M I E S I Ę C Z N I K P O Ś W 1 Ç C O N Y
S P R A W O M
S Ł O W I A Ń S K I M
Rok II L IP IE C -S IE R P IE Ń 1947 Nr 7-8
\
J ' TV R E S Ć R. Maślane: O nowym ruchu słowiańskim
I. Miedwiediew: Ideowe podstawy nowego ruchu słowiańskiego H. Świątkowski: Ideologia współczesnego ruchu słowiańskiego S. Trojanowski: Zadania i organizacja pracy Komitetu Słowiań
skiego w Polsce i towarzystw przyjaźni polsko-słowiań- skiej
Rezolucja II Zjazdu Komitetu Słowiańskiego w Polsce Dokumenty II Plenum Kom itetu Ogólnosłowiańskiego
Odezwa Kom itetu Ogólnosłowiańskiego do inteligencji całego świata
Pisma prezydenta B. Bieruta i premiera J. Cyrankiewicza do 11 Plenum Komitetu O gól n osło w ia* ń sk i ego
Pisma preińiera J. Cyrankiewicza i Prezydium Komitetu Ogólno
słowiańskiego do premiera J. Dim itrova II. Batowski: W ielka rocznica
II Plenum Kom itetu Ogólnosłowiańskiego (informacje) Uroczystości wszechsłowiańskie na Dziewinie
Drobne wiadomości
ŻYCIE SŁOWIAŃSKIE. MIESIĘCZNIK POŚWIĘCONY SPRAWOM SŁOWIAŃSKIM.
Wydaje Prezydium Komitetu Słowiańskiego w Polsce, Warszawa, al. J. Stalina 24.
Redaktor: Henryk Batowski. Zastępca redaktora: Fryderyk Łęski. Sekretarz redakcji: Alina Szklarska. Kierownik administracji: Stanisława Blicharzówna.
Adres redakcji i administracji: Kraków, Basztowa 15, m. 5. Telefon 548-95.
Konto PKO administracji, Kraków IY-305. Przedpłata kwartalna: 85 zł.
<W ywiad udzielony przez prezesa Komitetu Ogólnosłowiańskiego,
•gen. o. Maslarica współpracownikowi Jugosłowiańskiej Agencji Praso- wej ianjug, ogłoszony w prasie jugosłowiańskiej z datą 16 lipca 1947).
W czym leży istota stosunków międzynarodowych między krajam i słowiańskimi, szczególniej w okresie powojennym?
Jak wiadomo, w okresie lal ostatnich, szczególniej po zakończeniu wojny, konsekwentnie rozwija się i wzmacnia przyjaźń i ścisła wspói- piaca między narodami słowiańskimi. Fakty i rzeczywistość potwier- dzają ze zawarcie umów i porozumień politycznych, gospodarczych kulturalnych między państwami słowiańskimi w okresie ostatnich trzech do czterech lat, nie stanowi zwykłego zjawiska danego okresu ani tez me jest czymś koniunkturalnym. Wszystkie te umowy i poro
zumienia są podyktowane przede wszystkim przez niezbędność utrw a
lenia pokoju powszechnego i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz wyrażają dążenie narodów słowiańskich do utrwalenia ich brater
skiego sojuszu w celu uniemożliwienia powtórzenia się agresji "nie
mieckiej w przyszłości. Przez to nie ulega wątpliwości fakt, iż istota dzisiejszych stosunków między narodami słowiańskimi leży w tym ze kraje i narody słowiańskie łączą swoje w ysiłki we wspólnej walce ludów na rzecz utrwalenia prawdziwego demokratycznego pokoju i na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego.
ii/c h a także pamiętać, ze istnieje jeszcze inna bardzo charakte
rystyczna cecha stosunków między krajam i słowiańskimi. Fakty i rze
czywistość stwierdzają tu, że stosunki między krajam i słowiańskimi
•opierają się na całkowitej równości i wzajemnym szacunku. Właśnie i zięki temu kraje i narody słowiańskie pomyślnie rozwiązują zagad
nienia powojennego rozwoju swoich państw ludowych i wzajemnej
bratniej pomocy. J J
Je nowe, prawdziwie demokratyczne stosunki między krajami słowiańskimi, jak i ich jedność i przyjaźń, która się coraz bardziej utrwala, me podobają się reakcji imperialistycznej, która pragnęłaby, aby lak jak dawniej, nie było jedności między narodami słowiańskimi
•i aby mogła tym narodom dyktować swoją zbrodniczą wolę i narzu
cać im swoją hegemonię. Oto dlaczego reakcja międzynarodowa, jak i pewna część prasy angloamerykańskiej posługują się ulubioną bro
nią faszyzmu •— oszczerstwem i prowokacją, by przekonać narody
■świata, iż Słowianie rzekomo tworzą jakiś «blok słowiański» i że jakoby zagrażają sprawie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.
Ale, nie ulega najmniejszej wątpliwości, że wszystkie miłujące wolność narody świata znają istotny sens'tego faszystowskiego oszczer-
-Życie Słow ińskie 7—8
pozbawić, narody słowiańskie owoców ich zwycięstwa nad faszyzmem i reakcję.
W czym leży istota nowego ruchu słowiańskiego i czym różni się on od ruchów słowiańskich w przeszłości?
Nowy ruch słowiański różni się zasadniczo od wszystkich ruchów słowiańskich istniejących w przeszłości. Istota nowego ruchu słowiań
skiego leży przede wszystkim w tym, że jest on ruchem pokojowym, antyfaszystowskim i głęboko demokratycznym, tj. prawdziwym ruchem ludowym, łączęcym m iliony Słowian w krajach słowiańskich i innych.
Również w przeszłości występowali w Słowiańszczyźnie postę
powi w ybitni działacze społeczni, którzy wzywali narody słowiańskie do przyjaźni i jedności. Tymczasem, znaną jest rzeczą, iż narody sło
wiańskie nie m iały wówczas warunków niezbędnych do tego, by mogły urzeczywistnić te piękne ideały wielkich myślicieli słowiańskich, po
nieważ rządzące w państwach słowiańskich czynniki starały się swoim inteiesom kastowym podporządkować dążenia ludów do przyjaźni wza
jemnej i współpracy. Dziś, gdy narody słowiańskie stały 'się panami swoich losów i gdy otrzymały istotną możność udziału w rozbudowie i rządzeniu swoich własnych państw ludowych, gdy w państwach sło
wiańskich zostały odsunięte od steru antyludowe i reakcyjne k lik i — Właśnie teraz niepowstrzymanie rozwija się i utrwala przyjaźń i ści
sła współpraca narodów słowiańskich.
Istota nowego ruchu słowiańskiego leży również w tym, że narody słowiańskie, przekonawszy się o żywotnej potrzebie swojej jed
ności, przypieczętowanej w okresie ostatniej wojny przeciw najwięk
szemu wrogowi całej Słowiańszczyzny — niemieckiemu faszyzmowi, dziś utrw alają przyjaźń zrodzoną ze wspólnie przelanej krwi.
Narody słowiańskie kroczą w pierwszym szeregu walczących o roz
wój prawdziwej demokracji, o wolność i niezawisłość wszystkich w iel
kich i małych narodów, zdecydowanie walczą o wytępienie resztek, faszyzmu i przeciw nowym pretendentom do nadwładzy nad światem, którzy pod pretekstem «pomocy» pragną wykorzystać. niedolę wyzwo
lonych ludów i złamać ich wolę bronienia swojej niezawisłości naro
dowej i suwerenności państwowej.
Jakie są wyniki i uchwały I I Plenum Komitetu Ogólnosłowiań- skiego?
W yn iki ostatniego Plenum Ogólnosłowiańskiego wskazują, że we- wszystkich krajach słowiańskich pogłębia się praca narodowych Ko
mitetów Słowiańskich i że one organizują swą pracę wspólnie z towa
rzystwami przyjaźni między poszczególnymi krajam i słowiańskimi.
1 len urn również ujawniło, że szerokie koła społeczeństwa we wszyst
kich krajach słowiańskich aktywnie udzielają poparcia dla sprawy u li walenia pokoju powszechnego i bezpieczeństwa międzynarodowego.
Członkowie Plenum podkreślili, że narody słowiańskie dają innym na-
“ T ? nrzykład prz^ azne?° rozwiązywania zagadnień ścisłej Twz kmnc«(> , !UK,Cy WZajemneJ na p o sta w ie równouprawnienia i wzajemnego poszanowania.
