ANNALES
UNI VERSIT ATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN—POLONIA
VOL. XXXIV, 8 SECTIO C 1979
Instytut Biologii UMCS Ogród Botaniczny
Maria PETROWICZ
Szczodrzeniec rozesłany — Chamaecytisus ratisbonensis (Schaeffer) Rothm. w Polsce *
PaKMTHHK CTejirouiMMCH Chamaecytisus ratisbonensis (Schaeffer) Rothm.
b Ilojibine
Chamaecytisus ratisbonensis (Schaeffer) Rothm. in Poland
MATERIAŁ I METODY
Badania prowadzono w latach 1975—1977 na 137 stanowiskach metodami sto
sowanymi przy opracowaniu szczodrzeńca ruskiego (10). Stanowiska ze względu na liczebność populacji (zasobność) podzielono na trzy grupy; grupa I: 1—10 krze
wów, grupa II: 10—50 krzewów, grupa III: powyżej 50 krzewów.
Wykaz stanowisk uporządkowano według podziału geobotanicznego Szafera (12). Obok nazwy miejscowości podano odpowiadające jej na mapie (ryc. 1) liczbę oraz grupę zasobności. Dla każdej krainy geobotanicznej wprowadzono osobną nu
merację. FTzyjęto następujące skróty: gr. — grupa, k. — koło, n. — nad, st. kol. — stacja kolejowa, 1. — leśnictwo, oddz. — oddział. Na mapie z podziałem geobota- nicznym zastosowano różne oznaczenia dla stanowisk reprezentujących różne grupy zasobności oraz zaznaczono stanowiska, na których wykonano zdjęcia fitosocjolo- giczne i zebrano materiał zielnikowy. Analizę siedliska przeprowadzono metodą fitosocjologiczną. Wykonano 68 zdjęć reprezentujących 8 zespołów roślinnych (tab.
1 i 2) oraz 22 odkrywki, w których określono typ gleby, głębokość profilu i jego zróżnicowanie. Z poziomów genetycznych 20 odkrywek pobrano próbki do badań laboratoryjnych. W próbkach oznaczono: skład chemiczny, procentową zawartość próchnicy oraz substancji organicznych ,odczyn gleby, zawartość P2O5, K2O i CaCOs.
Właściwości fizykochemiczne gleb zestawiono w tab. 4. Badania nad żywotnością obejmowały obserwacje nad kwitnieniem i związanym z nim przebiegiem cyklu roz
wojowego szczodrzeńca. Prowadzone były na terenie Ogrodu Botanicznego UMCS na Sławinku oraz na stanowiskach naturalnych.
Praca finansowana przez PAN w ramach tematu B-1.3.
74
Maria PetrowiczZmienność morfologiczną szczodrzeńca rozesłanego opracowano w oparciu o ana
lizę biometryczną. Badania przeprowadzono na zebranym materiale zielnikowym pochodzącym z różnych siedlisk.
WYKAZ STANOWISK
I. Kraina Pojezierze Pomorskie: Moczy ska, przed osadą przy szo
sie Szczytno—Nidzica (1, gr. I); Zimna Woda, przy szosie Szczytno—Nidzica (2, gr. I).
II. Kraina Pomorski Pas Przejściowy: Górzno, przy drodze leś
nej do Syberii, oddz. 217 i 292 (1, gr. III); Wykno, las przy szosie Bieżuń—Sierpc (2, gr. III); Zieluń Osada, w kompleksie leśnym między Lidzbarkiem i Żurominem (3, gr. II).
III. Kraina Mazowiecka: Puszcza Bolimowska, w borach suchych i świe
żych (1, gr. III); Boża Wola, w lasach chotomowskich, przy szosie z Jabłonnej do Nowego Dworu (2, gr. II); Brok, w borach świeżych przy drodze do Ostrorwi Maz.
(3, gr. III); Czarna Struga, kompleks leśny między Strugą a Rembelszczyzną (4, gr. II); Gołąb, bór suchy przy sL kol. (5, gr. II); Grabownica, w kompleksie leśnym przy szosie do Ostrów! Maz. (6, gr. III); Huta k. Ciechanowa, w młodniku przy szo
sie z Glinojecka do Ciechanowa (7, gr. III); Kolonia Korytnica, kompleks leśny przed osadą, przy szosie z Ryk (8, gr. III); Konary, przy drodze z Warki do Góry Kalwarii (9, gr. III); Liciążnia, w borach suchych i świeżych przy szosie do Opoczna (10, gr. II); Maciejowice, przy drodze leśnej do Brzóz (11, gr. II); Magdalenka k.
