• Nie Znaleziono Wyników

Środowisko leśne jako naturalna oczyszczalnia ścieków

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Środowisko leśne jako naturalna oczyszczalnia ścieków"

Copied!
15
0
0

Pełen tekst

(1)

ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ

S e r i a : I n ż y n i e r i a S a n i t a r n a z . 18

F e li k s B ia ł k l e w i o z , Jadwiga Ker men

ŚRODOWISKO LEŚNE JAKO NATURALNA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW

S t r e s z o z e n le . W o p a ro iu o k i l k u l e t n i e kompleksowe b ad an ia p rz e ­ prowadzone w Z a k ła d z ie G osp od ark i Wodnej I n s t y t u t u Badawozego L e ś - niotw a omówiono m o ż liw o ś c i o o z y s zo za n ia i produkoyjnego w y k o rzysta ­ n ia w warunkaoh le ś n y c h śolekó w , k tó ry o h g łów netśanie ozyszozenie s t a ­ nowią z w ią z k i o r g a n ic z n e . Badania d o ty o zą śoieków kom unalnych, ś o ie - ków zlem niaozanyoh o ra z śoleków z p r o d u k o ji p ły t p ilś n io w y o h .S t w ie r ­ d zo no, że naw adnianie le k k i e j g le b y le ś n e j ś o iek a m l z p r o d u k c ji p ł y t p ilś n io w y o h wymaga u z u p e łn ia ją c e g o nawożenia m in eralneg o g le b y zw łaszoza nawozami fo sfo row ym i 1 azotow ym i. N aw adnianie ś c ie k a m i ziem niaczanym i w o k r e s ie kam panii wymaga u zu p e łn ia Ją o e g o nawadnia­

n ia g le b y wodą w następnym s e z o n ie wegetaoyjnym . Wykazano, że na g le b a o h le k k ic h przy właśolwym doborze jednorazow ej dawki śc ie k ó w , o z ę s t o t liw o ś o i naw adniania o ra z doborze uprawy le ś n e j o dużyoh wy- maganlaoh wodnyoh i pokarmowyoh, można w ykorzystaó w ła ś o iw o ś o i zw lł- żająoe 1 nawożąoe śo lek ó w . W wyniku naw adniania ś c ie k a m i uzyskiw ano w ysok i p r z y r o s t masy r o ś l i n n e j o ra z w ysoki s to p ie ń o o zy szo za n ia s ię śoleków zarówno pod względem ohemlcznym Jak i s a n ita rn y m . W zra s ta ła p rzy tym ogólna aktywność b lo lo g io z n a g le b .

R z e k i p o ls k ie w 65 prooen taoh są z a n ie c z y s z c z o n e . Wody lo h n ie n adają s ię d la oelów komunalnyoh a n i przem ysłow yoh. Stan o z y s t o ś o i r z e k n ie u le ­ ga p o le p s z e n iu mimo poważnyoh nakładów in w e sty o y jn yo h na budowę różnego typ u o o z y s z o z a ln l. D la te g o oohrona powlerzohniowa wód połąozona z r a c j o ­ nalnym użytkowaniem wody J e s t zadaniem s z o z e g ó ln le ważnym.

K r a j nasz n ie n a le ż y do regionów zasobnyoh w wodę. W E u ro p ie pod tym względem zajmujemy 22 m le js o e . W o s ta tn im d z i e s i ę o l o le o lu z u ż y c ie wody w F o ls o e w z ro s ło 5 - k r o t n le , a i l o ś ó wyprodukowanych śoleków - praw ie 7 - k r o tr

-J

n i e . Na o g ó ln ą i l o ś ó 9 mld m wód śoiekowyoh na ś o l e k i o z a n ie c z y s z c z e n iu organioznym przypada ponad 3 mld m \

N ajw ażniejszym ozyn n lkiem w o o zy szo za n lu śoleków o rg a n lo zn y o h J e s t g le ­ ba i żyją o e w n ie j d r o b n o u s t r o je . Gleba od prawieków J e s t natturalną b i o - lo g io z n ą o o z y s z o z a ln ią ś w ia t a . Do n ie j o s t a t e o z n le t r a f i a j ą w s z y s tk ie mar­

twe s z o z ą t k i zam le szk ująoyo h lą d y i s t o t żywych i lo h w y d a lin y . C a ły ten b a la s t p rzy jm u ją na s i e b i e d r o b n o u s t r o je , k tó re w w ie lo s to p n io w y ch p ro o e - saoh r o z k ła d u m ln e r a liz u j ą zawarte w zw iązkach org a n io zn y o h p ie r w ia s t k i , w łą o za ją o Je w n a j w a ż n i e j s z y d l a u t r z y m a n i a o i ą g ł o ś c i ż y o ia na z i e m i c y k l zwany o b i e g i e m p i e r w i a s t k ó w w p r z y r o d z i e .

N a w a d n i a n i e ś c i e k a m i m i e j s k i m i użyt ków z i e l o n y c h , g ł ó w n i e ł ą k 1 p a ­ s t w i s k , ma J u ż po n a d 100—l e t n i ą t r a d y c j ę . P r o f e s o r W i e r z b i o k i w s w o j e j k s i ą ż c e p t . " W y k o r z y s t a n i e ś o i e k ó w w r o l n i c t w i e i l e ś n i o t w i e " p o d a j e , że

Nr k o l . 426 _________ 1 9 7 4

(2)

P . B i a ł k i e w i o z , J , Kermen j u ż w XIX wi e k u l i c z n e m i a s t a w A n g l i i o c z y s z c z a ł y s wo j e wody ś c i e k o w e na t z w . polach, i r y g o w a n y c h , p r z y ozym p o l a t e b y ł y j e d n o c z e ś n i e u ż y t k o wa n e r o l n i c z o .

Z b i e g i e m l a t o p r ó c z ś c i e k ó w m i e j s k i c h z a c z ę t o s t o s o w a ó do n a w o d n i e ń r ó w n i e ż n i e k t ó r e ś c i e k i p r z e my s ł o we o w a r t o ś c i n a w o ż ą c e j . Do cel ów t y c h n a d a w a ł y s i ę z w ł a s z c z a t e ś c i e k i , k t ó r y c h głównym z a n i e c z y s z c z e n i e m s ą z w i ą z k i o r g a n i c z n e p o c h o d z e n i a n a t u r a l n e g o , n p . ś c i e k i p r z e m y s ł u r o l n o - s p o ż y wc z e g o ( n p . z k r o c h m a l n i , z a kł a dów p r z e t w ó r s t w a owocowo-warzywnego, p r z e t w ó r n i mi ę s a ) o r a z ś c i e k i p r z e m y s ł u dr z e w n e g o ( z a k ł a d y c e l u l o z o w o - p a ­ p i e r n i c z e , w y t w ó r n i e p ł y t p i l ś n i o w y c h ) .

W i e l o l e t n i ą t r a d y o j ę s t o s o w a n i a t e g o t y p u ś c i e k ó w do n a w a d n i a n i a o b i e k ­ tów r o l n i c z y c h p r ó b o w a n o , z w ł a s z c z a w o s t a t n i m p i ę t n a s t o l e c i u , r o z s z e r z y ć w ł ą c z a j ą c do n a w o d n i e ń r ó w n i e ż t e r e n y l e ś n e . Za w y k o r z y s t a n i e m ś r o d o w i s k a l e ś n e g o do o o z y s z c z a n i a ś c i e k ó w p r z e m a w i a j ą n a s t ę p u j ą c e w z g l ę d y :

1 . O b i e k t y l e ś n e można n a w a d n i a ć n i e z a l e ż n i e od p o r y r o k u , co ma duże z n a c z e n i e , z w ł a s z c z a w p r z y p a d k u ś c i e k ó w z r z u c a n y c h w o k r e s i e p o z a w e g e t a - cyj nym ( n p . w c z a s i e k a m p a n i i k r o c h m a l n l c z e j ) .

2 . Głównym " p l o n e m" z b i e r a n y m z t e r e n ó w n a w a d n i a n y o h j e s t drzewo - p r o ­ d u k t n i e s p o ż y w o z y , k t ó r e g o z b i ó r n i e p o d l e g a żadnym p r z e p i s o m k a r e n o y j n y m . 3 . Z a l e s i e n i u p o d l e g a j ą na o g ó ł g r u n t y n a j n i ż s z e j k l a s y . Są t o zwykle g l e b y l e k k i e , p i a s z o z y s t e o n i s k o poł ożonym l u s t r z e wody g r u n t o w e j . Gl eby t a k i e n i e n a d a j ą s i ę pod uprawy r o l n e , a l e z n a k o m i c i e s p e ł n i a j ą r o l ę ż y ­ wego f i l t r u . W ł a ś n i e w l u ź n y c h p r z e w i e wn y c h g l e b a c h n a j s z y b c i e j n a s t ę p u j e m i n e r a l i z a c j a związków o r g a n i c z n y c h p o c h o d z e n i a n a t u r a l n e g o .

Z u w a g i na w s z y s t k i e t e o k o l i c z n o ś o i o o z y s z c z a n i e ś c i e k ó w o z a n i e c z y s z ­ c z e n i u o r g a n i c z n y m w n a t u r a l n y m ś r o d o w i s k u glebowym pod upr a wa mi r o ś l i n ­ nymi wy d a j e s i ę byó j e d n ą z met od e k o n o m i c z n i e u z a s a d n i o n y c h . W ś r o d o w i s ­ ku glebowym n i e t y l k o bowiem n a s t ę p u j e o c z y s z c z a n i e ś c i e k ó w , a l e nawad­

n i a n i e i nawożona g l e b a odpowi ada z w i ę k s z o n ą p r o d u k c j ą masy r o ś l i n n e j , a n a d t o w wyni ku f i l t r a o j i wód ś c i e k o w y o h w g ł ą b g l e b y n a s t ę p u j e w z b o g a o e - n i e n a t u r a l n y c h zasobów wód g r u n t o w y o h .