11 Plenum Komitetu Ogólnosłowiańskiego powzięło doniosłe uchwały o zwołaniu kongresu uczonych słowianoznawców, który od
będzie się z koncern r. 1947 w Moskwie, oraz o zwołaniu II zwyczajnego Zjazdu Słowiańskiego w Pradze w II połowie r. 1948. Plenum'uchwa
liło apel Komitetu Ogólnosłowiańskiego do inteligencji całego świata wzywający do piowadzenia zdecydowanej w alki przeciw prowokatorom nowej wojny i do demaskowania intryg reakcji międzynarodowej, pró
bki ccj narzucie narodoin świata panowanie ea ratki m o n m i i ,_ ~ . , ...J O *v-^*^j* m iY U iyjiciiuuU W ei, 1)10-
jącej narzucie narodonj świata panowanie garstki monopolistów.
ik \ I lenum udzielając jednogłośnie poparcia dla dążeń ludności
I I n n. T t iy f O i» 1 O n r /"V I--- 1
Uczestnicy
lionn ń r i o ączcnia Z ojczystym krajem - Federacyjną Ludowa w Śnr Wie S ł n ^ t k - ’ * w ie .lk im entuzjazmem uchw alili rezolucję
w sprawie słoweńskiej Karyntn. JV
Plenum wybrało również delegata Związku Radzieckiego Miedwie- diewa na sekretarza generalnego Komitetu Ogólnosłowiańskiego, przy
kT 0Węa () 8-° w1skład Komitetu; również kooptowany został pre
zes Komitetu Słowiańskiego w Polsce, Barcikowski.
Jakie zadania stoją teraz przed Komitetem Ogólnoslowiańskim?
Podstawowym zadaniem Komitetu Ogólnosłowiańskiego zostaje i nu przyszłość wszechstronne wspomaganie i utrwalanie przyjaźni mie
dzy narodami słowiańskimi i rozwoju ścisłych przyjacielskich stosun
ków między narodami słowiańskimi a wszystkimi m iłującym i pokój narodami świata. Jednym z najważniejszych zadań Komitetu Ogólno- słowianskiego, wraz z narodowymi Komitetami Słowiańskimi, jest rów- n tz popularyzowanie sukcesów narodów słowiańskich na polu rozbu
dowy nowej demokracji ludowej, co posiada olbrzymie znaczenie dla sprawy utrwalenia pokoju powszechnego i rozwoju demokracji w ca- ne m ^ i e 16!, tyf WZ8lędem p e p in a rola przypada demokratycz- kach narodów 5 jest.Paw«Łana do rozpowszechniania prawdy o w ysił-
¡ 'l- , , , słowiańskich i o powojennym politycznym, gospodarczym' i kułtuialnym rozwoju republik słowiańskich, oraz do demaskowania wszystkich oszczerców, którzy w świecie rozpowszechniają nieufność w stosunku do narodow słowiańskich — tvch, które wespół ze Zw ią
zkiem Radzieckim znajdują się w awangardzie walczących o pokój i przyjazn między wszystkimi narodami świata. Komitet Ogólnosło- wianski przewiduje, że w październiku 1947*r. winna zebrać się konfe
rencja dziennikarzy krajów słowiańskich. Konferencja ta winna odbyć się w celu ułatwienia dziennikom, czasopismom i rozgłośniom radio
wym krajów słowiańskich przedstawiania osiągnięć narodów słowiań
skich w powojennym rozwoju ich demokratycznych państw, jak i dla dopomagania wszystkim pracującym w prasie w przedstawianiu aklual- nych zagadnień i ideowej treści nowego ruchu słowiańskiego.
(«Politika», Belgrad, nr 12664).
IDEOWE PODSTAWY NOWEGO RUCHU SŁOWIAŃSKIEGO
Nowy ruch słowiański powstał w czasie drugiej wojny światowej w okresie w alki narodów słowiańskich przeciw wspólnemu wrogowi — n iemiecko- faszys towskim naj eźdźcotn.
Tradycje przyjaźni słowiańskiej były zawsze drogie narodom sło
wiańskim. Jednakże, ja k wiadomo, idea przyjaźni i współpracy słowiań
skiej była wykorzystywana w przeszłości przez koła rządzące w krajach słowiańskich nie w interesie n a-r o d ó w lecz jako narzędzie egoistycz
nej p o lityki czynników kierujących.
W innych warunkach powstawał nowy ruch słowiański. Szlache
tne tradycje przyjaźni słowiańskiej, przyjaźni podyktowanej istotnymi interesami wszystkich narodów słowiańskich, odrodziły się ¡zi nową siłą w owym czasie, kiedy ,przed Słowianami stanęło zadanie zjednoczenia swoich wysiłków we wspólnej walce w obliczu śmiertelnego niebezpie
czeństwa, które niósł z sobą krwawy faszyzm.
Przypominamy, że uczestnicy pierwszego Wiecu Wszechsłowiań- skiego w Moskwie w sierpniu 1941 roku w swojej odezwie do Słowian jasno i ściśle określili cele i demokratyczne podstawy nowego ruchu słowiańskiego. W odezwie tej mówiono: «My łączymy się jako równi z równymi... Mamy jedno wszechogarniające gorące dążenie — by na
rody słowiańskie i wszystkie inne spokojnie i swobodnie rozw ijały się w ramach swej państwowości.
Odrzucamy s t a n o w c z o i z d e c y d o w a n i e s a m ą n a w e t i d e ę p a n s l a w i z m u, jako kierunku na wskroś reakcyjnego, zasad
niczo wrogiego wzniosłym zasadom równości narodów i narodowego rozwoju wszystkich państw...».
W okresie tym dla narodów słowiańskich Związku Radzieckiego — Rosjan, Ukraińców i Białorusinów — ruch słowiański był wyrazem ich niezłomnej woli zwycięstwa nad faszystowskimi ciemiężycielami, ich gorącego dążenia do okazania braterskiej pomocy innym uciemiężonym narodom słowiańskim. W dążeniu tym słowiańskie narody Związku Radzieckiego opierały się na braterskiej jedności wszystkich narodów radzieckich oraz na potędze państwa radzieckiego.
W Jugosławii, Polsce, Czechosłowacji i Bułgarii nowy ruch sło
wiański w samym okresie jego tworzenia się okazał się ruchem głęboko ludowym, ruchem odzwierciedlającym istotę ich narodowo-oswobodzi- cielskiej w alki przeciw faszystowskim ciemiężycielom, przeciw wszyst
kim zdrajcom i reakcjonistom. W tych krajach słowiańskich hasło bo
jowej jedności narodów słowiańskich i zadania nowego ruchu słowiań
skiego były w ten sposób nierozerwalnie związane z walką narodów o zwycięstwo demokracji i przeciw wewnętrznym klikym reakcyjnym.
W tych warunkach nowy ruch słowiański rozw ijał się i krzepł jako ruch głęboko ludowy, jako ruch prawdziwie antyfaszystowski i de
mokratyczny. Ruch ten zjednoczył w swych szeregach wszystkie na-
A)dy słowiańskie, wszystkie prawdziwie patriotyczne i demokratyczne elementy. Wobec całej postępowej ludzkości uczestnicy i aktywni dzia
łacze nowego ruchu słowiańskiego określili swój cel .-' rozgromienie 'fa- - zyzrnu i walka za oswobodzenie, niezawisłość i suwerenność państwo- klóre°n1p T Prawdziwie demokratyczny rozwój narodów słowiańskich k .ie nie chciały powrotu do władzy w ich krajach dawnych k lik reak - cyjnych, zaprzedających narodowe interesy państw słowiańskich
_ Zwycięskie zakończenie wojny potwierdziło narodom słowiańskim życiowe znaczenie ich jedności i przyjaźni. Zwycięstwo i L fa Z im e m i odsunięcie od władzy w Jugosławii, Polsce, Czechosłowacji i Bułgarii k lik reakcyjnych otworzyły dla narodów słowiańskich realna możliwość dalszego postępowego i demokratycznego rozwoju. Historia potwierdza ze po zakończeniu wojny w tych krajach szybko rozwija się i krzepnfe
wa postępowa demokracja — demokracja ludowa. Stało się to mo- zl.we dlatego, ze narody słowiańskie otrzymały potężną pomo^ ze strony Związku Radzieckiego, który dopomógł im odzyskać swobodę' i niezawi-
^ oso a także dlatego, ze oswobodzone narody słowiańskie po raz pier
wszy w swojej histerii uzyskały realne prawo, aby być panem swego losu i losu swych, ludowych państw. W ten sposób'bojowa jedność i przyjazn mihijącyćh wolność narodów słowiańskich wydała swoje PokH / Uł!k Jf k l0 .P^wierdza doświadczenie w rozwoju Jugosławii,
ilski, Czechosłowacji i Bułgarii, m o ż l i w o ś ć zwycięstwa demokra c ji w tych krajach trwale przeobraża się w r z e c z y w i s t o ś ć
Doświadczenie powojennej współpracy i braterskiej przyjaźni na
rodów słowiańskich dowodnie świadczy o tym, że nowy ruch Słowiań
ski nie tylko nie osłabł lecz nadal szybko rozwija się i krzepnie. Oka- zując się w istocie ruchem prawdziwie l u d o w y m , głęboko d e m o - i a t y c z n y m , nowy ruch słowiański rozwija się obecnie jako ruch o utrwalenie ’ i ^ r o ™ ? ^ n" ll0n>.'. S,owian na całym świecie dla w alki wego i demokratyeraego p o k o ju ^ 1' ° SlW° rZenie łn w ,h * sP ^w ie d ]i- Nowy ruch słowiański w warunkach powojennych wyraża n a i- d o w e T is n d m a ( J mniC nar0dÓW sl°wiańskich do takiej rniędzynaro- D r a w ktora, we wszystkich przejawach opierałaby 'się na ach ne n c V r ° k r a t y C Z n y c h o s a d a c h - na zlsa- 3 P e } n e go r ó w n o u p r a w n i e n i a dużych i małych państw w z a j e m n y m p o s z a n o w a n i u swobody i państwowej ' ■ r nosc.1 <azdcgo narodu. Zasady te znalazły żywe odzwierciedlę- we wzajemnych stosunkach między narodami słowiańskimi, które oaie rozw ijają się i, krzepną w czasach obecnych. N ikt nie może za
przeczyc oczywistemu faktowi, że te wzajemne stosunki między naro- ann słowiańskimi stają się znakomitym p r z y k ł a d e m tych n o w y c n, prawdziwie równoprawnych i szczerych wzajemnych stosun-
mw, które okazują się najlepszą gwarancją utrwalenia pokoju i przv- jazm między narodami i które dostatecznie jasno wykazują istnienie r e a l n y c h m o ż l i w o ś c i d l a u c z c i w e j w s p ó ł p r a c y m i ę d z y n a r o d o w e j na całym świecie.