Warszawy, lasy nadl. Chojnów (12, gr. III); Maruchy, przy osadzie leśnej kolo Psar (13, gr. III); Maków Maz., w lesie kilka kilometrów za miastem, przy szosie do Różanu (14, gr. III); Młodzieszyn, las przed osadą przy drodze z Wyszogrodu (15, gr. III); Nagoszewo, w kompleksie leśnym między Przyjmaimi a Nagoszewem (16, gr. III); Opoczno, przy szosie z Rawy Maz. między Inowłodzem a Dęborzyczką (17, gr. II); Ostrów Maz., w kompleksie leśnym przed miastem, przy drodze z Łochowa (18, gr. III); Pniewo, przy szosie z Pułtuska do Wyszkowa, w kompleksie leśnym za miastem (19, gr. III); Pułtusk, w lesie przy drodze do Psar (20, gr. III); Puste Łąki, w borze świeżym przy szosie do Łochowa (21, gr. I); Słupne, przy szosie z Płoc
ka do Wyszogrodu w borach świeżych i suchych (22, gr. III); Sochaczew, w borach suchych za miastem przy szosie do Bolimowa (23, gr. III); Zieleniec, w kompleksie leśnym przy szosie do Ostrowi Maz. (24, gr. III); Wyszków, w borach świeżych przy szosie do Łochowa (25, gr. III); Topór, w borze świeżym k. st. koL (26, gr. I).
IV. Kraina Podlaska: Adamów k. Ciechanowca, w lesie przy drodze do Siemiatycz (1, gr. III); Andryjanki, w borze suchym przy szosie z Bielska Pódl, do Siemiatycz (2, gr. III); Borowie, w lesie przed wsią, przy drodze z Garwolina do Stoczka Łuk. (3, gr. I); Drohiczyn, w borach suchych na zboczach doliny Bugu (4, gr. I); Horoszki Małe, w borach suchych (5, gr. III); Jaworów, w lesie przy szosie z Żyrzyna do Parafianki (6, gr. I); Kock, bór mieszany przed miastem przy szosie z Radzynia Pódl. (7, gr. II); Kózki, bory suche przy drodze z Siemiatycz do Białej Pódl. (8, gr. III); Seroczyn, w kompleksie leśnym przy drodze ze Stoczka do Siedlec (9, gr. I); Siemiatycze, bór suchy przy skrzyżowaniu szos do Lublina i Drohiczyna (10, gr. III); Suchocin, przy torze kolejowym (11, gr. III); Sokołów, przy szosie z Siedlec (12, gr. I); Stoczek Łuk., las przed Stoczkiem, przy drodze z Garwolina (13, gr. I); Tonkiele, bory suche (14, gr. I); Turów, bory świeże i mieszane w leśnictwie Turów (15, gr. I).
V. Kraina Polesie Lubelskie: Glinmy Stok, w lesie przy szosie do Parczewa (1, gr. I); Smolarnia, bór suchy przy szosie do Białej Pódl, z Wisznic (2, gr. III).
Szczodrzeniec rozesłany — Chamaecytisus ratisbonensis...
75
—e
Ryc. 1. Zasobność stanowisk szczodrzeńca rozesłanego. Krainy: I — Pojezierze Pomorskie, II — Pomorski Południowy Pas Przejściowy, III — Mazowiecka, IV — Podlaska, V — Polesie Lubelskie, VI — Kotli
na Śląska, VII Kotlina Sandomierska, VIII — Wyżyna Śląska, IX — Wyżyna Krakowsko-Wieluńska, X — Miechowsko-Sando- mierska, XI — Świętokrzyska, XII — Północne Wysoczyzny Brzeżne, XIII — Wyżyna Lubelska, XIV — Roztocze, XV — Biało
wię sko-Knyszyńsk a, XVI — Wołyń Zachodni; a — grupa I, b — grupa II, c — grupa III, d — wykonano zdjęcia fitosocjologiczne, e — granice krain
geobotandcznych
Abundance of the Chamaecytisus ratisbonensis stands. Regions: I — Pomorze Lakę District; II — Pomorze Transitory Southern Zonę; III — Mazowsze; IV — Podlasie;
V — Lublin Polesie; VI — Silesian Basin; VII — Sandomierz Basin; VIII — Silesian Upland; IX — Kraków-Wieluń Upland; X — Miechów-Sandomierz Upland; XI — Świętokrzyskie Mnts; XII — Northern Hills; XIII — Lublin Upland; XIV — Roz
tocze; XV — Białowieża-Knyszyn— West Volhynia; a — stands with a number of individuals less than 10, b — stands with a number of individuals between 10 and 50, c — stands with a number of individuals morę than 50, d — stands in which phyto-
sociological records were madę, e — boundary of geobotanical regions
76
Maria PetrowiczVI. Kraina Kotlina Śląska: Babice, zbocze przy drodze z Pawłowa do Głubczyc (1, gr. III); Jełowa, w kompleksie leśnym przy szosie z Opola do Oleśna (2, gr. II); Malichów, w borach świeżych przy szosie Oleśno—Dobrodzień (3, gr. HI).
VII. Kraina Kotlina Sandomierska: Domostawa, w lasach przy dro
dze do Niska (1, gr. II); Huta Krzeszowska, bory suche i świeże nadl. Huta Krze- szowska (2, gr. I); Jeżowe, bory świeże przy drodze z Krzeszowa (3, gr, II); Kopki, bór świeży przy szosie z Krzeszowa (4, gr. III); Krzeszów, w kompleksie leśnym przed wsią przy szosie z Tarnogrodu (5, gr. I); Lipa, bory suche przy torze ko
lejowym z Zaklikowa do Rozwadowa (6, gr. I); Łążek Ordynacki, na brzegach bo
rów suchych i przy drogach leśnych (7, gr. I); Łysaków k. Modliborzyc, w borach świeżych i suchych (8, gr. III); Mielec, w kompleksie leśnym między Mielcem a Kolbuszową (9, gr. III); Stalowa Wola, w borach świeżych przy drodze z Jamndcy (10, gr. III).
