6I0S WABR2BKI
IHGFEDCBAk s ię ż y c a P o n ie d z ia łe k Z a c h a r ja s z a i E lż b ie ty
W to r e k L e o n a r d a b . w .,
Ś r o d a E n g e lb e r ta , S e w e r a b . m ..
D iiś w s r k ó d s t o i ;a o ę o d r , 6 1 1 z a c h . 1 5 .
J u tr o » s - M 6 • 5 .1
D z iś .. k s ię ż y c a . 3 .5A
• weksped. miesięcznie l.SOzłzod- I rZCapittŁas noszeniem przez pocztę 20 gr więcej. W wypadkach nieprzewidzianych, przy wstrzy
maniu przedsiębiorstwa, złożeniu pracy, przerwaniu ko
munikacji, otrzymujący nie ma prawa żądać pozatermi- nowych dostarczeń gazety, lub zwrotu ceny abona
mentu. Za dział ogłoszeń, redakcja nie odpowiada.
• Za ogłosz. pobiera »ię od wiersza Lz£f4OSZ€ni& • mm. (7 łam.) 10 gr, za reklamy M
>tr. 3-łam. w wiadomościach potocznych 30 gr na pierw-
•zej str. 50 gr. Rabatu udziela się przy częstem ogła*
szaniu. .Głos Wąbrzeski** wychodzi trzy razy tygodn.
i to w poniedziałek, środę i piętek. Skrzynka poczto
wa 23. Redakcja i administracja ul. Mickiewicza Tl Telefon 80. Konto czekowe P. K. O. Poznań 204,252,
Nr. 130 Wąbrzeźno, wtorek 6 listopada 1928 r. j Rok VIII
Znamienna gra polityczna Jiieroiec.
N ie m c y i f r a n c u s k o - a n g ie ls k i u k ła d m o r s k i. — P o c z ą tk o w e w r o g ie s ta n o w is k o . — R y c h ła z m ia n a f r o n tu . — U to p ijn a k o n c e p c ja p e w n e j g r u p y p o lity - I k ó w n ie m ie c k ic h . — B lo k F r a n c ji, A n g lji i N ie m ie c . — P r a s a p r o p a g a n d y n ie m ie c k ie j. — W ła ś c i w e te n d e n c je N ie m ie c .
G d y w ś w ie c ie p o lity c z n y m r o z e s z ła s ię w ia d o m o ś ć o z a w a r c iu p o m ię d z y F r a n c ją i A n g lją u - k ła d u m o r s k ie g o , z k tó r y m — w e d le g ło s ó w k ó ł d y p lo m a ty c z n y c h z w ią z a n y m ia ł b y ć ś c is ły s o ju s z f r a n c u s k o -a n g ie ls k i, — w c h w ili te j te r e n b e r liń s k i b y ł je d n y m z g łó w n y c h c e n tr ó w , n a k tó r y m te n n o w y a k t p o lity c z n y w y w o ła ł ja k n a jg o r ę ts z e o ż y w ie n ie i s k ą d g łó w n ie w y c h o d z ić z a c z ę ły w ia d o m o ś c i, a la r m u ją c e c a łą o p in ję ś w ia to w ą . — P o d n ie c e n ie ja k ie z a p a n o w a ło w B e r lin ie b y ło ja s n e . — P o lity c y n ie m ie c c y w id z ie li w n o w y m u k ła d z ie f r a n c u s k o - a n g ie ls k im p r z y m ie r z e , k tó re g o o s tr z e z w r ó c o n o m ia ło b y ć r ó w n ie ż i p r z e c iw k o N ie m c o m i ic h p o z y c ji, o r a z in te r e s o m m ię d z y n a r o d o w y m . S ta ł s ię w ię c B e r lin je d n ą z p ie r w s z y c h s ta c ji, s k ą d w y c h o d z ić z a c z ę ły n a jr ó ż n o r o d n ie js z e w ie ś c i, o p r a c o w y w a n e z te n d e n c ją w z b u r z e n ia o - p in ji p u b lic z n e j c a łe g o ś w ia ta i w y w o ła n ia w m ia r o d a jn y c h ś r o d o w is k a c h p o lity c z n y c h ta k ic h n a s tr o jó w , k tó r e b y s iłę i p r a k ty c z n e z n a c z e n ie n o w o z a w a r ty c h u k ła d ó w f r a n c u s k o - a n g ie ls k ic h m o g ły ja k n a jw y d a tn ie j z m n ie js z y ć i o g r a n ic z y ć . P r z e z B e r lin s z e d ł te ż w ię c d o N o w e g o J o r k u g łó w n y z w ó j te le g r a m ó w , k tó r y c h c e le m b y ło la n s o w a n ie w ś r ó d a m e r y k a ń s k ie j o p in ji p u b lic z n e j k o m e n ta r z y , m a ją c y c h w ja k n a js iln ie js z y m s to p n iu p o d r a ż n ić s ta n o w is k o S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h w o b e c F r a n c ji i A n g lji.
C e l te j r o b o ty b y ł ja s n y . C h o d z iło N ie m c o m o to , a ż e b y p r z e z w y w o ła n ie w r z e n ia w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h o d w r ó c ić o p in ję a m e r y k a ń s k ą o d A n g lji i F r a n c ji i s k ie ro w a ć c a łą u w a g ę i s y m p a tję A m e r y k i d la s ta n o w is k a i in te re s ó w n ie m ie c k ic h . P e w n e o d ła m y p o lity k ó w n ie m ie c k ic h z a c z ę ły n a w e t m a r z y ć o ś c is łe m z w ią z a n iu s ię S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h z N ie m c a m i i o s tw o r z e n iu w o p a r c iu o S ta n y Z je d n o c z o n e s iln e g o b lo k u p o lity c z n e g o z ło ż o n e g o z N ie m ie c , W ło c h i T u r c ji, k tó r y b y s ta ł p o d p a tr o n a te m N ie m ie c i s ta n o w iłb y p r z e c iw w a g ę d la F r a n c ji i A n g lji w E u r o p ie .