Nowy ruch słowiański nierozerwalnie jest związany z różnorodni
działalnością narodów słowiańskich na polu politycznego, gospodar
czego i kulturalnego rozwoju i rozkwitu państw słowiańskich. Osiąg
nięcia narodów Związku Radzieckiego w budowie i utrwalaniu wzoro
wego państwa socjalistycznego, powstanie nowych ludowych republik Jugosławii i Bułgarii, szybka odbudowa i rozwój gospodarki w krajach słowiańskich (co było możliwe.dzięki głębokim politycznym i socjalno- ekonomicznym przeobrażeniom i zastosowaniu planowych prac w roz
woju gospodarczym tych krajów) — wszystko to staje się widoczną ilustracją tych postępowych, demokratycznych osiągnięć, które uzyskały narody krajów słowiańskich w swej walce o utrwalenie i rozwój de
mokracji w całym świecie, oraz w walce za postępowe, głęboko ludz
kie dobra postępowej ludzkości. r , . . Igor Mwdmediew
Odpowiedzialny Sekretarz Komitetu Ogólnosłowiańskiego
IDEOLOGIA WSPÓŁCZESNEGO RUCHU SŁOWIAŃSKIEGO
1. W s t ę p .
Jakkolwiek pewna świadomość wspólnoty narodów słowiańskich istniała już od chw ili wystąpienia Słowian na arenę dziejową, to jed
nak ruch słowiański jako taki, i jego ideologia zaczęły krystalizować się dopiero na początku X IX wieku. Pod wpływem wolnościowych idei rewolucji francuskiej ożywiła się wyzwoleńcza walka narodów słowiań
skich przeciwko uciskającym je rządom absolutyzmu. Walka ta prowa
dzona była pod określonymi hasłami, będącymi wyrazem ducha epoki.
Ideologia ruchu słowiańskiego przejawia się najbardziej konkret
nie w uchwałach kongresów i zjazdów słowiańskich.
Pierwszy kongres słowiański w Pradze, odbyty na wiosnę 1848 r.
jak gdyby ucieleśnia charakter tego okresu ruchu słowiańskiego. Był to okres dla Europy bogaty w wydarzenia. We Frankfurcie zwołany został sejm niemiecki, mający uchwalić stworzenie wielkich zjednoczonych Niemiec. Zupełnie wyraźnie wysunięty program pangermanizmu groził pochłonięciem mniejszych narodów słowiańskich. Kongres słowiański, który ściągnął powszechną na siebie uwagę, był pierwszą odpowiedzią Słowian na gotujący się nowy atak germański.
Przemówienia kongresowe, a głównie orędzie programowe kon
gresu — manifest — zajmują poczesne miejsce w pomnikach słowiań
skiego ruchui wyzwoleńczego. Każdy wiersz manifestu tchnie szacun
kiem dla spraw wszystkich narodów. W tym znaczeniu manifest sta
nowi .przeciwieństwo w stosunku do niemieckich mów szowinistycz
ni Referat wygłoszony na Tl Zjeździe Komitetu Słowiańskiego w Polsce
W dniu 1 czerwca 1947 r. w Waćszawie.
« ie W ły n i Samym czasie g ^ m ia ly z trybuny sejmu frankfur-
«My, Słowianie - głosił manifest - wyrzekamy się i odczuwamy odrazę do wszelkiego panowania, opartego na prawie silniejszego, dla ktorego-prawo jest tylko jakimś przydatkiem; odrzucamy wszelkie przv- wi eje i prerogatywy, jak również wszelkie różnice polityczne S poszczególnymi klasami, zadamy równości wobec prawa dla wszystkich bez wyjątku orąz równych praw i obowiązków dla wszystkich» ' (n . twierdzenie głosił manifest, że ruch jedności słowiańskiej jakoby grozi zgubą cywilizacji europejskiej ild., jest całkowicie kłamliwe Naj
ważniejsze magiczne słowo, które jest «zdolne rozwiać to fałszywe w i
dzenie», mówią autorzy manifestu — «to sprawiedliwość». Manifest
S iu
T S ć l * f g a t e ? SUnkU d° “ ,ei. S low iolisz“ >'z» y i w sto- Drugi kongres słowiański zwołany został do Moskwy w r. 1867 wvkm -Iv ^ ! l :,C? ’n n i'r- C^,rSk.ej R° s j!’ P,roPagujące panslawizm celem Wpkiu-yslania tej idei dla imperialistycznych celów caratu. Kongres odbył się bez udziału Polaków. Nie przyczynił się leż on do pogodzenia Słowian; odwrotnie — wzbudził on nieufność Czechów, Słowaków a nawet Serbów i Bułgarów do narzucanej przez Rosję carską «opieki»!v /ja z d słowiański w Pradze w r. 1908, organizowany przez dr Kra- mara, pod kątem widzenia nacjonalisty.czno-buirżuazyjnego neoslawi- zmu konkretnego wyniku nie osiągnął, podobnie ja k'zja zd słowiański w Sol 11 w r. 1910, który zresztą me był ogólnosłowiańskim,’ gdyż bra
kło na mm ¡znów Polaków (ponieważ wybrana uprzednio komisja pol
sko-rosyjska me mogła dojść do konkretnych wyników).
Jak widzimy, główną przeszkodą w porozumieniu między Słowia
nami był carat, ktwego istnienie stanowiło nie dająca się usunąć prze
szkodę w doprowadzeniu do zgody polsko-rosyjskiej. 1
• , M/elkm dziejowe znaczenie w wyzwoleńczej walce narodów sło
wiańskich m iały wydarzenia 1917-1918 r„ które rozwinęły sie pod wp ywem W ielkiej Rosyjskiej Rewolucji Październikowej 1917 r.
Ypływ wolnościowy Wielkiej Październikowej Rewolucji socja
listycznej na ludy Europy Środkowej i Półwyspu Bałkańskiego opierał się w pierwszym rzędzie na wielkiej sile zasad sprawiedliwości społecz- ej i iownosci narodow, które były wypisane na sztandarach walczą
cych narodow Rosji.
, i P-° " i r f i0 p rzez państwa słowiańskie w latach 1939—1941 niepod- eg ości, zdobytej po pierwszej wojnie światowej — wobec groźnego nie- ńezpieczeństwa germańskiego, atakującego z kolei ZSRR — odbyły1 się wiece ogólnosłowiańskie w Moskwie w sierpniu 1941 r., w kwietniu l • \ c ,1 w. maj u 1943 r., w których wzięli udział przedstawiciele wszyst
kich Słowian, znajdujących się za granicą. Ustami znakomitego pisarza rosyjskiego Aleksego Tołstoja zostały wówczas wysunięte hasła zupeł
nie rożne od dotychczasowych, od panslawizmu i panrusycyzmu. Sekre
tarz Komitetu Wszech słowiański ego Włodzimierz Osminin, pisał o nich przed I I I wiecem,: «Lenin i Stalin stale walczyli przeciw wielkorosyj- s kie mu szowinizmowi. W alczyli oni o równouprawnienie i prawo sta-
nowienia o sobie wszystkich narodów. Hasło jedności wszystkich na
rodów słowiańskich, proklamowane na I i II wiecu w s zech s ło w i a ńsk i nx jest wołaniem o skoncentrowanie wszystkich sił słowiańskich w walce przeciw hitleryzmowi». W manifeście I wiecu czytamy: «Jednoczymy się jak równi z równymi. Mamy jeden cel: aby narody słowiańskie — ja k i inne narody — mogły rozwijać się w pokoju i wolności we w ła
snych państwach. Zdecydowanie odrzucamy myśl panslawizmu jako- sprzeczną z wysokimi ideałami równouprawnienia narodów i rozwoju:
narodowego wszystkich państw, oraz odrzucamy wszelkie tendencje, jakie wykazywał carat rosyjski w swych imperialistycznych zamie
rzeniach».