VIII. Kraina Wyżyna Śląska: Boguchwałowice, bór świeży przy szosie do Siewierza (1, gr. II); Herby, masowo w borach świeżych i suchych przy szosie do Blachowni (2, gr. III); Lisów, w kompleksie leśnym między Lublińcem a Często
chową (3, gr. III); Siewierz w borach suchych k. miasta (4, gr. I).
IX. Kraina Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: Kraków, słoneczne zbocza (1, gr. III); Lelów, bory suche w okolicach wsi (2, gr. III); Niełepice, wąwozy na południe od szosy do Krzeszowic (3, gr. II); Praszka, w borach świeżych przy szosie z Wielunia (4, gr. I); Przemiłowice, bór suchy przy drodze z Częstochowy do Janowa (5, gr. III); Rudno, wzgórza przy drodze do Alwerni (5, gr. I); Szczyty, w kompleksie leśnym przy szosie z Pajęczna do Wielunia (7, gr. I); Tyniec, na zboczach okolicznych wzgórz (8, gr. III); Wieluń, w borach świeżych przy drodze z Krzeczowa (9, gr. I).
X. Kraina Miechowsko-Sandomierska: Brzeście, na zboczach wzgórza przy szosie do Kielc (1, gr. II); Ćmielów, bory świeże nad rzeką Kamienną (2, gr. II); Golejów, w kompleksie leśnym przy drodze ze Staszowa do Osieka (3, gr. III); Kozłówek, w borach suchych przy szosie z Ożarowa do Lipska (4, gr. III);
Kurozwęki, zarośla sosnowe na zboczach wąwozu (5, gr. I); Lasocin Kuźnia, zbocza wąwozów przy szosie z Annopola do Ożarowa (6, gr. II); Łoniów, w borze świeżym przy drodze do Sandomierza (7, gr. III); Młodzawy, na nasypie kolejki wąskotoro
wej (8, gr. II); Mostki, w borze suchym przy drodze do Bogorii (9, gr. I); Włoszczo- wice, kompleks leśny przy szosie z Kielc (10, gr. III).
XI. Kraina Świętokrzyska: Berezowo, w borze świeżym przy szosie do Suchedniowa (1, gr. II); Błaszków, w borze świeżym (2, gr. I); Bofrków, bory suche i świeże w kompleksie między Daleszycami i Kielcami (3, gr. III); Chrząstów, w borze świeżym przy drodze do Włoszczowej (4, gr. III); Czarnca, kompleks leśny przy szosie do Koniecpola (5, gr. II); Daleszyce, las przy drodze do Rakowa (6, gr.
III); Henryków, kompleks leśny między Lubienią i Starachowicami (7, gr. I);
Łukowe, w kompleksie leśnym przy drodze do Rakowa (8, gr. III); Maksymów, bór suchy przy drodze z Przedbórza do Silnicy (9, gr. III); Marcule, kompleks leśny między Iłżą a Lubienią (10, gr. I); Marjanów, bory świeże w kompleksie leśnym przy drodze do Łopuszna (11, gr. H); Masłowice, bór świeży przy drodze do Radom
ska (12, gr. I); Michniów, w borach świeżych (13, gr. III); Mirzec, bory suche i świe
że przy drodze do Starachowic (14, gr. II); Nagłowice, w lesie przy szosie do Jędrze
jowa (15, gr. I); Polichta, bór świeży przy drodze do Kielc (16, gr. I); Ruda Male
niecka, bór świeży (17, gr. I); Rudnik, bór mieszany przy szosie do Ostrowca Sw.
(18, gr. I); Widełki, bory świeże dookoła wsi (19, gr. III); Wy gwizdów, bór świeży
Szczodrzeniec rozesłany — Chamaecytisus ratisbonensis...
77
przy drodze do Przedborza (20, gr. I); Wyszyna Falkowska, bory świeże (21, gr. II);
Zielonka, zarośla przy szosie z Przysuchy (22, gr. I).
XII. Kraina Wysoczyzny Brzeżne: Augustów, bory świeże i suche wokół wsi (1, gr. I); Bąkowiec, bory świeże i mieszane przy szosie do Kozienic (2, gr. III); Garbatka, las przy szosie do Kozienic (3, gr. II); Gózd, bór świeży przy szosie z Radomia do Puław (4, gr. III); Łęka, bór świeży przy szosie z Góry Pu
ławskiej (5, gr. I); Nowa Brzeźnica, bory świeże przy drodze do Kozienic (6, gr.
III); Pionki, kompleks leśny przy szosie do Radomia (7, gr. II); Sewerynów, bory świeże przy szosie z Kozienic do Warki (8, gr. III); Sichniów, las na zboczach wzgórza przy szosie z Opoczna do Przysuchy (9, gr. III); Sulejów, w borach świeżych (10, gr. I).
