Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego oraz problemy związane z zapewnieniem jakości w świetle wymogów regulaminu znaku jakości SPBT „Dobry Beton”
COMPREHENSIVE CONTROL OF PRODUCTION PROCESS OF READY MIXED CONCRETE AND THE PROBLEMS CONNECTED WITH QUALITY ASSURANCE IN ACCORDANCE WITH THE REGULATIONS OF QUALITY
MARK SPBT „GOOD CONCRETE”
Streszczenie
Niniejszy referat przedstawia procedurę uzyskiwania „Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton”. Opisane zostały wymagania, jakie musi spełnić węzeł betoniarski starający się o przyznanie tego znaku. Ponadto porównano wymagania regulaminu przyznawania znaku Dobry Beton z wymaganiami normy PN-EN 206-1.
Abstract
This paper presents the recive procedure of quality mark SPBT “Good Concrete”. Below described requirements for ready mixed concrete plant applying for this mark. Moreover the requirements for the Regulation of Quality Mark Good Concrete have been compared with European Norm PN-EN 206-1.
Grzegorz Bajorek Marta Kiernia
dr inż. Grzegorz Bajorek – Centrum Technologiczne Budownictwa przy Politechnice Rzeszowskiej, Stowa- rzyszenie Producentów Betonu Towarowego w Polsce
mgr inż. Marta Kiernia – Centrum Technologiczne Budownictwa przy Politechnice Rzeszowskiej, Stowa- rzyszenie Producentów Betonu Towarowego w Polsce
Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego ...
Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego ...
3
1. Wprowadzenie
Po wieloletnich, żmudnych przygotowaniach – na drugie półrocze 2003 i początek roku 2004 przypadł okres pierwszej edycji Kampanii „Dobry Beton”, uwieńczonej uroczystą galą w Warszawie, w dniu 26 lutego 2004. Cykl weryfikacji wytwórni betonu, pretendujących do uzyskania znaku jakości, zbiegł się w czasie z przyswajaniem przez środowisko nowej, europejskiej normy do betonu, ogłoszonej ostatecznie w kraju – w czerwcu 2003 roku.
Znak Jakości „Dobry Beton” jest znakiem Stowarzyszenia Producentów Betonu Towarowego w Polsce i jest formą potwierdzenia kompetencji, a jednocześnie uznania wysokiego poziomu wytwórni betonu towarowego. Nie jest to znak wyłączny i we- wnętrzny Stowarzyszenia – może być nadawany zakładom niezrzeszonym. Formą ze- wnętrzną wyróżnienia jest „Certyfikat Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton” oraz pieczęć o zastrzeżonym wzorze (rys. 1), umożliwiająca stemplowanie dokumentów firmowych danej wytwórni.
Rys. 1. Symbol graficzny Znaku Jakości SPBT „DOBRY BETON”
Cel i rola znaku najlepiej zdefiniowane są we wstępnych punktach regulaminu przyznawania, tzn.:
„Znak Jakości SPBT – Dobry Beton” jest szczególnym wyróżnieniem dla wytwórni be- tonu towarowego, której odpowiedni stan usprzętowienia technicznego w połączeniu z praktyką fabrykacji, poziomem technologicznym i transportowym – zapewniają wspólnie warunki dostaw produktu, w określonej przez zamawiającego, ustabilizowanej jakości.
Uwzględnia on również troskę wytwórni o ochronę środowiska naturalnego”. Dla po- twierdzenia wdrożenia i stosowania tak określonych wymagań, wytwórnia musi poddać się specjalnej procedurze weryfikacyjnej.
2. Procedura uzyskiwania „Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton”
Na rys. 2 pokazano schemat postępowania w celu uzyskania „Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton”. Wnioskodawcą w procedurze jest wytwórnia betonu, która na podstawie ogólnie dostępnych informacji o ogłoszeniu naboru do kolejnej edycji Kampanii „Dobry Beton”, zgłasza swój udział poprzez złożenie wniosku do Zarządu SPBT o przyznanie znaku jakości na specjalnym formularzu akcesyjnym. Załącznikami do wniosku muszą być:
• zwięzła charakterystyka wytwórni,
• dokumentacja fotograficzna wytwórni,
• zakładowa lista oferowanych produktów,
• referencje od klientów z wyszczególnieniem zrealizowanych obiektów z udziałem własnego betonu towarowego,
• inne dokumenty zaświadczające o wysokim standardzie zakładu.
Grzegorz Bajorek, Marta Kiernia Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego ...
Rys. 2. Schemat procedury uzyskiwania „Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton”
4
Grzegorz Bajorek, Marta Kiernia Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego ...