D o p ie r o o d n ie d a w n a , g d y s y tu a c ja , w y tw o r z o n a w ś w ie c ie p o lity c z n y m p r z e z z a w a r c ia p a k tu f r a n c u s k o - a n g ie ls k ie g o z a c z ę ła s ię w p e w n y m s to p n iu w y ja ś n ia ć , a z w ła s z c z a , g d y z P a r y ż a i L o n d y n u n a d e s z ły w ia d o m o ś c i, k tó r e s tw ie r d z a ły , ż e p a k t f r a n c u s k o - a n g ie ls k i d o ty c z y r a c z e j e k s p a n s y w n e j p o lity k i S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h , n iż z w r a c a ć m ia łb y s ię p r z e c iw k o N ie m c o m , n a s tą p i
ła w B e r lin ie z u p e łn a z m ia n a f r o n tu . P e w ie n o d ła m p o lity k ó w n ie m ie c k ic h w y c z u ł, ż e d la N ie m ie c n a d a r z a ją s ię z n a c z n ie s z e r s z e i k o r z y s tn ie js z e p e r s p e k ty w y , i d la te g o te ż a k c ja p o lity c z n a n a s ta w io n a z o s ta ła n a z u p e łn ie in n y to n . I ta k b a r d z ie j r e a ln ą w y d a w a ć z a c z ę ła s ię w B e r lin ie k o n c e p c ja , k tó r a w o b e c n e j s y tu a c ji p o lity c z n e j k a z a ła N ie m c o m s z u k a ć s z e r s z y c h m o ż liw o ś c i d la s ie b ie r a c z e j w P a r y ż u i L o n d y n ie , n iż w N o w y m J o r k u , a to te m w ię c e j, ż e w y g r a n ie p e w n y c h in te re s ó w A n g lji i F r a n c ji w y d a w a ć z a c z ę ło s ię p o lity k o m n ie m ie c k im ła tw ie js z y m , n iż k o o p e r a c ja z e S ta n a m i Z je d n o c z o n e m i, k tó r y c h r y w a liz a c ja n a p o lu g o s p o d a r c z y m d a je s ię r ó w n ie ż N ie m c o m c o r a z s il
n ie j w e z n a k i.
W c h w ili o b e c n e j je s te ś m y te ż ś w ia d k a m i n ie z m ie r n ie s p r y tn e j g r y p e w n y c h k ó ł p o lity c z n y c h N ie m ie c , k tó r ą tę z m ia n ę i te te n d e n c je n ie m ie c k ie ja k n a jd o b itn ie j ilu s tr u je . I ta k w ś ró d g r o n a p o w a ż n y c h p o lity k ó w n ie m ie c k ic h la n s o w a n a je s t o
s ta tn io m y ś l, a ż e b y p o d s ta w y p o r o z u m ie n ia f r a n c u s k o a n g ie ls k ie g o r o z s z e r z y ć , a to p r z e z p r z y s tą p ie n ie d o d o ty c h c z a s o w e g o p a k tu r ó w n ie ż i N ie m ie c . O d p o w ie d n ie w s p ó łc z y n n ik i p r o p a g a n d y n ie m ie c k ie j w P a r y ż u i L o n d y n ie m y ś l tę p o d k r e ś la ją b a r d z o d o b itn ie i s ta r a ją s ię d la n ie j w ś r ó d k ó ł f r a n c u s k ic h i a n g ie ls k ic h z y s k a ć ja k n a js z e r z e z a in te r e s o w a n ie . O c z y w iś c ie , ż e p r o p a g a n d a n ie m ie c k a u m ie o d p o w ie d n io ja s k r a w o n a ś w ie tlić r z e k o m e k o r z y ś c i, k tó r e b y F r a n c ja i A n g lja o d n ie ś ć m o g ły p r z e z p r z y s tą p ie n ie N ie m ie c . A w ię c p o d k r e ś la s ię z e s tr o n y n ie m ie c k ie j, ż e to , c z e g o n ie u d a ło s ię u z y s k a ć p o r o z u m ie n iu f r a n c u s k o - a n g ie ls k ie m u , — to s ta ło b y s ię z n a c z n ie ła tw ie js z e m d o u z y s k a n ia w r a z ie w s p ó łp r a c y A n g lji, F r a n c ji i N ie m ie c . O ile b o w ie m b lo k F r a n c ji i A n g lji b y ł je s z c z e z b y t m a łą s iłą , b y m ó g ł w p ły n ą ć n a s ta n o w is k o S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h i d la te g o te ż S ta n y Z je d n o c z o n e o d r z u c iły p r o p o z y c je w y s u n ię te p r z e z b lo k f r a n c u s k o - a n g ie ls k i, o ty le w s p ó łd z ia ła n ie A n g lji, F r a n c ji i N ie m ie c b y ło b y — z d a n ie m N ie m ie c — ju ż c z y n n ik ie m , z k tó r y m S ta n y Z je d n o c z o n e m u s ia - ły b y s ię ja k n a js iln ie j lic z y ć . P r o p o z y c je , w y s u n ię te p r z e z te n w z m o c n io n y b lo k n ie m o g ły b y te ż b y ć p r z e z S ta n y Z je d n o c z o n e ta k r y c h ło o d r z u c o n e , p o n ie w a ż A n g lja , F r a n c ja i N ie m c y s ta n o w iły b y p o tę g ę , k tó re j A m e r y k a n ie m o g ła b y n ie c h c ia ła b y s ię p r z e c iw s ta w ia ć .
