1
SPIS ZAWARTOŚCI
TECZKI . U . X. V. frii
*/r * * * * fi*VW ą/ O/tyi ,
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora ■--- I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora ---- II. Materiały uzupełniające relację
jjj $ '
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora -__
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r . ---- - III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) __
III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 ---- IIL/5. Inne ... ---
IV. Korespondencja
V. Nazwiskowe karty informacyjne VI. Fotografie
2
3
W I , . . f c l t99ł
W p ł y n ę ł o d m o - _____________
L.dz. / <y^~- Ąjojfy
G r u c z a F r a n c i s z e k , p s e u d . : Gowit, G o v i j t , Wo ltó rk ,
Barnijm, K l e j n o c z , F.Yenda, F r . F l e s , K or de ck i; k r y p t . G . /1911-1995/
tłumacz, kapelan TOW " G r y f Fom ors ki".
Urodzony 19 XI 1911 r . w P o m ie ć z y ń s k i e j Hucie /pow.Kartuzy/
w r o d z i n i e r o l n i k a Jana i Marty z F l i s i k o w s k i c h . U c zy ł s i ę w gim
nazjum w W e j h e r o w i e , g d z i e w 1933 r . uz ysk ał świadectwo d o j r z a ł o ś c i . Fo studiach f i l o z o f i c z n o - t e o l o g i c z n y c h w Seminarium Duchownym w P e l p l i n i e , otrzymał 4- VI 1939 r . ś wię cen ia k ap ła ń s k i e .
Był wikariuszem w l i g n o w a c h , p ó ź n i e j w P i e c a c h . Aresztowany 18 X 1939 r . p r z e z g e s t a p o , uw i ę z i o n y z o s t a ł jako za kł ad ni k w syna
godze w S t a r o g a r d z i e . P r z y d z i e l o n o go do "Arbeitskommanda" , o c z y s z c z a ł stawy w parku,pracował w r z e ź n i . Po z w o ln i e n i u 22 X I I 1939 r . pracował w p a r a f i i G o w id li n o . Od 194-2 r . p r o w a d z i ł je d n o c z e ś n i e d z i a ł a l n o ś ć podziemną jako kapelan "Gr yfa Pomorskiego"na powiat Kartuzy i Wejherowo. Używał p s . " K o r d e c k i ” . Do o r g a n i z a c j i zwerbo- wał Frunon Bigus p s . " G r y f " . Aresztowany 21 VI 1944 r . , w i ę z i o n y był CC w K a rt uz a ch ,n a s tę pn ie w o b o z i e koncentracyjnym S t u t t h o f , g d z i e z numerem 3708 3 prze'bywał aż do l i k w i d a c j i obozu. Podczas tz w . "m a r -
szu ś m i e r c i " na znanych sobie kaszubskich te r e n a c h u c i e k ł z kolum
ny wi ęźn iów /3o I 194-5/ i p r z e z pewien c za s s i ę ukrywał. Po wyzwo
l e n i u z o s t a ł inkardynowany do d i e c e z j i g d a ń s k i e j i ot rzy ma ł stano
wisko w i k ar iu s z a w Gdańsku-Oliwie. A d m i n i s t r a t o r a p o s t o l s k i An - d r z e j Wronka p o w i e r z y ł mu 1 XI 1946 r . zarząd nowo ut worz one j p a ra f i i JNajśw.Serca Pana Jezusa w S o p o c i e . Zadbał o k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y utworzony z k a p l i c y c m e n t ar n e j , k t ó r y rozbudował; p o w i ę k s z y ł i p r z e -
budował p l e b a n i ę . W 1947 r . dyrektorem Sopockiego Okręgu " C a r i t a s " , w 1958 r . wszedł do grona Kolegium Konsultorów, w 1959 r . z o s t a ł przewodniczącym K o m i s j i d/s Śpiewu K o ś c i e l n e g o i Muzyki S a k r a l n e j . W l a t a c h 196o- 78 p e ł n i ł obow iązki dziekana Gdańsk I I I . W 1961 o t r z y mał godność p r a ł a t a p a p i e s k i e g o . P u b l i k o w a ł k r ó t k i e a r t y k u ł y w c z a -
4
sopismach " Z r z e s z K as z£ bs k ó", " B i u l e t y n i e Z r z e s z e n i a Kaszubsko - Pomor skie go" i i n . , k t ó r e pod pisywał pseudonimem. Zapoczątkował w y g ł a s z a n i e kazań po kaszubsku.Wielkim dokonaniem życiowym ks.G.
b y ł o jo rzetłu maczen ie c z t e r e c h E w a n g e l i i na j ę z y k ka sz ubs ki.
Po p r z e j ś c i u na emeryturę /1983/ nadal s ł u ż y ł parafianom.
Zmarł w >Sopocie 22 IV 1993 r .