5 Zarząd SPBT na swoim posiedzeniu rozpatruje wniosek i powiadamia wnioskodaw- cę o uruchomieniu procedury, przekazując mu regulamin, terminarz oraz cennik opłat.
Warunkiem kontynuacji dalszych czynności ze strony SPBT jest uregulowanie przez zainteresowanych – aktualnych w danej edycji opłat. Gdy jest to dopełnione, Komisja Jakości SPBT zleca przeprowadzenie auditu, którego dokonuje Inspektor. Inspektorem upoważnionym przez SPBT do kontroli wytwórni betonu towarowego może być specja- lista wywodzący się z ośrodka badawczo-laboratoryjnego, świadczącego usługi na rzecz sektora betonu towarowego.
Efektem kontroli wytwórni betonu jest opracowanie przez Inspektora odpowiedniej dokumentacji sprawozdawczej – może to być „Protokół wstępny z inspekcji” lub „Spra- wozdanie szczegółowe z inspekcji” (ewentualnie notatki z auditu, jeśli wytwórnia nie spełnia wymaganych kryteriów). Trafia ona z powrotem do Komisji Jakości SPBT, skąd po zweryfikowaniu i sformułowaniu „Protokołu zbiorczego”, wraz z określeniem propozycji oceny, trafia do rozpatrzenia przez Zarząd SPBT. Po zapoznaniu się z treścią dokumen- tacji, posiłkując się również innymi opiniami, Zarząd podejmuje decyzję o przyznaniu wyróżnienia lub o jego odmowie.
Decyzja o przyznaniu „Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton” przekazywana jest da- lej do Kapituły w formie nominacji. Kapitułę – jako niezależne ciało doradcze Zarządu – powołuje się każdorazowo z grona wybitnych przedstawicieli świata nauki, polityki, administracji państwowej czy samorządowej, a także – dyrekcji wiodących przedsiębiorstw wykonawstwa budowlanego. Swoim autorytetem niezależnego gremium – Kapituła za- twierdza lub odrzuca nominację Zarządu. W przypadku rozstrzygnięcia pozytywnego rekomenduje ona wytwórnię do wyróżnienia.
Samo wyróżnienie realizuje się poprzez wręczenie atrybutów „Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton” (certyfikatu i pieczęci) w trakcie uroczystej gali wieńczącej cykl kampanii.
„Znak Jakości SPBT – Dobry Beton” przyznawany jest na okres dwu lat. Prolongata wyróżnienia na następne lata wymaga uruchomienia odrębnej, nowej procedury kwali- fikacyjnej na podstawie nowo złożonego wniosku. W przypadku odmowy przyznania Znaku Jakości wnioskodawca ma prawo powtórzenia zgłoszenia, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach od daty odmowy, pod warunkiem usunięcia zakwestionowanych usterek czy mankamentów. Wiąże się to jednak z koniecznością uruchomienia osobnej, nowej procedury kwalifikacyjnej.
3. Inspekcja techniczna
Podstawowym elementem sprawdzenia kompetencji wytwórni betonu jest jej inspek- cja techniczna. Dokonuje jej upoważniony przez Zarząd SPBT Inspektor-Specjalista, w uzgodnionym z wnioskodawcą terminie. Wnioskodawca musi na czas auditu udostępnić inspektorowi do wglądu zakładową dokumentację technologiczno-produkcyjną. Przegląd tej dokumentacji oraz przegląd stanu urządzeń wytwórni jest podstawą do sporządzenia przez Inspektora raportu z auditu. Są to gotowe do wypełnienia formularze, stanowiące załączniki do „Regulaminu przyznawania Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton”. Jeśli in- spekcja odbywa się po raz pierwszy na węźle – powstaje „Protokół wstępny z inspekcji”, jeśli kolejny raz – „Sprawozdanie szczegółowe z inspekcji”. Oba te dokumenty zawierają ocenę wytwórni w zakresie następujących działów:
• personel węzła,
• sprawy techniczne i wyposażenie,
Grzegorz Bajorek, Marta Kiernia Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego ...
• surowce,
• produkcja i dostawa,
• ochrona środowiska,
przy czym „Sprawozdanie szczegółowe” zawiera jeszcze informacje o zmianach od czasu ostatniego badania nadzorującego.
Informacje o personelu mają dać odpowiedź, czy kadra wytwórni (w tym także osób współpracujących – kierowcy, operatorzy, obsługa punktu kontroli, itp.) jest odpowiednio kompetentna w stosunku do wypełnianych zadań (stanowisk), a także czy jest na bieżąco doszkalana.