» D la p o p a r c ia s w e j te z y w o b e c L o n d y n u i P a r y ż a w y s u w a ją p o lity c y n ie m ie c c y i in n e r ó w n ie ż b a r d z o n ę c ą c e w a lo r y . A w ię c b lo k A n g lji, F r a n c ji i N ie m ie c s ta n o w iłb y n ie ty lk o p o tę ż n y c z y n n ik p o lity c z n y , a le p o n a d to p r z e m y s ły ty c h tr z e c h p a ń s tw , w s p ó łp r a c u ją c z e s o b ą , b y ły b y s iłą , k tó ra - b y e k s p a n s y w n e c e le k o n k u r e n c ji a m e r y k a ń s k ie j m o g ła n a w s z y s tk ic h te r e n a c h ja k n a js k u te c z n ie j z w a lc z a ć . P o n a d to A n g lja z y s k a ła b y w s p r z y m ie r z o n e j f lo c ie n ie m ie c k ie j s iln e o p a r c ie d la o b r o n y j s w y c h s to s u n k ó w z d o m in ia m i, F r a n c ja z a ś b y ła b y ;
Rozpcezącie rokowań pclsko-lltewsklcli
K r ó l e w i e c , 3 , 1 1 . D z is i e js z y p i e r w s z y d z i e ń k r ó l e w ie c k i e j k o n f e r e n c j i p o l s k o - l it e w s k i e j n i c z e m n i e r ó ż n i ł s i ę o d m a r c o w y c h r o k o w a ń . T a s a m a s a l a p r e z y d ju m r e g e n c j i d a j e p r z y tu ł e k d e l e g a c jo m , t e s a m e p o r t r e ty s ą n a ś c ia n a c h , c i s a m i l u d z ie p r z y z i e l o n y m s t o le . N a o g ó ł j e d n a k z a in t e r e s o w a n i e z n a c z n i e m n i e js z e o c z e m ś w i a d c z y m . in . m n i e j
s z a l ic z b a d z i e n n i k a r z y o b c y c h . P r z y b y ł o d o K r ó l e w c a z a l e d w ie p a r u n i e m c ó w i r o s j a n . W p o ł u d n i e d e l e g a c j e z a m i e n i ł y b i l e ty w i z y to w e i u m ó w ił y s ię p r z e z s e k r e ta r z y c o d o z e b r a n ia p l e n a r n e g o . W
W rocznicę obrony Lwowa padły zdradzieckie strzzly
K r w a w e w y b r y k i U k r a i ń c ó w w e L w o w i e . J a k g r o m z j a s n e g o n i e b a s p a d ł a n a c a łą P o l s k ę w i a d o m o ś ć o k r w a w y c h w y b r y k a c h u k r a i ń s k i c h w L w o w ie . P r z e d k i lk u d n i a m i o d b y w a ły s i ę t a m u r o c z y s to ś c i z w ią z a n e z o b c h o d e m d z i e s ię c i o le c ia o b r o n y t e g o m i a s t a z u d z i a ł e m p r z e d s ta w i
c i e li w ł a d z , d e l e g a t ó w s t o w a r z y s z e ń z e s z t a n d a r a m i, z r z e s z e ń a k a d e m ic k ic h , h u f c ó w p r z y s p o s o b i e n i a w o j s k o w e g o o r a z t ł u m ó w p u b l i c z n o ś c i . W s z y s t k o t o b y ł o s o l ą w o k u U k r a i ń c ó w .
P o d s z c z u w a c z e w k a t e d r z e u n i c k ie j .
K im s ą „ O r lę t a " ? T o d z i e c i l w o w s k ie , k t ó r e p r z e d d z i e s i ę c i u l a t y b r o n i ły L w o w a b o h a t e r s k o p r z e c i w U k r a iń c o m i w y p a r ły i c h z m i a s t a , t r z y m a j ą c s i ę t a k d łu g o , d o p ó k i n i e n a d e s z ł a o d s i e c z z W i e l k o p o l s k i . N ie t y lk o d u ż o t y c h d z i e c i , a l e i U - c r a i ń c ó w o p ł a c i ł o w ł a s n e m ż y c i e m t e c i ę ż k i e w a l - d . Z a t y c h o s t a t n ic h o d p r a w io n o w c z w a r t e k w i e c z o r e m n a b o ż e ń s t w o w k a t e d r z e u n i c k i e j , Z t e g o k o r z y s t a li d w a j p o s ło w i e u k r a i ń s c y L e s z c z y ń s k i i C e l e w i c z , a b y p o d b u r z a ć z g r o m a d z o n y c h w s w o i c h p r z e m ó w ie n ia c h p r z e c iw k o p a ń s t w u p o l s k i e m u . T ł u m z ł o ż o n y z d w ó c h t y s i ę c y U k r a iń c ó w c h c i a ł
w o b e c z a w a r t e g o p r z y m i e r z a i w s p ó ł d z i a ł a n i a z N i e m c a m i n a j z u p e łn i e j b e z p i e c z n a n a s w y c h g r a n i c a c h z N ie m c a m i.
