Możliwości przygotowania zawodowego w systemie kształcenia Ochotniczych Hufców Pracy

Teresa Listwan

Możliwości przygotowania

zawodowego w systemie kształcenia

Ochotniczych Hufców Pracy

Problemy Profesjologii nr 1, 85-91

Problem y Profesjologii 1/2010

Teresa Listwan

MOŻLIWOŚCI PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO

W SYSTEMIE KSZTAŁCENIA OCHOTNICZYCH

HUFCÓW PRACY

Streszczenie

Młodzież ucząca się w Ochotniczych Hufcach Pracy otrzymuje szansę rozwoju zawodowego. Przygotowanie zawodowe tej młodzieży jest realizowane na etapie Gimnazjum oraz Zasadniczej Szkoły Zawodowej. Edukacja zawodowa odbywa się na zasadzie łączenia wiedzy teoretycznej z umiejętnościami praktycznymi. Efektem takich działań jest młody wykwalifikowany pracownik w określonym zawodzie.

POSSIBILITIES O F PROFESIONAL PREPARATION IN THE EDUCATION SYSTEMS O F THE VOLUNTARY LABOUR CORPS

Sum m ary

Youth studying in the Voluntary Labour Corps receives a chance to develop professionally. Professional preparation of the youth is conducted at the level o f junior high school as well as vocational school. Professional education joins theoretical knowledge and practical skills.The effect of such actions is a young gualified worker of a specific profession.

System kształcenia i w ychow ania w O chotniczych Hufcach Pracy reguluje podstaw ow y akt praw ny dotyczący problem atyki ośw iatow ej w Polsce, którym je st U staw a z 7 w rześnia 1991 r. o system ie ośw iaty (D z. U. nr 95/1991 z późniejszymi zm ianam i)1.

W ustaw ie zapisano, iż system ośw iaty zapew nia m.in.:

- m ożliw ość pobierania nauki w e w szystkich typach szkół przez dzieci i m łodzież niepełnospraw ną oraz niedostosow aną społecznie zgodnie z indywidualnym i potrzebami rozw ojow ym i oraz predyspozycjam i, m ożliw ość uzupełniania przez osoby dorosłe w ykształcenia ogólnego, zdobyw ania lub zm iany kwalifikacji zaw odowych i specjalistycznych,

- zm niejszanie różnic w w arunkach kształcenia, w ychow ania i opieki m iędzy poszczególnym i regionam i kraju, a zw łaszcza ośrodkami w ielkom iejskim i i w iejskim i,

1 Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. nr 95/1991), Warszawa Urząd Rady Ministrów, s. 1277-1288.

86 TER ESA LISTW AN

- opiekę dzieciom i m łodzieży osieroconym lub pozbaw ionym całkow icie lub częściow o opieki rodzicielskiej, a także uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej i życiowej.

Zgodnie z art. 2. pkt. 8. w /w ustawy system oświaty obejm uje rów nież O chotnicze H ufce Pracy, których zadania określono w art. 69. w edług w ystępującego tam zapisu ust. 1. „Zadania w zakresie kształcenia i w ychow ania m łodzieży w ykonują także O chotnicze Hufce Pracy, organizow ane na zasadach określonych w odrębnych przypisach” , natom iast ust. 2. stanow i, że O chotnicze Hufce Pracy um ożliw iają m łodzieży w wieku powyżej 15 lat, która nie ukończyła szkoły podstaw owej lub gim nazjum albo nie kontynuuje nauki po ukończeniu tych szkół, zdobycie kw alifikacji zaw odow ych oraz uzupełnienie w ykształcenia podstaw owego lub gim nazjalnego” 2. Ponadto ustaw a z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciw działaniu bezrobociu (z późniejszym i zm ianam i) w art. 43 stanowi, że:

Art. 43. O chotnicze H ufce Pracy w ykonują w e w spółdziałaniu z jednostkam i sam orządu terytorialnego zadania państw a w zakresie kształcenia, zatrudnienia i w ychow ania młodzieży, a w szczególności:

1) prowadzenia działalności w ychow aw czej, profilaktycznej i resocjalizacyjnej oraz udzielenie pom ocy m łodzieży zagrożonej bezrobociem , niedostosowanej społecznie oraz wym agającej specjalnej troski i oddziaływań,

2) organizow anie zatrudniania młodzieży,

3) tw orzenie w arunków uzyskania oraz podw yższania kwalifikacji zaw odowych i ogólnych, a także przekw alifikow ania zaw odow ego m łodzieży3.