XIII. Kraina Wyżyna Lubelska: Borzechów, bór mieszany (1, gr. III);
Dębówka, bór mieszany (2, gr. II); Firlej, bory świeże przy szosie do Lubartowa (3, gr. III); Kazimierz Dolny, zbocza Góry Trzech Krzyży (4a, gr. I); Kazimierz Dolny, wzgórze Albrechtówka (4b, gr. I); Kazimierz Dolny, Doły (4c, gr. II); Kazi
mierz Dolny, wąwóz przy kamieniołomach (4d, gr. II); Kraśnik, w kompleksie leś
nym przy drodze do Lublina (5, gr. I); Łęczna, zbocza doliny Wieprza (6, gr. III);
Łysaków, zbocza wąwozów (7, gr. III); Nałęczów, zbocza wąwozów (8, gr. I); Strzel
ce, przy drogach leśnych (9, gr. II); Wólka Kępska, bór świeży (10, gr. II).
XIV. Roztocze: Huta Różaniecka, kompleks leśny przy drodze z Cieszanowa do Rudy Różanieckiej (1, gr. III); Jacnia, w borze świeżym przy drodze do Krasno
brodu (2, gr. III); Korytków Mały, przy szosie do Lublina (3, gr. III); Kosobudy, lasy nadleśnictwa Kosobudy, przy drodze leśnej z Zawady do Kosobud (4, gr. III);
Narol, w kompleksie leśnym przy drodze do Tomaszowa Lub. (5, gr. II); Poto
czek Kol., bory świeże przy szosie z Zamościa do Krasnobrodu (6, gr. II); Wer- chrata, bory świeże i mieszane przy granicy państwa (7, gr. III).
XV. Kraina Białowiesko-Knyszyńska: Puszcza Białowieska, przy Trybie Jagiellońskim (1, gr. II); Zabłudów, bór świeży (2, gr. IX
XVI. Wołyń Zachodni: Kąty k. Zawady, bory świeże (1, gr. I); Łabunie, bory świeże i mieszane (2, gr. III).
ANALIZA ZASOBNOŚCI STANOWISK
Szczodrzeniec rozesłany jest gatunkiem pontyjskim (5); występuje od Morza Czarnego i Kaukazu po Ałtaj i Ural na wschodzie; na północy — po Wileńszczyznę i okolice Mińska. W Europie Środkowej rośnie rozpro
szony na stanowiskach we wschodnich Niemczech, poza tym w Austrii, na Węgrzech, w Czechosłowacji, Bułgarii i Rumunii (4). Najbardziej na południowy wschód wysunięte jest stanowisko w Serbii (3).
Przebieg jego północno-zachodniej granicy zasięgu oraz rozmieszcze
nie tego gatunku w Polsce opracował Zieliński (14) i inni autorzy (2, 7, 9, 11).
W oparciu o istniejące dane wytypowano do analizy zasobności sta
nowiska leżące w różnych krainach geobotanicznych oraz w różnych zbio
rowiskach roślinnych. Wyniki przedstawiono na mapie (ryc. 1).
78
Maria PetrowiczSzczodrzeniee rozesłany występuje w kraju na terenie 11 krain geo- botaniczinych. W krainach północnych, na Pojezierzu Pomorskim oraz w Krainie Białowiesko-Knyszyńskiej gatunek ten rośnie w niewielkich skupieniach, kwitnie słabo i bardzo źle owocuje. Natomiast w krainach, przez które .przebiega zachodnia granica jego zasięgu można spotkać duże i żywotne skupienia tego gatunku (krainy II, III, VI, VIII, XI). Na szcze
gólną uwagę zasługują stanowiska na Wysoczyźnie Dobrzyńskiej (kraina II, stanowiska 1—3), w Krainie Mazowieckiej (kraina III) stanowiska mię
dzy Wyszogrodem a Płockiem, w dorzeczu Bzury i w Puszczy Bolimow
skiej oraz stanowiska w Kotlinie Śląskiej (kraina VI), w borach świeżych w trójkącie Kluczbork — Dobrodzień — Opole.
W pozostałych krainach masowo występuje szczodrzeniee rozesłany w dużych kompleksach leśnych, takich jak Puszcza Kurpiowska w Krai
nie Mazowieckiej, Puszcza Kozienicka w Krainie Wysoczyzny Brzeżne, w lasach pasma Daleszyckiego i Cisowskiego Gór Świętokrzyskich oraz w lasach Okręgu Koneckiego i Przejściowego (Włoszczowsko-Jędrzejow
skiego).
Bogate stanowiska szczodrzeńca rozesłanego występują również na Wy
żynie Śląskiej (kraina VIII) w okolicach Częstochowy oraz w Krainie Kra
kowsko-Wieluńskiej w okolicach Krakowa.
Ogółem ze zbadanych 137 stanowisk do grupy I zaliczono 50%, a do grupy III — 25% stanowisk. Na podstawie przeprowadzonych na terenie całej Polski badań można stwierdzić, że w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat nie zaszły widoczne zmiany w występowaniu szczodrzeńca rozesłane
go na terenach leśnych; obecnie istnieją stanowiska na Pojezierzu Pomor
skim podawane w r. 1898 przez Abromeita (1). Uległy natomiast na pewno likwidacji stanowiska szczodrzeńca w zbiorowiskach zaroślowych i murawowych. Dotyczy to szczególnie stanowisk, które wymieniał Schube (13) z Kotliny Śląskiej. Nie powinno mieć to jednak w przy
szłości większego wpływu na krajowe zasoby szczodrzeńca rozesłanego, ponieważ na terenie naszego kraju jest on ściśle związany ze zbiorowiska
mi leśnymi.