J a k z a te m w i d z i m y g r a z a k r o j o n a j e s t i s to t n i e n a b a r d z o s z e r o k ą s k a l ę . O b m y ś l o n a p r z y t e m b a r d z o c h y tr z e , o r a z o b l i c z o n a n a n a j c z u ls z e s t r u n y A n g lji, a p ó c z ę ś c i F r a n c j i , z d ą ż ą w z d e c y d o w a n e j f o r m ie d o p r a k t y c z n y c h r e z u lt a t ó w . N i e t r u d n o o c z y w i ś c ie p r z e d s ta w ić s o b i e , j a k p o l i t y c y n i e m i e c c y , l a n s u j ą c y t ę u t o p i jn ą k o n c e p c j ę , w y o b r a ż a j ą s o b i e t e „ p r a k ty c z n e r e z u l ta t y " . A w i ę c . w r a z ie u r z e c z y w is t n ie n i a s i ę t e z n i e m i e c k i c h , m i a ł y b y N i e m c y , j a k o p a ń s tw o s p r z y m ie r z o n e , o t r z y m a ć z e z w o le n i e n a s i ln ą r o z b u d o w ę a r m j i i f l o t y n i e m i e c k i e j, t a k , a b y i s to t n ie s ta n o w i ć m o g ł y w z m o c n i o n e o p a r c i e d l a n o w e g o b l o k u . P o n a d to z a ś l i c z ą p o l i t y c y n i e m i e c c y n a p o w a ż n e u s t ę p s t w a w d z i e d z i n ie d o t y c h c z a s o w y c h z o b o w i ą z a ń n i e m i e c k i c h , a z w ła s z c z a w s p r a w ie o p r ó ż n i e n ia N a d r e n - ji i o s t a te c z n e g o u s t a l e n ia o d s z k o d o w a ń w o je n n y c h . N ic t e d y d z i w n e g o , ż e w c h w il i o b e c n e j , g d y w P a r y ż u w a ż ą s i ę l o s y N a d r e n ji i o d s z k o d o w a ń , t a a k c j a c z y n n i k ó w p o l i ty c z n y c h N ie m ie c s t a je s i ę c o r a z ż y w s z a i o d b i j a s i ę c o r a z g ł o ś n i e js z e m e c h e m .
J a k k o l w i e k t r u d n o t e p l a n y p e w n y c h g r u p p o l it y k ó w n i e m i e c k i c h b r a ć p o w a ż n i e i t r u d n o w y o b r a z i ć s o b i e , b y t e u t o p ij n e k o n c e p c j e z n a - l e ś ć m o g ł y w ś r ó d m i a r o d a jn y c h c z y n n i k ó w f r a n c u s k ic h i a n g i e l s k i c h j a k i ś k o l w i e k p o w a ż n i e j s z y o d d ź w i ę k , t o j e d n a k w o b e c n i e z w y k l e s p r y t n y c h i k r ę t y c h d r ó g , j a k i e m i c h a d z a p r o p a g a n d a n i e m ie c k a , w s k a z a n a j e s t w t e j s y t u a c ji j a k n a j w i ę k s z a o - s t r ó ż n o ś ć i j a k n a j p i l n i e js z a u w a g a .
N i e m c y b o w ie m ju ż n i e r a z w y k a z a ły , ż e u m i e j ą r e a li z o w a ć n a j b a r d z i e j a b s u r d a l n e i n i e m o ż li w e
— n a p i e r w s z y r z u t o k a k o n c e p ty p o l i ty c z n e . F r . W — c k i .
z e b r a n i u t e m b r a ł r ó w n i e ż u d z i a ł g e n . D a u k a n ta s ( p o p o l s k u D o w k o n t ) , c z ł o w ie k o b a r d z o s y m p a ty c z n e j p o w i e r z c h o w n o ś c i . O p o w i a d a n o , ż e w ł ą c z o n o g o d o d e l e g a c j i l i te w s k i e j, b y p o d n i ó s ł je j w ą r - t o ś ć s k o m p r o m it o w a n ą p r z e z W a ld e m a r a s a . G e n , D a u k a n ta s n i e o d e z w a ł s i ę a n i r a z u .
D u ż a z m i a n a z a s z ł a w z a c h o w a n i u s i ę W a ld e m a r a s a , w p o r ó w n a n i u d o j e g o p o p r z e d n i c h w y s t ą p i e ń w K r ó le w c u i G e n e w i e . J e s t s p o k o j n i e js z y i b a r d z i e j p o w ś c ią g l iw y .
p o d ą ż y ć n a c m e n t a r z Ł y c z a k o w s k i . W t e d y w y s t ą p i ła p o l i c j a n a w i d o w n i ę .
. T r z y s ta s t r z a łó w .
Z t ł u m u U k r a iń c ó w - z r o b io n o n a t y c h m i a s t u - ż y t e k z r e w o lw e r ó w . R o z p o c z ę ł a s i ę f o r m a l n a b i t w a , p o d c z a s k t ó r e j p a d ł o z o b u s t r o n p r z e s z ł o 3 0 0 s t r z a ł ó w . W c z a s i e n a j g o r ę ts z e j s t r z e l a n i n y z a g r z e w a ł U k r a iń c ó w d o d a ls z e j w a l k i i c h p o s e ł C e l e w ic z . N a m i e j s c e w a l k i n a d b i e g ł z p o m o c y p o l i c j i k o n n y o d d z i a ł , k t ó r y z e p c h n ą ł b u n t o w n i k ó w n a d z i e d z i n ie c u n i c k i e j k a t e d r y , g d z ie i c h o s t a t e c z n i e r o z p r o s z o n o . D z i e s i ę ć o s ó b o d n i o s ło p o d c z a s t e j k r w a w e j u t a r c z k i r a n y . W s t a n ie c i ę ż k i m p r z e n i e s io n o i c h d o s z p i ta l a .
N o w e r o z r u c h y .
P o w y ż s z e n i e s ły c h a n e g w a łt y h a j d a m a c k i e w z b u r z y ł y n a d z w y c z a j n i e p o l s k ą k r e w k ą m ł o d z ie ż a k a d e m i c k ą . P o d w p ł y w e m p i e r w s z e g o o b u r z e n i a r u s z y ł a o n a p r z e d U k r a iń s k i D o m A k a d e m i c k i i z a c z ę ł a w n i m w y b i ja ć s z y b y . G d y z a a la r m o w a n a p o l i c ja p r z y b y ł a n a m i e js c e , p o s y p a ł y s i ę n a n i ą z s t r o n y U k r a iń c ó w g ę s t e s t r z a ł y r e w o l w e r o w e . Z a w ią z a ł a s i ę n o w a w a l k a , w k t ó r e j p o r a n i o n o k i l
k u s t u d e n t ó w i k i l k u n a s t u p o l ic j a n t ó w , D o r y c h ł e g o r a n a t r w a ł y j e s z c z e l ic z n e a r e s z t o w a n i a .