Kongres ogólnosłowiański, odbyty w grudniu 1946 r. w Belgradzie, kontynuował prace w myśl wytycznych, ustalonych na wiecach w la
tach 1941, 1942 i 1943 w Moskwie, oraz na zjeździe w Sofii w r. 1945, i powziął uchwały, rozwijające te zasady.
2. Z a s a d y i d e o l o g i i w s p ó ł c z e s n e g o r u c h u s ł o w i a ń s k i e g o .
a) Ruch słowiański — wyrazem współpracy wolnych równoupraw
nionych narodów.
Doświadczenia straszliwej w ojny wywołanej przez Niemcy faszy
stowskie wykazały naocznie narodom słowiańskim, ja k wielką moc two
rzy wzajemna przyjaźń i współpraca słowiańska. I dlatego po wojnie,, w warunkach pokojowej odbudowy, narody słowiańskie wzmacniają przyjaźń i braterską solidarność, oraz rozwijają wszechstronną współ
pracę.
W dawnych latach nie było i być niev mogło rzeczywistej przyja
źni, braterstwa i współpracy między narodami słowiańskimi. Klasy pa
nujące, dla swoich egoistycznych interesów, stwarzały spory między na
rodami słowiańskimi, przeciwstawiając jeden naród drugiemu. Obecnie istnieją istotne przesłanki dla rzeczywistej przyjaźni i współpracy mię
dzy Słowianami. Na miejscu Rosji carskiej z je j imperialistycznym panslawizmem wyrósł Związek Radziecki, państwo socjalistyczne, które realizuje ideał niezawisłości i równouprawnienia narodów. W innych krajach słowiańskich życie społeczne przebudowuje się na zasadach no- '■tej demokracji ludowej, która zabezpiecza żywotne interesy narodu, a interesy mas ludowych krajów słowiańskich są całkowicie ze sobą zgodne. To są rzeczywiste podstawy trw ałej przyjaźni narodów sło
wiańskich.
Nowy, współczesny ruch słowiański wychodzi z założenia pełnej niezawisłości narodowej i suwerenności państwowej krajów słowiań
skich i wszystkich innych m iłujących wolność narodów. W ruchu sło
wiańskim wszystkie narody są równouprawnione, równe i suwerenne..
Zasadę tę obwieścił pierwszy Wiec Słowiański w Moskwie, odbyty w r..
1341, potępiając pan s law izm, jako kierunek reakcyjny i sprzeczny z za
sadą samostanowienia i równouprawnienia narodów.
Slojijc na gruincie współpracy wolnych równouprawnionych na
rodów, ruch słowiański przeciwstawia się anglosaskim koncepcjom an- tymepodległościowym i antyniepodległościowej praktyce anglosaskiej Wymienię tu przykładowo a tej praktyki pieniężna i wojenna «pomoc»
na rzecz Grecji i T u rcji w drodze rozciągnięcia nad nim i wojennej, go
spodarczej i politycznej kontroli Stanów Zjednoczonych celem sztucz
nego podtrzymania istniejących tam antydemokratycznych systemów rządzenia, dalej udział wojsk brytyjskich i holenderskich w tłumieniu narodowo-wyzwoleńczego ruchu narodów Indonezji,' pozostawanie wojsk brytyjskich w Grecji, Iraku, Egipcie, interwencję Stanów Zjed
noczonych A. P. w wojnie domowej w Chinach celem podtrzymania reakcyjnego ruchu Kuomintangu, oraz systematyczne próby dyploma- tycznej interwencji anglosaskiej w wewnętrznych sprawach'Polski, Ju
gosławii, Albanii i innych państw.
Współczesny ruch słowiański nie jest ruchom ideologicznie w so
bie ¡zamkniętym. Głosi on idee ogólnoludzkie — dostępne dla wszystkich ludzi i wszystkich wolnych duchem narodów. Stanowi on syntezę po
stępowej pionierskiej demokracji, demokracji żywej, opartej nie na słowach, a na czynach.
Współczesny ruch słowiański nie ma nic wspólnego ani z party
kularyzmem słowiańskim w stosunku do narodów niesłowiańskich, ani z partykularyzmem jednych narodów słowiańskich w stosunku do in nych narodów słowiańskich.
b) Współczesny ruch słowiański — to ruch demokratyczni], in
dowy, robotniczo-chłopski.
Współczesny ruch słowiański — to w pełnym tego słowa znacze
niu ruch ludowy. Powstał on w loku w alki narodów słowiańskich z fa
szystowskimi Niemcami i ich satelitami, w walce o niepodlegość, o prawo do samodzielnego życia krajów słowiańskich, w walce prze
ciwko zdrajcom ze środowiska dawnych k lik rządzących. Ruch słowiań
ski powstał-, rósł i rozw ijał się od początku jako ruch na wskroś anty
faszystowski i demokratyczny, jako szeroki ruch społeczny, robotniczo- chłopski. \ \ ruchu tym biorą udział obecnie nie poszczególni działacze czy uczeni, ja k to było dawniej, ale najszersze masy ludowe narodów słowiańskich o postępowo-demokratyczną przebudowę całego życia spo
łecznego w krajach słowiańskich.
Nowy ruch słowiański jest ludowy również i ze względu na istotę swoich zadań: stawia sobie za cel współpracę dla utrwalenia demokra
tycznego pokoju i rozkwitu słowiańskich i wszystkich innych m iłu ją cych wolność narodów. Równocześnie ruch słowiański, obejmując n a j
szersze warstwy narodów słowiańskich, stał się ruchem narodowym w najpełniejszym tego słowa znaczeniu.
c) Ruch słowiański — wyrazem dobrze pojętego współczesnego interesu narodów słowiańskich i innych wolnych narodów.
Umacniając solidarność i braterstwo, narody słowiańskie nie tylko walczą o rzeczywisty, trw ały i demokratyczny pokój, ale i realizują
współpracę i pomoc wzajemną — w dziedzinie politycznej, gospodarczej i kulturalnej. Nie ulega wątpliwości, że współpraca narodów słowiań
skich w zakresie rozwoju rzeczywistej demokracji i kultury narodowej będzie sprzyjała coraz la dalszym osiągnięciom w dziedzinie nauki,, techniki, sztuki, literatury, oświaty.
Obecny okres dziejowy jest szczególnie pomyślny dla urzeczywist
nienia współpracy i przyjaźni słowiańskiej. Zwycięstwo nad niemie
ckim i najeźdźcami, odniesione głównie dzięki bohaterstwu A rm ii Ra
dzieckiej, otworzyło po raz pierwszy w historii przed wszystkimi naro
dami słowiańskimi perspektywy samodzielnego rozwoju w najszerszym tego słowa znaczeniu. Dotyczy to nie tylko formalnego utrzymania nie
podległości państwowej, lecz oznacza równocześnie wyzwolenie od na
cisku zewnętrznego we wszelkiej formie. Fakt, że kraje słowiańskie pod względem gospodarczym uzupełniają się wzajemnie i tworzą razem ca
łość, której nie brakuje niczego, ułatwia znakomicie osiągnięcie najob
fitszych owoców gospodarczej współpracy słowiańskiej, która jest wa
żną podstawą dobrze pojętego wspólnego interesu Słowiańszczyzny.
d) Ruch słowiański — jako forma organizacji zbiorowego bezpie
czeństwa wolnych narodów.
Braterstwo i trwała przyjaźń narodów słowiańskich dają pewność, że narody te nie staną się narzędziom w rękach sił imperialistycznych i źródłem wyzysku ze strony międzynarodowego kapitału monopoli
stycznego, że nie dadzą posłuchu podszeptom i prowokacjom, zmierza
jącym do tego, aby poszczuć jednych Słowian przeciwko drugim i po
stawić tamę na drodze ich pokojowego, demokratycznego postępu spo
łecznego. Odwrotnie — narody słowiańskie pragną uzgodnić swoje w y
siłki właśnie w tym kierunku, aby pociągnąć za sobą inne narody do czynnej w alki o trw ały i sprawiedliwy pokój, o demokrację, o możność swobodnego rozkwitu. Narody słowiańskie — dzięki swej zdecydowanie pokojowej polityce osiągnęły na terenie międzynarodowym' poważne sukcesy (np. wybór Polski do Rady Bezpieczeństwa). Stanowisko sło
wiańskich mężów stanu, zwalczających w sposób- zdecydowany faszy
stowskie reżimy w Hiszpanii ¡ Grecji, ich stanowcze deklaracje w spra
wie polskich granic na Odrze i Nysie, w sprawie słusznych żądań Jugo
sławii, w obronie Bułgarii przed faszystami greckimi, konsekwentnie zmierzają do ugruntowania pokoju, demokracji I wolności.