Dla t y c h w s z y s t k i c h p r z y c z y n Z a k ł a d G o s p o d a r k i Wodnej I n s t y t u t u Badaw­

c z e g o L e ś n i c t w a p o d j ą ł b a d a n i a nad tym p r o b l e me m . Dodatkowym c z y n n i k i e m m o b i l i z u j ą c y m s ą f a k t y " d z i k i e g o " n a w a d n i a n i a ś c i e k a m i t e r e n ó w l e ś n y o h p r z e z r ó ż n e z a k ł a d y p r z e m y s ł o w e . Z a b i e g i t e s t o s o w a n e s ą n i e r a c j o n a l n i e b e z j a k i c h k o l w i e k z a ł o ż e ń t e o r e t y c z n y c h . Ś c i e k i k i e r o w a n e s ą na l a s y w i - l o ś c i p r z e w y ż s z a j ą c e j w s z e l k i e d o p u s z c z a l n e o b c i ą ż e n i a . Ta k a " g o s p o d a r k a "

j e s t o c z y w i ś c i e s z k o d l i w a d l a o b i e k t ów w t e n s p o s ó b " n a w a d n i a n y c h " , a j e j e w i d e n t n e s k u t k i s ą z ł ą r e k l a m ą d l a s a me j m y ś l i n a w o ż e n i a i n a w o d n i e n i a ś c i e k a m i o b i e k t ó w l e ś n y c h .

W t r o s c e o z m n i e j s z e n i e s z k o d l i w e g o o d d z i a ł y w a n i a na ś r o d o w i s k o b i o l o ­ g i c z n e i n t e n s y w n i e r o z w i j a j ą c e g o s i ę p r z e m y s ł u i d u ż y c h a g l o m e r a c j i m i e j ­ s k i c h w Z a k ł a d z i e G o s p o d a r k i Wodnej JBL p o d j ę t o s z e r o k o z a k r o j o n e b a d a n i a nad o p r a c o w a n i e m z a s a d o c z y s z c z a n i a , a j e d n o c z e ś n i e p r o d u k c y j n e g o wyko?-

(3)

Ś r o d o w i s k o l e ś n e j a k o n a t u r a l n a o c z y s z c z a l n i a ś c i e k ó w 39

r z y s t a n i a w w a r u n k a c h l e ś n y c h , ś c i e k ó w o z a n i e c z y s z c z e n i u g ł ó w n i e z w i ą z k a ­ mi o r g a n i c z n y m i p o c h o d z e n i a n a t u r a l n e g o .

Dla r e a l i z a c j i z a m i e r z e ń zbudowano s p e c j a l n y o b i e k t d o ś w i a d c z a l n y w m i e j s c o w o ś c i P u o z n i e w k o ł o Ł o d z i . J e s t t o l e ś n a s t a o j a d o ś w i a d c z a l n a . Na o a ł o ś ó o b i e k t u s k ł a d a s i ę :

1 ) S t a o j a l i z y m e t r y c z n a , z a ł o ż o n a w r o k u 1 9 6 9 , na k t ó r e j t e r e n i e z n a j - d u j e s i ę b l i s k o 500 l i z y m e t r ó w o o b j ę t o ś c i od 40 l i t r ó w do 15 m 3 i o g ł ę ­ b o k o ś c i p r o f i l u g l e b o w e g o od 25 cm do 150 om. ( L i z y m e t r y s ą t o p o j e m n i k i w y p e ł n i o n e g l e b ą i o b s a d z o n e r o ś l i n a m i . W s z y s t k i e l i z y m e t r y m a j ą u r z ą d z e ­ n i a p o z w a l a j ą c e na o d p r o w a d z a n i e wody p e r k o l a c y j n e j , co p o z w a l a na a n a l i ­ z o w a n i e i l o ś c i o w e i j a k o ś c i o w e o d o i e k u ) .

2 ) 8 - h e k t a r o w y o b s z a r u s y t u o w a n y w ś r o d k u l a s u , g d z i e w r o k u 1971 na 140 k w a t e r a o h z a ł o ż o n o nowe upr awy r o ś l i n l e ś n y c h i p l a n t a c y j n y c h .

3 ) 2 0 - h e k t a r o w y o b i e k t l e ś n y , k t ó r y s t a n o w i d r z e w o s t a n sos nowy w wi e k u od 8 do 97 l a t , p o d z i e l o n y na 120 k w a t e r d o ś w i a d c z a l n y c h .

Na t e r e n i e S t a c j i D o ś w i a d o z a l n e j w P u c z n i e w i e p r o w a d z o n e s ą b a d a n i a n a d w y k o r z y s t a n i e m w w a r u n k a c h l e ś n y c h ś c i e k ó w k o m u n a l n y c h m i a s t a Ł o d z i , p o b i e r a n y c h z r z e k i Ner ( o k . 30 km za Ł o d z i ą ) . D z i a ł a n i e ś c i e k ó w por ówny­

wane J e s t z d z i a ł a n i e m : 1 ) nawozów m i n e r a l n y c h , 2 ) n a w o d n i e ń wodą s t u ­ d z i e n n ą o r a z 3 ) ł ą c z n y m s t o s o w a n i e m nawozów m i n e r a l n y c h i wody.

W l a t a o h 1 9 6 9 - 1 9 7 1 na t e j s a me j S t a c j i p r o wa d z o n o d o ś w i a d c z e n i a l i z y - m e t r y o z n e ze ś o i e k a m i z i e m n i a c z a n y m i o r a z ze ś o i e k a m i z p r o d u k o j l p ł y t p i l ś n i o w y c h , k t ó r e t o ś c i e k i dowożono do P u c z n i e w a , w o d s t ę p a c h 1 - t y g o d - n i o w y o h , z z a k ł a d ó w p r o d u k c y j n y c h .

W s z y s t k i e d o ś w i a d c z e n i a p r o w a d z o n e s ą na g l e b a o h l e k k i c h , o d p o w i a d a j ą ­ c y c h s i e d l i s k o m b o r u ś w i e ż e g o . W d o ś w i a d c z e n i a c h u w z g l ę d n i o n o 7 r o d z a j ó w upraw r o ś l i n n y c h , 4 r ó ż n e j e d n o r a z o w e d a wk i polewowe ś o i e k u i 3 - k r o t n i e z r ó ż n i c o w a n ą c z ę s t o t l i w o ś ó n a w o d n i e ń . D a l s z e z r ó ż n i c o w a n i e d o t y c z y p o r y r o k u , w k t ó r e j n a w o d n i e n i e j e s t s t o s o w a n e ( s t o s u j e s i ę n a w o d n i e n i a o a ł o - r o c z n e , n a w o d n i e n i a t y l k o w s e z o n i e w e g e t a o y j n y m l u b t y l k o z i m ą ) .

U z y s k i w a n y m a t e r i a ł d o ś w i a d c z a l n y j e s t o d p o w i e d n i o a n a l i z o w a n y .

1 . Gl eba poddawana j e s t okresowym a n a l i z o m chemi cznym i m i k r o b i o l o g i o a - . ' nym; o z n a o z a n e s ą r ó w n i e ż w ł a ś c i w o ś c i f i z y c z n e g l e b y .

2 . M a t e r i a ł r o ś l i n n y , p o b i e r a n y o k r e s o w o , j e s t b a d a n y o h e m i c z n i e , oz na ­ o z a n e s ą r ó w n i e ż n i e k t ó r e c e c h y m o r f o l o g i c z n e r o ś l i n .

3 . Ś c i e k i u ż y t e do n a w o d n i e ń i o d c i e k i s ą b a d a n e c h e m i o z n i e o r a z mi k r o ­ b i o l o g i c z n i e . A n a l i z a m i k r o b i o l o g i c z n a ś oi e k ó w i odoi e ków o b e j m u j e r ó w­

n i e ż o z n a c z a n i e mi ana E s c h e r i o h i a c o l i - w s k a ź n i k a s a n i t a r n e j c z y s t o ś c i wód.

P o n a d t o p r o w a d z o n e s ą o b s e r w a o j e f i t o s o o j o l o g i o z n e , p o m i a r y d e n d r o m e - t r y o z n o —p r z y r o s t o w e r o ś l i n o r a z o c e n a z d r o w o t n o ś c i r o ś l i n .

P i e r w s z e 4 l a t a d o ś w i a d c z e ń s ą o k r e s e m z b y t k r ó t k i m , a by na i o h pod­

s t a w i e można b y ł o o p r a c o w a ó got owe w s k a ź n i k i i ha r monogr amy o d n o ś n i e go­

s p o d a r c z e g o n a w o ż e n i a o b i e k t ó w l e ś n y c h ś o i e k a m i . D o t y c h c z a s u z y s k a n e wy­

(4)

n i k i d o s t a r c z a j ą j u ż j e d n a k pewnych i n f o r m a c j i o d n o ś n i e k i e r u n k u z m i a n , j a k i e z a c h o d z ą w ś r o d o w i s k u l e ś n y m w wyni ku s t o s o w a n y o h n a w o d n i e ń .

U z y s k a n e d a n e d o ś w i a d c z a l n e można p r z e d s t a w i ć w s k r ó o l e n a s t ę p u j ą o o .