D O O B Y W A T E L I P O M O R Z A !
10 la t m ija o d ch w ili, g d y za sp raw ied liw y m B o g a w y ro k iem , n iezło m n ą w o lą całeg o n aro d u , a zasłu g ą m ężó w , k tó ry c h im io n a p o to m n o ść w e w d zięczn ej n a w iek i zach o w a p am ięci, P o lsk a sk ru szy ła k ajd an y , O jczy zna n a sz a stała się w o ln ą w o b ec św iata. Je śli n a ró d p o lsk i n a g w a łty z a b o r
có w o d p o w iad ał w y siłk iem , b y p ę ta n iew o li p o ta r
g ać i zerw ać, jak że m a o d p o w ied zieć n a w o ln o ść W zm o żeniem tej w o ln ości i jej u trw aleniem .
N ie ten , k to w sw y m zaścian k u się zam k n ął, lecz k o m u św iat c a ły n ieo d jętem jest d zied zict
w em — te n jest p raw d ziw ie w o ln y. A tem w ięk - szem n aźy w a sw o b od y , im jest siln iejszy , im w ię
cej p o siad a, im m n iej jest n a in n y ch sp o g ląd ać zm u szo n y. Je st n a ziem sk im g lo b ie d zied zin a w sp ó ln a w szelk im lu d o m i n aro d o m , d zied zin a, n a k tó re j się w o ln i sp o ty k ają z w o ln y m i, a ci, co u - trw ala ją b o g a c tw a jed n eg o n a ro d u z ty m i, co p rz y sp a rz a ją m o cy in n y m , tą d zied zin ą są m o rza. K o g o n a o cean ach b rak , te n jak b y n ie istn ia ł w śró d n aro d ó w .
B ó g d a ł n am sk ra w e k m o rza sk ąp y . A le d u ch n a ro d u m o cen jest, jeśli zd o ła, ro zszerzy ć n asze d zied zictw o d o w ielk o ści p o czu cia sw ej siły i w o l
n o ści. N am p rzed ew szy stk iem P o m o rzan o m z le
cił lo s tro sk ę o to , b y te n d a r B o ży , b rzeg m o rsk i n ie z o stał zap rzep aszczo n y . N aszy m to p rz e d e
w szy stk iem o b o w iązk iem jest d b ać, b y m o rze p o l
sk ie b y ło w ro tam i d o w o ln o ści i m o cy O jczy zn y n aszej n ajm ilszej.
Ja k ż e te d y u czcim y tę ro czn icę sk ru szen ia k a jd a n ? Ja k i d a r u czy n im y O jczy źn ie i so b ie? Ja k p rzy ło ży m y się d o w zm o żen ia i u trw a le n ia n aszej w o ln o ści?
D o p o m o żem y P o lsce d o w y zy sk an ia m o rza!
In n e d zieln ice n aszej O jczy zn y ju ż tę d an in ę zło ży ły . Ju ż b u d u ją k o rab ie, k tó re im ię ich n o szą.
A m y , P o m o rzan ie, m y , stra ż n icy m o rza, czy ż m a
m y się d ać u b ie c ? C zy ż o n as m a b y ć g łu ch o? C zy m a b ra k o w a ć n as, g d y się b o g actw o P o lsk i tw o rz y ?
P r z e n ig d y !
K ażd y z n as P o m o rzan , w m iarę sił, w m iarę śro d k ó w p o sp ieszy z d arem . Z b u d u jem y R zeczy p o sp o litej o k rę t h an d lo w y , k tó ry n azw iem y ,,P o m o rze". Z ło ży m y O jczy źn ie n aszej w d a rz e to , co jej zap ew n i siłę, co w zm o że jej p o tęg ę, co ro zsze
rzy i u trw a li jej w o ln o ść.
W te n sp o só b sp łacim y d la p rzy szło ści O jczy
zn y n aszej to , co śm y P o lsce w in n i.
L ecz n ie ty lk o m o c i b o g actw o stw ierd zają p o tę g ę n aro d u , n ieśm ierteln y m w n aro d zie je st d u ch jeg o w ieczn ie ży w y . O n to sp raw ił, iż m im o d w u k ro tn ej k rzy żack iej n iew o li N aró d P o lsk i tu n a P o m o rzu n ie d a ł się zn iw eczy ć n ajpo tężn iejszem u ze sw y ch w ro g ó w .
T em u to w ieczn ie czu jn em u D u ch o w i N arod u P o lsk ieg o w in n iśm y w T o ru n iu , w sto licy P o m orza, p o m n ik !
B ęd zie o n św iad czy ł w o b ec sw o ich i o b cy ch , z p o k o len ia n a p o k o len ie, że P o m o rze b y ło , jest i b ęd zie p o n iesk o ń czo n o ść w iek ó w p o lsk ie, jak słu p żelazn y C h ro b reg o , b ęd zie o n św iad czy ł, że tu , n a P o m o rzu , je st ru b ież b aczn ej w y m ag ającą czu j
n o ści, b ęd zie o n w sk azy w ał, że stą d w łaśn ie, z tej
Polska swemu obrońcy
(Handel medalami zasługi).
MEDAL PAMIĄTKOWY za WOJNĘ 1918-1921 r.
str.na piawa
strona lewa
Skład Główny TOWARZYSTWIE w POPIERANIA WYTWÓRCZOŚCI
POLSKIEJ
N ied a w n o p o ja w iły się w h a n d lu (!?) m e d a le z a słu g i. M e d ale : M ed al P a m ią tk o w y za w o jn ę 1918-1921 r. o ra z M ed al D z ie się c io le c ia O d z y sk a
n e j N ie p o d le g ło śc i. O b a te I m e d a le z o stały w y k o n a n e u a sk u te k ro z p o rz ą d z e n ia R a d y M in istró w p rz e z M e n n ic ę P a ń stw o w ą. (F o to g rafję ty c h m e
d a li p rz e d sta w ia m y p o n iżej.