Informacje o sprawach technicznych i wyposażeniu (w tym także wyposaże- niu punktu kontrolnego) mają wykazać, że wytwórnia jest w stanie wyprodukować w sposób nowoczesny beton o deklarowanych przez siebie właściwościach. Chodzi tu głównie o sposoby i możliwości ilościowe przechowywania kruszywa i cementu oraz dodatków i domieszek. Rozpoznaje się m.in. wiarygodność źródeł ich pochodzenia oraz potwierdzenie jakości – zgodnie z kryteriami dokumentów odniesienia (normy, deklaracje zgodności, itp.). Sprawdza się sposób dozowania oraz urzędowe potwierdzenia wzorco- wania urządzeń. W sferze zainteresowania leży również sposób mieszania składników betonu (rodzaj i pojemność mieszalnika) oraz sposób sterowania procesem wytwarzania (automatyczny, półautomatyczny, ręczny). Z istotą nowoczesnego sterowania łączą się bowiem możliwości monitorowania (np. poprzez opomiarowanie wilgotności kruszywa lub konsystencji zarobu) właściwości składników czy mieszanki betonowej, a w efekcie – możliwości wprowadzania korekt w dozowaniu składników. Podsumowaniem tego zakresu auditu jest stwierdzenie, czy oprzyrządowanie węzła generuje automatycznie raport z przebiegu procesu, czy też nie daje takiej możliwości.
W obrębie bloku nadzoru i porządkowania gospodarki surowcami w ramach pro- dukcji betonu oceniane są możliwości magazynowania różnego asortymentu materiałów (ilość kruszyw różnych frakcji i różnego pochodzenia, ilość rodzajów cementu, dodatków, domieszek) wraz z warunkami ich magazynowania (dla kruszyw – brak możliwości mieszania się, dla domieszek – ochrona przed ekstremalnymi temperaturami czy nie- kontrolowanymi wyciekami). Sposób oznakowania miejsc składowania musi zapobiegać pomyłkom przy rozładunku, bądź przy pobieraniu surowców do produkcji.
Kontrola produkcji i dostawy dotyczy sprawdzenia przygotowania węzła do wytwa- rzania i dostarczania betonów zgodnych z wymaganiami normowymi i sposobów doku- mentowania tych zgodności. Przeglądany jest więc zestaw oferowanych przez wytwórnię receptur (klas) betonu oraz wyników badania ich przydatności. Ponadto oceniany jest sposób nadzorowania produkcji i dostawy – możliwości i wyposażenie punktu kontroli oraz dokumentacja badawcza składników betonu i samego betonu. Sprawdzane jest także czy dowód dostawy zawiera minimum wymaganych danych.
Nowoczesny węzeł betoniarski musi być przyjazny środowisku naturalnemu. Zwraca się więc szczególną uwagę na szczelność procesu produkcyjnego (eliminacja emisji głównie pyłów do atmosfery), zagospodarowanie odpadów (recykling materiałów resztkowych i wód opadowych) oraz prawidłowe przechowywanie substancji mogących zagrażać śro- dowisku (materiały palne, domieszki). Sprawdzana jest szczelność obudowy mieszalnika i przenośników taśmowych, szczelność rękawa elastycznego wagi cementu i mieszalnika oraz wyposażenie silosów materiałów pylastych w filtry. W zakresie zagospodarowa- nia odpadów oceniany jest sposób zawracania do procesu produkcyjnego materiałów resztkowych z mycia urządzeń produkcyjnych czy płukania urządzeń transportowych, resztek lub zwrotów mieszanki betonowej oraz wody opadowej wyłapywanej z obszaru
6
Grzegorz Bajorek, Marta Kiernia Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego ...
7 węzła – głównie chodzi o instalację do recyklingu (urządzenie), zbiorniki retencyjne oraz sposób wyłapania i spływu wód opadowych. Sprawdzane są również warunki przecho- wywania materiałów palnych (paliw) i domieszek do betonu (minimalne temperatury przechowywania).
4. Kwalifikacja ostateczna
Raporty Inspektora z przeprowadzonej inspekcji technicznej są podstawą dla Komisji Znaku Jakości SPBT do opracowania końcowego „Protokołu zbiorczego”, w którym punktowane jest spełnienie wszystkich wymagań dla wytwórni betonu towarowego, według następującego schematu:
A. Zestawienie zbiorcze w poszczególnych kategoriach
K a t e g o r i a O c e n a
Personel zakładu produkcyjnego ...
Surowce ...
Produkcja i dostawa ...
Badania ...
Ochrona środowiska ...
...
...
...
...
...
Ł ą c z n i e :
B. Sprawdzenie kryteriów dyskwalifikujących
tak nie
1. personel wytwórni posiada kwalifikacje sprzyjające dotrzymywa- niu reżimów technologicznych produkcji, transportu i wbudowywa- nia mieszanki betonowej ...