Ś o i e k i k omuna l ne

W wy ni ku 4 - l e t n i o h d o ś w i a d c z e ń l i z y m e t r y c z n y o h ze ś o i e k a m i komunal nymi s t w i e r d z o n o , ż e n a j l e p s z e w y n i k i d a j e s t o s o w a n i e j e d n o r a z o w e j dawki ś o i e - ku = 5 0 - 1 0 0 mm ( t j . 5 0 - 1 0 0 l i t r ó w ś c i e k u na 1 m p p o w l e r z o h n l ) w o d s t ę p a o h 1 - t y g o d n l o w y o h p r z e z o k r e s w e g e t a o j l ( t j . od k w i e t n i a do w r z e ś n i a w ł ą o z - n i e ) , W tych. w a r u n k a c h n a w o d n i e ń g l e h a borów ś w l e ż y o h j u ż p r z y m i ą ż s z o ś o i

= 25 om j e s t z d o l n a z a t r z y m a ć w wyniku s o r p c j i o a ł ą s u b s t a n o j ę o r g a n i c z n ą ś o l e k u . P r z y dawce = 100 mm ( e k o n o m i o z n i e j s z e j z p u n k t u w i d z e n i a r o l i l a ­

su j a k o n a t u r a l n e j o o z y s z o z a l n l ) i l o ś ć z a t r z y m a n e j p r z y tym wody w y n o s i ł a 38 do 63%, z a l e ż n i e od r o d z a j u s z a t y r o ś l i n n e j . N a j w y ż s z e w y k o r z y s t a n i e wody w s k a z y w a ł a w i e r z b a k r z e w i a s t a . W t a b l l o y 1 p o d a n o ś r e d n i e w y n i k i a n a ­ l i z o h e m i o z n y c h ś c i e k ó w m l e j s k i o h o r a z o d c i e k ó w .

40_______________________________________________________ F . B l a ł k i e w l o z , J . Kermen

T a b l i o a 1 b r e d n i e w y n i k i a n a l i z ś o i e k ó w m l e j s k i o h

o r a z p r o o e n t r e d u k o j i z a w a r t o ś o i s k ł a d n i k ó w ( P u o z n i e w , 1 9 7 1 )

R o d z a j o z n a c z e ń Ś o i e k i % r e d u k o j i * '

b z t5 3 0 8 , 7 mg 0 2 / l 9 9 , 4

N o g ó l n y 2 7 , 9 m g / l 9 4 , 6

P 2°5 8 , 1 m g / l 9 6 , 2

k2o 2 4 , 0 m g / l 7 8 , 2

Cao 1 0 6 , 0 m g / l 7 8 , 8

Cl 3 2 1 , 0 m g / l 8 1 , 4

-d-OCG 2 0 1 , 6 m g / l nb

C o r g . 885 m g / l nb

PH 6 , 8 - 7 , 3 6 , 9 - 7 , 1

x ^Dane z l i z y m e t r ó w o b s a d z o n y o h w i k l i n ą , n a w a d n i a n y c h dawką ś o i e k u »50 mm 4 x w m i e s . w s e z o n i e w e g e t a o y j n y m j g r u b o ś ć w a r s t wy g l e b y - 150 om.

B e d u k o j a c h l o r k ó w i s i a r o z a n ó w z a w a r t y o h w ś o l e k a o h d o o h o d z i ł a do 100%

a r e d u k c j a BZT^ do 99%. Wa r t o z a z n a c z y ć , ż e w o k r e s i e n a w o d n i e ń zimowyoh r e d u k o j a BZT5 r ó w n i e ż b y ł a b a r d z o wysoka ( w y n o s i ł a 97%). (W g l e b a o h l e k ­ k i c h , pod okr ywą ś o l ó ł k o w ą m i k r o b i o l o g i c z n e p r o o e s y r o z k ł a d u n i e u s t a j ą nawet z i m ą , o h o o i a ż s ą z n a c z n i e z w o l n i o n e . W y d z i e l a n e p r z y tym pewne l l o ś ~ o l c i e p ł a p o d t r z y m u j ą c i ą g ł o ś ć p r o c e s ó w r o z k ł a d u nawet p r z y t e m p e r a t u r z e o t o c z e n i a b l i s k i e j z e r a ) .

Z a t r z y m y w a n i e s k ł a d n i k ó w pokarmowych p r z e z g l e b ę i r o ś l i n y w w a r u n k a c h d o ś w i a d c z e ń l i z y m e t r y c z n y o h o k a z a ł o s i ę b a r d z o w y s o k i e . W n i e s i o n y ze ś o i e -

(5)

Ś r o d t w i s k o l e ś n e j a k o n a t u r a l n a o o z y s z o z a l n i a ś o l e k ó w 41

ki em a z o t z a t r z y my wa n y b y ł w i l o ś c i a c h , d o c h o d z ą c y c h do 9 9 $ , f o s f o r do 100#

p o t a s do 9 9 # , wapń do 9 8 , 9 # . I l o ś ć z a t r z y m a n y c h s k ł a d n i k ó w z a l e ż a ł a od g ł ę b o k o ś o l p r o f i l u g l e b o w e g o i od r o d z a j u r o ś l i n y . N a j w i ę k s z y s t o p i e ń wy­

k o r z y s t a n i a s k ł a d n i k ó w pokarmowych s t w i e r d z o n o d l a w i e r z b y amerykanki, nieoo m n i e j s z y d l a m o d r z e w i a , n a j m n i e j s z y d l a s o s n y . Po d u p r a w ą s o s n y , p r z y du­

ż y c h J e d n o r a z o w y o h da wka c h n a w o d n i e n i o w y c h (100 i 200 mm) s t w i e r d z o n o n i e ­ k i e d y w i ę k s z e i l o ś o l wa p n i a w o d o i e k u z l i z y m e t r ó w n i ż w samym ś c i e k u uży­

tym do n a w o d n i e ń . J e s t t o p r z y p u s z c z a l n i e w y n i k i e m w y s y o e n i a k o m p l e k s u s o r p o y j n e g o J o n a m i w a p n i a , a n a s t ę p n i e i o h w y p ł u k a n i a p r z y k o l e j n y m nawad­

n i a n i u .

W w y n i k u n a w o d n i e n i a g l e b y ś c i e k a m i m i e j s k i m i , pH g l e b y w z r o s ł o b a r d z o s z y b k o do w a r t o ś c i 7 , 2 - 7 , 5 i na tym p o z i o m i e - n a d a l s i ę u t r z y m y w a ł o . Kom­

p l e k s s o r p c y j n y g l e b z o s t a ł p r z y tym wysyoony z a s a d a m i . Z m n i e j s z y ł a s i ę kwasowoś ć h y d r o l l t y o z n a g l e b , a suma z a s a d wymi ennyoh ( g ł ó w n i e w a p n i a ) w g l e b a o h n a w a d n i a n y o h w p o r ó w n a n i u z n i e n a w a d n i a n y m i w z r o s ł a od 5 do 5 0 # . N a j w y ż s z y s t o p i e ń w y s y o e n i a z a s a d a m i wy k a z y wa ł a g l e b a pod u p r a w ą s o s n y . N a l e ż y t o t ł u m a o z y ć małym s t o s u n k o w o z a p o t r z e b o w a n i e m pokarmowym s o s n y na k a t i o n y .

S k u t k i n a wo ż ą c e g o i n a d a w n i a j ą o e g o d z i a ł a n i a ś c i e k u o k a z a ł y s i ę b a r d z o k o r z y s t n e d l a r o z w o j u r o ś l i n . Wysokoś ć 4 - l e t n i e g o modr z e wi a n a w a d n i a n e g o ś o i e k a m i w p o r ó w n a n i u z modr zewi em k o n t r o l n y m w y n o s i ł a ś r e d n i o 1 5 2 # , a s o s n y 1 6 6 # . Masa mo d r z e wi a n a w a d n i a n e g o 1 n a w a d n i a n e j w i e r z b y b y ł a p r z y tym b l i s k o 1 4 - k r o t n i e w y ż s z a , a masa s o s n y o k . 8 - k r o t n i e w y ż s z a . P o r ó w n u - J ą o b e z w z g l ę d n y p l o n masy r o ś l i n n e j , w y p r o d u k o wa n e j w l i z y m e t r a o h l d e n - t y o z n l e n a w a d n i a n y o h można u s t a w i ć hodowane r o ś l i n y w k o l e j n o ś c i n a s t ę p u - j ą o e j : w i e r z b a ameryka|nika 5^ w i e r z b a b i a ł a ov S ę k o o l n o l s z a o z a r n a

> t o p o l a H o b u s t a > j e s i o n w y n i o s ł y >• modrzew e u r o p e j s k i > s o s n a . R y s u n ­ k i 1 i 2 o b r a z u j ą w z r o s t r o ś l i n n a w a d n i a n y o h ś c i e k a m i o r a z k o n t r o l n y c h r o ­ s n ą c y c h w l i z y m e t r a o h na S t a o j i T e r e n o w e j w P u o z n i e w i e .

Równi e ż o g ó l n y p l o n s k ł a d n i k ó w pokarmowych w z r ó s ł b a r d z o w y r a ź n i e . I t a k o g ó l n y p l o n a z o t u w r o ś l i n a o h n a w a d n i a n y o h w p o r ó w n a n i u z n i e n a w a d n i a r nymi (w k t ó r y c h p l o n a z o t u p r z y j ę t o z a 1 0 0 ) w y n o s i ł od 300 do 1 7 8 0 # , p l o n f o s f o r u w y n o s i ł od 480 do 1 8 8 0 # , p l o n p o t a s u od 330 do 1 7 7 0 # , a p l o n wap­

n i a od 275 do 1 6 8 0 # . Tak w y s o k i e p l o n y s k ł a d n i k ó w pokarmowyoh w y n i k a ł y p r z e d e w s z y s t k i m z w i ę k s z e j i l o ś o i w y p r o d u k o wa n e j masy r o ś l i n n e j o r a z w m n i e j s z y m s t o p n i u z w y ż s z e j z a w a r t o ś c i p r o c e n t o w e j p o s z c z e g ó l n y c h e l e m e n ­ t ó w .