D o ść w ie lk ie o b u rz e n ie w y w o ła ł w y d a n y i sp rz ed a w an y m e d a l „ F ro n t P o m o rsk i”. M ed al te n b ez sk ru p u łó w m o że n o sić ... k a ż d y , k to ... za n ie g o z a p ła c ił! K a ż d em u w iad o m e m je st, że m e d a l z a słu g i m ó g ł ty lk o n o sić, k to rz e c z y w iśc ie n a n ie g o z a słu ż y ł! T a k b y w a ło d a w n iej! A te ra z ? W y b ija się m e d a le z a słu g i... i sp rz e d a je się je z a p ie n ią d z e !! C z y ta k b y ć p o w in n o ? C z y to się g o d z i d a w a ć m e d a le te m u k to n ie z a słu ż y ł a z a p ła c ił z a m e d a l?
„ G łó w n y sk ład “ ty c h m ed ali je st w T o w a
rz y stw ie P o p ie ra n ia W y tw ó rc z o śc i P o lsk ie j w W a rsz a w ie .
W y b ito k ilk a a m o że k ilk a n a śc ie ty się c y m e d a li „ P am iątk o w y c h z a w o jn ę" o ra z m e d ali
„ D z ie się c io le c ia O d z y sk a n ia N iep o d le g ło ści P o l
s k i” — i... z a c z ę to ro z p o w sz e c h n ia ć je za p ie n ią
d z e „ab y h a n d e l sz e d ł — p o 4 z ło te z a s z tu k ę ! “ Ja k to n a z w a ć ? C z y h a n d e l, c z y p o sp o lite n a c ią g a n ie n a iw n y c h , c z y te ż p o p ro stu m ó w iąc
— n a d u ż y cie i to w ie lk ie ! T a k je st! N a d u ż y c ie , b o sp rz ed a je się m e d a le z n a p isa m i: „ P o lsk a sw e
m u o b ro ń c y "! Z a c o ? Z a te c z te ry z ło te ? D a
lej w id z im y g o d ło p a ń stw o w e a w śro d k u k rz y ż , p rz e d sta w ia ją cy k rz y ż „ V irtu ti M ilitari".
J e s t to n a d u ż y w a n ie g o łd a p a ń stw o w e g o , a n a d u ż y w a n ie te g o ż p o c iąg a z a so b ą su ro w ą k arę!
W ięc ja k się tu p o g o d z ić z fak tem ?
D ru g i m e d a l (D ziesięcio lecie O d z. N iep . P o ls
k iej) p o sia d a w iz e ru n e k M a rsza łk a Jó z e fa P iłsu d s k ieg o ! C z y ty lk o w iz e ru n e k P ie rw sze g o M a rsz a ł
k a P o lsk i w a rt je st ty le, b y m ó g ł g o k a ż d y o b e rw an ie c, k u p iw sz y m e d a l, n o sić? N ie! W iz e
ru n e k je st za c e n n y d la w sz y stk ic h — b y u m iesz c z o n o g o n a n ie o d p o w ie d n ie m m iejsc u
— P re c z z g e sz efc iarstw e m , b o , ja k w id a ć n ie id e ały stw o rz y ły te m e d a le , lecz p ie n ią d z e — d la te g o n a le ża ło b y n a ty c h m ias t m e d a le te w y c o fać , g d y ż m a n ja p o sia d a n ia m ed ali b ę d z ie ta k w ie lk a, ż e m o że n ie sta rcz y ty c h w y b ity c h m ed ali.
Z p e w n o ścią te m e d a le b ę d z ie m o ż n a d o sta ć k u p ić n ie ty lk o w k a ż d y m sk ła d z ie ale... i n a ja r
m a rk u .
Warszawa P re c z z g e sz efc ia rstw e m , g d z ie ty lk o p ie n ią - ALJerozolimskie 48. d z e m a ją g ó rę n a d id e a ła m i. C h . p ra stare j p o lsk iej ziem icy , k tó ra w o g n iu n iew o li
w y k a z ała ty le h a rtu n iezło m n eg o , ro zp o czn ie się b u d o w a N o w ej P o lsk i, k tó rej g ran ice w y zn aczy n ie k to in n y, jen o w łaśn ie D u ch P o lsk i, jeg o p o czu cie p o tęg i i św iad o m o ść p o sła n n ic tw a i p o m ażań stw a B o żeg o w śró d n aro d ó w .
W o jew ó d z k i K o m itet O b c h o d u D z ie się c io le c ia N ie p o d le g ło śc i P o lsk i w T o ru n iu ,
P ro te k to ro w ie : JW . P an W o jew o d a P o m o rsk i
MEDAL OZIESIĘCiÓLECIA Odzyskanej Niepodległości
Le^a strona .
Skład Główny TOWARZYSTWIE w
POPIERANI A WYTWÓRCZOŚCI
POLSKIEJ Warszawa
Al. Jerozolimskie 43.
W ik to r L am o t i J. E . k s. B isk u p d r. S tan isław O k o n iew sk i w P elp lin ie
P rezy d ju m : P re z e s d r. W y b ick i, W icep rezeso w ie:
p, G en . B erb eck i, G en . S k iersk i, C zarliń sk i, J a n u sz, d r. E sd en -T em p sk i.
S e k re ta rz e: K s, Ż y n d a, d e le g a t Z w . M ło d z. K at.
i d eleg at Z w iązk u O b ron y K resó w Z ach o d nich . S k a rb n ik : d y r. Ju n k .
— rum i.: t—■■jiii . • ' ---
JA h K A N T Y G R E G O R O W IC Z .
