Wiktor Hahn
"Pogrzeb Kościuszki w grobach
królów polskich w Krakowie.
Poemat. Wydanie ku uczczeniu
stuletniej rocznicy zgonu Kościuszki",
Messence de Legarde, Poznań 1917 :
[recenzja]
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 16/1/2, 126-127
126
Recenzye i sprawozdania.
M e s s e n c e d e L a g a r d e h r. P ogrzeb K ościuszki w grobach kró
lów polskich w K rakowie. Poem at. W ydanie ku uczczeniu stu
letniej (!) rocznicy zgonu K ościuszki w polskim w ierszu przez
ks. Z dzisław a Z akrzew skiego. [Także tytu ł francuski; tytuł na
okładce odm ienny]. Poznań, skład g łó w n y w księgarni św . W oj
ciecha, czcionkam i druk. św . W ojciecha, 1917,
8
-vo, str. 3 1 -j-l
nlb., z ryciną.
M iłą p a m ią tk ą r o cz n icy K o śc iu sz k o w s k ie j je st k sią ż e cz k a , w y m ię * n io n a w t y tu le : w y d a w c a ks. p r o b o s zc z Z d z isła w Z a k rzew sk i przedru* k o w a ł w niej p o e m a c ik hr. M e s se n c e L agarda : Les o b s è q u e s d e Ko" sc iu s z k o a u x to m b e a u x d e s ro is de P o lo g n e à C ra co v ie, w y d a n y p o ra z p ie rw sz y w M o n a c h iu m w r. 1 8 1 9 , rzecz z a p o m n ia n ą d zisia j n iem a l ζ ι Γ p e łn ie, z a słu g u ją c ą jed n a k na p r z y p o m n ie n ie ze w z g lę d u n a sz c ze re w y" razy h o łd u , z ło ż o n e K o śc iu sz c e przez c u d zo ziem ca . P o e m a c ik L agard a w a ż n y n a d to w litera tu rze p ię k n ej o K o śc iu sz c e z te g o p o w o d u , ż e p ie r w s z y w p r o w a d z a d w a m o ty w y litera ck ie, p ó ź n ie j p o d e jm o w a n e w n a szej p o e z y i, t. j. p o w ita n ie K o śc iu sz k i w g r o b o w c a c h w a w e ls k ic h przez k ró ló w p o lsk ic h i s p o tk a n ie K o śc iu sz k i z ż o łn ie r za m i p o ls k im i w C lu - g n y . O sta tn i m o ty w z n a n y z u tw o r ó w d r a m a ty c z n y c h K· M a jer a n o w sk ieg o i fio lt e ia . O b ok te k s tu fr a n c u s k ie g o p o d a ł w y d a w c a w ła s n y w ie r s z o w y p rzek ład p o lsk i, sta r a ją c się w n im o d d a ć jak n a jw iern iej m y ś li fran cu s k ie g o au to ra . P o n a d to p o p rz e d z ił w y d a n ie k ró tk ą p r z e d m o w ą o s a m y m au to rze, z p o w o d u jed n a k b raku o d p o w ie d n ic h k sią żek n ie m ó g ł o n im w ie le p o w ie d z ie ć .
U zu p ełn iając w ia d o m o ś c i, p o d a n e przez w y d a w c ę , d o d a ję, że La g ard e o p r ó c z w ie rsza ku czci K o śc iu sz k i o g ło s ił je s z c z e n a s tę p u ją c e rzeczy:
1 . E l k a n M o j ż e s z . H y m n e a d r e ssé e à S a M a jesté l ’E m p ereu r A le x a n d e r I. p a r ... tr a d u ite en v e r s fra n ça is par le C h ev a lier de M es- sa n c e m em b re de l ’A c a d e m ie d e N a p le s en l ’a n n é e 1 8 1 1 . Im prim é e t g r a v é a l ’im p rim erie lito g r a p h iq u e ch e z J o s . S id le r a M u n n ich , 4 - o , 3 ark. (p o h eb rejsk u i p o fr a n c u sk u , lito g r a fo w a n e , K. E streich er Bi b lio g ra fia p o lsk a , I, 4 6 5 ) .
2 . Le tr o u b a d o u r fr a n ç a is au to m b e a u d e P o n ia to v s k y . P o lo n a is e h ero iq u e, d e d ié e a u x d a m e s P o lo n a is e s . La m u s iq u e par L afond . 1 8 1 7 ^ fo lio ( E s t r e ic h e r 1. 1. VI, 4 4 1 , u k s. Z. ty lk o w z m ia n k a о t e m n a s . 6 ).
3 . La H arpe du Barde. C h ant O ssia n iq u e , d é d ié à la d iè te du R o y a u m e d e P o lo g n e p a r l e . . . M em b re de l’A c a d e m ie d e N a p le s et d e la S o c ié té ro y a le d e s b ea u x a rts de V a r so v ie , 1 8 1 8 , 4 - o , k. 6 nlb. (E str eic h e r, 1. 1. II, 5 4 4 ) .
4 . V o y a g e d e M o s c o u à V ie n n e par K io w , O d e ssa , C o n sta n tin o p le, B u c h a r e st et H er m a n sta d t ou lettr e s a d r e s s é e s à J u le s G riffith p a r . . . M em b re d e l’A ca d ém ie de V a r so v ie , C racovie et N a p le s, C hev. d e s p lu sie u r s o rd res, C ito y e n p o lo n a is par D écret d u S e n a t de la R e p u b liq u e d e C racovie etc. P aris, ch ez T reu ttet e t W iirtz, 1 8 2 4 , 8 - v o . (E str eic h e r, 1. 1.