ANALIZA FITOSOCJOLOGICZNA I EKOLOGICZNA
Szczodrzeniee rozesłany jest gatunkiem charakterystycznym dla rzędu Festucetalia valesiacae (12), na terenie Polski najczęściej jednak wystę
puje w zespołach klasy Vaccinio-Piceetea (tab. 1 i 2).
W granicach zasięgu szczodrzeńca zbiorowiska z klasy Festuco-Bro- metea oraz Querco-Fagetea występują na Wyżynie Lubelskiej, Małopol
skiej, Śląskiej oraz w Krainie Miechowsko-Sandomierskiej. W wyniku
Szczodrzeniec rozesłany — Chamaecytisus Tatisbonensis...
79 przeprowadzonych badań stwierdzono, że w tych krainach geobotanicz- nych 60—70% stanowisk badanego gatunku znajduje się w zbiorowiskach borowych. Na pozostałym terenie kraju szczodrzeniec rośnie tylko w ze
społach klasy Vaccinio-Piceetea; bardzo rzadko można go spotkać w dą
browie świetlistej. Natomiast według danych z literatury, na terenie Lu
belszczyzny tylko 30% stanowisk szczodrzeńca rozesłanego znajduje się w zbiorowiskach klasy Vaccinio-Piceetea (tab. 3). Rozbieżność między da
nymi z literatury a wynikami badań można tłumaczyć jedynie bardzo dużymi trudnościami, jakie napotyka się na Lubelszczyźnie przy rozpo
znaniu szczodrzeńca rozesłanego, występującego najczęściej razem ze szczodrzeńcem ruskim.
Średnia liczba gatunków na stanowiskach Ch. ratisbonensis w zbioro
wiskach murawowych i zaroślowych wynosi ok. 100, w zbiorowiskach leśnych — ok. 70. Na wszystkich płatach towarzyszy mu grupa gatunków występujących w IV i V stopniu stałości; stanowią one blisko 30% liczby gatunków w zespołach klasy Festuco-Brometea oraz 50% liczby gatunków w zespołach borowych. Są to:
Achillea millefolium Agrostis pulgaris
Anthoxanthum odoratum Carex hirta
Chrysanthemum leucanthemum Euphorbia cyparissias
Festuca ovina s.l.
Fragaria vesca Hieracium murorum Hieracium pilosella Juniperus communis Knautia arvensis Leontodon hispidus Leontodon autumnalis
Linaria vulgaris Lotus corniculatus Luzula campestris Pimpinella saxifraga Plantago lanceolata Peucedanum oreoselinum Populus tremula
Prunella vulgaris Ranunculus acer Rumex acetosella Solidago virga-aurea Taraxacum officinale Trifolium campestre Veronica chamaedrys
Klasę Festuco-Brometea reprezentują 2 gatunki, klasę Vaccinio-Picee- tea — 1, Festuco-Sedetea — 1, reszta to gatunki występujące na różnych siedliskach, a ze szczodrzeńcem rozesłanym łączy je tylko jedna cecha — światłolubność.
Z 68 zdjęć fitosocjologicznych 10 wykonano w zbiorowiskach z klasy Festuco-Brometea w trzech zespołach: Stipetum capillatae, Thalictro-Sal- uietum pratensis i Brachypodio-Teucrietum (tab. 1), 11 — w zbiorowi
skach z klasy Querco-Fagetea w zespołach Peucedano cervariae-Coryle- tum oraz Potentillo albae-Quercetum (tab. 1 i 2); pozostałe zdjęcia wyko
nano na stanowiskach szczodrzeńca w zbiorowiskach borowych (tab. 2).