J e s t s p r a w ą n i e w ą t p l i w ą , ż e t a k w y s o k i e p r z y r o s t y masy r o ś l i n n e j u z a ­ l e ż n i o n e s ą m . l n . od s p r a w n e g o d z i a ł a n i a m i k r o f l o r y g l e b o w e j , k t ó r a w n i e ­ s i o n y ze ś c i e k i e m b a l a s t związków o r g a n i o z n y o h m i n e r a l l z u j e i p r z e k s z t a ł - oa w f o r mę d o s t ę p n ą d l a r o ś l i n . Spr awne o o z y s z c z a n i e ś o i e k u w g l e b i e z a ­ l e ż y od a k t y w n o ś o l b i o l o g i o z n e j t y c h g l e b . Z a b i e g i n a w a d n i a n i a muszą wi ę o byó s t a r a n n i e k o n t r o l o w a n e r ó w n i e ż pod tym k ą t e m . J e d n o r a z o w a dawka ś o i e ­ ku i o z ę s t o t l l w o ś ć n a w o d n i e ń wi nny byó t a k d o b r a n e , a by m i k r o f l o r a g l e b o ­ wa mogł a n a d ą ż y ć z r o z k ł a d e m w n i e s i o n y c h p r z e z g l e b ę z w i ą z k ó w . W p r z e o l w -

(6)

F . B l a ł k i e w i o z , J . Kermen

R y s . 1 . Widok o g ó l n y l i z y m e t r ó w d u ż y c h ( o b j ę t o ś c i 15 ) na S t a c j i T e r e ­ nowej IBL w P u c z n i e w i e . Po l e w e j s t r o n i e w i d o c z n e upr awy s o s n y n a w a d n i a ­ n e j ś c i e k a m i . W g ł ę b i uprawy sosnowe i modrzewi owe n i e n a w a d n i a n e . Po p r a ­ wej s t r o n i e na p i e r ws z y m p l a n i e uprawy modrzewiowe o r a z w g ł ę b i uprawy w i e r z b y a m e r y k a n k i - n a w a d n i a n e ś c i e k a m i m i e j s k i m i . Wi doczne w e j ś c i e do k a n a ł u m a n i p u l a c y j n e g o . Z d j ę o i e wykonano we w r z e ś n i u 1972 r . ( f o t . F . B i a ł -

kiew i c z )

R y s . 2 . Widok S t a c j i Te r e n o w e j IBL w P u c z n i e w i e . Na p i e r ws z y m p l a n i e , po l e w e j s t r o n i e l i z y m e t r y małe (40- l i t r o w e ) u sy t uo wa n e w z d ł u ż o t w a r t e g o k a ­ n a ł u m a n i p u l a c y j n e g o . W g ł ę b i po p r a w e j s t r o n i e f r a g m e n t l i z y m e t r o w du­

ż y c h . Na p i e r ws z y m p l a n i e uprawy w i e r z b y a m e r y k a n k i n i e n a w a d n i a n e j mraz n a w a d n i a n e j wodą c z y s t ą . W g ł ę b i w i d o c z n e uprawy w i e r z b y a m e r y k a n k i nawad­

n i a n e j ś c i e k a m i m i e j s k i m i . Z d j ę c i e wykonano we w r z e ś n i u 1972 r . ( f o t . F . B i a ł k i e w i o z )

(7)

Ś r o d o w i s k o l e ś n e .jako n a t u r a l n a o c z y s z c z a l n i a ś c i e k ó w 43

nym p r z y p a d k u n a s t ę p u j e z m ę o z e n l e g l e b y , a w d a l s z y c h s k u t k a c h j e j z a t r u ­ c i e . D l a t e g o w z a k r e s a n a l i z , j a k i e wykonywano p r z y p r o w a d z e n i u w y ż e j o p i ­ s a n y c h d o ś w i a d c z e ń , w c h o d z i ł y r ó w n i e ż a n a l i z y m i k r o b i o l o g i c z n e , k o n t r o ­ l u j ą c e s p r a w n o ś ć b i o l o g i c z n ą n a w a d n i a n e j g l e b y .

W każdym s e z o n i e w e g e t a o y j n y m , w i o s n ą p r z e d r o z p o c z ę c i e m n a w o d n i e ń i j e s i e n i ą po i o h z a k o ń c z e n i u , p r z e p r o w a d z o n o a n a l i z ę m i k r o b i o l o g i c z n ą g l e ­ b y . A n a l i z a t a o b e j mo wa ł a o z n a c z a n i e t a k i c h ws ka ź ni ków j a k : o g ó l n a l i c z b a b a k t e r i i , gr zybów i p r o m i e n i o w o ó w , p r o c e n t b a k t e r i i w s t a n i e p r z e t r w a l n y m mi ano a m o n i f i k a t o r ó w , n i t r y f l k a t o r ó w , d r o b n o u s t r o j ó w c e l u l o l i t y c z n y c h o - r a z b e z t l e n o w c ó w . P o n a d t o o k r e ś l a n o w y s t ę p o w a n i e a z o t o b a k t e r a , a k t y w n o ś ć d e h y d r o g e n a z g l e b o w y c h o r a z s z y b k o ś ć r o z k ł a d u o e l u l o z y w g l e b i e ( m e t o d ą t e s t ó w c e l u l o z o w y c h ) . P r ó b k i g l e b y do a n a l i z p o b i e r a n o ś w i d r e m puszkowym z g ł ę b o k o ś c i 2 - 8 om, 2 0 - 3 0 om i 8 0 - 9 0 om.

W w y n i k u 4 - l e t n i o h d o ś w i a d o z e ń n i e t y l k o n i e s t w i e r d z o n o u j e m n e g o d z i a ­ ł a n i a n a w o d n i e ń ś c i e k a m i m i e j s k i m i , a l e s t w i e r d z o n o w y r a ź n y w z r o s t b i o l o - g i o z n e j a k t y w n o ś c i g l e b n a w a d n i a n y c h , p r z y czym g l e b a n a w a d n i a n a ś c i e k a m i c h a r a k t e r y z o w a ł a s i ę w y ż s z ą a k t y w n o ś c i ą b i o l o g i o z n ą n i ż g l e b a n a w a d n i a n a wodą s t u d z i e n n ą . W t a b l i c y 2 p r z e d s t a w i o n o n i e k t ó r e w y n i k i a n a l i z m i k r o ­ b i o l o g i c z n y c h g l e b y pod u p r a wą w i k l i n y n a w a d n i a n e j ś c i e k a m i m i e j s k i m i z r z e k i N e r . S t o s o w a n a dawka ś o i e k u w y n o s i ł a 50 mm, c z ę s t o t l i w o ś ć n a w o d n i e ń - 4 x w m i e s i ą o u , p r z e z o k r e s w e g e t a o j i .

T a b l i c a 2 A n a l i z a m i k r o b i o l o g i c z n a g l e b y pod u p r a w ą w i k l i n y

n a w a d n i a n e j ś c i e k a m i m i e j s k i m i

Ho d z a j a n a l i z y

I I r o k na wodni e ń IV r o k n a w o d n i e ń

7 . V. 1970 1 3 . I V . 1 9 7 2

n i e -

nawodn. woda ś o i e k i n i e -

nawodn. woda ś o i e k i

L i c z b a b a k t e r i i w m l n / g L i o z b a grzybów w m l n / g L i c z b a p r o m i e ń , w m l n / g Mi ano n i t r y f l k a t o r ó w Mi ano a m o n i f i k a t o r ó w Mi ano d r o b n o u s t r o j ó w o e l u l o l i t y c z n y o h

I l o ś ć o e l u l o z y r o z ł o ż o n e j w o k r e s i e 62 d n i (w g )

2 , 6 1 , 0 0 , 2 10 2 1 0 " 4 10 " 3 0 , 2 3

1 0 , 7 0 , 7 0 , 3 10- 3 1 0 " 4 1 0 " 3 0 , 4 9

1 3 , 7 0 , 5 0 , 4 10~3 10~5 1 0" 4 0 , 5 0

2 , 7 0 , 2 0 , 7 10~3 1 0 " 4 1 0 " 3 0 , 4 7

4 , 6 0 , 2 1 , 5 10 “ 3 1 0 " 6 10“ 3 0 , 4 6

2 4 , 0 0 , 5 1 , 9 1 0 " 5 1 0" 6 1 0 " 4 0 , 7 7

Wy n i k i a n a l i z o d n o s z ą s i ę do w a r s t wy g l e b y pod u p r a wą w i k l i n y , z g ł ę - b o k o ś o i 2 - 8 om. Dla s o s n y i mo d r z e wi a o t r z y m a n o l i o z b y b e z w z g l ę d n e n i e c o r ó ż n e od p r z e d s t a w i o n y o h w t a b l i c y 2 . J e d n a k o g ó l n y k i e r u n e k z a o b s e r w o w a ­ n y c h z mi an d l a w s z y s t k i c h t r z e c h upraw o r a z w s z y s t k i c h t r z e o h b a d a n y c h

(8)

44 F . B l a ł k l e w i o z , J . Kermen g ł ę b o k o ś o i g l e b y był. t a k i sam, z tym że l i c z e b n o ś ć d r o b n o u s t r o j ó w w g ł ę b ­ s z y c h w a r s t w a c h g l e b y b y ł a o d p o w i e d n i o n i ż s z a .

D o t y c h c z a s o w e w y n i k i a n a l i z n i e s y g n a l i z u j ą objawów z mę o z e n i a g l e b y . Wp r o s t p r z e o i w n i e , zar ó wn o o g ó l n a l i c z b a d r o b n o u s t r o j ó w , J a k i mi ano f i - z j o l o g l o z n y o h g r u p mi kr oor ga ni z mów o z y n n y o h p r z y p r z e m i a n i e związków wę­

g l a i a z o t u w g l e b i e w s k a z u j ą na t o , ż e g l e b y n a w a d n i e n s ś c i e k a m i c h a r a k ­ t e r y z u j ą s i ę w y ż s z ą a k t y w n o ś c i ą b i o l o g i c z n ą n i ż g l e b y k o n t r o l n e .