UKRYTE SKARBY
2 6 ) —O — d alszy ).
N a d ru g i d z ie ń n o w a b ie d a sp a d ła n a c a ły d o m ek k a p ita n a . W p a d l b o w iem o d d z ia ł k o z a c k i, a ż e b u d o w le sz k o ln e z n a jd o w a ły się p rz y sa m y m b rz e g u m iasta , n a j
p rz ó d w ięc o n ie z a w a d z ili. W g o d zin ę m ia ł n a d c ią g n ą ć c a ły k o rp u s, n a k tó ry k o z a cy c z e k a ją c, ro z e b ra li p a r
k a n , o b ie c u ją c c a ły d o m u ż y ć n a o g ie ń , ja k ty lk o n a d - d ą g n ą m a sz eru ją c e o d d z ia ły .
P o b y t d a lsz y w d o m u b y ł n ie p o d o b n y , z a b ran o w ięc, c o ty lk o m o ż n a b y ło u n ie ść , i o b ie ro d z in y p rz e n io sły się d o M a ru siak a , ra z em z m a n a tk a m i o c a lo n e m i z ra b u n k u . K a p ita n n o w ą tę k lę sk ę p rz y ją ł z p o z o rn y m p o k o je m , a le w id oc z n ie o k ro p n y b ó l p rz e jm o w a ł m u se rce , b o c o c h w ila śc isk a ł p ięście i sz e p ta ł c o ś d o sieb ie. M a t
k a p a n i T e re sa z p o d d a n ie m z n o siła n ie sz c z ę śc ie ; W ik - c ia z R ó z ią p ła k a ły p rz e ra żo n e n a g ły m n a p a d e m , p a n i M ich a ło w a ła m a ła rę c e , w id z ąc p o n u rą ro z p a c z sw eg o m a łż o n k a , a k a p ita n u sp o k o iw sz y się co k o lw iek , rz e k i d o to w a rz y sz y sw e j n ie d o li:
— N o , m o i d ro d z y , B ó g z a sm u c a i B ó g p o c ie sz a , B o ż a w o la , n a sz a w o la, i z a m ia st la m e n to w a n ia ra d ź m y le p ie j co d alej ro b ić ?
IX .
Wyprawa na Litwą.
K ie d y ta k d w ie ro d z in y n a ra z p ra w ie je d e n z o sta ły b e z d a c h u i c h le b a , m y o p o w ia d a n ie n a sz e p rz e n ie sie m y a ż w lite w sk ie o b sz a ry , g d z ie g a rstk i p o lsk ie g o w o jsk a , w y sła n e d la sz e rz e n ia i p o d trz y m y w a n ia p o w stan ia , p rz e c h o d z iły w sie i m ia sta , w ita n e w sz ęd z ie z o z n a k a m i n a jw y ż sz e j ra d o śc i. Z a b ra n e k ra je , ja k z w y k le n a z y w a ją p ro w in c y e o d e rw a n e o d P o lsk i i p o d d a n e p o d o b c e p a n o w a n ie , d a w n o d o m a g a ły się ta k u p ra g n io n e j w y p ra w y , i p e w n e je j p rz y b y c ia , tw o rz y ły o d d z ia ły p o w sta ń c z e , to c z ą c b ó j c ią g ły i z a w z ię ty z p rz e w aż n y m
n ie p rz y ja c ie le m . W W a rsz a w ie w ie d z ia n o o te m , m ło d zi d o m a g a li się n a g w a łt p rz e n ie sie n ia w o jn y n a L itw ę , ta k d la w z m o c n ie n ia p o w sta n ia ja k i ro z sz e rz e n ia g o d o o sta tn ic h g ra n ic d a w n e j P o lsk i. A le sta rsi z o sta ją c y u ste ru , lę k a ją c się ta k e n e rg ic z n e m d z ia ła n iem o b ra z ić e u ro p e jsk ą d y p lo m a c y ą , b y li te m u n a jz u p e łn ie j p rz e c iw n i, ra d z ą c trzy m a n ie się w K o n g re só w c e ty lk o o d p o rn ie , a ż d o ch w ili p o ro z u m ie n ia się o b c y c h d w o ró w , m a ją c y ch z a d o sy ć u c z y n ić sp ra w ie d liw y m d o m a g a n io m się n a ro d u . N ie m ia n o w ię c w ia ry , ja k p o w ia d ał k a p ita n , i to z g u b iło w sz y stk o ; ż e je d n a k sa rk a n ia p rz e c iw ste ro w n i
k o m w z m a g ały się, p ra g n ąc z a te m w ięcej p o ry w c zy c h p rz y c isz y ć i u sp o k o ić , p o sta n o w io n o w y p ra w ić o d d z ia ł p o d d o w ó d z tw e m je n e ra ła C h ła p o w sk ie g o , z ło ż o n y z p ie rw sz e g o p u łk u u ła n ó w , je d n e j k o m p a n ii strz e lc ó w p ie sz y c h , d w ó ch lek k ich d z ia ł i g a rstk i o c h o tn ik ó w w y b ra n y c h z e w sz y stk ich p u łk ó w p ie sz y c h .