Państwa słowiańskie — Polska, Jugosławia i Czechosłowacja za
warły ze Związkiem Radzieckim umowy o przyjaźni, wzajemnej po
mocy i powojennej współpracy; zawarły również urnowy podobnej tre
ści, wzajemnie ze sobą. Urnowy te stanowią fundament polityki naro
dów słowiańskich, zmierzającej do utrwalenia pokoju i bezpieczeństwa w ramach statutu, Narodów Zjednoczonych.
e) Pokojowy, anty nacjonalistyczny i antyszowinistyczny charak
ter ruchu słowiańskiego.
Narody słowiańskie poniosły największe ofiary w czasie ostatniej wojny. Dlatego są one najbardziej konsekwentnymi i najbardziej cner-
gicznyini bojownikami sprawy pokoju. Słowianie nie chcą wojny i n i- gdy do niej dążyć nie będą. Obce są im jakiekolwiek cele zaborcze.
Dzięki ciężkim, ale i pouczającym doświadczeniom szeregu stuleci, na
rody słowiańskie stały się najbardziej przeświadczonymi zwolennikami pokoju, walki o demokrację, o przyjazne i pokojowe współżycie wszyst
kich miłujących wolność narodów. Właśnie dlatego narody słowiańskie dążą do zjednoczenia swoich wysiłków dla urzeczywistnienia tych szla
chetnych celów i zwracają się do wszystkich innych narodów świata o współdziałanie razem z nim i dla dobra całej ludzkości.
Kto więc w tych warunkach próbuje przedstawić dążenie narodów słowiańskich do wzmocnienia przyjaźni wzajemnej jako niebezpieczeń
stwo dla innych narodów, jest kłamcą i oszczercą, zmierzającym do siania waśni między narodami w imię ciemnych," imperialistycznych interesów ośrodków reakcyjnych.
Wyrażając ideały narodów słowiańskich, Kongres Słowiański w Belgradzie wzywa le narody do umocnienia przyjaźni ze wszystkimi m11 ującyini pokój narodami świata.
W odezwie do narodów świata Kongres Słowiański obwieszcza:
«Twardo stójcie na straży pokoju i bezpieczeństwa wszystkich narodów. Walczcie o pokój, o utrwalenie przyjaźni ze wszystkimi de
mokratycznymi, m iłującym i pokój narodami świata!
Wzmacniajcie wielką przyjaźń narodów słowiańskich, podstawę pokoju i bezpieczeństwa!
bezlitośnie piętnujcie podżegaczy do nowej wojny!»
W konsekwencji takiego stanowiska narody słowiańskie nie prze
ciwstawiają się innym narodom, obca im jest myśl tworzenia bloków, skierowanych przeciwko innym narodom.
Ongiś nieufność i wrogość między narodami słowiańskimi były podsycane — ku zadowoleniu niemieckich grabieżców — przez odłamy nacjonalistyczne i szowinistyczne, które narzucały narodom słowiańskim awanturnicze programy «wielkomocarstwowe», 'jak «Polska od morza do morza», «Bułgaria między trzema morzami», «Serbia w rozmiarach carstwa Duszana Wielkiego», «jedna niepodzielna Rosja», «Ukraina od Karpat do Morza Kaspijskiego» itp. Niemcy skwapliwie wykorzystywali przeciwieństwa, wypływające z tego rodzaju haseł, a nawet udawali, że gotowi są przyjść z pomocą w realizacji takich haseł. Aż przyszła chwila, gdy wykorzystali dla siebie wytworzone między Słowianami sprzeczności.
Obecnie — po odrzuceniu panslawizmu — urzeczywistnieniu współpracy Słowian nie będą przeszkadzały również prądy nacjonali
styczne i szowinistyczne. We wszystkich krajach słowiańskich objęły rządy pokojowo z natury usposobione masy pracujące, które nie mają żadnego interesu we wszczynaniu z innym i narodami szkodliwych spo
rów.
0 Przyjaźń dla narodów Związku Radzieckiego — fundamentem współczesnego ruchu słowiańskiego.
Narody słowiańskie nie zapomną, że uzyskały wyzwolenie, że od
niosły zwycięstwo nad największym swoim historycznym wrogiem
dzięki decydującej pomocy narodu rosyjskiego. Masy ludowe Pol
ski, Jugosławii, Bułgarii i Czechosłowacji odnoszą się dlatego ze czcią do narodów Związku Radzieckiego, w szczególności do narodu rosyj
skiego, jako do swoich oswobodzicie!i spod jarzma germańskiego wzglę
dnie germańsko-włoskiego faszyzmu. Obecnie Związek Radziecki jest głównym gwarantem wolności i niezawisłości narodów słowiańskich gwarantem ich granic.
Istnienie Związku Radzieckiego i jego postawa ideologiczna opiera się na zasadzie pokojowej braterskiej współpracy równouprawnionych naiodów ladzieckich. Zasada ta ma już w Związku Radzieckim trzydzie
stoletnią tradycję. Rozwinięciem tej zasady jest między innym i sło
wiańska polityka Związku Radzieckiego, polityka przyjaźni z naro
dami słowiańskimi, będąca wyrazem dobrze rozumianego wspólnego interesu całej Słowiańszczyzny.
Dyplomacja radziecka z całą energią broni słusznych praw naro
dów słowiańskich m. in. na konferencjach międzynarodowych. Ostatnio na moskiewskiej konferencji Rady Ministrów Spraw Zagranicznych m i
nister Mołotow jeszcze raz z całą stanowczością podkreślił, że — wbrew stanowisku dyplomacji amerykańskiej — sprawa granic Polski na Odrze i Nysie została już ostatecznie przez wielkie mocarstwa na ko- lzyść Polski przesądzona, i dlatego na ten temat nie może już być po
dejmowana jakakolwiek dyskusja.
Z okazji podpisania polsko-radzieckiej umowy o przyjaźni, wza
jemnej pomocy i współpracy powojennej z dnia 21 kwietnia 1945 r., generalissimus Stalin wypowiedział następujące historyczne słowa:
«Dopóki nie było sojuszu między naszymi krajam i Niemcy miały możność korzystania z braku jednolitego frontu między nami, mogły przeciwstawiać Polskę Związkowi Radzieckiemu i na odwrót i w ten sposób uderzać na nas pojedynczo. Sprawa uległa gruntownej zmianie od czasu, gdy doszło do sojuszu między naszymi krajami. Obecnie ist
nieje jeden front między naszymi krajam i od Bałtyku do Karpat prze
ciwko wspólnemu wrogowi, przeciwko imperializmowi niemieckiemu.
Obecnie można z całą pewnością powiedzieć, że agresja niemiecka spot
kała zaporę od wschodu».
Obecnie po zawarciu przez Polskę ludową umów przyjaźni rów
nież z Jugosławią i Czechosłowacją, gdy powstał front wszystkich wol
nych, równouprawnionych i niepodległych państw słowiańskich prze
ciwko ewentualnej agresji germańskiej, można śmiało powiedzieć, że nasza granica na Odrze, Nysie i Bałtyku jest tym samym granicą całej Słowiańszczyzny, i że na straży tych granic stoi nie tylko 23 m ilionów Polaków, ale 250 milionów Słowian i niesłowiańskich narodów ra
dzieckich.
W tych warunkach ciągłe rozszerzanie i pogłębianie wiedzy o Związku Radzieckim, szczerej przyjaźni narodu polskiego z narodami Związku Radzieckiego, a w pierwszym rzędzie z narodem rosyjskim jesl naszym historycznym obowiązkiem. Przyjaźń polsko-radziecka leży u podstaw naszej niepodległości i stanowi .ważny ośrodek ogólnosło- wianskiej przyjaźni, współpracy i wzajemności. Przyjaźń słowiańska
y iiz y ja z ii polskit-rosyjska leży w naszych najpiękniejszych tradycjach S ta n ic ? 7 ? id° ?ierr Szej ])0,ł ?wy X IX wieku, do okresu Mickiewicza’, Staszica, Lelewela, i rentowskiego, Cieszkowskiego i całego legionu na-
?niC 7 riwnZ1Cldl>> S, 0WianSV egCr kra ter siwa, opartego na zasadzie: «Ró
wni z równymi, wolni z wolnymi».
