Sprawozdanie Roczne Wydziału Przemysłu i Handlu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego za rok 1931

(1)

■ | ;V M

_frMsm

- - - ■ I p

ROCZN

W ydzialu Przem ystu I H andln

S l^ sk ieg o Ürz^du W o jew ö d zk ieg o

■ f f .

B i R H U

W amSamm,

kl: '■«

z a r o k

(2)

(3)

SPRAWOZDANIE ROCZNE

Wydzialu Przemysln I Handln

S lq sk ieg o Urz^du W o jew o d zk leg o

Bibljoteka

W ö j e w ö d z k a

w K a t o w i c a c l ?

za rok

1931

(4)

5 L 3 :p [ k <Xs

6 L

T r e s c :

^r ^/

Strona

I. Sklad osobow y W ydzialu P rze m y slu i Han diu . . 3

II. Podziat p ra cy m ipd/y po.szczcsölnych ;:r/.t;dnikö\v . 4 III. Czynriosei bimrowe w! c y f ra d i ... 6

IV. Spraw o/.danic o g ö l n e ...8

V. Ci’Qäki przem ysf w y tw ö rc zy i1 przetw o rezy . . . 1 1 A. W e g t o w y ...II B. tKoksownie ... 14

C. B r y k t e t a w n i e ... 15

0 . Ilulniczo-Zclazny ...16

E. C yn k o w y i o l o w i a n y ... 68 VI. In ne idzraly przem yslu w edlug |iczb y zakladow

i r o b o t n i k ö w ...

1) Stau przem yslu zclazncgo i nictalow cso 2) „ ,,, inaszym nvego i elektroteeiui.

3) „ „ uiiucralncKü . . . .

4) ,, „ chcitiiczncso . . . .

5) „ „ garbaTskiego i p>rzetwior6w

„ „ zw ierzecych . . . .

6) ,, „ papicrniczcgo . . . . 7) „ „ poffigrafiezraego

8) „ drzew nego . . . .

9) „ „ \vU)k:c;inicz2go

10) „ „ spozyw czego i rolncgo

11) „ „ odziczow'cgo i Kala-utcryjtiego 30 12) „ ,. b u d o w f a n e g ö ... 3 2 13) „ „ uzytuczr.üsci publxznci

VII. Zcstaw icnic ogölne w szystkieh dziatöw przcinyslu (za w yfatkiem ci-eizkiego) . . . . VIII. Stan produkcji w e w szystkieh uzialacli przcinyslu

(za wyja'tkieim c i Q / .k ic g o ) ... 3 4 20 20 21 22 23 24 25

■26 ,27 218, 29

32 33

:.... ^... /f e y "

S G B 9 9 4 »ri

\<Xh\

(5)

L. dz. P. H. 275/18.

z cinia 7. 3. 1932 r.

Skfad osobowy Wydzialu Przemyslu i Handlu.

d.

J

N a z w i s k o i i m i Q Tytul i Charakter sluzbow y

Stopien sluzbowy

O kres czasu przez ktöry byl zatrudniony

1 Inz. Rudowski Szym on N aczelnik W ydzialu IV O d 1. I. ^— 31. XII. 31

2 Juzw a Leopold Radca W ojew. zast. Nacz. VI 11 11 11 11

3 Inz. Kraita Z ygm unt ₁₁ ₁₁ VI

4 M ajor H ablinski Tadeusz D elegat M. S. W ojsk. 11 11 11 11

5 Inz. Zapalow ski M ieczyslaw R adca W ojew. VI 11 11 11 11

6 W ocka Antoni ₁₁ n VI 11 11 11 11

7 Inz. B lachow ski Z ygm unt Urz^dn. kontrakt. VI 11 11 11 11

8 R uebenbauer Tadeusz Referendarz VII 11 11 11 11

9 Dr. Kulczycki Juljan 11 VII 11 11 11 17

10 Inz. Rözycki Mikolaj 11 VII 77 77 77 77

11 Inz. D aniec Eugenjusz Kancelarja

Urz^dn. kontrakt. VII 77 77 77 77

12 M atysik Karol Kierow nik Kancelarji VIII 77 7 7 77 77

13 W aloszek Ja n R ejestrator IX

14 Szrejm anöw na W anda 11 X 17 77 77 77

15 M izeröwna Marja Urz^dn. kontrakt. XII 77 77 71 11

3

(6)

Podziat pracy mi^dzy poszczegölnych urz^dniköw.

Nazwisko i imie Pödzial pracy

1. Inz. Rudowski Szymon

Naczeiriik W ydzialu kierow nictw o (Wydzialu.