M inister Pracy i Polityki Społecznej uw zględniając pow yższe zapisy wydał rozporządzenie, które w sposób szczegółow y reguluje zakres działania OH P (R ozporządzenie M inistra Pracy i Polityki Społecznej w spraw ie szczegółow ych zadań oraz organizacji i szczegółow ych zasad funkcjonow ania OHP z dnia 11.07.2000 r. (Dz. U. nr 56/2000) OHP w ykonują zadania państw a w zakresie kształcenia, dokształcania, zatrudnienia i w ychow ania m łodzieży m.in. poprzez:

- wspieranie system u w ychow aw czego i edukacyjnego państwa, - aktyw izację społeczną, zaw odow ą i ekonom iczną młodzieży, - organizow anie praktyk zaw odowych w kraju i za granicą,

- podejm ow anie innych form działalności um ożliw iających podw yższanie kwalifikacji zaw odow ych lub przekw alifikow anie,

- podejm ow anie, w spieranie wszelkich inicjatyw służących przeciw działaniu bezrobociu, w ychow aniu w procesie pracy4,

Zgodnie z ustaw ą z dnia 20 kw ietnia 2004 (Dz.U. N r 99/2004) art.12, pkt. 5 O chotnicze H ufce Pracy prow adzą poradnictw o zaw odow e dla m łodzieży oraz M obilne

2 Tamże, s. 1277-1288.

3 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. Nr 1/95 poz. 1 z późniejszymi zmianami).

4 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zadań oraz organizacji i szczegółowych zasad funkcjonowania OHP z dnia 11.07.2000 r. (Dz.U.nr 56/2000), K.P.R. M.s. 3457-3458.

Możliwości przygotowania zawodowego.. 87

Centra Informacji Zaw odow ej5. M CiZ zajm uje się niesieniem pom ocy m łodzieży zw łaszcza tej mieszkającej daleko od w ielkich m iast poprzez przeprow adzenie w ich m iejscu zam ieszkania zajęć przybliżających inform acje o zaw odach, m ożliw ościach kształcenia, rynku pracy. W edług pow yższych zapisów określono podstaw owe grupy m łodzieży, do których kierow ana pow inna być oferta kształcenia i szkolenia organizow anego w ramach O chotniczych H ufców Pracy należą do nich:

1) m łodzież pochodząca z rodzin dysfunkcyjnych, patologicznych, niedostosow ana społecznie, zagrożona patologią, która nie realizuje obow iązku szkolnego lub obow iązku nauki,

2) m łodzież o zm niejszonych w stosunku do rówieśników szansach życiow ych, pochodząca z rodzin ubogich o niskim statusie m aterialnym , poszukująca opieki oraz m ożliw ości kształcenia i zdobycia zawodu,

3) młodzi bezrobotni, w tym szczególnie absolwenci szkół ponadgim nazjalnych, nie znajdujący pracy bezpośrednio po ukończeniu szkoły,

D ziałania, które podejm uje się w obec pierwszej i drugiej grupy m łodzieży w iąż ą się z tw orzeniem w arunków um ożliw iających jej uzupełnienie w ykształcenia oraz pom oc w zdobyciu poszukiw anego zaw odu przy jednoczesnym prowadzeniu pracy w ychow aw czej, profilaktycznej i w zależności od potrzeby resocjalizacyjnej. W sytuacji w ystępow ania trzeciej grupy m łodzieży O H P realizują przedsięw zięcia szkoleniow e zm ierzające do uzyskania przekw alifikow ania, podw yższania kwalifikacji zaw odowych, naukę um iejętności poszukiw ania pracy, przygotow ujące do sam ozatrudnienia.

Zgodnie z obow iązującym i przepisam i kształcenie ogólne i zaw odow e m łodzieży - uczestników OH P odbyw a się w ram ach obow iązującego system u oświaty w placówkach podległych w łaściw ym organom prowadzącym na podstawie ram ow ych planów nauczania określonych w Rozporządzeniu M inistra Edukacji i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w spraw ie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych natom iast praktyczne przygotow anie zaw odow e realizow ane je st na podstaw ie program ów praktycznej nauki zawodu oraz harm onogram u w łaściwej ich realizacji. Ponadto praktyczne przygotow anie zaw odow e je st realizow ane na stanow iskach pracy z uwzględnieniem zm ian w K odeksie Pracy obejm ujących zatrudnienie m łodocianych.