Występując na Kongresie Słowiańskim w Belgradzie przedstawi
ciel Jugosławii Milowan Djilas oświadczył: «Nasi dziadowie wstępowali
^ ,.g ,ry’ ■p.atr.zyh ua wschód słońca i pokazując ręką na wschód mó
w ili do dzieci i wnuków: „Tam jest Rosja. Państwo rosyjskie jeśt“ ak wielkie, ze w mm nigdy nie zachodzi słońce. Przyjdzie dzień, kiedy Ro- dMei6Milowan * my ^ i . ziemy w olni” ». - «Naród nasz, m ówił dalej Milowan Djilas, w swoich uczuciach nie zawiódł się. W całym d7 ,1r : , , n" V ; , r y 1 Fr)tędf e P°wstała Rosja, naród rosyjski pod wo- d.ą Lenina i Stalina Naród rosyjski i inne narody Związku Itadzie- 5k e1 2 * * Sznalad7ł ^ w dZ-ąur i dZieCką- m zwin«ły sw°je siły. A narody słowiań
skie znalazły w nich to oparcie, to ramię, na którym powinny się oprzeć kości» /1/UCIC kajdany 1 ° własnych siłach stanąć w całej' swej wiel-
S) RccisurnujciCr stwierdzamy, co następuje:
Współczesny ruch słowiański jest ruchem nowym, nie mającym precedensu. Ruch ten ma dwa podstawowe cele. J '
1) Pierwszy cel — to walka o zlikwidowanie pozostałych ognisk faszyzmu (Niemcy, Hiszpania, Grecja), walka przeciwko wszelkiej, mo- zjiwosci odrodzenia faszyzmu - w formie jawnej czy ukrytej (neofa- dmfaszVznmCIWk0 WSZelkiej reakcP poJitycżnej, jako prostej drodze 2) Drugi cel, do którego dążą narody słowiańskie, realizując brat- w?nicm n ? )raCę 1 solldarność słowiańską, polega na udzielaniu sobie v J pomocy w dziedzinie politycznej, gospodarczej i kulturalnej.
Św ń i y ł skie hnn] ! ą dzieJa P°kuju, gdyż przeżyły najcięższe do
świadczenia wojenne i dlatego me chcą nowej wojny. W wyzwolonych krajach słowiańskich tworzy się ustrój demokracji ludowej, wyrażający interesy najszerszych mas ludowych, którym obce są cele zaborcze. Na
rody słowiańskie są najbardziej konsekwentnymi szermierzami pokoju i walki o demokrację. Dla osiągnięcia tycłi wzniosłych haseł narody sło- wmnskie jednoczą swe w ysiłki i wzywają inne narody do współpracy ola dobra całej społeczności ludzkiej.
x Henryk Świątkowski
zastępca przewodniczącego Prezydium Komitetu Słowiańskiego w Polsce
ZADANIA I ORGANIZACJA PRACY KOMITETU SŁOWIAŃSKIEGO W POLSCE I TOWARZYSTW
PRZYJAŹNI POLSKO-SŁOWIAŃSKIEJ J)
, '• j { '
Dzień 19 stycznia 1947 r. przejdzie do historii jako ważna data w życiu naszego narodu. W dniu tym bowiem obóz postępu i demokra
c ji odniósł zwycięstwo nad reakcją. Ogłoszona amnestia stała się dal
szym etapem klęski sił faszystowskich w kraju. Nie znaczy to jednak, że reakcja i je j w pływ y zostały ostatecznie zlikwidowane i że nie ma w tej sprawie nic do roboty. Stanowisko takie byłoby błędne i szkodliwe.
Antydemokratyczne siły podziemia w Polsce zostały w okresie wybor
czym wprawdzie rozbite, rozwiązały się, łub zostały zdezorganizowane jego jawne bazy organizacyjne, ja kim i były niektóre ogniwa terenowe PSL. Jednak reakcja — wprawdzie rozbiła — istnieje w Polsce nadal i nie należy lekceważyć tlejących ognisk międzynarodowego faszyzmu.
Wróg przegrupowuje swoje siły, zmienia taktykę walki,' opracowuje nowe je j metody. Szczególnie niebezpieczna jest jego akcja w sferze oddziaływania ideologicznego.
Na interesującym nas odcinku nowego ruchu słowiańskiego walka z reakcją obowiązuje w stopniu szczególnie wysokim ze względu na zachwaszczenie tej dziedziny zarówno- przebrzmiałymi politycznymi koncepcjami przeszłości, ja k i próbami reakcji torpedowania solidar
ności słowiańskiej przy pomocy kłamstw, plotek i oszczerstw o naszych sojusznikach słowiańskich, a w szczególności o Związku Radzieckim.
Analiza polityczna nowego ruchu słowiańskiego ułatw i wytycze
nie kierunku naszej ofensywy ideologicznej na tym odcinku, wskaże główne punkty programu pracy propagandowej i wychowawczej oraz zdeterminuje strukturę i formy organizacyjne Komitatu Słowiańskiego w Polsce i innych organizacji słowiańskich w naszym kraju.
Polska jako suwerenni] i niezawiślij kontrahent w sojuszu słowiańskim.
• Wielka Socjalistyczna Rosyjska Rewolucja Październikowa oba
liła władztwo caratu i wprowadziła rządy ludu. Przez unieważnienie rozbiorów Polski i uznanie praw narodu polskiego do niezawisłości po
litycznej stanowi ona moment zwrotny nie tylko w dziejach stosun
ków rosyjsko-polskich, lecz jest wydarzeniem epokowym dla całej Sło
wiańszczyzny. Właśnie dopiero wtedy, po Rewolucji, zaistniały warunki dla rozwoju nowego ruchu słowiańskiego, Również wielkie przemiany społeczno-polityczne, które w podobny sposób zaszły w Jugosławii, Buł
garii i Czechosłowacji, stworzyły podstawy do wzajemnego zbliżenia na
rodów słowiańskich. Dopiero historyczne dzieło zjednoczenia skłóconych
/ ) Referat wygłoszony na 11 Zjeździć Komitetu Słowiańskiego w Polsce w dniu 1 czerwca 1917 r. w Warszawie.
od dziesięcioleci narodów Jugosławii, dokonane przez marszałka Tito, bohaterskiego wodza narSdów i genialnego polityka, położyło kres w y
grywaniu różnic kulturalnych i wyznaniowych tych narodów dla ce
lów agentur międzynarodowego kapitału, oraz przyczyniło się do sce- menlowania solidarności słowiańskiej. Dziś Jugosławia jest klasycz
nym przykładem federacji pięciu narodów słowiańskich, poprzedziela
nych wprawdzie wysokimi górami, lecz złączonych wyższym ponad ska
liste szczyty wspólnym celem, ja kim jest utrzymanie wywalczonej wol
ności, demokratycznego ustroju państwowego i obrona pokoju. Suge- stywność tego wspólnego celu i jego aktualna waga polityczna są silniej
sze od różniących te narody wyznań i tradycji kulturalnych. Dopiero zerwanie Bułgarów z polityką Koburgów i wprowadzenie przez nich reform, dzięki którym masy ludowe zostały wciągnięte do życia spo
łeczno-politycznego, umożliwiło istotne włączenie tego narodu do wspól
noty słowiańskiej. Wzrost sił demokratycznych w Czechosłowacji i wielkie zadania kulturalne stojące przed jej dzielnymi narodami stwo- rzyły warunki dla zbliżenia z Polską i tym samym przyczyniły się do powstania ogólno-słowiańskiego sojuszu.
Zadaniem Komitetu Słowiańskiego w Polsce i organizacji przy
jaźni słowiańskiej jest podkreślenie tego podstawowego faktu, że nigdy w dziejach przedtem suwerenność Polski nie była tak pełna, jak obec
nie, gdyż nigdy przedtem Polska nie była krajem o lak jednolitej struk
turze narodowościowej ja k obecnie, nigdy przedtem przodkowie nasi nie mieli tak trwale uporządkowanych stosunków sąsiedzkich z naszymi sąsiadami słowiańskimi. Nigdy przedtem w dziejach Polska nie znaj
dowała się w systemie lak potężnych sojuszów, jak obecnie. Około 250 m ilionów ludzi, zamieszkujących ziemie ciągnące się od Cieśniny Be
ringa po Odrę i Nysę i od Oceanu Lodowatego po Adriatyk, stanowi wielką siłę, skierowaną dla celów pokojowej odbudowy i współpracy międzynarodowej.
Przypomnijmy sobie izolację polityczną naszego kraju w okresie międzywojennym. Przykładem — rok 1939, w którym Polska odrzuciła pomoc prawdziwych przyjaciół,_ narażając się na ciężką klęskę. Dzięki przeprowadzonym reformom społecznym, dzięki reformie rolnej i upań
stwowieniu przemysłu, kraj nasz wyzwolił się z okowów zależności go
spodarczej od kapitału zagranicznego. Ziemie Odzyskane unormowały strukturę gospodarczą i potencjał wytwórczy Polski współczesnej. Pod
kreślanie tych faktów, wskazywanie na pełnię wolności politycznej, go
spodarczej i kulturalnej, jaką cieszy się nasz naród — oto pierwsze za
danie działaczy słowiańskich.
Ustrój państwowij Polski Ludowej jest oryginalnym dorobkiem polskiej myśli politycznej i obozu demokracji polskiej.
