ARCH IW UM H ISTORII I FILOZOFII M EDYCYNY 2013, 76 (1), 64-66
A N D R Z E J G R Z Y B O W S K I 1, 2
Albrecht Scholz (1940-2013) — wspomnienie pośmiertne
Albrecht Scholz (1940-2013) — Obituary
1O d d z ia ł O kulistyczny, Szpital M ie jsk i im. J. S tru sia, P o znań, Polska 2K ated ra O ku listyki, U n iw ersytet W arm iń sk o -M a z u rsk i, O lsztyn, Polska
r y c. i. Albrecht Scholz (1940-2013)
Z p rz yk ro śc ią in form u ję, że w ie lo le tn i cz ło n e k red akcji A rc h iw u m , prof. A lb re ch t Scholz, d erm ato lo g i h isto ry k d erm a to lo gii z m a rł po k ró tk iej ch orobie w m arcu 2013 roku.
A lb re c h t S ch o lz (r y c. 1) u ro d z ił się w G o rlitz (Z g o rzelcu) 6 w rz e śn ia 19 40 ro ku ja k o n a jm ło d sz y z trojga dzieci. Jego ojciec b y ł laryn go log iem , k tó ry specjalizow ał się w leczen iu zaburzeń słu ch u i głosu. U k o ń c z y ł szkołę w ro d zin n y m m ieście, gd zie z d ał m aturę w 1958 roku.
N astęp n ie p o d ją ł stu d ia na U n iw ersytecie H u m b o ld ta w B erlin ie oraz w A k a d e m ii M ed yczn ej C a rla G u stava C a ru sa w D reźnie. W 1964 roku ob ron ił p racę doktorską, a następn ie w 1969 u z y sk a ł sp ecjalizację z d erm ato lo gii w K lin ic e D e rm a to lo g ii w D reźn ie, gdzie w k olejn ych latach p raco w ał. W 19 80 roku u z y sk a ł stan o w isko k ie ro w n ik a K lin ik i D e rm a to lo g ii A k a d e m ii M e d y c z n e j w D reźn ie. P ro w a d ził w ty m czasie b a d a n ia nad w p ły w e m n isk ic h te m p e ra tu r na n o w o tw o ry , co w efekcie
z n a laz ło o d z w ie rc ied le n ie w je g o p ra c y h a b ilita cy jn e j pt. „M e to d y k rio c h iru rg ii w leczeniu raka pod staw n o ko - m ó rk ow ego”. R o zw ija ł w tych latach znaczenie d erm ato
lo g ii am b u lato ryjn ej ob ejm u jącej k rio c h iru rg ię , terapie laserow e, flebologię oraz d erm atolo gię p sych oso m atycz
ną [1- 18 ]. D o p iero w 1985, ja k o b ezp artyjn y, u z ysk a ł sta
n o w isk o n ad zw yczajn eg o p ro fe so ra d erm atolo gii. Prof.
S ch o lz p o z a sw o im i lic z n y m i o sią g n ię c ia m i z zakresu d erm a to lo g ii k lin iczn ej in tereso w ał się h isto rią m ed y cyny. O d 19 9 1 w y k ła d a ł h isto rię m ed ycyn y, a o d 1992 ro k u z o stał k ie ro w n ik ie m K a te d ry H isto rii M e d y c y n y A k a d e m ii M ed yczn ej w D reźn ie. W 1996 ro ku otrzym ał sta n o w isk o p ro fe so ra h isto rii m e d y c y n y oraz k ie ro w n ik a In stytu tu H is to rii M e d y c y n y W yższej A k a d e m ii T echniczn ej w D reźnie. P rzez w iele lat in ic jo w ał i w sp ie ra ł p o ls k o -n ie m ie c k ą w s p ó łp r a c ę w z a k re sie h isto rii m ed ycyn y. W latach 19 9 7 - 2 0 0 1 p e łn ił fu n k cję prezesa N ie m iec k o -P o lsk ieg o T o w arzystw a H isto rii M ed y c y n y (ry c . 2). W ś ró d p ra c h isto ry c z n y c h p ro f. S ch o lza na szczególną uw agę zasługują te p ośw ięcon e m od elo m w o sk o w y m [19], d o ro b k o w i le k a rz y żyd o w sk ich , zw łaszcza p o c h o d z ąc y c h z k ra jó w n iem ieck o języczn ych [2 0 -3 0 ], oraz d o ro b k o w i n iem ieck ich le k a rz y z W ro cław ia z X I X w iek u , a także w s p ó łp ra c y p o lsk o -n iem ie ck iej [2 6 -33].