2. wytwórnia dysponuje wyposażeniem technicznym, niezbędnym do produkcji betonu towarowego na skalę przemysłową ...
3. urządzenia techniczne utrzymywane są w stanie sprzyjającym ciągłości produkcji i stabilizacji jakości mieszanki betonowej w ciągu całej dostawy ...
4. wytwórnia korzysta wyłącznie z surowców udokumentowanego pochodzenia, ze świadectwami potwierdzającymi ich jakość ...
5. wytwórnia prowadzi niezbędną dokumentację zakłado- wą...
6. wytwórnia współpracuje stale z zewnętrzną jednostką laborato- ryjno-konsultingową w zakresie badań betonu ...
7. wytwórnia dysponuje procedurami utylizacji powracających resz- tek mieszanki betonowej ...
8. „Protokół z inspekcji” wypełniony został kompletnie, ujmując wszystkie pozycje w poszczególnych kategoriach ...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Podsumowaniem „Protokołu zbiorczego” jest klauzula końcowa, wnioskująca do Zarządu SPBT o przyznanie wyróżnienia bądź oddalenie wniosku. Pozytywna decyzja
Grzegorz Bajorek, Marta Kiernia Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego ...
Zarządu jest jednocześnie nominacją dla Kapituły, która – angażując swój autorytet – su- geruje rozstrzygnięcie o przyznaniu Certyfikatu (rys. 3).
Rys. 3. Forma „Certyfikatu Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton”
8
Grzegorz Bajorek, Marta Kiernia Kompleksowa kontrola procesu wytwarzania betonu towarowego ...
9
5. Podsumowanie
Przedstawione powyżej, a zawarte w „Regulaminie przyznawania Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton”, zasady kompleksowej kontroli procesu wytwarzania betonu towarowego, mają za zadanie potwierdzić spełnienie wymagań, związanych z zapewnieniem najwyższej jakości oferowanego przez wytwórnie produktu. Przeglądając te zasady i porównując je do wymogów aktualnej normy dotyczącej betonu PN-EN 206-1:2003 wyraźnie widać, że wdrożony według niej system kontroli produkcji praktycznie zapewnia spełnienie wymogów dla uzyskania „Certyfikatu Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton”.
Rozdział 9 tej normy – „Kontrola produkcji” wyraźnie narzuca konieczność wprowa- dzenia „(...) udokumentowanego systemu kontroli produkcji (księgi kontroli produkcji) (...)”, który obejmuje:
• odpowiedzialność, kompetencje oraz wzajemne relacje wszystkich pracowników, którzy kierują, wykonują i weryfikują prace dotyczące jakości betonu,
• dobór materiałów,
• projektowanie betonu,
• produkcję betonu,
• sprawdzenia i badania,
• wykorzystanie wyników badań dotyczących składników, mieszanki betonowej i betonu oraz sprzętu,
• kontrolę sprzętu stosowanego do transportu mieszanki betonowej,
• kontrolę zgodności.
Dla takiego zakresu określone są dość precyzyjnie wymogi dla personelu, sprzętu i urządzeń (dla magazynowania materiałów, urządzeń dozujących, betoniarek, sprzętu do badania), dozowania składników, mieszania mieszanki betonowej oraz procedur kontroli produkcji.
W rozdziale 7 – „Dostawa mieszanki betonowej” przedstawione są z kolei wymogi w zakresie wzajemnych relacji pomiędzy producentem betonu a wykonawcą oraz precyzyjne informacje co musi zawierać dowód dostawy.
Jedynym zagadnieniem nie poruszanym w PN-EN 206-1, a mocno akcentowanym w procedurze ubiegania się o „Znak Jakości SPBT – Dobry Beton” to aspekt ochrony śro- dowiska. Te problemy są jednak regulowane oddzielnymi przepisami i w zasadzie można stwierdzić, uogólniając, że węzeł nie spełniający wymogów określonych w „Regulaminie przyznawania Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton” nie uzyska pozwolenia na budowę i nie będzie dopuszczony do użytkowania. Tak więc węzły nowe, budowane w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych w zgodzie z ustawami: „Prawo budowlane” i „Prawo ochrony środowiska” spełniają wymogi „Regulaminu”.
Tak więc podsumowując zagadnienia problemów związanych ze spełnieniem wymo- gów „Regulaminu przyznawania Znaku Jakości SPBT – Dobry Beton” można powiedzieć, że nowe lub zmodernizowane w ostatnich latach węzły betoniarskie, na których wpro- wadzony jest udokumentowany system kontroli produkcji zgodny z PN-EN 206-1:2003 – są w pełni przygotowane do ubiegania się o wyróżnienie znakiem „Dobry Beton”.