Słownik p o l s k i c h t e o l o g ó w k a t o l i c k i c h , t . 8 .Warszawa 1993 s.199 / b i b l i o g r . / ; Ciechanowski K . ,Duszpasterstwo i^rmii "Pomorze w 1939 r . o r a z u d z i a ł k s i ę ż y w ruchu oporu na Pomorzu w l a t a c h
o ku p ac ji h i t l e r o w s k i e j . " U n i v e r s i t a s Gedanensis" R .2:199o nr 4 s .^ 7 ; P i a s t o w s k i £ . , U d z i a ł k s i ę ż y d i e c e z j i c h e ł m i ń s k i e j w ruchu oporu podczas I I wojny ś w ia to w ej / E ej e n cj a g d a ń s ka / .L u bl in 1989 S . 9 5 - P 6 /msp. w E i b l i o t e c e WSD w P e l p l i n i e / ; "I-ie s . P i e c . Gdańskie 37:1993 nr 7/9 s . 76-77; "Gwiazda Morza" 1993 nr 9 s . 1 o , f o t .
5
6
G rucza F ran ciszek ps. „K o rd eck i” (1911-1993) tłum acz n a dialekt kaszubski, k apelan TOW „G ry f P om orski” Obw. K artuzy i W ejherowo.
U rodzony 19 X I 1911 r. w Pom ieczyńskiej H ucie, pow. K artuzy; syn ro lnika Ja n a i M arty z d. Flisikow skiej. U cz y ł się w gim nazjum w W ejherow ie, gdzie w 1933 r. u z y skał św iadectw o dojrzałości. Po studiach filozoficzno-teologicznych w Sem inarium D u
chow nym w P elplinie otrzym ał 4 V I 1939 r. św ięcenia kapłańskie.
ÓL/o <-f. jŁ>v o m . jp oiw\ . j o ffi/yyią
pew ien czas się ukryw ał. W 1945 r. został inkardynow any do diecezji gdańskiej i o trzy
m ał stanow isko w ikariusza w G dańsku-O liw ie. O d 1 XI 1946 r. zarządzał now o u tw o rz o n ą p a ra fią Najśw. S erca P ana Jezusa w Sopocie. R ozbudow ał kościół parafialny utw orzony z kaplicy cm entarnej. W 1947 r. był dyrektorem Sopockiego O kręgu „C ari
tas” , w 1958 r. w szedł do g rona K olegium K onsultorów , w 1959 r. został przew odniczą
cym kom isji d/s Ś piew u K ościelnego i M uzyki Sakralnej. W latach 1960-1978 pełnił obow iązki dziekana G dańsk III. W 1961 r. otrzym ał godność prałata papieskiego. P u blikow ał krótkie artykuły w czasopism ach „Zrzesz K aszebsko” , „B iuletynie Z rzeszenia K aszubsko-P om orskiego” i in., które podpisyw ał pseudonim em . Z apoczątkow ał w y
głaszanie kazań po kaszubsku. W ielkim dokonaniem życiow ym ks. G raczy było prze
tłum aczenie czterech E w angelii n a dialekt kaszubski. P o przejściu na em eryturę (1983) nadal służył parafianom . Z m arł 22 IV 1993 r. w Sopocie.
Słownik polskich teologów katolickich, t. 8, Warszawa 1995, s. 199 (bibliogr.); C i e c h a n o w s k i K., Duszpasterstwo Armii „Pomorze" w 1939 r. oraz udział księży w ruchu oporu na Pomorzu w latach okupacji hitlerowskiej. Universitas Gedanensis R. 2: 1990 nr 4, s. 47; P i a s t o w s k i S., Udział księży diecezji chełmińskiej w ruchu oporu podczas II wojny s'wiatowej (Rejencja gdańska). Lublin 1989, s. 95-96 (mps w Bibliotece WSD w Pelplinie); Miesięcznik Diecezji Gdańskiej 37: 1993 nr 7/9, s. 76-77; Gwiazda Morza 1993 nr 9, s. 10, fot.
Był w ikariuszem w Lignow cach Szlacheckich, później w Piecach. A resztow any 18 X 1939 r. przez gestapo, uw ięziony został ja k o zakładnik w synago
dze w Starogardzie. Przydzielony do „A rbeitskom - m ando” , oczyszczał staw y w parku, pracował w rzeź
ni. Po zw olnieniu 22 XII 1939 r. pracow ał w parafii G ow idlino. Z w erbow any przez Brunona B igusa ps.
„ G r y f ’ od 1942 r. pełnił funkcję kapelana „G ryfa Pom orskiego” n a pow. K artuzy i W ejherow o, u ży w ając ps. „K ordecki” . A resztow any 21 V I 1944 r., w ięziony b y ł w K artuzach, następnie w obozie ko n centracyjnym Stutthof, gdzie z num erem 37083 prze
b yw ał aż do likw idacji obozu. P odczas tzw. „m ar
szu śm ierci” uciekł 30 I 1945 r. na znanych sobie, k aszubskich terenach z kolum ny w ięźniów i przez
H en ryk M ross
7
8
9
)£ <vv % ) H / i
s
K s . G r a c z a F r a n c i s z e k - b y ł p r o b o s z c z e m w Gowi*
d l i n i e . A r e s z t o w a ń 4 . 5 . ł 9 4 3 r . w i ę z i o n y w S t u t t h c f i e . -
Ź r ó d ł o : K , C i e c h a n o w s k i obsada pers.TOW Gryf Pom. "Pomerania" - 1 9 7 7 / 5 .