Klasyfikację fitosocjologiczną utrudniało położenie stanowisk szczodrzeń
ca na brzegach lasów. Skład florystyczny tych płatów jest zupełnie inny
80
Maria PetrowiczTabela 1
i i
B
Zespół e o o
u B O
3 XJ
o 3 o
c • B
3 •t
□ a 4-> © a. © a ■H *» • *
Associatlon © o ■H T? ® £ k s • r-« <5
1-1 a rH (0 a 3 k ■ i
in a. ■C « U
W Ol u
m ©
ł- •
a. 3 O U
o tn
Powierzchnia m2
Area rn 2ŚO 100 150 200 100 200 200 200 150 200 200 Zwarcie warstwy krzewów %
Cover of tree-layer %
30 20 30 10 10 40 30 40 30 30 *>
Zwarcie warstwy runa % Cover of herb-layer %
90 70 80 90 80 80 70 80 80 80 90 Zwarcie warstwy mchów %
Cover of mose-layer % 10 10 15 20 10 30 15 20 20
Wystawa
Exposit ion SW SE sw sw SW SW SW SE SE SW SE
Nachylenie0 40 45 45 30 45 30 40 30 40 30 30
Inclination0
Nr zdjęcia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 i
Record No
Chamaecytisus ratisbonensis 1 1111 1 1 3 1 ♦ 1 V
Chamaecytisus ruthenicue ♦ ♦ .11 1 • • . ♦ ZZZ
Lembotropis nlgricans ♦ • ♦ • • 1 . . . ♦ zz
Stlpetum capillatae
Stipa capillata 2
Thalictro-Salvietum pratensla
Agropyron intermedium 1 Campanula bononiensie ♦
Carex praecox 1
Salvla pratensla 2
Thalictrum minus 1
Falcoria vulgoris ♦ Brachypodlo-
Teucrletua
Brachypodium p inna tum ♦ Teucrlum chamaedrys ♦ Cirsio-Brachypodion
plnnatl
Broaus lnerala 1
Carex aichelii ♦
Cireiua pannonlcum • Veronica austrlaca ♦
Festucetalia valesiacae
Achilles mlllefoliua sap,
colllna +
Anthemis tinctoria + Anthyllia vulnerarla
var. polyphylla +
Campanula sibirlca i Hleraclum bauhlnll + Potentilla arenarla i Salvia verticillata . Scablosa ochroleuca i Scorzonera purpurea . Theaium linophyllon + Thymus austriacus . Thymus marschallianua . Thymus pannonicua , Verbascum phoeniceua ♦ Festuco-Brometea
Agriaonia eupatoria ♦
1*11
♦ ♦11
1 ♦ 1 1 1 ♦
♦ ♦11
1 1
I
. ZZZ
♦ zv
♦ zz
♦ V
♦ zv . Ili
1 1 2 2 Vzv
. . . zz . . ♦ zzz . . . zz
♦ ♦ . V
1 1
zz
V zv V V V ZZI V z V z IZ z ZZI
Szczodrzeniec rozesłany — Chamaecytisus ratisbonensis.
81
Ciąg dalszy tab. 1 — Table 1 continued
Nr zdjęcia Allium oleracoum Anthericum ramo3um Onobrychis viciaefolia Arabis hirauta Artemisla campestris Asperula cynanchica Aster amellus Calamlntha acinos Campanula glomerata Carex caryophyllea Carex humilis Carlina vulgaris Centaurea rhenana Centaurea scablosa Crepis praemorsa Dianthus carthusianorum Euphorbla cyparissias Euphrasia 9tricta Flllpendula haxapetala Galium mollugo Gentlana cruciata Helianthemum ovatum Koeleria gracilis Medlcago falcata Plantago media Pimplnella saxifraga Polygala comosa Ranunculus bulbosus Sanguisorba minor Stachys recta Seaeli annuum Silene otltee Tunica prolifera Thuidium abletinum Verbascum lychnitis Veronica spicata Peucedano cervariae Coryletum
Cornus sanguinea b Corylue avellana b Corylu8 avellana c Peucedanum cervaria Geranium sanguineum Trifolium alpestre Anemone sylvestrls Prunion fruticosae i Prunetalia Cerasus fruticoea b Crataegue monogyna b Prunus spinosa b Berberie vulgarls b Liguetrum vulgare b Rosa canina b Rubus caeeius Rhamnua cathartica b Ulmus campestris b var. suberosa
♦ . ♦ ♦ . 1 . .•* 1 ♦ 1 . ♦ 1 ♦
Quercion pubeacentia i Quercetalia
pubescentla x
Carex montana .
Clenietis recta
Hypericum montanum .
Inula hirta +
Ranunculus polyanthemos . Viola hirta ♦ V. collina l Calamlntha vulgaris x ♦ Campanula perslclfolla x . Melittis melisaophyllum x Polygonatum odoratum x Vlncetoxicum officinale x ♦ Veronica teucrlum x ♦ Carplnion betull
i Fagetalia sylvatlcae x Carplnus betulus b Galium schultesll
6 Annales, sectlo C, vol. XXXIV
V IV I IV V V II V IV II III V V V I V V IV V V I IV III V V V V III IV V V III III IV IV V
IV V III II III III IV
III V V V III V V IV II
III II I II II III V IV I II III III