O chotnicze H ufce Pracy w w yniku długoletniej działalności w ypracow ały zintegrow any system pom ocy m łodzieży wym agającej w sparcia instytucjonalnego. Podstaw ę działania system u stanow i zasada w myśl, której praca je s t jednym z głów nych czynników socjalizacji młodzieży um ożliw iających jej w łaściw e usam odzielnienie oraz odpow iedzialne funkcjonow anie w dorosłym życiu. Zastosow anie w OHP systemu pom ocy m łodzieży sprawia, że odpow iednio realizow ana edukacja zaw odow a je st dla tej grupy najw ażniejszym czynnikiem utrzym ującym j ą w nurcie życia społecznego będąc decydującą o jej późniejszym życiu.

System pom ocy m łodzieży budow any je st na podstaw ie założeń:

5 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r.o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 99/2004 r.), Warszawa 2004, s. 6823.

88 TERESA LISTW AN

1) kształcenie ogólne i zaw odow e uczestników OH P realizow ane je s t w ramach obow iązującego system u oświaty,

2) kształcenie i szkolenie uczestników OHP odbyw a się w zależności od posiadanego w ykształcenia i m ożliw ości w system ie szkolnym , a także w form ach pozaszkolnych, 3) kształcenie zaw odow e i szkolenie organizow ane je st przy uw zględnieniu

indyw idualnych predyspozycji i zainteresow ań, co pozw ala na pełniejsze w ykorzystanie uzdolnień m łodzieży,

4) m łodzież OHP realizuje proces przygotow ania zaw odow ego lub przyuczenia do w ykonyw ania określonej pracy,

5) uczestnicy OH P posiadają status m łodocianego pracow nika i odbyw ają przygotow anie zaw odowe bezpośrednio u pracodaw ców na podstaw ie zaw artych um ów o pracę, 6) przygotow anie zaw odow e i szkolenie uczestników odbyw a się także przy udziale

sukcesyw nie doposażonej i unow ocześnionej bazy lokalowej i w arsztatow ej O H P ”6. Efekty organizacji procesu kształcenia są regulow ane poprzez kryteria, które winien spełniać absolw ent OH P tj.

- posiadać niezbędną w iedzę ogólną i zawodową,

- być przygotow anym do uzyskania tytułu kw alifikacyjnego,

- uzyskać określony zaw ód potrzebny na lokalnym rynku pracy lub być przyuczonym do w ykonyw ania określonej pracy, co ma stanow ić podstaw ę przyszłego zatrudnienia, - posiadać naw yk ustaw icznego kształcenia się,

- uzyskać dodatkow e kw alifikacje zaw odow e zw iększające konkurencyjność na rynku pracy,

- um ieć poruszać się na rynku pracy i prezentow ać sw oją wiedzę i um iejętności w obec pracodaw cy7.

M łodzież kierow ana do kształcenia o charakterze zaw odowym w inna posiadać odpow iedni w iek tj. ukończone 15 lat oraz szkołę podstaw ow ą bądź I klasę G im nazjum - ja k rów nież dobry stan zdrow ia oraz opinię w ydaną przez Poradnię Psychologiczno- Pedagogiczną na podstaw ie, której w yklucza się u kandydata w ystępow anie upośledzenia um ysłowego a stw ierdza ew entualne zalecenia co do wyboru zawodu m.in. predyspozycje psychofizyczne, zainteresow ania pracą zaw odową.

M łodzież podejm ująca d alszą drogę kształcenia w system ie Ochotniczych H ufców Pracy kierow ana je st tam najczęściej przez w ychow aw ców szkolnych, kuratorów sądowych, pedagogów szkolnych, pracow ników Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej oraz rodziców. System O chotniczych H ufców Pracy obejm uje następujące form y kształcenia:

• Szkoła Podstaw ow a dla Dorosłych klasa VI: form a kształcenia przeznaczona dla osób, które ukończyły 15 lat oraz V klasę szkoły podstaw owej, z pozytyw ną o pinią Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej oraz zaw artą um ow ą o pracę w celu przygotow ania zaw odowego w form ie przyuczenia do w ykonyw ania określonej pracy,

6 System kształcenia i szkolenia zawodowego w Ochotniczych Hufcach Pracy, Warszawa 2002 Komen­ da, Główna OHP, s. 7-8.

Możliwości przygotowania zawodowego.. 89

• G im nazjum dla Dorosłych: przyjm uje się osoby, które ukończyły 15 lat oraz co najmniej VI klasę szkoły podstawowej oraz posiadają pozytyw ną opinię Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, ja k również zaw artą um ow ę o pracę w celu przygotow ania zaw odow ego,