N a p o c z ą tk u w ię c M a ja, p rz e d sa m ą k rw a w ą b itw ą p o d O stro łę k ą , o d d z ia ł ta k u tw o rz o n y ru sz y ł c ic h a c z em w p o ch ó d . S te fa n i Ja n e k , n a le ż ą c y d o p a rty i d o m a g a
ją c e j się c o ra z g ło śn iej te j w y p ra w y , w id z ą c p rz y c h o d z ą cą ju ż n a re sz c ie d o sk u tk u , ru szy li w p rz ó d n a p a rę m ie się c y w lite w sk ie p ro w in c y e , a b y u p rz e d z ić ta m te j
sz y c h p a try jo tó w , o ż y w ić n a d z ie je i p rz y g o to w a ć siły o ile m o ż n a d la w z m o c n ie n ia n a d c ią g a ją c y ch p o siłk ó w . 2 e z a ś c a ła ta c z y n n o ść w n a jw ię k sz e j m u sia ła b y ć trz y m a n a ta je m n ic y , b e z sz c z e g ó ło w e g o z a tem z a w ia d o m ien ia ro d z in , p o p rz e sta ją c ty lk o n a p ro ste m d o n ie sie n iu , u d ali się w p o d ró ż n a d e r n ie b e z p ie c z n ą . L ist n ie d o sz e d ł i to b y ło p rz y c z y n ą z u p e łn e g o b ra k u w ia d o m o ści, co ta k ie m sm u tk ie m n a p e łn ia ło k o c h a ją c e ich o b ie ro d z in y . S te fa n u d a ł się n a L itw ę, Ja n e k n a Ż m u d ź , i o d tą d strac ili sieb ie z o czó w .
W in stru k c y i w y d a n ej Je n e ra ło w i C h łap o w sk ie m u p o le c o n o m u u n ik a n ia w a ln y c h b ite w i p rz e rż n ię c ie się c ic h a c z e m d o L itw y , p o te m ż e b y n a p o ty k a n y c h w p o c h o d z ie p o w stań c ó w z b ie rał, tw o rz y ł z ric h p u łk i, w ro b ien iu b ro n ią ć w ic zy ł, p o w sta n ie sz e rz y ł, n ie p rz y ja c ie la z g a rn iz o n ó w ru g o w a ł, m a g a z y n y z b ie ra ł i je ż e li się d a, W iln o , sto licę L itw y z a jął.
In stru k c y a w ię c d o b rz e b y ła o b m y śla n ą , ty lk o siły , z b y t m a łe , a b y m o g ły z a d o sy ć u c z y n ić w ło ż o n y m n a n ią o b o w ią z k o m .
O d d z ia ł p a rty za n c k i b e z ż a d n ej p rz e sz k o d y p rz e sz ed ł g ra n icę ; lu d w sz ęd z ie w o ja k ó w w ita ł z n a jw ię k sz y m z a p a łe m , c a ło w a ł ż o łn ie rz y , n a w e t k o n ie , k o b ie ty p ła k ały z ra d o śc i, sta rz y b ło g o sła w ii, d z ie w c z ę ta z a sy p y w a ły d ro g ę k w ia ta m i, a m ło d z ie ż p ie sz o i k o n n o , u - z b ro jo n a n a p rę d c e w p ie rw sz ą le p sz ą b ro ń , tu i o w d z ie z a b ra n ą, łą c z y ła się z p o stę p u ją cy m c ią g le o d d z ia łe m . P o z w y c ięz k ie j b itw ie p o d B ia ło w iez k ą p u sz c z ą i L id ą , p a rty z a n c i id ą c d a le j w g łą b L itw y , z łą c z y li się n a re sz
c ie z o d d z ia łe m p u łk o w n ik a M a tu sz e w ic z a , z ło ż o n e g o z d w ó c h sz w a d ro n ó w ja zd y d o b rz e u z b ro jo n e j w d zieln e z a o p a trz o n y c h k o n ie , i m a łe j lic z b y c e ln y c h strz e lc ó w .
P rz y o d d z ia le ty m z n a jd o w a ł się S te fan B u g a j, z m ien io n y d o n ie p o z n a n ia , z a ro śn ię ty ja k sa p er, o p a lo n y ja k c y g a n , a le z m in ą w o ja c k ą , p e łn ą d z ie ln o śc i i o d w a g i, z d ró w p rz y te m w id o c z n ie ja k ry b a , b o m u o b a p o lic z k i p o d o c z a m i p o ły sk iw a ły n ib y c h le b św ie ż o w y ję ty z p ie
c a . O Ja n k u p o m im o n a jtro sk liw sz y c h b a d a ń n ik t n ie m ó g ł d a ć n a jm n ie jsz e g o o b ja śn ie n ia ; je d e n ty lk o z p o w sta ń c ó w o św ia d c z y ł, iż sły sz a ł, ja k o b y ja k iś a k a d e m ik w a rsz a w sk i m ia ł p o le d z w u ta rc z c e , ale n a z w isk a z u p e łn ie z a p o m n ia ł. Z d a w a ło m u się ty lk o , ż e p o le g łe g o n a z y w a n o S tru m isz e m lu b p o d o b nie, rę c z y ć je d n a k n ie m ó g ł z a to .
W ia d o m o ść ta n ie z m ie rn ie S tefa n a z m a rtw iła . O d ro z łąc z e n ia się z so b ą w A u g u sto w sk ie m ju ż się n ie w i
d zieli, a n a w e t n ie p isy w a li d o sieb ie, ż e b y n ie w y d a ć m ie jsc a p o b y tu . N ie tra c ił p rz e c ie n a d z ie i, z w y k le n ie o p u sz c z a ją c e j lu d zi d o o statn ie j ch w ili, n ie d a ją c e j n a w e t d łu g o p o g o d z ić się z rz e c z y w isto śc ią , c h o ć b y sp ra w d z o n ą w ła sn e m i o c z a m i. A le n ie ste ty ! n ie p e w n o ść ta d łu g o n ie trw a ła . K ie d y b o w iem k o rp u sik C h ła p o w sk ie g o z a trz y m a ł się w je d n y m z m a ją tk ó w b ia lo w ie z k ie j p u sz c z y ta k d la w y p o c z y n k u , ja k i o rg a n iz o w an ia p rz y b y w a ją c y c h c ią g le p o w sta ń c ó w , p o m ię d z y in n em i n a d c ią g n ą ł ta k ż e o d d z ia ł a k a d e m ik ó w w ileń sk ic h .
(C iąg d a lszy n astąp i).