2. Juzwa Leopold R adca W ojew .

1. zastQpstwo Naczelnika W ydzialu,

2. spraw y do tyczace unifikacji u staw odaw stw a, 3. udzial w posiedzeniacli Kornisji sejmowycli,

3. Inz. Kraita Zygmunt R adca W ojew .

1. opinje w spraw ach przyjazdu i pobytu obookrajow - c ritt. w celacii zafobkow ych,

2. sp ra w y obrotii us/.lachetnfaiiicego.

3. opinje fad io w e w spraw ach1 technicznycli.

4. sp ra w y dozoru kotlöw parow ych, 5. popieranie wytw örczosci krajow ej.

4. Hablinski Tadeusz Major W. P.

D elegat Min. Przem . i Handln dla spraw moibiliz. przem ysl.

1. O'gölne k ie ro w n ie tw o sp raw niobilizac.ii przem ysl.

2. opracow yw anie zagadnien mob. przem. poruczonych przez M inisterstwo P'rzemiysln i 'Handlu,

3. objazd zakladöw przem yslow yeh.

5. Inz. Zapalowski Mieczyslaw R adca W ojew.

1. sprawoizdania o stanie przem yslu wogole,

2. spraw ozdauia

o

stanie zamöwieri w hiu'tach zela- znycli i cynikowych,

3. ew ldencja inw estycji w butaeh zelaznych i cynko- wych,

4. przem ysl dom owy i ludowy, 5. p rak ty k i w akacyjne,

6. sp raw y zw i^zane ze zw iedzaniem zakladöw prze- m yslow ych,

7. WiSlpölpraoa w dziiate mob. przem ysl.

8. sp ra w y Izby handl. i przem ysl. w Biefeku.

6. Wocka Antoni Radca W ojew.

1. konsensy po'liicyjno-przemyslowe dla ciezkiego prze- rnyslu, na podstaw ie §-u 15 i 25 ordynacji przem ., 2. p rzem y sl doniOkra'zny i w ojazerski,

3. sp ra w y czasu p ra c y w handln i przemysile, 4. sady przem yslow e i kupieckie,

5. sp ra w y komisji arbitrazo w ych i pojednaw czych.

7. Inz. Btachowski Zygmunt

urz. kontr. w VI grupie nposaz. sta ty sty k a przem yslu lnutniczego i przetw örczego.

(7)

Nazwisko i imie Podzlial pracy

8. Ruebenbauer Tadeusz refcrc'iidarz

1. sp raw y praw no-przem yslow e S laska Cieszynskiego, 2. sp raw y przem yslu sredniego i rzem ieslniczego, 3. c e c h y i sto w a rz y sz e n ia przemyslO'We,

4. kom iniarstw o.

5. targ i i jarm arki,

6. sp ra w y Izby Rzemiesilniczej w Katow icach.

9. Dr. Kulczycki Julfan referendarz

1. sp raw y 1 aprow izacyjne i po lityka cen artykulow zyw nosciow ych,

2. ustalanie w skaznika drozyznianego,

3. sp ra w y przyw ozu i w yw ozu zbo-za i plodöw rtatu- ralnych w edlug art. 218 Kon w. Genewskiej,

4. sp ra w y k red ytö w i pO'zyczek dla organizacji handl., 5. organizacja gieldy zbo'zowo'-toiwarowej,

6. sp raw y celme,

7. sp ra w y Izby handl. w Katowicach, 8. likwidacja re zerw zbozowych.

10. Inz, Rözycki Mikoääj referendarz

1. sp raw y mobil, przemy.slowej,

2. sp ra w y pelnom ocniköw w przem ysle.

11. Inz. Daaiec Eugenjusz

urz. kontr. w VH. grupie nposaz.

1. udzielanie zezwoleri na zätrudbianie obco'krajowcow, 2. ew idencja zatrudnianych obcokraiow cow w prze

m ysle i handln,

3. sp ra w y instytutu psychotechnicznego.

12. Matysik Karol kierowmik kancelarji

1. kierow nietw o kancelar;;.

2. sekretarz Komisji Pojednaw ezej i A rbitrazow ej w Katow icach.

13. W aloszek Jan

rejestrator prow adzenie indeksu i dziennika podaw ezego.

14. Szrejtnanöwna Wanda rejestrator.

prow adzenie ewideneji w y w o zu zboza i. plodöw na- turalnych w edlug art. 218 Konwencj; Genewskiej, przepisyw anie referatöw .

15. Mizeröwna Mar ja

urzedn. kontrakt. kancelistka w dziale mobilizacji przemyslowe}.

5

(8)

Czynnosci biurowe w cyfrach.