W yjątko w o często b y w a ł w ła śn ie w e W rocław iu.
W 1983 ro k u o trz y m a ł n a gro d ę im . S am u ela J. Z a- k o n a p rz y zn aw an ą p rzez a m e ry k a ń sk ie T o w a rz ystw o H isto rii D erm atolo gii za p racę na tem at A lb erta N eissera (18 5 5 -19 16 ) [25]. Ponadto o p isał d o ro b e k n a u k o w y w ielu m niej zn anych d erm ato lo gó w [38, 45, 49, 50, 54-55].
A lb re c h t S ch o lz b y ł ż o n a ty z le k a rz e m ro d z in n y m d r In g rid Scholz; m ieli troje dzieci: d erm atolo ga Stefana, m u zy k a A d ria n a i p o ło ż n ą C h ristin e.
O statn im je g o o sią g n ię c ie m n a u k o w y m b y ło sześć
AN DRZEJ GRZYBOW SKI, ALBRECH T SCH OLZ (1940-2013) — W SPOM NIENIE POŚM IERTNE 65
r y c. 2. Albrecht Scholz podczas obchodów 65-lecia urodzin w Katedrze Historii Medycyny, Drezno, Niemcy, 2005
ro zd ziałó w w „P an teo n ie d erm a to lo gó w ” p o d red. C h ri- sto p h era L o se ra , G e rd a P le w iga i W altera B u rg h d o rfa w y d a n y m w 2013 roku. O p rac o w a ł tam b io grafie E d var- da E h lersa (18 6 3 -19 3 7 ), E u gen a E m a n u ela G a lew sk y e g o (18 6 4 -19 35 ), M a x a Jessn era (18 8 7 -19 7 8 ), K arla K reibich a (18 6 9 -19 3 2 ), O sca ra L a ssa ra (18 4 9 -19 0 7 ) oraz A lb e rta N eisse ra (18 5 5 -19 16 ) [55].
P ro f. A lb re c h t S ch o lz b y ł au to rem p o n a d 30 0 p rac n au k o w ych , w ty m a rty k u łó w i książek, oraz p o n a d 250 w y k ła d ó w zaprezen to w an ych w N iem czech i za g ra n i
cą. P rzez w iele lat b y ł ró w n ież rz e czn ik iem w s p ó łp ra c y n ie m ie ck o -p o lsk iej w zakresie h isto rii m e d y c y n y i d er
m ato lo gii oraz cz ło n k ie m re d a k cji „A rc h iw u m H isto rii i F ilo z o fii M e d y c y n y ”.
C z e ść Jego p am ięci!
Piśmiennictwo
1. Scholz A ., Sebastian G., Com bination o f angiokeratoma naeviform e with cavernous hemangioma, D erm atol Monats- schr 19 71, 157, 834-839.
2. R oder H ., Scholz A ., Local treatm ent o f skin diseases, Dtsch Gesundheitsw. 1972, 27, 1231-1235.
3. Kleine-N atrop H .E., Sebastian G ., Scholz A ., Basaliom a therapy fro m the derm atologist’s view point, D erm atol M o- natsschr. 1972 Dec, 158, 884-892.
4. Sebastian G., Scholz A ., Analysis o f therapy o f recurrent basaliomas, D erm atol Monatsschr. 1973, 159, 2 16 -2 2 1.
5. Scholz A ., Sebastian G., Therapeutic possibilities in ne- vobasaliom a, D erm atol Monatsschr. 1974, 160, 10 16 -10 18 . 6. M atthaus W., Sebastian G ., Scholz A ., Cryotherapy in basaliom a, Arch Geschwulstforsch. 1977, 47, 4 12 -4 2 0 . 7. Kleine-N atrop H .E., Sebastian G ., Scholz A ., Cryogenic
r y c. 3. Albrecht Scholz jako kurator wystawy „Carl Gustav Carus
— Nature and Ideas”, National A rt Collections Dresden, 2009.
Fot. Konrad Kastner
surgery o f skin neoplasms with special reference to basalioma, D erm atol Monatsschr. 1977, 163, 272-282.
8. Scholz A ., Richter G., Falicaine (propipocaine hydrochlo
ride) allergy, D erm atol Monatsschr. 1977, 163, 966-969.
9. Scholz A ., Sebastian G ., Baerthold W., M atthaus W., Pas- sler L., Results o f cryosurgery fo r the treatment o f vascular nevi and tumors (author’s transl.), Arch Geschwulstforsch.