Na przekór proroctwom reakcyjnych polityków Arm ia Radziecka po wyzwoleniu kraju naszego z niemieeko-hitlerowskiej niewoli wyco
fała swoje oddziały z ziem polskich, oddając je pod zarząd terenowych ogniw demokratycznej władzy polskiej, która buduje życie wewnętrzne
kraju według własnej rodzimej koncepcji polityczno-gospodarczej.
Obecny stan faktyczny jest realizacją, obietnicy wypowiedzianej przez:
generalissimusa Stalina w jego mowie wygłoszonej jesienią 1941 r.:
«Nie mamy — powiedział Stalin — i nie możemy mieć takich celów w wojnie ja k narzucanie swej woli i swego ustroju słowiańskim i in - nym ujarzmionym narodom Europy, oczekującym od nas pomocy. Na
szym celem jest przyjście z pomocą tym narodom w ich wyzwoleńczej' walce przeciwko tyranii hitlerowskiej, by dać im potem całkowitą mo
żność swobodnego rządzenia się na swej ziemi tak, ja k tego zechcą." Żad
nego wtrącania się do spraw wewnętrznych innych narodów». Dema
skowanie oszczerstw rzucanych na Związek Radziecki przez reakcję,, jakoby dążył on do sowietyzacji Polski i do włączenia je j jako 17 re
publiki. związkowej, stanowi drugą kardynalną pozycję programowa pracy każdego działacza słowiańskiego.
Współpraca ekonomiczna Polski z państwami słowiańskimi a szcze
gólnie ze Związkiem Radzieckim potęguje tempo jej rozwoju gospo
darczego.
W obecnym, najtrudniejszym okresie odbudowy z ruin życia go
spodarczego, Związek Radziecki udziela narodowi polskiemu pomocy w żywności, w surowcach dla naszego przemysłu włókienniczego, oraz w kredycie pieniężnym. Jesteśmy w toku prac związanych z przygoto
waniem dużych umów gospodarczych ze Związkiem" Radzieckim, z Cze
chosłowacją, Jugosławią i Bułgarią. Umowy te otwierają przed Polską olbrzymie perspektywy rozwojowe, szczególnie, gdy uwzględnimy poło
żenie geograficzne naszego kraju i jego wielkie możliwości w zakresie tranzytu towarowego. Wymiana gospodarcza i wymiana doświadczeń technicznych w zakresie produkcji mogą stać się motorem postępu go
spodarczego i technicznego narodów słowiańskich.
Znany jest powszechnie wielkoduszny gest rządu radzieckiego w sprawie należności za dostarczoną Polsce broń i amunicję. Wychodząc z założenia, że za krew nie ma zapłaty, Związek Radziecki nie pobrał pieniędzy za sprzęt wojenny i amunicję dostarczoną przez Armię Ra
dziecką polskim towarzyszom broni. Te fakty ogłaszane w prasie nie dotarły jeszcze do wiadomości niektórych kół obywateli. Koła anlysowie- ckie albo przemilczają te dane świadczące o przyjaźni Związku Ra
dzieckiego do Polski, albo wręcz, żerując na głupocie naiwnych — fa
brykują plotki i kłamstwa, zniesławiające naszego wschodniego sąsiada jako kontrahenta w stosunkach gospodarczych. Przygważdżanie kłamstw reakcyjnych, a głoszenie prawdy o istocie stosunków polsko-radzieckich oraz stosunków Polski z innym i państwami słowiańskimi i o ich do
broczynnym wpływie na tempo rozwoju życia gospodarczego Polski _ oto następne zadanie działacza w jego pracy na odcinku spraw sło
wiańskich.
257
A owij ruch słowiański nic ma nic wspólnego z dawnym panslawizmcm.
W X IX slulcciu ówczesne kola imperialistów rosyjskich pragnęły wykorzystać poczucie słowiańskiej wspólnoty plemiennej dla celów zaborczej polityki caratu. Ruch ten, znany pod nazwą panslawizmu, popieiany był przez reakcję krajów słowiańskich, odrzucony został na
tomiast przez demokratów i rewolucjonistów polskich i rosyjskich, jako pi ąd politycznie wsteczny, gdyż nie uznawał on podstawowej zasady współpracy międzynarodowej, jaką jest zasada suwerenności i równu- tzędności politycznej narodów. Jak już wyżej wspomniano, dzięki Re
wolucji Październikowej i obaleniu caratu, dawny pańslawizm przeszedł do lamusa historii. Narodził się nowy ruch słowiański, głoszący zasadę niezawisłości politycznej narodów oraz ich równorzędność w stosunkach międzynarodowych. Jest to koncepcja anty imperialistyczną, demokra
tyczna, obalająca zapory, które dzieliły Słowian przez stulecia na zwal
a ją c e się wzajemnie narody i państwa. Wyznawca współczesnej soli
darności słowiańskiej odetnie się od dawnego panslawizmu, jak również zwalczać będzie wszelkie próby wypaczenia ideologii nowego ruchu słowiańskiego ze strony tych, którzy pragną przylepić mu etykietkę za
pożyczoną z ugodowych koncepcji politycznych'z okresu pozytywizmu polskiego (wyrażającego w dziedzinie polityki antydemokratyczna po
stawę ugody i rezygnacji).
Genealogia współczesnego ruchu słowiańskiego.
Nowy ruch słowiański nie jest zjawiskiem obcym na niwie pol
skiej kultury politycznej. T kw i on głębokimi korzeniami w naszej tra
dycji historycznej. Idea solidarności słowiańskiej snuje się niby złota nic popi zez dzieje narodów słowiańskich. W największej rozprawie orę
żnej Słowian z napoceni germańskim rozegranej w średniowieczu zwy
cięsko przez Polaków pod Grunwaldem brały udział po naszej stronie oddziały mskie i czeskie. W wielowiekowych wojnach z Turkam i Sło
wianie Południowi byli nieraz popierani przez Polaków i Rosjan.
W X IX wieku po utracie przez naród' polski niepodległości, jeszcze przed Powstaniem Listopadowym patrioci polscy nawiązują kontakt z patriotami rosyjskimi, wyznającymi postępowe zasady polityczne (pó
źniejszymi dekabrystami). Łączność la, przeradzająca się później we współpracę na polu w alki z caratem o wyzwolenie polityczne i socjalne obu narodów, stanowi jedną z najistotniejszych cech ich tradycji po
stępowej. Zarówno fakty, ja k i postacie, którym i naród polski chlubi się na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci naszej historii, są wyrazem jego myśli postępowej w dziedzinie stosunków społeczno-politycznych.
Kościuszko, Kołłątaj, Małachowski, Łukasiński, Lelewel, Mickiewicz.
Worcel, Jarosław Dąbrowski — ograniczając wyliczenie po rok 1871 - pozostaną na zawsze uosobieniem w alki o postęp społeczny, o prawa warstw uciśnionych w narodzie, o wyzwolenie człowieka, o pokojowe współżycie i przyjaźń międzysłowiańską i międzynarodową. W idzim y zatem, że zasady polityczno-społeczne, pa których budujemy zręby Poi-
Życie Słowiańskie 7—8
ski Ludowej, mają swój rodowód genealogiczny w tyin, co jesl wielkie i drogie w naszej przeszłości. Wiązanie tych chlubnych nici w trady
cji polskiego postępu, uzupełnianie Urfc w monograficznych opracowa
niach historii Polski — staje się patriotycznym nakazem każdego h i
storyka, każdego slawisty polskiego.
Dorobek cywilizacyjny narodów słowiańskich ma znaczenie pier
wszorzędne w rozwoju cywilizacji ogólnoludzkiej. Niezaprzeczone jest pionierstwo nauki radzieckiej, szczególnie w dziedzinie ekonomii poli
tycznej. Ta ostatnia, opracowana przez Mhrxa i Engelsa, osiągnęła swój punkt szczytowy na danym etapie historycznym w dziełach Lenina i Stalina. Dochodzą do Lego osiągnięcia uczonych radzieckich w innych dziedzinach nauki, szczególnie w dyscyplinach przyrodniczych, tech
nicznych i matematycznych, oraz wielki dorobek w zakresie sztuki, da
lej w literaturze, poezji, muzyce, teatrze, balecie i in. Odgrodzeni przez nieomal 30 lat murem izolacji kulturalnej i niechęci, a nawet wrogo
ści, nie mieliśmy warunków na prowadzenie obiektywnych studiów nad rozmachem i tempem budownictwa socjalistycznego, prowadzonego przez naszego wschodniego sąsiada. W ciągu kilku pięciolatek narody radzieckie odrobiły opóźnienie w rozwoju gospodarczym kraju i w cią
gu ćwierćwiecza przeskoczyły jeden okres rozwoju historycznego, sta
jąc w rzędzie najbardziej uprzemysłowionych krajów świata." Druga wojna światowa, największa w dziejach, prowadzona przez trzy lala prawie wyłącznie zbrojnymi siłami radzieckimi, przeciw olbrzymiemu potencjałowi gospodarczemu i wojskowemu podbitej przez Hitlera Eu- ropy, była niezastąpionym dowodem tężyzny gospodarczej i głębi ideo
logicznej narodów Związku Radzieckiego. Ustawieni na zachodnim przedpolu Słowiańszczyzny, w bezpośrednim sąsiedztwie dyszącego żą
dzą zemsty germańskiego sąsiada, musimy pilnie studiować osiągnię
cia kulturalne radzieckie i starać się przyswoić naszej rodzimej k u ltu rze olbrzymi dorobek uczonych, techników i artystów radzieckich w dziedzinie nauki, techniki i sztuki.