I. Instancja (Starostwa i Magistraty)

P ow iat (m iasto)

Ilosc w ydanyeh koncesji (hotele, jadlodajnie, zaklady zastawni- cze, handel materjami wybuchowemi i pyrotechnicznemi, przemysl komi- niarski, przedsiebiorstwa instalacji

wodociqgowych, gazowych, elektrycznych itd.)

Ilosc zgloszonych

przedsi§- biorstw handlowych

Ilosc zgloszonych

przedsisj- biorstw fabrycznych

Ilosc zgloszonych

przedsi^- biorstw rzemieslni-

czych

Bielsko m iasto 9 85 5 35

Bielsko pow iat 18 66 3 56

Cieszyn 39 117 5 89

K atow ice miasto 49 528 136 151

„ pow iat 35 657 110 204

K röl.-H uta miasto 20 150 15 27

Lubliniec pow iat 1 10 11 13

P szczyna „ 26 5 1 6

ftybnik 26 169 33 108

Sw i^tochtow ice pow iat 19 530 60 127

Tarnow skie G öry „ 5 42 17 46

R a z e m : 247 2349 396 862

Pow iat (M iasto)

Ilosc w ydanyeh ulgow ych paszportöw za-

granieznych

Ilosc wydanyeh licencji na przemysl

okr§zny w czijsci cieszynskiej Woje-

wödztwa

IloSc wydanyeh legitymaeji woja2er-

skich (przyjmowa- nie zamöwien)

Ilosc udzielonych konsensow przemysl. polic.

na urz^dzenie za

kladöw przemy- slowych.

Bielsko m iasto 555 19 40 8

„ pow iat 47 39 5 39

C ieszyn „ 106 41 20 110

K atow ice m iasto 602

„ pow iat 718 36 5

Kröl.-Huta m iasto 127 28 1

Lubliniec pow iat 3 _k 4

Pszczyna „ 53 2 6

Ftybnik „ 30 29 7

Sw i^tochlow ice pow iat 93 33 40

Tarnow skie G öry „ . 28 18 10

R a z e m : 1760 99 813 230

II. Instancja Slqski Urz^d Wojewodzki.

Hose pism, k tö re w plynely do dziennika podaw ezego . ...8.717

„ sp ra w wedlmg dziennika p o d a w e z e g o ... ... 2.739

„ odbytycli konfercncyj — przeoi^tnie 6 w t y g o d n i u ... ...

„ w ydanyeh 'koocesii (budowa. sieei elektr.. biura posreduietw a kuipna gruntöw), koncesje techn.-dentystyczne . ...19

„ udzielonych koiisensow przem ystow o-policyjnych na urzadzenie zakladöw przem ysl. 19

„ w ydanyeh z e /w o le n , na ustaw ienie kotlöw parow yeh ... 45

„ w ydanyeh1 patentöw przem ysl. okreznych w g ö rn o ^ s k le ii czeseii W o'jewödztwai oby- w atelom P o ls k irti... ...2.618

o b c o ik r a jo w c o m ...23

(9)

ilosc w ydanyeh upraw nien targowy.ch ... 5.

„ odw oian o d orzeczen w ladz przem ysilöwych I. instaneji:

niieuw zgl'ediniio'nych...68 uw'zglcdnionyeli ... 23

„ zaopinjow anych spraw , dotyczucych przyjazdu wzglednie poibytu cudzoziem cow, za- trudnionyeli w przennysle i handln

przyclvylnie ...158 o d m ö w m e ... 115

„ zezw oleü na: zatriidnianie obcokrajow eöw w mys! rozporzadzenia P rez y d en ta o ochro- nie rynku p racy . ...13 Cyfrowe dlane dotyczace rzem iosla:

a) Ilosc cecböw istr.ic.iucycli na obszarze Wo<jew6dztwa w ostatnim dniu okresu spraw o- zdaw ezego a) w czQSci g ö r n o s l a s k i c ; ... ... 120

b) w czQSci c ic s z y ris k ie j...46 b) „ nowo ziatwierdzonych: statirtow i c e c h o w y c h ... 13 c) zaw odow ych szköl doksztalcaiacych 37 ! 40

now opow stalych w roku 1931 3 /

d) „ w ydanyeh dyspens | d obowiazku w ykazania uzdi)luienia dio- sam odzielnego w yko- nyw ania rzem iosla w czesei cieszynskic; . . ... 8 e) „ udzielonych zezwolen na. ksztalcenie uczniöw . ... 13 7. W azniejsze zarzgidlzenla okolnikowe, w y d an e urzedlom nizszej instaneji:

a) iW, spraw ie ee n airtykuiöw p ierw szej potrzeliy i obnizki tyebze.

b) Zakup zboiäa 'dla wojsika.

c) W ynagrodzenia za srodk: p rz e w o z o v e dla w ojska w czasie pokoju.

d) Zamyikainie skiadöw rzeznickicb w niedziele i sw ieta.

e) Zatrudnienie uczniow w w a rsztatac h rzem;ieslniczych.

f) 'Rewizja aparatow piwnycli.

g) O tw arcie zakladöw fryzjerskich w niedziele i sw ieta o raz czas p racy w tychze.

hi) Kontrola ksiag obw odow ych m istrzow komiiniarskich, i) S iaty tsy k a hotel: i> pensionalöw .