1 9 8 0, 5 0, 7 8 5-7 9 3.
10. Matthaus W., Scholz A ., Krem licka L., Results o f cryothe
rapy o f m alignant tumors in the head region, Cesk Oftalmol.
1980, 36, 250-255.
11. M atthaus W., Scholz A ., N ine yea rs’ experience o f tu
m or cryotherapy in the cranial region (author’s transl.), K lin M onbl A ugenheilkd. 1981, 178, 355-359.
12. Scholz A ., Sebastian G., Indication fo r surgical and cryo
surgical procedures in basalom a therapy, D erm atol M onats
schr. 1982, 168, 535-541.
13. Sebastian G., Scholz A., Histopathology o f basaloma cryo- lesions, D erm atol Monatsschr. 1983, 169, 9-17.
14. Sebastian G ., Scholz A., Intraoperative temperature co
urse control in basalom a cryosurgery, D erm atol Monatsschr.
1983, 169, 18-27.
15. Sebastian G., Scholz A., Recurrence fo llo w in g cryosurgical basaliom a therapy, D erm atol M onatsschr. 1985, 171, 38-44.
16. Sebastian G., Scholz A ., Com puter analysis o f histometri- cally determ ined thickness o f basal cell carcinomas, Derm atol M onatsschr. 1986, 172, 589-593.
17. Scholz A ., Sebastian G. Cryotherapy o f Fortner golden ham ster m elanom a A M el 3, D erm atol M onatsschr. 1988, 174, 14 7-150 .
18. Blum e-Peytavi U., Zoubou lis C .C ., Jacobi H ., Scholz A., Bisson S., O rfanos C .E ., Successful outcome o f cryosurgery in patients with granulom a annulare, B r J D erm atol. 1994, 130, 4 9 4-4 9 7.
66 W SPOM NIENIA
19. Parish L .C ., W orden G ., W itkow ski J.A ., Scholz A ., Parish D .H ., Wax m odels in derm atology, Trans Stud Coll Physicians Phila. 1991, 13, 4th series, 29-74.
20. Scholz A ., Schm idt C., Decline o f G erm an derm atove- nereology under the N azi regime, Int J D erm atol. 1993, 32, 71-7 4.
21. Eppinger S., Schm itt J., Scholz A ., M eurer M . In m em ory o f our Jew ish colleagues w ho were m urdered or committed suicide du rin g the N ational Socialist Era, H autarzt. 2007 Jan, 58, 94-95.
22. Eppinger S., M eurer M ., Scholz A ., The emigration o f G erm any’s Jew ish dermatologists in the p erio d o f National Socialism, J E u r A cad D erm atol Venereol. 2003, 17, 525-530.
23. Scholz A ., B u rgd o rf W., The exodus o f G erm an derm a
tologists and their contributions to their adopted countries, Clin Derm atol. 2005, 23, 520-526.
24. Scholz A ., Eppinger S., The fa te o f G erm a n y’s Jew ish dermatologists in the p erio d o f N ational Socialism, Int J D er
m atol. 1999, 38, 7 16 -7 19 .
25. Scholz S., Scholz A ., The scientific developm ent in der
m atology in G erm any in relation to the emigration o f Jewish dermatologists during national socialism, Wien K lin Wochen- schr. 1998, 110 , 185-189 .
26. Scholz A ., W asik F., A lbert Neisser, 18 55-19 16 , Int J Der- m atol.1985, 24, 373-377.
27. Scholz A ., Sebastian G ., A lbert Neisser and his students, Hautarzt. 1985, 36, 586-590.
28. B endick C., Scholz A ., A lbert Neissers expeditions to Java in 1905 and 1907. Syphilis research and travel experiences, Hautarzt. 2005, 56, 116 -12 3 .
29. Scholz A ., Sebastian G., Autographs fro m A lbert Neisser’s library, Hautarzt. 1987, 38, 364-370.
30. W asik F., Scholz A ., Sebastian G ., M em ories o f A lbert Neisser, Hautarzt. 1980, 31, 328-333.
31. B u rgd o rf W.H., Scholz A ., Helen O llen dorff Curth and W illiam Curth: fro m Breslau and Berlin to B a r Harbor, J Am A cad Derm atol. 2004, 51, 84-89.
32. Scholz A ., Sebastian G., W asik F., W oyton A ., The col
lection o f moulages at the W rocław D erm atologic Clinic as a docum ent and a learning aid, Arch. Hist. Filoz. M ed. 1986, 4 9, 4 1 3-4 1 6.