III III
82
Maria PetrowiczCiąg dalszy tab. 1 -- Table 1 continued
Nr zdjęcia 1 2 3 4 5 6 7 0 9 io 11
Melampyrum nemorosum 4 4 4 1 III
Actaea apicata x 4 • 4 4 II
Asarum curopaeum x • 4 4 II
Aegopodium podagraria x ♦ 4 4 II
Hopatica nobilis x 4 4 4 II
Phyteuma spicatum x 4 4 II
Pulmonaria obscura x 4 4 4 4 III
Primula officinalis x + 4 4 1 4 4 4 4 IV
Viburnum opulua b x 4 4 4 II
Hadera helix 4 4 II
Querco-Fagetea
Anemone nemorosa 4 4 4 4 4 III
Carex digitata 4 4 4 4 4 III
Euonymus europaea b • 4 • 4 4 II
Euonymus verrucoaa b 4 4 4 • 4 4 III
Lonicera xylostoum b + 4 • 4 II
Geum urbanum + 4 • 4 4 4 III
Poa nemoralia • 4 * 4 4 4 III
Gatunki towarzyszęce
Lineria vulgaris ♦ 1 1 ♦ 1 4 4 4 1 4 4 V
Thymu3 pulogioidee 4 + + 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Origanum vulgare Chryaanthemum
1 + + ♦ 4 4 1 4 4 4 4 V
leucanthenura ♦ ♦ 4 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Galium verura 1 i ♦ i 1 4 4 4 4 4 4 V
Hypcricun perforatum + + 4 4 4 ♦ 4 4 4 4 4 V
Daucus carota Loontodon hispidus
+ ♦ 4 4 1 4 4 4
* 4 V
+ L. autumnalie ♦ 1 1 4 i 4 4 1 i 1 V
Luzula campestria 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Ceraatium arvenso 1 ♦ 4 1 4 4 4 4 4 4 4 V
Senccio jacoboea + ♦ 1 4 4 4 4 4 4 V
Coronilla varia 1 ♦ 4 1 2 4 4 4 1 4 1 V
Knautia arvanois ♦ ♦ + 4 4 4 4 4 4 -4 4 V
Lathyrus pratansia ♦ ♦ 4 1 1 4 4 4 4 4 V
Lotu3 corniculatua ♦ ♦ 4 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Taraxacum officinale + 4 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Veronica chamaedryc ♦ + 4 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Achilloa millofoliurn + + 4 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Anthoxanthum odoratum 1 ♦ 1 1 4 4 4 4 4 4 4 V
Trifolium pratense ♦ ♦ 4 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Linum catharticum + 1 4 1 1 4 4 4 4 V
Plantago lancoolata + ♦ 4 4 4 4 4 4 4 4 4 V
Solidago virga-aurea ♦ ♦ • • 4 4 4 4 4 4 IV
Quercu8 robur b ♦ 4 • 4 4 4 4 4 IV
Hieracium umbellatum ♦ 4 4 4 4 4 4 4 IV
Fragaria vesca ♦ 4 4 • 4 4 4 4 4 4 IV
Erigeron annuus ♦ ♦ 4 4 4 4 • 4 4 4 IV
□uniperua communis b ♦ 4 • 4 i 4 4 4 IV
Prunella vulgaria ♦ 4 4 4 4 4 4 4 4 IV
Carex hirta ♦ • 4 4 4 4 4 4 4 IV
Agroatia vulgaria ♦ 4 1 4 4 4 1 IV
Hypochoeria radicata 4 4 4 4 4 4 4 IV
Carex poiraei ♦ 4 4 4 4 4 4 4 IV
Galium vernum 4 4 4 4 4 4 4 1 IV
Rosa tomentoaa ♦ • a 4 4 4 4 4 4 IV
Populus tremula b 4 4 4 4 4 4 IV
Hypnum cuproasiforme 4 4 4 4 « 4 4 IV
Betula verrucosa b + 4 4 4 4 4 4 IV
Artemi8ia vulgaris ♦ ♦ 4 4 4 4 4 4 IV
Arabidopsia arenosa ♦ 4 4 4 4 4 4 IV
Carlina acaulis 4 4 4 IV
Hieracium pilooella 4 4 4 4 4 III
Camptothecium luteecena 4 4 4 III
Pinu© 8ylvestria b 4 4 4 4 4 4 III
Cichorium intybua ♦ ♦ 4 4 III
Berteroa incana ♦ ♦ 4 4 4 III
Convolvulus arvenaia ♦ ♦ 4 4 4 4 III
Dactylia glomorata 4 4 4 4 4 III
Mnium cuspidatum ♦ • 4 • 4 4 4 4 III
Centaurea jacea ♦ 4 4 4 III
Echium vulgare ♦ ♦ 4 4 4 III
Saxifrage granulata ♦ ♦ ♦ 4 4 4 III
Rosa rubiginosa ♦ 4 4 4 III
Pulaatilla pratansia 1 4 III
Entodon schreberi 1 ♦ 1 1 4 1 4 1 III
Frangula alnua b 4 4 4 4 III
Lyaimachia nummularia 4 4 4 4 4 III
Galium aparine ♦ ♦ ♦ 4 4 4 III
Pteridium aguilinum • • • • 4 4 4 4 III
Szczodrzeniec rozesłany — Chamaecytisus ratisbonensis...
83
Ciąg dalszy tab. 1 — Table 1 continued
Nr zdjęcia 1 2 3 4 5 6 7
Mycalia muralis •
Potentilla erecta
Hieracium murorum . Betonica officinalia . Aquilogia vulgoria
Crepi8 biennia ♦
Campanula rapunculoide3 ♦ Acer pseudoplatanus b
Sedum acre ♦
Featuca rubra a.l. ♦ Catharinea undulata . Picria hieracioides ♦
Urtica dioica ♦
Rubus idaeua •
Hylocomium splendena
Torilis japonica ♦
Calluna vulgaris .
Vaccinium myrtillus
Sealeria uliginoaa .