8) Inne wazniejsze praee W ydzialu przem ysiowego:

a) starania okolo uzyiskania zaimowien d a przemiyislu butmiczego i m ietalowo-przetworozego,

■celeim: zlagodzenia bezrobocia,

b) p ra ce przygofow aw eze okolo w prow adzania na obszar W ojew odztw a Shuskiego ustaw 1. o uadzorzc nad kothuni parow ym i.

2. o urlopach pracow niköw um yslow ych.

3. 'O p ra cy mlodocianych.

4. o skracaniu i przedhizaniu. czasu pracy, 5. rozporz. P rez y d en ta o m iaracb i w agach,

6. „ „ o zw alczaniu uicuczciwej konkureneji, 7. „ „ o bezpieczefi'stwle i tiigienie pracy,

8. „ „ w spraw ie produkcji, p rz y ’WiöBu i iuiywanila bieil'i otow ianej, s ia r - czanu, olowia i innych zwiqzkow,

9. ,,, ., o praw ie bankowem .

10. „ „ o umo'Wie o prace pracow niköw um yslowych, 11

.

„ „ o umowie o p ra ce robotnikow,

12. „ „ o zapobieganiu cboroboim zaw odow ym i ich zwalczani-j,

13. o p raw ie görniczem ,

14. „ „ o przekazaniu kotnpetencji w spraw ach bractrw gam dczych Miini'- stersiw u P racy' i Opieki Spolecizncj o raz W ojewodom,

15. „ „ o praw ie akcyjiiern,

16. „ „ o izbach handloiwych' i przem yislowycb, 17. „ „ o praw ie przem yslow em .

18. „ „ o kw alifikaciach osob, trudnincych sie zaw odow o kuciem koni.

7

(10)

Spraw ozdanie ogölne.

W ro k u 1931 nasüipilo dalszc pogorszenie sic sytuacji w e w szystkich dzialach przem yslu G örnego Slaska. jak röw niez Slaska C ieszynskiego, k to re z koneem roku do s/io d o punktu kulmi- nacyinego, zw laszcza w przem ysle zel.-hutniczymi, o raz w przem ysle przetw örczym ,. scislc zwia- zanym z konjunktura w t. zw. ciezkini przem yslu.

Diecydujaeyim m om entem w pogorszeniu si§ sytuacji w przem ysle gornoslaskim byfo zalam anie sie funta angielskiego z koneem1 w rzesnia 1931 r., w ktörej to w alucie za w arte b y ly ianowy na dostaw y hut zelaznych1 dla S ow ietöw oraz d o staw y exportow e na wegiel.

W Przem ysle weiglowym zatrudniajacym p rzew azn a ilosc' robotniköw Gornego Alaska, produkeja w stosunku do roku1 1930 nie w ykazuje znacznych zmiian, w yd o b y to bow iem n aw et co- kolwiek w ieeej wegla niz w r. 1900, jak to zam ieszezone w dalszyim ciagu zestaw ienia cyfrow e w ykaza.

Ogölny zb y t w egla w stosunku do roku 1930 praw ie ze sie m e zmienil, natom iast export rentow ny t. f. na rynki ob;ete konweuejam :, jak: A ustrja, W egry, Czechy, zm niejszyt sie o 11%, nierenitowny zas, t. j. n,a rynki wolnej sprzedazy, nieobjete||uiniöw am i, czylil exp ort pozakonw encyjny, zw iekszyl sie w stosunku do roku 1930 o okolo 23%, gdy tym ezasem zb yt w kraju zm niejszyl sie o okolo 10%i. E xport na rynki wolnej sp rzed azy (pozakonw encyjny) nmsial kon- kurow ac z w eglem angielskim, a poniew az urnow y na doistawe tego. w egla zawierame by ly w waljicie angilelskiej, po zatam aniu sie funta angielskiego w e w rzesniu 1931 r. (20. IX. 1931) przem yslow ey görnoslascy nietylko, ze poniesli straty . lecz rnusieü jednoozesnie dostosow ac swe ceny do een w egla angielskiego, ktorego cena. sprzedazna przez spadek £ , odpowiednio na rynkach sprzedazy sie obnizyia.