Odrębnym z a g a d n i e n i e m zwi ązanym z u t y l i z a o j ą ś o i e k ó w k o mu n a l n y c h w w a - r u n k a o h l e ś n y c h J e s t i c h z d o l n o ś ć do o o z y s z o z a n i a s i ę pod wzgl ędem s a n i ­ t a r n y m .

W p i e r ws z y m r o k u n a w o d n i e ń , t j . w r o k u 1 9 6 9 , b a d a n o J a k g r u b o ś ć w a r ­ s t wy g l e b y wpływa na o o z y s z o z a n i e s i ę ś o i e k ó w . W d o ś w i a d c z e n i a c h t y c h po­

s ł u ż o n o s i ę l i z y m e t r a m i o t r z e o h r ó ż n y c h g ł ę b o k o ś c i a c h , a wl ęo o t r z e c h r ó ź n y o h g r u b u ś o i a c h w a r s t wy g l e b y : 50 om, 100 om i 150 om. Oceny c z y s t o ś ­ c i o d c i e k u z l i z y m e t r ó w dokonywano na p o d s t a w i e o z n a c z e ń mi ana E s c h e r i - oha c o l i . Wy n i k i d o ś w i a d o z e ń z e b r a n o w t a b l i o y 3 .

T a b l i c a 3 Mi ano E. c o l i w o d o l e k u z l i z y m e t r ó w o b s a d z o n y c h w i k l i n ą

(dawka ś c i e k u = 100 mm, 1 x t y d z i e ń ; p i e r w s z y r o k d o ś w i a d o z e ń )

Gr uboś ć w a r s t wy g l e b y

K o l e j n e z a l e w y / d a t a 1 z

27»V.

2 z 3 . VI .

4 z

1 7 . VI 6 z 8 . V I I .

8 z

2 9 . VII 12 z

1 9 . V I I I 14 z 2 . IX

50 om 10- 2 10- 3 10 “ 3 10“ 3 10- 3 1 0" 4 1 0 " 4

100 om 10 10- 1 10- 2 1 0 - 2 10~3 10“ 4 1 0 " 3

150 om 10 10 10 10 - - 1

Mi ano E . o o l i

w ś o l e k u 1 0 " 6 10“ 6 10- 6 10- 5 10“ 6 1 0" 6 10 “ 5

Z d a n y c h p r z e d s t a w i o n y c h w t a b l i o y 3 w y n i k a , że w a r u n k i o z y s t o ś o i s a ­ n i t a r n e j s p e ł n i a ł t y l k o o d o i n e k z l i z y m e t r ó w o m i ą ż s z o ś c i g l e b y = 150 om.

(Normy k r a j o w e p r z e w i d u j ą , a by woda p r z e z n a c z o n a do u j ę ó wodooi ągowyoh m i a ł a mi ano E . o o l i > 1 , a wody p o w i e r z c h n i o w e p r z e z n a o z o n e do k ą p i e l i mus zą mi eć mi ano > 10- 1 ) .

W r o k u 1971 p o d j ę t o ponowni e b a d a n i a nad s a n i t a r n y m o o z y s z o z a n i e m s i ę ś c i e k ó w m i e j s k i c h . O p i e r a j ą c s i ę na w y n i k a c h u z y s k a n y c h p o p r z e d n i o , d a l ­ s z e b a d a n i a p r o wa dz ono J u ż t y l k o w l i z y m e t r a c h o m i ą ż s z o ś c i g l e b y = 1 5 0 om.

By ł y t o l i z y m e t r y ż e l b e t o w e , t e sa me , z k t ó r y c h p o b i e r a n o p r ó b k i d l a okr e­

ś l e n i a o g ó l n e j b i o l o g i c z n e j a k t y w n o ś c i g l e b y .

Celem n a s t ę p n y c h a n a l i z b y ł o s p r a w d z e n i e , J a k wpływa na s t o p i e ń o c z y s z ­ c z a n i a s i ę ś c i e k u w y s o k o ś ć j e d n o r a z o w e j da wk i p o l e w o w e j . Wyni ki p r z e d s t a ­ wi ono na r y s u n k u 3 .

(9)

Ś r o d o w i s k o l e ś n e J a k o n a t u r a l n a o c z y s z c z a l n i a ś o l e k ó w 45

Miano E.coli w odcieku spod modrzenia /hzymetnj o miąższości gleby -150cm;

miano £. coli w ścieku 10'’ /

Pucznien, 29. IX. 1971 r. III rok nawodnień.

Z p r z e b i e g u k r z y w y c h na w y k r e s i e w y n i k a , że po 3 l a t a o h n a w o d n i e ń wa­

r u n k i o z y s t o ś o i s a n i t a r n e j s p e ł n i a ł t y l k o o d c i n e k z lizymetr<5w z a l e w a n y o h dawką ś c i e k u = 25 mm.

Wi o s n ą 1972 r o k u o z n a o z a n o mi ano E s o h e r i o h i a o o l i w o d o l e k u spowodowa­

nym r o z t o p a m i . A n a l i z y wykonano w k w i e t n i u , p r z e d r o z p o o z ę o l e m sezonowyoh n a w o d n i e ń . O k a z a ł o s i ę , ż e o d c i n e k ze w s z y s t k i o h l i z y m e t r ó w , nawet t y c h , k t ó r e n a w a d n i a n e b y ł y dawką ś o i e k u = 200 mm, s p e ł n i a ł w a r u n k i c z y s t o ś c i s a n i t a r n e j . W s z ę d z i e mi ano E. o o l i b y ł o w y ż s z e od 1 0 .

W r o k u 1972 w o k r e s i e w e g e t a o j i 3- k r o t n i e p r z e p r o w a d z o n o a n a l i z ę o d c i e ­ ku na miamo E. o o l i . Wykazano, że p r z y dawoe z a l e w o w e j ś o i e k u = 25 mm, o d c i e k z l i z y m e t r ó w o b s a d z o n y c h zar ówno modr zewi em, s o s n ą J a k i w i k l i n ą wyka z ywa ł w z n a k o m i t e j w i ę k s z o ś o i pr z ypadków mi ano E. o o l i = 1 , a więo pod k o n i e o 4 r o k u n a w o d n i e ń o d o i e k n a d a l s p e ł n i a ł w a r u n k i o z y s t o ś o i s a n i ­ t a r n e j .

P r z e d s t a w i o n e w y n i k i a n a l i z m i k r o b i o l o g i c z n y c h , p r z e p r o w a d z o n y c h pod ką t e m b a d a n i a a k t y w n o ś c i b i o l o g i c z n e j g l e b y wy p a d ł y z a c h ę o i a j ą o o . Po 4 l a - t a c h n a w o d n i e ń dawką ś c i e k u = 50 mm, s t o s o w a n ą w o k r e s i e w e g e t a o j i w od­

s t ę p a c h t y g p d n i o w y o h na 3 u p r a w a o h , n i e t y l k o n i e s t w i e r d z o n o objawów zmę­

c z e n i a g l e b y , a l e w z r o s t j e j b i o l o g i c z n e j s p r a w n o ś c i w p o r ó w n a n i u z k on­

t r o l ą n i e n a w a d n i a n ą , a nawet n a w a d n i a n ą wodą s t u d z i e n n ą .

(10)

N a t o m i a s t J a k o s k u t e c z n y f i l t r s a n i t a r n y g l e b a w b a d a n y c h p r z e z n a s wa­

r u n k a c h s p e ł n i a ł a swe z a d a n i e t y l k o w p r z y p a d k u n a j n i ż s z e j d o t y o h o z a s s t o ­ s o w a n e j p r z e z n a s dawki ś o i e k u = 25 mm.

M i k r o b i o l o g i c z n e b a d a n i a g l e b l e ś n y c h n a w a d n l a n y o h ś c i e k a m i s ą p r z e z n a s n a d a l s y s t e m a t y c z n i e p r o wa d z o n e d l a u t r z y m a n i a s t a ł e j k o n t r o l i b i o l o ­ g i c z n e j .

D o t y c h c z a s o w e w y n i k i b a d a ń s ą r a o z e j z a c h ę o i a j ą o e . Wydaje s i ę , że uda s i ę t a k d o b r a ć w a r u n k i n a w o d n i e ń , ż e b e z s z k o d y d l a ś r o d o w i s k a można w p e ł n i w y k o r z y s t a ć d l a p r o d u k c j i l e ś n e j w a r t o ś o i nawożąoe i n a w a d n i a j ą c e ś o i e k ó w m i e j s k i c h .

Ś c i e k i z p r o d u k c j i p ł y t nll śni ow.-yoh

O p r ó c z ś o i e k ó w k o m u n a l n y o h , w l a t a o h 1 969- 71 b a d a n o r ó w n i e ż wpływ n a ­ w a d n i a j ą c y i tt awożąoy ś oi e k ó w z p r o d u k c j i p ł y t p i l ś n i o w y o h . Ś c i e k i t e do­

wożono na t e r e n S t a o j i D o ś w i a d o z a l n e J w P u o z n i e w i e z Zakł adów P ł y t P i l ­ ś n i o w y o h w C z a r n e j W o d z i e . B a d a n i a p r o wa dz ono w l i z y m e t r a o h 3 0 - l i t r o w y o h . D z i a ł a n i e samych ś o i e k ó w , porównywano z d z i a ł a n i e m ś c i e k ó w u z u p e ł n i a n y c h nawozami m i n e r a l n y m i a z o t o w y m i . i f o s f o r o w y m i . Nawozy a z o t o w e wnoszono w p o s t a c i s a l e t r y amonowej ( 2 g N na l i z y m e t r ) , a nawozy f o s f o r o w e w p o s t a - o l s u p e r f o s f a t u p o t r ó j n e g o ( 2 g P 20 5 na l i z y m e t r ) . K o n t r o l ę s t a n o w i ł y 1 1 - z y m e t r y n i e n a w a d n i a n e . P r z e o i ę t n y s k ł a d oh e mi o z n y ś c i e k ó w z p r o d u k o j i p ł y t p i l ś n i o w y o h o r a z o d c i e k u podano w t a b l i o y 4 .