Gadanie o kultuize wschodniej i zachodniej jest anachronizmem jest przeżytkiem X IX wieku. Jest jedna kultura, kultura,-europejska z je j czołowymi przedstawicielami ja k Petrarka, Szekspir, Komensky, Molier, Puszkin, Mickiewicz, Preśeren, Szopen, Czajkowski j, Tołstoj, Gorkij, i wielu innych. Wyodrębnianie jakiejś kultury i chęć udowad
niania je j wyższości — jest pozostałością ideologii faszystowskiej, w imię której Niemcy hitlerowskie zepchnęły Europę na dno niewol
nictwa. Jeżeli można mówić o podziale ludzkości na odłamy kulturalne, to tylko wtedy, gdy odróżniamy z jednej strony kulturę europejska!
kulturę wolnych ludzi i suwerennych narodów, kulturę humanistyczną, postępową — z drugiej zaś strony ruch wsteczny, reprezentowany przez faszyzm i reakcję. Polska i inne narody słowiańskie są związane z kid - luirą ludzkości, z kulturą postępu i demokracji.
Musimy przestrzec przed występującą u niektórych rodaków ma
nierą przeceniania dorobku kulturalnego Zachodu w dziedzinie nauk społeczno-politycznych i ustrojowych. Postawa ta bowiem z kolei uła-
Nowy ruch słowiański jest ruchem narodowym.
Czołowi przywódcy obu polskich partii robotniczych, zarówno PPR .Sin1 1PSn W ^ o ic h programowych przemówieniach stale deklarują hr narodowy charakter obydwu p artii marksistowskich, obejmuja- c>ch łącznie ze Stronnictwem Ludowym i Stronnictwem Demokratyiz- nrzeinvsl(muów yi " "1° ’ ? w ył?czeuieim wywłaszczonych obszarników, Sgólnejlnasy L - k i u 'i“ 1» ™ » - ie j » » « n',,nrlowvn!CZ^ na idea, solidarności słowiańskiej jest ruchem na wskroś oŚ e 1 hdy? W i ° Wnyln Sl0pmu docenia najchlubniejsze tradycje
s y n w okresie _ rozbioru w 1 w pierwszej połowic X IX w., stanowiące lorobek życia takich postaci ja k szlachcic Kościuszko, ksiądz Koiła tai czy mieszczanin Staszic, jak i te karty historii narodu, które zapisali uczestnicy powstań narodowych biorący udział w walce pod hasłem-
«/a waszą wolność 1 naszą», organizatorzy, bojownicy i przywódcy m ar
ksistowskiego ruchu robotniczego, ja k Waryński, Okrzeja, Niedziałkow
ski, Dubois, Buczek, Nowotko, Finder, aż do współczesnych wczoraj żołnierzy, a dziś budowniczych Polski Ludowej. Przyjaźń słowiańska jest ruchem narodowym, gdyż wyrosła na polu walk wyzwoleńczych prowadzonych z hitlerowskim najeźdźcą przez warstwy ludu polskie«o
1 mnych narodów słowiańskich w skali niespotykanej' w dziejach * W okresie międzywojennym faszyzujące rządy Polski, Jugosławii
1 Bułgar u wchodziły w konszachty polityczne z imperialistami i faszy- slami Zachodu 1 wbrew najżywotniejszym interesom własnych narodów prowadziły politykę antyradziecką i antyslowiańską, stajać się w ten sposob narzędziem intryg i szantażu przeciwko największemu państwu słowiańskiemu — Związkowi Radzieckiemu, i innym państwom sło- wianskun Wystarczy przypomnieć samobójczą politykę Rydza i Becka, politykę, która doprowadziła Polskę do katastrofy 1939 r„ aby uświado
mić sobie ogrom spowodowanych przez nią nieszczęść narodowych. Nie lepiej działo się przed wojną w Jugosławii i w Bułgarii, gdzie lud był pozbawiony praw obywatelskich przez faszystowskie rządy Slojadino- vica 1 progermańską politykę króla Borysa bułgarskiego i jego kliki.
ratalne były skutki tej p olityki rządów reakcyjnych w państwach słowiańskich. Czechosłowacja, Polska, Jugosławia i Bułgaria zostały za
garnięte przez hordy hitlerowskie i zamienione na bazy wypadowe prze
ciwko Związkowi Radzieckiemu. Gdy bestie faszystowskie wdzierały się głębokimi klinam i w ziemie Białorusi i Ukrainy, gdy zbrodnicze niszcze
nie ludności i grabież mienia podbitych ziem słowiańskich przybrało niesłychane w dziejach rozmiary, świat usłyszał z Moskwy słowa, które wskazywały ujarzmionym narodom drogę wyzwolenia. Drogą tą była solidarna walka z napastnikami faszystowskimi i z bandami współdzia
łających z nim i kondotierów rodzimej reakcji. W sierpniu 1941 r. od
był się Wiec Wszechsłowiański w Moskwie, który w uchwalonej dekla
racji odciął się od idei dawnego panslawizmu jako ruchu reakcyjnego i ustalił demokratyczne zasady współpracy narodów słowiańskich.
Śmiertelne niebezpieczeństwo, grożące Słowianom ze strony faszyzmu germańskiego scementowało ich jedność i podyktowało im plan solidar
nego działania. Najpilniejszym i najważniejszym takim działaniem była walka narodowych oddziałów słowiańskich z hitlerowcami u boku A rm ii Radzieckiej.
Współczesne wydarzenia polityczne — ilustracją solidarności słowiańskiej.
Znane są powszechnie fakty solidarności słowiańskiej na politycz
nej arenie międzynarodowej. Przemówienia i wywiady udzielane przed
stawicielom prasy przez Stalina i Mołotowa, artykuły ukazujące się w prasie radzieckiej w obronie granic Polski na Odrze i Nysie — sta
nowią dowód przyjaźni narodów radzieckich dla Polski, dowód o w iel
kiej sile sugestywnej. Naród polski wysoko sobie ceni poparcie, jakie okazują mu w obronie jego praw do granicy na Odrze i Nysie mężowie stanu, politycy i działacze społeczni Jugosławii, Czechosłowacji i B uł
garii. Nie ma tygodnia, w którym czytelnicy polscy nie spotykaliby się na łamach prasy i w oddzielnych publikacjach z przychylnymi dla Pol
ski wypowiedziami na ten temat. I na wzajem opinia polska niejedno
krotnie wyrażała swoją solidarność z żądaniami narodowymi Jugosła
w ii i innych narodów słowiańskich. Sojusze słowiańskie nie są doku
mentem papierowym, lecz stanowią nurt polityczny życia słowiańskiego, będący jedną z najbardziej charakterystycznych cech epoki powojen
nej. Zahartowany w ogniu walk wyzwoleńczych, nowy ruch słowiański przypieczętowany został ofiarą krw i i życia setek tysięcy żołnierzy ra
dzieckich i żołnierzy innych narodów słowiańskich, którzy padli w krw a
wych zapasach o wyzwolenie krajów zachodniej i południowej Słowiań
szczyzny spod jarzma hitlerowskiego. Mogiły tych żołnierzy rozsiane na przestrzeni od Bałtyku po Morze Czarne i Adriatyk przypominać będą mieszkańcom wyzwolonych iziem o ogromie ofiar złożonych w walce o wolność przez narody słowiańskie, a w szczególności przez Związek Radziecki. Pomne śmiertelnego niebezpieczeństwa, jakie im grozi ze strony Niemiec i międzynarodowych wichrzycieli pokoju, narody sło
wiańskie dążą do zacieśnienia współpracy w obronie pokoju i demo
kracji.
Solidarność słowiańska jest ruchem demokratycznym, antyfaszy
stowskim.
Solidarność słowiańska jest wytworem ruchu ludowego, antyfaszy
stowskiego. W przeszłości rządy reakcyjne państw słowiańskich pro
wadziły politykę antyradziecką i były narzędziem intryg międzynarodo
wego kapitału przeciwko Związkowi Radzieckiemu i innym państwom słowiańskim. Prowadziły oszczerczą kampanię zniesławiającą radzie
ckie budownictwo socjalistyczne w opinii publicznej własnych krajów.