• G im nazjum z oddziałam i przysposabiającym i do pracy: je s t to form a kształcenia przeznaczona dla uczestników od 15 r. życia posiadających pozytyw ną opinię Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej. Ponadto za zgodą K om endanta G łów nego OHP organizow ane s ą klasy 1 G im nazjum o statusie ucznia tj. takie, które poza nauką ogólną nie realizują przygotow ania zaw odowego a w ykonują prace użyteczne społecznie. M łodzież będącą uczniami tych klas po ich ukończeniu d alszą naukę kontynuuje w G im nazjum dla Dorosłych. Pierwszy rok nauki w w /w klasach traktow any je s t ja k o okres w yrów nyw ania braków edukacyjnych w raz z system atycznym prow adzeniem procesu wychowania.

• Szkoła Zaw odow a dla Dorosłych: przyjm ow ane są osoby, które ukończyły VIII klasę szkoły podstawowej lub gim nazjum oraz posiadają pozytyw ną opinię Poradni P sychologiczno - Pedagogicznej a także zaw artą um owę o pracę w celu przygotow ania zaw odow ego w form ie nauki zawodu. N auka w tych szkołach pow inna być organizow ana na podstaw ie ram ow ego planu nauczania zaw artego w Rozporządzeniu Rady M inistrów z dnia 12 lutego 2002 r. w spraw ie ram owych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U.Nr.15 poz.142).

• Zasadnicza Szkoła Zaw odow a: to form a kształcenia przeznaczona dla osób, które podlegają obow iązkow i nauki, ukończyły gim nazjum , ja k rów nież posiadają pozytyw ną opinię Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej oraz zaw artą um ow ę 0 pracę w celu przygotow ania zaw odowego w form ie nauki zawodu.

• Kursy zaw odow e tj. przyuczające do w ykonyw ania określonej pracy kw alifikacyjne 1 czeladnicze - przygotow ujące do egzam inu na tytuł robotnika w ykw alifikow anego lub czeladnika w zaw odzie.

O kres nauki w danym zaw odzie tj. okres dwuletni lub trzyletni je st zależny od tzw.: klasyfikacji zaw odów szkolnictw a zaw odowego. N auka zawodu trw a do 36 m iesięcy nie krócej jed n ak niż 33 miesiące. C zas trw ania tej nauki, rodzaj oraz zakres m ożliw ych do uzyskania um iejętności w yznaczają plany i program y nauczania sporządzone wg: klasyfikacji zaw odów szkolnictw a zaw odowego. W celu właściwej realizacji przygotow ania zaw odowego - praktycznej nauki zawodu uczestników O H P, którzy posiadają status pracownika m łodocianego - przestrzega się zasad zaw ierania um ów o pracę. P racodaw cą dla uczestnika odbyw ającego przygotow anie zaw odow e na statusie pracow nika m łodocianego uczęszczającego do j.o . OH P bez zakw aterow ania tj. Hufce Pracy dochodzące je s t zakład pracy, natom iast dla uczestnika uczęszczającego do j.o. OHP z zakw aterow aniem pracodaw cą je st G ospodarstw o Pom ocnicze O H P funkcjonujące przy Kom endzie W ojewódzkiej OHP.

M łodociany je st zatrudniony pod w arunkiem przedstaw ienia pracodawcy: - zgody przedstaw iciela ustaw ow ego na to zatrudnienie,

90 TERESA LISTW AN

- pozytywnej opinii psychologiczno-pedagogicznej,

- orzeczenia lekarza upraw nionego do przeprow adzania badań profilaktycznych pracowników stw ierdzających brak przeciw w skazań do podjęcia przez m łodocianego nauki w określonym zaw odzie.

Czas pracy m łodocianego nie m oże przekraczać 8 h na dobę nie m ogą pracować w nocy a przerw a w pracy obejm ująca porę nocną pow inna trw ać nie mniej niż 14 h. M łodociany pracow nik po upływ ie 6 m -cy od rozpoczęcia pracy uzyskuje praw o do jednorazow ego urlopu w wysokości 12 dni roboczych natom iast po roku pracy 26 dni

roboczych.

U czestnik O H P m oże być zatrudniony w zakładzie pracy, w arsztatach szkoleniowych tylko w celu przygotow ania zaw odow ego, które z kolei je st realizow ane w dwóch form ach jak:

- nauka zaw odu,

- przyuczenie do w ykonyw ania określonej pracy.