T a b l i o a 4.

Ś r e d n i e w y n i k i a n a l i z ś oi e k ó w z p r o d u k o j i p ł y t p i l ś n i o w y o h i p r o o e n t r e d u k o j i z a w a r t o ś o i s k ł a d n i k ó w ( P u o z n i e w , 1 9 7 1 )

46_______________________________________________________ F . B i a ł k l e w l o z , J . Kermen

R o d z a j o z n a c z e ń Ś o i e k i $ r e d u k o j i x

b z t5 1650 mg 0 2 / l i t r 9 5 , 8

N o g ó l n y 1 3 , 7 m g / l 8 0 , 3

P 2° 5 4 , 8 m g / l 8 2 , 3

k2o 2 0 , 8 m g / l 6 1 , 6

Cao 8 3 , 2 m g / l 40 ,0

C l 9 4 , 2 m g / l 8 6 , 9

s: o4 0 , 6 8 6 m g / ł 60 ,0

C o r g . 1581 nb

pH 6 , 3 - 7 , 3 6 , 0 - 6 , 4

x ^Dane d o t y c z ą o d c i e k u z l i z y m e t r ó w o b s a d z o n y c h w i k l i n ą , z k o m b l n a o j i

" ś o i e k i 50 mm + NP" , n a w a d n l a n y o h 4 x w m l e s . p r z e z o k r e s w a g e t y o j i } g r u b o ś ć w a r s t w y g l e b y - 25 om.

W w y n i k u 3 - l e t n i o h d o ś w l a d o z e ń s t w i e r d z o n o , że g l e b a n a w a d n i a n i a ś c i e ­ kami z p r o d u k o j i p ł y t p i l ś n i o w y o h wymaga u z u p e ł n i a j ą c e g o n a w o ż e n i a a z o t o - w o - f o s f o r owe go. S o l e k i wi nny byó p r z y tym s t o s o w a n e w ma ł y c h dawkach ( n i e

(11)

Ś r o d o w i s k o l e ś n e j a k o n a t u r a l n a o c z y s z c z a l n i a ś c i e k ó w 47

w i ę k s z y c h n i ż 50 mm), w o d s t ę p a o h 1 - t y g o d n i o w y o h . W t y c h w a r u n k a o h r e d u k ­ c j a BZTj w y n o s i ł a 9 7 $ , s o r p c j a s i a r c z a n ó w w g l e b i e d o o h o d z i ł a do 9196, c h l o r k ó w do 9 2 $ . J e d n o c z e ś n i e g l e b a i r o ś l i n a z a t r z y m y w a ł y do 8 3$ a z o t u wn o s z o n e g o z e ś c i e k a m i , do 9 0 $ f o s f o r u , do 7 0 $ p o t a s u i do 5 6 $ w a p n i a . W o l ą g u 3 l a t w z r o s ł a r ó w n i e ż z n a c z n i e masa n a w a d n i a n y c h r o ś l i n . V/ po r ó wn a ­ n i u z k o n t r o l ą n i e n a w a d n i a n ą i n i e n a w o ż o n ą , g d z i e masę r o ś l i n p r z y j ę t o za 1 0 0 $ , waga s o s n y n a w a d n i a n e j i na wo ż o n e j NP w y n o s i ł a 2 3 8 $ , a w i e r z b y 476$, N a t o m i a s t n a w a d n i a n i e samymi ś c i e k a m i d a wa ł o e f e k t y u j e m n e . P r z y r o s t masy r o ś l i n n e j b y ł od 3 do 3 4 $ m n i e j s z y n i ż w l i z y m e t r a c h k o n t r o l n y o h n i e n a w a d - n i a n y o h .

B a d a n i a m i k r o b i o l o g i c z n e d a ł y w y n i k i p o d o b n e . A n a l i z y wykonywane w o i ą - gu 3 sezonów w e g e t a c y j n y c h n i e w y k a z a ł y u j e mn e g o d z i a ł a n i a n a w o d n i e ń s a ­ mym ś o i e k i e m j p o o z ą t k o w o nawet s t w i e r d z o n o wpływ d o d a t n i . J e d n a k ż e pod ko­

n i e c 3 r o k u n a w o d n i e ń samymi ś c i e k a m i s t w i e r d z o n o s p a d e k l i c z b y d r o b n o u - s t r o j ó w o z y n n y o h p r z y r o z k ł a d z i e c e l u l o z y . Ró wn i e ż s t o s u n e k v d r o b n o u s t r o ­ jów t l e n o w y c h do b e z t l e n o w y o h z a w ę z i ł s i ę , co J e s t z j a w i s k i e m n i e k o r z y s t ­ nym, g d y ż p r o d u k t y m i k r o b i o l o g i c z n y c h p r o c e s ó w b e z t l e n o w y o h mogą byó d l a r o ś l i n t o k s y o z n e . N a wo ż e n i e a z o t o w o - f o s f o r o w e , J a k o u z u p e ł n i e n i e nawod­

n i e ń ś c i e k a m i z p r o d u k c j i p ł y t p i l ś n i o w y c h , d a w a ł o w i d o c z n y s k u t e k d o d a t ­ n i na p r z e j a w y d z i a ł a l n o ś c i d r o b n o u s t r o j ó w g l e b o w y o h . N i e k t ó r e w y n i k i p r z e d s t a w i a t a b l i o a 5 .

T a b l i c a 5 A n a l i z a m i k r o b i o l o g i c z n a g l e b y s p o d upr awy s o s n y

n a w a d n i a n e j ś c i e k a m i z p r o d u k c j i p ł y t p i l ś n i o w y c h {dawka 100 mmj 4 x w m i e s . j s e z . w e g . )

I I I r o k n a w o d n i e ń ( 4 . X I . 1 9 7 1 )

R o d z a j a n a l i z y n i e n a w o d n . ś o i e k ś o i e k +NP Woda + NP O g ó l n a l i c z b a b a k t e r i i (w min')

O g ó l n a l i o z b a gr zybów (w mi n ) Mi ano a m o n i f i k a t o r ó w

Mi ano d r o b n o u s t r o j ó w c e l u l o l i - t y c z n y o h

I l o ś ć c e l u l o z y r o z ł o ż o n e j w o l ą g u 61 d n i ( 2 8 . I V - 2 8 . V I )

(w g )

3 , 2 0 , 3 10 " 5 10 “ 4

0 , 1 6

1 1 , 8 0 , 8 10 " 5 10~3

0 , 1 7

3 0 , 9 1 , 2 10 " 7 10“ 6

0 , 2 7

1 0 , 9 0 , 5 10 10“ 4

0 , 4 8

D o ś w i a d o z e n i a z k o n i e o z n o ś c i p r z e r w a n o po 3 l a t a o h . Na d a l s z e k o n t y ­ n u o wa n i e b a d a ń n i e p o z w a l a ł a z b y t mał a o b j ę t o ś ć l l z y m e t r ó w .Wyda j e s i ę j e d ­ n a k , że d ł u ż e j t i w a j ą o e d o ś w i a d o z e n i a w y k a z a ł y b y w y r a ź n i e j t e n sam k i e r u ­ nek zmi an w b i o l o g i c z n e j a k t y w n o ś c i g l e b y , co w p r z y r o ś c i e r o ś l i n , a mi a ­ n o w i c i e , ż e n a w a d n i a n i e samym ś c i e k i e m d z i a ł a h a m u j ą c o na r o z w ó j d r o b n o ­ u s t r o j ó w g l e b o w y o h . D z i a ł a n i e t o c z ę ś c i o w o z n o s i w z b o g a c e n i e g l e b y w nawo­

zy m i n e r a l n e , a z o t o w o - f o s f o r o w e .

(12)

F . B l a ł k i e w i o z , J . Ksrmen Ś c i e k i k r o o h m a l n i c z e

W tym samym c z a s i e i w po d o b n y c h w a r u n k a c h p r z e p r o w a d z o n o w l a t a c h 1 9 6 8 - 1 9 7 1 d o ś w i a d c z e n i a l i z y m e t r y c z n e z e ś c i e k a m i k r o c h m a l n i o z y m i , dowo­

żonymi z Zakładów P r z e m y s ł u Z i e m n i a c z a n e g o w I ł a w i e na t e r e n S t a c j i Do­

ś w i a d c z a l n e j w P u o z n i e w i e . W d o ś w i a d c z e n i a c h t y c h b a d a n o o p r ó c z d z i a ł a n i a samego ś c i e k u r ó w n i e ż wpływ n a s t ę p c z y n a w o d n i e ń wodą s t u d z i e n n ą t y c h u - p r a w , k t ó r e w r o k u p o p r z e d n i m w o k r e s i e k a m p a n i i b y ł y n a w a d n i a n e ś c i e k a ­ m i . T a b l i c a 6 p r z e d s t a w i a p r z e c i ę t n y s k ł a d c h e m i c z n y ś c i e k u k r o c h m a l n i e ze go s t o s o w a n e g o do n a wo d n i e ń o r a z o d c i e k u z l i z y m e t r ó w .

T a b l i c a 6 Ś r e d n i e w y n i k i a n a l i z ś c i e k ó w z i e m n i a c z a n y c h

i p r o c e n t r e d u k c j i z a w a r t o ś c i s k ł a d n i k ó w ( P u c z n i e w , 19711

R o d z a j o z n a c z e ń Ś c i e k i % r e d u k o j i x ^

b z t 5 1474 mg 0 2 / l 9 6 , 4

N o g ó l n y 1 1 9 , 2 mg / l 9 2 , 3

P 2° 5 3 3 , 6 mg / l 9 0 , 4

k2o 1 4 5 , 8 m g / l 7 8 , 8

Cao 1 0 7 , 8 mg / l 7 3 , 9

Cl 4 4 , 0 mg / l nb

s o 4 1 3 9 , 6 mg / l nb

pH 5 , 9 - 6 , 1 6 , 2 - 7 , 0

X )

Dane d o t y c z ą o d c i e k u z l i z y m e t r ó w o b s a d z o n y c h w i k l i n ą , z k o m b i n a c j i

" ś c i e k i (100 mm w o k r e s i e k a m p a n i i ) + woda (50 mm w s e z o n i e w e g e t a c y j ­ n y m " ) ; n a w a d n i a n y c h 4 x m i e s . ; g r u b o ś ó w a r s t wy g l e b y - 25 cm.