0 9 10 11 III III III III III III III III III II II II II II II II II II II
niż w głębi kompleksu leśnego. Na płatach ze szczodrzeńcem więcej jest gatunków ciepło- i światłolubnych, a często brak gatunków charaktery
stycznych dla danego typu lasu. Szczodrzeniec rozesłany na badanych sta
nowiskach rośnie na glebach brunatnych, rędzinach, brunatnych zdegra
dowanych i skrytobielicowych. W zespołach murawowych Stipetum ca- pillatae i Thalictro-Salvietum pratensis rośnie na żyznych glebach bru
natnych powstałych z lessów, a w Brachypodio-Teucrietum — na rędzinie kredowej. Podobne stosunki glebowe panują w zespołach zaroślowych.
Gleby brunatne reprezentuje odkrywka na zboczu wzgórza w Kazimierzu Dolnym (zdj. 2).
Aoo—Ax: 0—10 cm próchnica liściasta, dobrze rozłożona;
A,—B: 10—80 cm ciemnobrunatny poziom przejściowy;
B—C: poniżej 80 cm ciemnożółta skała macierzysta — less.
Dla rędzin reprezentatywna jest odkrywka wykonana na zboczach wzgórza w Tyńcu (zdj. 8):
Aoo—0—10 cm poziom próchniczny z okruchami wapienia, przekorzeniony;
Aj—B: 10—40 cm poziom przejściowy rudobrunatny z częściami szkieletowymi;
B—C: poniżej 40 cm skała macierzysta w postaci rumoszu wapiennego.
Stosunki glebowe w dąbrowie świetlistej przedstawiają się następująco (zdj. 12):
A00—A,: 0—30 cm warstwa próchniczno-akumulacyjma;
Aj—B; 30—50 cm piasek jasnoszary z rdzawymi naciekami;
B—C: poniżej 50 cm piasek świeży — skała macierzysta.
Glebę stanowią tu piaski luźne, słabogliniaste. Podobnie przedstawiają się profile glebowe w zdj. 13 i 14. Różnica polega tylko na miąższości po
szczególnych poziomów w profilach oraz na stopniu wymycia.
W borach mieszanych szczodrzeniec rozesłany rośnie również na gle
bach brunatnych wyługowanych oraz na skrytobielicowych, wykształco
nych z piasków słabogliniastych, podścielonych utworami o bardzo róż-
84
Maria PetrowiczZespółPotentllloPino-QuercetumVacciniomyrtilli-PineturnCladonio-Pl.netumStopień KalbSO8tałości
002 OZ OT Of OP . 3S 89 002 09 OT Or 0P 3S Z9 002 OS 02 09 0£ s 99 002 09 0£ OZ 0P AIS SB 002 090£ OZ or c r9 002 OS02 Or os /AS £9 002 os or os Or l.\ 29 002 os 02 09 or /AS T9 002 oz oc 08 os 3S 09 002 os 0£ OZ os /.\s 6S 002 09Or 08 0£ 3S 8S
002 oz OS 09 or 3S zs 002 oz 02 OS 09 /as 9S 002 os 02 OZ os MS SS 002 or OS OS 0£ 3S rs 002 09 02 OZ 09 m £S 002 Or 09 09 or 38 25 002 OS 0£ OS 09 /AS TS 002 09OT 09 os 3S OS 002 OS OT 08 os /AS 6r 002 os 0£ OS 0£ MB ar 002 oz OT os 09 3 zr 002 oz OS oz or 3S 9r 002 09 or 09 os /A sr 002 OZ 0£ 08 or 3S rr 002 08 U 2 02 or /.IS £r OSI 09 02 OZ or AIS zr 002 OS OS 08 0£ 3S Tr OST 09 02 OZ or 3 or 002 09 OT 00 0£ as CK 002 OZ OT 08 or 33 8£
002 00 0£ 08 0£ 3S Z£
002 OZ 09 OS or /AS 9£
002 os 02 08 os 3S S£
002 oz 0£ OZ or as r£
OSI oz 0£ 08 0£ as ££
002 08 OT 08 os 3 2£
002 08OC 09 or s T£
002 OS OT 08 os 3S 0£
002 00 02 OZ os 3S 62 OST oz OS 09 os S 82 OST 08 0£ OZ 02 as /2 002 OZ 0£ OZ 0£ 3 92 002 OS 02 09 0£ i:s SZ 002 OT 09 09 0£ MS rz 002 09os OS 09 MS CS 002 OZ 69 08 or /AS 22 OST OZ 0* 08 0£ AIS T2 OST OZ 02 OZ or MS 02 002 08 0£ 09 or MS 6T 00 T OZ 02 OZ 0£ 3 GT OOT 09 02 OZ or AIS ZT 002 08 OS 08 os /.IS 9T 002 08 or 08 or 3S ST OST 06 02 06 or as rT OST 06 ST 00 os 3 £T OST 08 09 OZ or 35 2T
« 2 Ł5
O O U BJ "O NCNOCL-JZU L O L >□ Q O 41
■O W U >E >
. . - -i 8*7 ś w O fc. □ jQ , w o « u m u o i
MM OOOOOOOOOwt ni_<D«-Ol-<DL®*^Oh BflJ>(D>«J>«J>0Q.
-£OtOSO>O>X L tNONONONO£w2
o o co
U U O)
HH H W H HM HM
O O. -O ■H
□ r-t no o. «
o □ U 3
X
Campanulapersicifolia: Carexmontana Polygonatumodoratum Geranium6anguineumx Hellttlsmelissophyllum