N auka zaw odu to przygotow anie m łodocianego do pracy w charakterze w ykw a­ lifikowanego robotnika lub czeladnika poprzez praktyczną naukę zaw odu organizow aną u pracodawcy, ja k rów nież kształcenie teoretyczne obejm ujące tzw.: „teoretyczne przedm ioty zaw odowe” specyficzne dla danego zawodu.

Pracodaw ca m a obow iązek zaw rzeć z m łodocianym na piśm ie umowę o pracę w celu przygotow ania zaw odow ego zgodnie z przepisam i art.195 § 1 Kodeksu Pracy.

Przyuczenie do w ykonyw ania określonej pracy to przygotow anie m łodocianego do pracy w charakterze robotnika przyuczonego a dotyczy prac, których rodzaj nie wym aga odbycia nauki zaw odu. Praktyczne przygotow anie zaw odow e je st realizow ane u pracodaw ców oraz w w arsztatach szkoleniow o-produkcyjnych oraz w przypadku, których pracodaw cą je s t G ospodarstw o Pom ocnicze O chotniczych Hufców Pracy.

O rganizacja szkolenia praktycznego odbyw a się w edług podstaw prawnych tj.

- R ozporządzenie Rady M inistrów z dnia 28 m aja 1996 r. w spraw ie przygotow ania zaw odow ego m łodocianych i ich w ynagradzania (Dz.U .Nr.60, poz.278),

- R ozporządzenie M inistra Edukacji N arodow ej i Sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w spraw ie praktycznej nauki zawodu.

Przygotow anie zaw odow e m łodocianych m oże prowadzić, osoba zatrudniona u pracodaw cy, jeśli spełnia w ym agania zaw odow e (tj. instruktor nauki zawodu), pedagogiczne oraz osoba prow adząca zakład pracy w imieniu pracodawcy, jeżeli spełnia w ym agania zaw odowe i pedagogiczne.

Zakłady pracy zatrudniające m łodocianych w ramach umowy o pracę w celu przyuczenia do w ykonyw ania zaw odu bądź nauki zawodu otrzym ują refundację kosztów kształcenia praktycznego poprzez W ojew ódzkie Kom endy OHP na podstaw ie rozporządzenia M inistra G ospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2003 r. oraz wym ienionej U stawy z dnia 20 kw ietnia 2004 art. 12 pkt. 5.

N auka zaw odu osoby m łodocianej kończy się egzam inem składanym wg: zasad nauki zaw odu określonych w przepisach z nauki zawodu i przygotow ania zaw odowego.

Możliwości przygotowania zawodowego..

M łodociani, którzy byli zatrudnieni u pracowników będących rzem ieślnikam i uczący się w szkołach zasadniczych, składają egzam in czeladniczy przed kom isją egzam inacyjną izby rzem ieślniczej przy udziale przedstaw iciela szkoły bądź też organu prowadzącego szkołę, do której m łodociany uczęszczał. Egzamin ten je st równorzędny z egzam inem z nauki zawodu i je st przeprow adzany do końca roku szkolnego.

Przygotow anie zaw odow e uczestników w w arsztatach OHP obejm uje m.in. uczestników uczęszczających do j.o . z zakw aterow aniem tj. Centrum K ształcenia i W ychowania (CK iW ) oraz O środka Szkolenia i W ychow ania (OSiW ). W arsztaty w ystępujące w strukturach O H P prow adzą działalność: dydaktyczno-w ychow aw czą, techniczno-produkcyjną oraz adm inistracyjno-finansow ą.

Reasum ując istotnym w arunkiem realizacji przygotow ania zaw odow ego m łodzieży je st przede w szystkim zastosow anie w iadom ości teoretycznych uzyskanych na lekcjach

w praktyce a w efekcie nabycie kom petencji zaw odowych w postaci zdobycia kwalifikacji.

B ib lio g r a fia

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U.Nr 95/1991) Warszawa Urząd Rady Ministrów.

Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U.Nr 1/95 poz. 1 z późniejszymi zmianami).

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. Ministra promocji Ministra instytucjach rynku pracy (Dz.U.99/2004 r.) Warszawa 2004.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zadań oraz organizacji i szczegółowych zasad funkcjonowania OHP z dnia 11.07.2000 r. (Dz.U.Nr 56/2000).

System kształcenia i szkolenia zawodowego w Ochotniczych Hufcach Pracy, Komenda Główna OHP, Warszawa 2002 r.