33. Scholz A., Barth T., Pappai A.S., Wacker A ., The fate o f the professors o f the m edical Faculty o f Breslau after the expulsion 1945/46, W urzbgM edizinhist Mitt. 2005, 24, 497-533.
34. Scholz A ., Bookplates o f dermatologists, Int J Dermatol.
1991, 3 0, 6 5-67.
35. Scholz A ., Sebastian G., Trnka J., Derm atology in Prague and the 1st Congress o f the G erm an D erm atology Society 1889, H autarzt. 1989, 40, 652-659.
36. Scholz A ., D resden derm atology — an exam ple?, H aut
arzt. 1995, 46, 355-360.
37. Scholz A ., Eugen Galewsky (1864-1935), D erm atol M o- natsschr. 1972, 158, 53-68.
38. Scholz A ., E xlibris o f fam ous dermatologists, Hautarzt.
1990, 41, 17 8 -18 1.
39. Scholz A ., Geschichte der D erm atologie in Deutschland, Springer, B erlin -H e id elb e rg -N e w York 1999.
40. Scholz A., History o f Polish and Germ an medical ex libris, A rch H ist M ed (Warsz). 1979, 42, 365-369.
41. Scholz A ., P icto ria l report o f sm allpox o f the M edici G rand D uke Ferdinand I I in the y ea r 1626, D erm atol M o- natsschr. 1985, 17 1, 654-659.
42. Scholz A ., P ortrait busts o f im portant dermatologists, D erm atol Monatsschr. 1979, 165, 806-816.
43. Scholz A ., Sebastian G. Recollections o f H einrich Auspitz on his 150th birthday, Derm atol Monatsschr. 1986, 172, 37-42.
44. Scholz A ., Rudolph Leopold Mayer. Work and persona
lity, D erm atol Monatsschr. 1981, 167, 582-586.
45. Scholz S., Scholz A ., Saint Peregrinus as patron saint o f ulcer patients, J Dtsch D erm atol Ges. 2008, 6, 598-602.
46. Scholz A ., Skin diseases first described in G erm an-spe
aking countries, Clin Derm atol. 1999, 17, 10 7 -115 .
47. Scholz A ., Stratagies on the w ay to “act on figh ting ve
nereal diseases”, Arch. Hist. Filoz. M ed. 1997, 60, 375-392.
48. Scholz A ., The 100th birthday o f Ludw igH alberstaedter (1876-1949) Derm atologist and radiologist, D erm atol M o natsschr. 1976, 162, 10 15-10 25.
49. Scholz A ., The 125th anniversary o f the death o f Felix von Baerensprung, Z A rztl Fortbild (Jena). 1989, 83, 113 7 -114 0 . 50. N ow akow ski T.K., Scholz A ., The fa te o f people with hy
pertrichosis throughout history, Hautarzt. 1977, 28, 593-599.
51. Scholz A ., The fig h t against venereal diseases in different political systems, H autarzt. 2003, 54, 664-673.
52. Scholz A., H arnack K., The graves o f w ell-know n derm a
tologists, Hautarzt. 2001, 52, 451-456.
53. Sebastian G., Scholz A ., The history o f dermatology. On the 150th birthday o f Filipp Jo se f Pick, D erm atol Monatsschr.
1985, 171, 123-127.
54. Scholz A., The history o f dermatology. On the 150th birthday o f Heinrich Kobner, Dermatol Monatsschr. 1989, 175, 111-117.
55. Loser C., Plewig G., B urgd orf W.H.C. (editors), Pantheon o f Dermatology. Outstanding H istorical Figures, Springer, B erlin & H eidelberg 2013.
Podziękowania
A utor składa podziękow ania dr. Stefanowi Scholzowi oraz Katedrze H istorii M ed ycyny Uniw ersytetu Technicznego w D reźnie za pom oc w uzyskaniu m ateriałów i zdjęć.
Zakład Historii M edycyny i Pielęgniarstwa, Collegium M edicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul. Jagiellońska 15, 85-067 Bydgoszcz, tel. (52) 58 5-36 -74 , zhistm edpiel@ cm .um k.pl
Komunikat nr 1
Collegium M edicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu zaprasza na konferencję naukow ą pt.
Czystość i brud. Higiena w średniowieczu
Bydgoszcz (11-12 września 2014 r.)