II,
5 4 4 ) .Reeenzye i sprawozdania.
127
5 . F êtes e t s o u v e n ir s du C o n g rès de V ie n n e, Paris, 1 8 4 3 , naj w a ż n ie jsze d z ieło Lagarda, o g ło s z o n e je s z c z e p o tem p. t. S o u v e n ir s du C o n g rès de V ie n n e 1 8 1 4 — 1 8 1 5 , p u b lié a v e c in tro d u ctio n et n o te s p a r le C o m te F leury, Paris, 1 9 0 1 , str. X V - |- 4 6 1 . W r. 1 9 1 2 p r z eło żo n o rzecz tę na języ k n iem ieck i : G em äld e d e s W ien er K o n g r e s se s 1 8 1 4 — 1 5 . E rin n eru n g en , F este, S itte n sc h ild e r u n g e n , A n ek d o ten — n ach d em F ran z ö s is c h e n , m it B en ü tzu n g v o n L. E ich lers Ü b erse tzu n g neu h e r a u sg e b en u n d e in g e le itte t v o n Dr. H. Ś liw iń sk i — E ffenberger, W ien , V erlag Brü der R o s en b a u m , L eip zig, 1 9 1 2 . T o ż : m it ein em V o rw o rt und za h lreich en A n m erk u n gen n e u h e r a u sg e g e b e n v o n G u sta w G ugitz, M ü n ch en , G. M ül ler, 1 9 1 2 , 2 to m y .
S z c z e g ó ło w ą w ia d o m o ś ć o życiu Lagarda p o d a ł C zesław J a n k o w sk i: T łóm acz Z ofijów ki (Ś w ia t, W arszaw a, 1 9 1 3 , II, nr. 3 2 , s 5 — 6),. a p o n im T a d e u s z M i t a w a . W ielb iciel K o śc iu szk i (Hr. A u g u s t de L agarde M es sen ce , 1 7 8 3 —f- 1 8 5 3 ) . N ow a R eform a, 1 9 1 7 , nr. 4 8 2 i 4 8 4 , d o ty c h też arty k u łó w o d s y ła m c z y te ln ik ó w , p r a g n ą cy ch się z a p o z n a ć bliżej z k olejam i życia Lagarda.
P o n a d to d od aję je sz c z e n a stęp u ją c e u z u p e łn ie n ia : rycina, zd ob iąca p ie rw sz e w y d a n ie p o em a cik u Lagarda, je s t sz ty ch em C. Pfeiffra, w e d łu g portretu G ra ssieg o , zn a jd u ją ceg o się w zb iorach hr. M ie ro sze w sk ich w K rak ow ie (p or M. G u m o w s k i : P ortrety K o śc iu sz k i. L w ów , 1 9 1 7 , s . 1 7 n.). Im ię u k och an ej K o ściu szk i, późniejszej k siężn ej L ub om irsk iej, p od aje w y d a w c a fa łsz y w ie, n ie była to F ran ciszka, lecz L udw ika, żon a
J ó z efa ks. L u b o m irsk ieg o .
Na s. 7 w s p o m in a w y d a w c a , że L agarde w y s ła ł p o e m a cik sw ó j na k o n k u rs r o zp is a n y przez T o w a r z y stw o P rzyjaciół n a u k (a le n ie Aka d e m ię U m iejętn o ści, jak m y ln ie p isz e ks. Z. na s. 7), n ie o trzy m a ł je dnak n a g ro d y . U zu p ełn iając u w a g i ks. Z. dod aję, że lau reatem kon k u rsu z o s ta ł M arek A n to n i J u llie n , a u to r z n a n e g o ży cio ry su K o śc iu szk i (por. A. K r a u s h a r : P ierw sze p o z g o n n e ż y cio ry sy T a d e u sza K o ściu szk i. Kurjer W a rsza w sk i, 1 9 1 7 , nr. 2 8 4 , s. 3 n .) D odaję w k o ń cu , że p o em acik Lagarda p rzetłu m a czy ł na j. n iem ieck i w r. 1 8 2 4 F ran ciszek Keller.
L w ów .
W iktor Hahn.
S ła p a A le k s a n d e r . Fryderyk Skarbek jako p ow ieściop isarz, napi
s a ł ... Prace historyczno-literackie nr. 9. Kraków, 1918,
8
-°, str. 81.
Po d o sk o n a łem stu d y u m W a cła w a B o ro w eg o o Ign acym C h od źce z n o w u p o w a żn a praca, o d n o sz ą c a się d o d ziejów ro m a n su p o lsk ieg o . Praca m e to d y cz n a , su m ie n n a , p r z em y śla n a , a n ie zm iern ie p otrzeb n a. P o w o li rozp rasza s ię m gła, która ok ry w a ła p o d w a lin y naszej p o w ie śc i, c o raz d ok ład n iej p o c z y n a m y ro zu m ieć z w ią zek jej z p ro d u k cy ą za g ra n iczn ą , w y s tę p u ją te ż jed n ak d zięki tem u w ła ś n ie tem w y ra ziściej s w o is te jej z n a m io n a . Po m e to d ę s ię g n ą ł a u to r d o dw u dzieł, D ib e liu sa (o rom an s ie a n g ie lsk im i D ick e n sie), k orzystał te ż z arch itek ton ik i stu d y u m B o r o w e g o . Tę je d n o lito ś ć m e to d y w „P racach h is to r y c z n o lite r a c k ic h “ n a