P r z e m y s ł k r o c h m a l n i c z y p r o d u k u j e ś c i e k i w o k r e s i e j e s i e n n o - z i m o w y m , a w i ę c p r a k t y c z n i e po z a k o ń c z e n i u w e g e t a c j i r o ś l i n . W a r t o ś c i nawożące ś c i e ­ ku mogą w i ę c byó p r a k t y c z n i e w y k o r z y s t a n e w n a j b l i ż s z y m s e z o n i e w e g e t a c y j ­ nym. Wprowadzone do g l e b y ś c i e k i u l e g a j ą w o k r e s i e zimy n i e z n a c z n e m u r o z ­ k ł a d o w i m i k r o b i o l o g i c z n e m u . I c h p e ł n a m i n e r a l i z a c j a r o z p o c z y n a s i ę d o p i e ­ r o na w i o s n ę r o k u n a s t ę p n e g o . Ś c i e k i z a t r z y m a n e w o k r e s i e zimy p r z e z g ó r ­ ną w a r s t wę g l e b y u l e g a j ą o d s ą c z e n i u i d a l s z e mu z a g ę s z c z e n i u . Duże s t ę ż e ­ n i e ś c i e k u z n a c z n i e u t r u d n i a i o p ó ź n i a j e g o r o z k ł a d m i k r o b i o l o g i c z n y . Dla­

t e g o w s e z o n i e w e g e t a c y j n y m d o b r e w y n i k i d a j e d oda t kowe n a w a d n i a n i e wodą c z y s t ą t y c h g l e b , k t ó r e z i m ą n a w a d n i a n e b y ł y ś c i e k i e m . T a k i e z a b i e g i oka ­ z a ł y s i ę b a r d z o s k u t e c z n e .

D o ś w i a d c z e n i a 3 - l e t n i e w y k a z a ł y , ż e w t a k i m u k ł a d z i e s o r p c j a a z o t u wnie­

s i o n e g o ze ś c i e k i e m d o c h o d z i do 95%, f o s f o r u do 92%, p o t a s u do 88%, wap­

n i a 82%. So s n a n a w a d n i a n a t y l k o ś c i e k a m i z i e m n i a c z a n y m i b y ł a wyżs za od so­

sny k o n t r o l n e j n i e n a w a d n i a n e j o 70%, s o s n a n a w a d n i a n a samą t y l k o wodą w o k r e s i e w e g e t a c y j n y m b y ł a wyż s z a o 39%, n a t o m i a s t s o s n a z k o m b i n a c j i

(13)

Ś r o d o w i s k o l e ś n e j a k o n a t u r a l n a o c z y s z c z a l n i a ś c i e k ó w 49

" ś o i e k (w c z a s i e k a m p a n i i ) + woda'" iw n a s t ę p n y m s e z o n i e w e g e t a c y j n y m ) wy­

k a z y w a ł a w z r o s t o 127% wyż s z y od s o s n y k o n t r o l n e j . Modrzew n a w a d n i a n y s a ­ mą wodą m i a ł wy s o k o ś ć o 34% w y ż s z ą od k o n t r o l n e g o , modrzew n a w a d n i a n y s a ­ mymi ś c i e k a m i o 20%, a modrzew n a w a d n i a n y ś c i e k a m i i wodą o 91%. Masa r o ­ ś l i n z k o m b i n a o j i " ś c i e k i + woda" w p o r ó w n a n i u z k o n t r o l ą n i e n a w a d n i a n ą b y ł a w y ż s z a w p r z y p a d k u s o s n y o 484%, mo d r z e wi a o 456%, a w i e r z b y a me r y ­ k a n k i o 372%. N a j w i ę c e j s k ł a d n i k ó w pokarmowych p o b r a ł a z g l e b y w i e r z b a , n a s t ę p n i e modr zew, a n a j m n i e j s o s n a . R o ś l i n y z l i z y m e t r ó w n a w a d n i a n y c h ś c i e k i e m o r a z wodą p o b r a ł y 2 do 4 r a z y w i ę c e j m a k r o - i mi k r o e l e m e n t ów w p o r ó w n a n i u z r o ś l i n a m i n a w a d n i a n y m i samym ś c i e k i e m b e z n a w a d n i a n i a wodą o z y s t ą w o k r e s i e w e g e t a o j i .

A n a l i E y m i k r o b i o l o g i c z n e g l e b y w y k a z a ł y b a r d z o i s t o t n y d o d a t n i wpływ n a wo d n i e ń ś c i e k a m i z i e m n i a c z a n y m i na a k t y w n o ś ć b i o l o g i c z n ą g l e b y . W t a b l i ­ cy 7 podano n i e k t ó r e w y n i k i a n a l i z g l e b y wy kona nyc h j e s i e n i ą 1971 r o k u p r z e d l i k w i d a c j ą d o ś w i a d c z e ń , a w i ę c m n i e j w i ę c e j po u p ł y w i e r o k u od o s t a t n i e g o n a w a d n i a n i a k a m p a n i j n e g o .

T a b l i c a 7 A n a l i z a m i k r o b i o l o g i c z n a g l e b y s p o d upr awy w i k l i n y

n a w a d n i a n e j ś c i e k a m i z i e m n i a c z a n y m i (dawką 1 0 0 ; 4 x w m i e s . ; w s e z . w e g e t . )

R o d z a j a n a l i z y

I I I r o k n a w o d n i e ń (16 • I X . 1971 r . ) n i e n a w a d n . ś c i e k ś c i e k + woda

O g ó l n a l i c z b a b a k t e r i i (w m i n ) 1 , 0 9 , 3 2 0 , 5

O g ó l n a l i c z b a grzybów (w m i n ) 0 , 2 0 , 6 0 , 8

Mi ano a m o n i f i k a t o r ó w 10- 5 10“ 6 10 ^

Mi ano d r o b n o u s t r o j ó w c e l u l o l i -

t y c z n y o h 10 “ 5 10- 6 of

I l o ś ć c e l u l o z y r o z ł o ż o n e j w c i ą g u

61 d n i ( 6 . I V . —7 . V I . ) w g 0 , 1 0 0 , 6 0 0 , 6 5

Z t a b e l i w y n i k a , ż e w a r i a n t y n a w a d n i a n e ma j ą b o g a t e ż y c i e b i o l o g i c z n e , p r z y czym w a r i a n t " ś c i e k i + woda" w y p a d ł n a j k o r z y s t n i e j .

P r z e d s t a w i o n e t u z k o n i e c z n o ś c i w b a r d z o dużym s k r ó c i e d a n e , u z y s k a n e na p o d s t a w i e d o ś w i a d c z e ń l i z y m e t r y c z n y c h z 3 r o d z a j a m i ś c i e k ó w , k t ó r y c h g ł ó wn e z a n i e c z y s z c z e n i e s t a n o w i ą z w i ą z k i o r g a n i c z n e p o c h o d z e n i a n a t u r a l ­ n e g o , s ą z a c h ę c a j ą c e . Wyda j e s i ę , ż e d l a t e g o t y p u ś c i e k ó w można d o b r a ć t a k w a r u n k i n a w o d n i e ń , ż e b e z s z k o d y d l a r o ś l i n y i ś r o d o w i s k a g l e b o w e g o można b ę d z i e w p e ł n i w y k o r z y s t a ć d l a p r o d u k c j i r o ś l i n n e j w ł a ś c i w o ś c i n a ­ wożące i n a w a d n i a j ą c e ś c i e k ó w . Z a c h ę c a j ą c e s ą z w ł a s z c z a w y n i k i n a w o d n i e ń ś c i e k a m i m i e j s k i m i i ś c i e k a m i k r o c h m a l n i c z y m i .

P r z y r o z p a t r y w a n i u r ó ż n y c h s pos obów u s u w a n i a z o t o c z e n i a u c i ą ż l i w y c h ś c i e k ó w n i e n a l e ż y w i ę c z a p o m i n a ć o m o ż l i w o ś c i w y k o r z y s t a n i a i c h d u ż y c h

(14)

50 F . B l a ł k i e w l o z , J . Kermen w a r t o ś c i n a w a d n i a j ą o y c h i n a w o ż ą c y c h . Tam, g d z i e w s ą s i e d z t w i e z a k ł a d u p r z e m y s ł o w e g o , o d p r o w a d z a j ą c e g o ś c i e k i o w a r t o ś o i a o h n a wo ż ą o y o h , i s t n i e j ą o d p o w i e d n i e t e r e n y o l e k k i e j p r z e w i e w n e j g l e b i e , nawet n i e u ż y t k i , n a l e ż a ­ ł o b y r o z w a ż a ć mo ż l i w o ś ć z a ł o ż e n i a l e ś n e j o o z y s z o z a l n i ś c i e k ó w . Odzysk czy­

s t e j wody g r u n t o w e j , dod a t k o wa b a r d z o wysoka p r o d u k c j a masy r o ś l i n n e j i o o h r o n a wćd p o w i e r z o h n i o w y c h s ą o o z y w i s t y m i k o r z y ś c i a m i .

Hóżne r o d z a j e ś o i e k ó w wyma ga j ą n i e r a z d o d a t k o w y c h u z u p e ł n i e ń , n p . o d - p o w i e d n l o h m o d y f i k a o j i s k ł a d u o h e mi o z n e g o ś c i e k ó w , a l b o d o d a t k o we g o i c h r o z c i e ń o z e n i a . N i e k t ó r e ś c i e k i , n p . z p r o d u k c j i p ł y t p i l ś n i o w y c h , wymaga­

j ą o s t r o ż n e g o s t o s o w a n i a , i n n e , n p . ś c i e k i k o m u n a l n e , s ą ł a t w i e j s z e w s t o ­ s o w a n i u . Te r ó ż n i c e wi nny być zawsze u w z g l ę d n i a n e . N a l e ż y r ó w n i e ż d o b r a ć r o d z a j u pr a wy l e ś n e j . Z o b s e r w a o j i n a s z y c h w y n i k a , ż e s o s n a z uwa g i na ma­

ł e p o t r z e b y wodne i pokarmowe n i e n a d a j e s i ę do upr awy na g l e b a o h m a j ą - o y c h s p e ł n i a ć r o d l ę n a t u r a l n e j o o z y s z o z a l n i . P o n a d t o odozyn g l e b y , k t ó r y s k u t e k n a w o d n i e ń ś c i e k a m i , n p . m i e j s k i m i l u b k r o c h m a l n i e z y m i , s t a j e s i ę b l i s k i o b o j ę t n e m u , n i e j e s t d l a s o s n y o d p o w i e d n i . P r z y u m i e j ę t n y m J e d n a k d o b r a n i u ozynni ków ( g l e b y , u p r a w y , j e d n o r a z o w e j da wk i pol ewowej i c z ę s t o ­ t l i w o ś c i n a w o d n i e ń , o r a z o d p o w i e d n i e j m o d y f i k a o j i s k ł a d u c h e m i c z n e g o ś o i e - ku ) t e n s p o s ó b o o z y s z o z a n i a ś c i e k ó w może d a ć e f e k t y wysooe z a d o w a l a j ą o e . L e ś n e o c z y s z o z a l n l e ś oi e k ó w powi nny być jednym z r o z w a ż a n y o h w a r i a n t ó w p r z y r o z w i ą z y w a n i u s p r a wy ś o i e k ó w .

Z a l e o e n i a d l a p r a k t y k i o d n o ś n i e s t o s o w a n i a r ó ż n y o h r o d z a j ó w ś oi e k ó w mu- s z ą byó p o p r z e d z o n e ś o i s ł y m i b a d a n i a m i ; w s t ę p n e d o ś w i a d c z e n i a mus zą pod­

l e g a ć w i e l o s t r o n n e j k o n t r o l i . W b a d a n i a o h n a s z y o h b i o r ą wi ęo u d z i a ł s p e - o j a l i ś o i r ó ż n y c h d z i e d z i n n a u k i : l e ś n i o t w a , m e l i o r a c j i , f i z j o l o g i i r o ś l i n f i t o s o o j o l o g i i , o c h r o n y r o ś l i n , g l e b o z n a w s t w a i m i k r o b i o l o g i i . S ą t o b a ­ d a n i a w y b i t n i e k o m p l e k s o w e .

JIECHAfl CPEJA KAK ECTECTBEHHAH OHHCTKA CTOHHHX BOJ

P e 3 10 m e

H a o c H O B e mho ro j i e T hhx K O M n .n e K C H i » ix H c c j i e f l O B a H H S , n p o B e n e H H H x H a n p e s n p H H T H H B O A H O r O X O 3 H 0 C T B a H c C J i e f l O B a i e J I b C K O r O H H C T H T y T a J i e C H H H e O T B a O Ó C y f l H J I H B 0 3 M 0 K H 0 C T H O H H C T K H H n p 0 H 3 B 0 f l C T B e H H 0 r 0 H C H O J I b S O B a H H H B J i e C H H X y C J I O B H H X O T O I H U e B O f l Ł l , K O T O p b i x r f l a B H Ł M 3 a r p H 3 H e H I I S M H B J I H B T C H O p r a H H H e C K H e C O e f l H H e H H H H C C J i e f l O B a H H l I K a C a i O T C H K O M M y H a J I b H H X C T O H H H X B O H , K a p T O $ e J I b H H X C T O H H H X B O H , a T o a c e c to h h h x b o j npoH3BonoTBa n p e B H O —bo jio k h h c th x h jih t . I I p u n u i H K B H B o n y , h t o H a B O i H e H H e J i e r K o f l j i e c H O i ł hohbh c t o h h h m h B o n a M H n p 0 H 3 B 0 f l C T B a a p e B e e H O - B O J I O K H H C T H X H J IH T T p e Ó y e T f l O H O J I H H T e j I Ł H O r O M H H S p a J I b H O r O y n o Ó p e H H H H O H B H , 0 0 0 - Ó e H H O <{>0C<J>0pHHM H H B 3 0 T H hlM H y f l O Ó p e H H H M H . H a B O H H e H H e K a p T 0 $ e j I b H H M H C T 0 T H H M B B O f l a M H B O B p e M H K a M H a H H H T p e Ó y e T J I O n O J I H H T e J I b H O r O H a B O f l H e H H f l H O H B H B O f l O i ł B c j i e n y i o m e M B e r e T a i i H O H H O M c e 3 0 H e .

(15)

¿ r o d o w l s k o l e é n e j i ' k o n a t u r a l n a o o z y s z o z a l n l a éol ekdw 51

H o x a 3 a j m , v t o b j i ë r K H x n o s B a x n p n n p a B M b H O M n o ,n 6 o p e e iH H O B p e u e H H o it f l o - 3H c t o v h h x b o ä , 'l a c T O T ti H a B O iH e H H H , a T o x e n o a O o p e jie c H H x K y j i b T y p , T p e 6 y i o - mHx h i K o r o b oa h h y s o O p e H H a , m o x h o H c n o j i b 3 0 B a T b y B x a i H B a m u H e h y A o 6 p a m m n e O O O Ô e H H O C T H O T O tJH U X B O f l .

B p e3 y jib T aT e HaBo^HeHHH cco^ hhm h Bo^aMH n o jiy tjajm b h c o k h ö n p ap o o T p a c m - Tej- jHOfi M aco n , a t o o b h c o x h ö ypoB eH b o s h c t x h c t o s h h x b o ä T ax B xxMHsecxOM,

x a x h b oaHHTapHOM oiHomeHHH. B o 3 p a c T a jia n p x 3TOM o6m aa SH ojiorH’t x c x a a a x - THBHOCT b nOSB.

FOREST ENVIRONMENT AS A NATURAL SEWAGE-TREATMENT PLANT

S u m m a r y

P o s s i b i l i t i e s o f the o le a n in g and p r o d u c tiv e use o f sewage o o n t a in ln g o rg a n ic oompounds as a main c o n ta m in a tio n , under f o r e s t c o n d it io n s were d is o u s s e d on the background o f s e v e r a l y e a rs lo n g oomplex re s e a r o h o a r - r i e d out in th e S e o tio n o f Water Management, F o re s t R esearoh I n s t i t u t e . S t u d ie s in o lu d e d m u n io ip a l sewage, p o t a t o , and f ib r e b o a r d p r o d u c tio n was­

t e s . I t was found th a t the i r r i g a t i o n o f l i g h t f o r e s t s o i l w ith wastes from the p r o d u c tio n o f f ib r e b o a r d s r e q u ir e s a complementary m in e r a l f e r t i ­ l i z a t i o n o f s o i l , m ainly w ith phosphorus and n itr o g e n f e r t i l i z e r s . I r r i g a ­ t io n w ith p o ta to sewage d u rin g oompaign r e q u ir e s a su pplem entary i r r i g a ­ t i o n o f s o i l w ith water d u rin g a next v e g e t a t io n s e a s o n . I t was in d lo a t e d th a t on l i g h t s o i l s p r o v id in g proper s e l e c t io n o f s i n g l e tre a tm e n t d o se , i r r i g a t i o n fre q u e n c y and ohoioe o f f o r e s t p la n t a t io n w ith h ig h m o istu re and n u t r ie n t r e q u ir e m e n t s , one c a l u t i l i z e m o is te n in g and f e r t i l i z i n g pro­

p e r t i e s o f sewage. Great onotement o f p la n t m a t e r ia l and h ig h degree o f sewage o le a n in g b o th in ohem loal and s a n it a r y r e s p e o t was o b ta in e d as a r e s u l t o f i r r i g a t i o n w ith sewage. G e n e ra l b i o l o g i o a l a o t i v l t y o f s o i l s has been in o re a s e d a t th e same tim e .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Przy pojawiających się wątpliwościach co do wielkości odprowadzanego osadu nadmiernego należy zwrócić się do firmy DELFIN lub odpowiedniego specjalisty w dziedzinie

Comparison of the advantages and disadvantages of the domestic sewage drainage system Domestic sewage treatment plant Non-effluent tank (septic tank) Advantages – modern,

Należy wykonać serwis dmuchawy zgodnie z zaleceniami producenta oczyszczalni i skasować licznik. w

Przedmiotem zamówienia jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania analizatorów spalin firmy ENVIRONNEMENT S.A.. służących do automatycznego pomiaru emisji (AMS) i

Sposób wspólnego oczyszczania ścieków miejskich i cukrowniczych według wynalazku polega na tym, że w pierwszym stopniu ścieki cukrownicze poddaje się

Sposób biologicznego, kompleksowego oczyszczania ścieków ze związków C, N i P, w którym ścieki w pierwszym stopniu poddawane są defosfatacji, w drugim stopniu

Rozejrzał się też w prawo (przesuwają czubkiem języka do prawego kącika ust) i w lewo (przesuwają czubkiem języka do lewego kącika ust).. Wszędzie był porządek i słychać

Z uwagi na dobre warunki gruntowe oraz niski poziom wód gruntowych na działce na której ma być zlokalizowana przydomowa oczyszczalnia ścieków w powyższym przypadku