Rozpow szechniony dziś termin „higiena" w szedł do użytku dopiero na początku XIX w., jednakże instynktow ne pragnienie za
chow ania zdrowia żyw ione przez człowieka, a stanow iące istotę higieny, je st znacznie starsze. D ow odzą te g o rozmaite zabytki kultury m aterialnej, źródła pisane oraz ikonografia. Znaczna, choć często odm ienna od naszej, rola higieny w św iecie średnio
w iecza pow odow ała, że: ablucje, posty, wypoczynek, zabiegi przy ciałach zmarłych, przybierały często sakralny, zrytualizowany charakter. Kwestią higieny zajm owali się zarów no teolodzy, mnisi, m edycy, ja k i praw odaw cy, albow iem szeroko rozumiana troska o zachow anie lub przyw rócenie fizycznej i duchow ej czystości, a zarazem obaw a przed zagrożeniam i, jakie niósł ze sobą rozmaicie pojm ow any brud, cechow ała życie jed n o stek i całych społeczności.
Każda epoka w ypracow yw ała w łasny sposó b pojm ow ania czystości i brudu, a w związku z tym także i oryginalną koncepcję h igie
ny. Celem niniejszej konferencji je st próba udzielenia odpow iedzi na pytanie, w jaki sposób do problem u higieny podchodzili lu
dzie w średniowieczu? Do udziału w tym interdyscyplinarnym przedsięwzięciu zapraszamy: historyków różnych specjalności
— medycyny, średniowiecza, kultury i sztuki oraz archeologów i filologów. Zam iarem organizatorów je st kontynuow anie tym sam ym cyklu konferencji naukow ych dotyczących kwestii higieny na przestrzeni dziejów — od starożytności po XX w.
Koszt uczestnictwa w konferencji w ynosi 300 zł (dla uczestników studiów doktoranckich 250 zł). W ramach w p iso w ego organi
zatorzy zapew niają w yżyw ien ie oraz wydawnictwo zawierające wygłoszone referaty. Koszty noclegów uczestnicy pokryw ają indywidualnie. Jed n ocześn ie zaznacza się, że do druku będą skierow ane w yłącznie teksty, które uzyskają pozytyw ną opinię recen
zentów oraz zostaną praw idłow o przygotow ane pod w zględem edytorskim (w ym ogi redakcyjne będ ą przekazane w kolejnym komunikacie).
O soby zain teresow an e proszone są o przesłanie do dnia 15 stycznia 2014 r., na adres: wojciech.slusarczyk@ cm.umk.pl lub zhistmedpiel@ cm.umk.pl form ularza zgło sze n io w eg o (patrz niżej) w raz ze streszczeniem (1500 znaków) p ro p o n o w an e go refe
ratu. Form ularz m ożna również przesłać trad ycyjną pocztą na adres:
Zakład Historii Medycyny i Pielęgniarstwa Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Koper
nika w Toruniu, ul. Jagiellońska 15, 85-067 Bydgoszcz z dopiskiem „Czystość i brud".
Termin nadesłania pełnych tekstów referatów — 15 maja 2014 r. Dalsze informacje zostaną przekazane w Komunikacie nr 2.
Organizator
— Collegium M edicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
— Zakład Historii M edycyny i Pielęgniarstwa
— Katedra i Zakład Higieny i Epidemiologii W spółorganizatorzy
— Zakład Historii Średniow iecza (Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu)
— Zakład Historii Średniow iecznej (Instytut Historii i Stosunków M iędzynarodow ych Uniwersytetu Kazimierza W ielkiego w Byd
goszczy)
— Katedra Historii Kultury (Instytut Historii i Stosunków M iędzynarodowych Uniwersytetu Kazimierza W ielkiego w Bydgoszczy)
— Zakład Humanistycznych Nauk Wydziału Farm aceutycznego (Uniwersytet M edyczny im. Piastów Śląskich w e Wrocławiu) W przypadku pytań proszę dzw onić do dr. W ojciecha Ślusarczyka, tel. 661 87 62 62.
Konferencja naukowa pt.
Czystość i brud. Higiena w średniowieczu
11 - 12 września 2014 r.
Collegium M edicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Zgłoszenie uczestnictwa w konferencji Imię:
Nazwisko: Stopień naukowy:
Instytucja (uczelnia, wydział, instytut, zakład):
Adres m iejsca pracy:
Adres do korespondencji:
Telefon: Faks:
Tytuł w ystąpienia:
Abstrakt w ystąpienia (do 1500 znaków):
e-mail:
