2 23,6 24,2 22,3 19,0

Chełmiński 18,8 21,0 22,0 22,9 24,6 24,7 20,9 18,1

Golubsko-dobrzyński 15,8 19,6 21,2 22,3 23,4 23,6 20,1 17,2

Grudziądzki 22,2 24,0 27,1 27,6 28,1 26,0 20,4 17,1

Inowrocławski 19,1 21,2 21,7 22,2 23,7 23,8 20,0 18,1

Lipnowski 20,9 25,4 28,9 28,4 28,7 28,7 25,5 21,9

Mogileński 19,0 20,9 21,5 19,9 21,2 22,6 18,8 16,1

Nakielski 18,5 22,3 22,9 22,8 23,5 23,6 20,7 17,7

Radziejowski 19,7 21,0 22,9 23,9 24,3 26,1 22,9 21,6

Rypiński 15,1 20,3 19,9 19,1 20,5 21,2 18,5 16,1

Sępoleński 21,0 23,6 25,9 25,5 24,7 25,0 21,5 19,8

Świecki 15,0 17,9 20,0 18,3 18,8 18,2 15,2 12,4

Toruński 13,2 17,9 17,8 17,0 20,4 21,3 17,9 16,1

Tucholski 15,6 18,0 19,8 19,6 21,1 21,9 18,7 17,0

Wąbrzeski 17,0 19,6 21,0 21,3 22,6 22,8 20,1 18,1

Włocławski 20,5 23,8 26,2 27,0 28,7 27,3 25,4 23,5

Żniński 21,3 22,4 21,5 22,4 22,7 23,0 19,3 17,1

M. Grudziądz 18,6 22,4 22,5 22,3 22,6 20,9 16,4 14,0

M. Włocławek 13,9 17,3 19,5 19,8 21,3 20,3 18,9 16,9

Tabela 14. Powiaty woj. podkarpackiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. podkarpackie 13,0 15,9 15,4 15,5 16,4 16,3 14,6 13,2

Bieszczadzki 21,0 25,7 22,2 22,5 24,3 22,2 20,3 19,5

Brzozowski 23,3 24,3 22,5 23,0 24,4 24,3 22,6 20,7

Leski 22,4 25,1 21,8 22,4 23,0 23,6 22,1 20,8

Niżański 19,3 24,2 23,6 24,1 25,3 25,8 23,0 20,0

Przemyski 17,9 21,7 20,1 19,1 20,7 21,5 19,0 17,7

Ropczycko-Sędziszowski 14,6 16,5 18,7 19,7 21,8 21,9 18,7 17,1

Strzyżowski 20,0 22,2 22,5 22,1 23,2 23,9 21,5 20,2

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Tabela 15. Powiaty woj. warmińsko-mazurskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. warmińsko-mazurskie 16,8 20,7 20,0 20,2 21,3 21,6 18,7 16,3

Bartoszycki 31,2 33,8 30,0 30,0 29,8 30,2 27,7 24,6

Braniewski 30,1 32,9 30,9 29,9 31,5 32,8 29,0 27,3

Działdowski 20,3 25,3 23,9 23,6 26,0 26,2 23,3 21,1

Elbląski 21,0 25,1 26,7 26,6 28,2 28,9 26,0 23,0

Ełcki 19,6 24,4 24,7 24,9 26,9 26,0 22,3 19,3

Kętrzyński 23,1 28,7 27,9 29,2 30,2 31,1 30,1 27,4

Lidzbarski 23,5 28,1 26,3 25,8 25,1 27,5 24,8 22,2

Mrągowski 19,9 22,4 22,0 21,6 23,3 22,9 19,6 17,8

Nidzicki 18,9 20,2 20,3 20,9 23,0 22,2 17,7 15,3

Nowomiejski 13,8 19,7 19,8 21,7 22,4 23,6 19,3 15,1

Olecki 20,9 22,2 21,6 21,9 23,1 23,2 20,7 18,5

Olsztyński 15,1 20,7 20,3 21,0 22,0 22,8 19,9 17,6

Ostródzki 18,9 24,2 21,5 22,3 23,8 24,3 20,4 16,8

Piski 27,3 31,7 31,5 33,3 30,9 33,6 29,2 26,3

Szczycieński 21,0 25,8 26,1 25,7 26,0 25,3 22,2 17,6

Gołdapski 23,3 25,1 22,1 22,7 25,2 24,6 20,9 19,1

Węgorzewski 26,3 27,8 27,4 28,1 30,3 30,6 27,7 24,6

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Województwo kujawsko-pomorskie Województwo kujawsko-pomorskie charakteryzuje duża liczba powiatów, w  których występowało wysokie bezrobo- cie. Na 23 jednostki terytorialne w tym województwie, aż 19 (82,6% ogółu) borykało się w  analizowanym okresie – przy- najmniej w jednym roku – z wysokim bezrobociem. Na koniec 2015  r. stopa bezrobocia dla tego województwa wynosiła 13,3%, a w trzech powiatach przekraczała nadal 20%. W po- zostałych powiatach, w których występowało wysokie bezro- bocie, tylko w powiecie świeckim i mieście Grudziądzu bez- robocie na koniec 2015 r. spadło poniżej 15%. W pozostałych 14 powiatach nadal występowało znaczne bezrobocie, acz-

kolwiek poniżej 20%. Szczegółowy rozkład stopy bezrobocia przedstawia tabela 13.

Województwo podkarpackie

Województwo charakteryzuje się ogólnie wysoką stopą bezrobocia, a liczba powiatów o bardzo wysokim bezrobociu (relatywnie nie taka duża – 28% wszystkich powiatów woje- wództwa) była w analizowanym okresie stosunkowo stabilna.

Na siedem powiatów, w których stopa bezrobocia była wyższa

niż 20%, w pięciu z nich tak wysokie bezrobocie utrzymuje się

praktycznie stale.

Tabela 16. Powiaty woj. zachodniopomorskiego o najwyższej stopie bezrobocia w latach 2008–2015 (w %)

Powiaty lata

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Woj. zachodniopomorskie 13,3 17,1 17,8 17,6 18,2 18,0 15,5 13,3

Białogardzki 28,2 28,3 30,8 27,7 28,9 29,6 27,3 25,4

Choszczeński 22,1 28,6 26,1 27,0 28,5 29,0 24,8 23,5

Drawski 23,2 28,2 25,9 26,6 24,9 25,0 23,5 22,2

Gryficki 22,6 24,8 24,0 24,5 25,4 26,8 23,6 21,6

Gryfiński 17,1 21,1 23,4 21,7 22,2 22,4 18,8 15,9

Kamieński 22,3 25,0 27,0 25,3 25,5 25,2 21,8 20,6

Koszaliński 20,8 24,5 26,7 26,9 28,1 28,9 24,4 21,6

Łobeski 23,9 30,5 27,6 29,3 29,8 28,7 25,3 23,9

Pyrzycki 21,0 27,9 28,3 27,8 28,5 27,9 23,3 20,3

Sławieński 15,5 19,7 22,6 24,8 27,2 25,3 22,5 20,3

Stargardzki 14,4 20,2 20,2 20,1 20,0 19,7 17,3 14,4

Szczecinecki 22,4 25,7 26,4 27,0 27,6 27,4 24,7 22,3

Świdwiński 23,1 25,4 27,5 26,2 26,7 27,0 24,2 21,6

Wałecki 15,5 19,5 19,8 19,8 20,6 19,9 16,9 14,6

Źródło: Dane GUS za poszczególne lata na koniec grudnia.

Województwa o dużym udziale powiatów o bardzo wysokiej stopie bezrobocia

Do tej grupy województw zaliczone zostały tylko dwa: war- mińsko-mazurskie i zachodniopomorskie. O ile woj. kujawsko- -pomorskie w  badanym okresie miało relatywnie najwięcej powiatów o  wysokim bezrobociu, to jednak w  latach 2014–

2015 bezrobocie tam występujące znacząco się obniżyło i tyl- ko 3 powiaty na koniec 2015 r. miały stopę bezrobocia powy- żej 20%. W powiatach województw warmińsko-mazurskiego i zachodniopomorskiego nie nastąpiła tak znacząca poprawa.

Województwo warmińsko-mazurskie Województwo to zawsze było liderem bezrobocia w Polsce.

W latach 2009–2013 stopa bezrobocia przekraczała 20% (żad- ne inne województwo nie miało tak wysokiego bezrobocia).

Pod względem udziału powiatów o najwyższej stopie bezro- bocia (80,95% ogółu powiatów) tylko kujawsko-pomorskie miało trochę wyższy udział tych powiatów w ogólnej liczbie w  województwie. Na koniec 2015  r. przy stopie bezrobocia w województwie 16,3% w 8 powiatach: braniewskim, kętrzyń- skim i piskim przekraczało ono 25%, niewiele lepsza sytuacja była w powiatach: bartoszyckim, węgorzewskim i elbląskim.

Sytuację w zakresie zmiany stopy bezrobocia poszczególnych powiatach przedstawia tabela 15.

Województwo zachodniopomorskie Pod względem wysokości stopy bezrobocia województwo to zajmowało w latach 2008–2015 zawsze drugie lub trzecie

miejsce (wymieniając się z woj. kujawsko-pomorskim) po woj.

warmińsko-mazurskim. Jednak pod względem liczby powia- tów, w  których bezrobocie przekracza 20%, sytuacja w  tym województwie była najgorsza w Polsce. Z 14 powiatów (66,7%

wszystkich jednostek) mających przynajmniej w jednym roku stopę bezrobocia na koniec grudnia na poziomie 20% lub wyższą tylko 3 na koniec 2015 r. miły bezrobocie poniżej tej granicy. W 10 powiatach (47,% ogółu) w całym okresie 2008–

2015 stopa bezrobocia wynosiła powyżej 20%.

Podsumowanie

Po okresie ponownego wzrostu stopy bezrobocia rejestro- wanego po 2008 r. w ostatnich dwóch latach następiła stop- niowa poprawa wskaźników opisujących bezrobocie. Sytuacja jednak jest zróżnicowana terytorialnie. O ile stopa bezrobocia w skali kraju zmniejszyła się do 9,8% na koniec 2015 r. to w 39 powiatach ten wskaźnik wynosił 20% lub powyżej, a w pow.

szydłowieckim powyżej 30%.

Zróżnicowanie stopy bezrobocia analizowane przez liczbę powiatów, w których poziom bezrobocia osiągał lub przekra- czał 20% w latach 2008–2015, pokazuje rzeczywiste problemy z jakim muszą borykać się władze lokalne i mieszkańcy tych powiatów. Z  przedstawiony danych wyłania się trochę inny obraz zróżnicowania terytorialnego i skali bezrobocia niż mo- żemy to dostrzec porównując stopę bezrobocia tylko na po- ziomie województw.

W  większości województw problem wysokiej stopy bez- robocia w  powiatach nie występuje. Dotyczy on tylko kilku województw i poszczególnych powiatów w województwach, w których stopa bezrobocia jest niewielka.

W województwach kujawsko-pomorskim, warmińsko-ma-

zurskim i  zachodniopomorskim liczba powiatów o  wysokiej

Zespół redakcyjny:

Grzegorz Gołębiowski (redaktor naczelny), Adrian Grycuk (sekretarz redakcji; tel. +48 22 694 20 69, e-mail: adrian.grycuk@sejm.gov.pl), Dobromir Dziewulak, Piotr Russel, Piotr Chybalski

Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, ul. Zagórna 3, 00-441 Warszawa stopie bezrobocia w analizowanym okresie była tak duża, że

stanowiły one ponad połowę powiatów w danym wojewódz- twie. Jedynie w  województwie kujawsko-pomorskim na ko- niec 2015 r. widzimy znaczący spadek liczby takich powiatów.

Liczba powiatów o  wysokim bezrobociu i  ich rozmiesz- czenie terytorialne pokazuje koncentrację tego problemu w  kilku regionach kraju oraz stanowi wyzwanie dla polityki rozwoju regionalnego i  wykorzystywania środków unijnych do zrównoważonego terytorialnie rozwoju Polski. Niektóre

obszary kraju wraz z ich mieszkańcami w znacznym stopniu

(patrz mapa) w  długim okresie są wykluczone z  aktywności

zawodowej. Podejście władz publicznych do rozwiązywania

problemu bezrobocia musi uwzględniać terytorialną specyfi-

kę regionów. Wskazane w opracowaniu powiaty o najwyższej

stopie bezrobocia rejestrowanego charakteryzują się trwa-

łością tego zjawiska i z reguły peryferyjnością w stosunku do

stolic województw.