Jezeli dojdizie do porozum ier.ia mie'dzy P o lsk a Konwer.cja W’eglowa. a przem yslow eam i weglow em i angielskimi, ktörzy sa r.ajpow azniejszym i konkurentam i w egla polskiago na rynkach wolnej sprzedazy1 i oeny zo stana odpowiednio unormtowame, to export w egla1 poiskiego na w yzej wymiienione rynki, (przew aznie pötnoeme), moze b y c rentow ny. W ; roku 1931 export teil, jak w yzej wspom niano — byi dla tutejszegO' przem yslu w eglow ego b a rd zo niekoTzy'stny, jednak utrzym anie tych rynköw przez export polski bylo konieczne, celem zatrudnienia zalög robotni- czych w dotychczaso'wej ilosci. a to ze w zgledti na szerzace sie w innych dzialach przem yslu bezrobocie n a Siasku.

■Przemysl hutniczy zelaiz,ny p racow al do konca pazdziernika 1931 r. p raw ie ze norm alnie, choc z'byt zelaza wi kraijn zm n;ejszyl sie w roku 1931 w slo.sunku dlo roku ubieglego :pirawie ö 36%’, wytnosii bowiem w roku: 1930 — 353.704 ton, w roku zas 1901 — 230.001 ton w yrob ow w alcow a- nych. -CO' przypisac nalezy ogölnemu kryzy sow i, w yw ierajaccm u sw oj w plyw u.iemny na konsum- .cäe w ew netrzna.

Bozatem, Imty zatrudnione b y ly w p rzeszlo 50% wykonywaniem , zam öw ien sowieckich w ogoilniej ilosci 302.266 ton w y tw o ro w w alcow anych.

Z chwila zalam auia sie funta angielskiego, w k to ry m z a w a rte b y ly uitnowy n a döstaw e dla Rosji, bez klauzuii p ary te tu ztota i skutkiem tego, w obec niem oznosci zdyskontow ania weksli sow ieckich opiewiajacyich n a walut'Q angiclska. hu ty zeiazne ztialazly sie w polozeriiu bez; w yjscia i zm'uszone byly w strzy m ac sie od w ykoiiezenia i w y sy lki re szty zam öw ien sow ieckich w ilosci okolo 73.346 ton, c o pociagnelO' za so'ba od pazdziiernika 1931 natychimiiaistowe ograniczenie raebu w iiutach zelaznych praw ie ze o 70% i w ym öw iem e p ra c y roboinikom oraz urzednikom , w obaw ie niemoznosci zatrudnienia ich w dotychezasow ej obsadzie. a to z braku widokow na otrzym anie innych zamöwien. N aw et jeden z koncernöw hutniczych zatrudnaajacy okolo 7000 robotniköw i 600 urzedniköw znalazl sie w tak trudnem polozeniu, ze byl zrnuszony oddac sie pod Hiadzör sadow y, co spow odow ato chw ilow e calkow ite unieruchomienie zakladöw tego kon- cernu (Huta Poköj).

W przemysle cynkowym i olowianym polozenie w roku 1931 bylo röw niez bardzo ciezkie. Ceny cy nku na gieldzie londynskiej w dalszym eiagu spadaly. W dniui 2. I. 1931 w y- nO'Sily 13,56,2 fumtöw w zlocie za tone, w koncu zas grudnia 1931 r. ceny spad'ly na 10,2,7 funt.

w zlocie za tone. T ym ezasem 1 zapasy rosly, m im o ze produkeja stopniow o sie zm niejszala.

Alby podniesc eene cynku zostal w dniu 1. sierpnia 1931 r. zaw iazany w OstendZie mie- dzynarodow y karte! cynkow y. regulujacy od chwili zaw iazania sie produkcje w zakladach skar-

(11)

telizow anych d;o pew nego maximum dla poszczegölnych, krajöw . Pom im o ograniczenia produkcji przez P'ierwsze rniesiaße tj. sierpien, w rzesien, pazdziernik i listo'pad 1931 zapasy cynku sie nie zm niejszyly, ceny1 zas w dalszyrn ciagu spadaly, w obec tego postanowif kartel cynkow y ograni- czyc produkeie z dnieni 1 grudnia 1931 o 10%. O graniczenia te okazaly sie jednak niew ystar- czajace tak, iz spodziew ac sie nalezy dalszej otm izki produkcji.

Skutkiem ograniczenia produkcji cynku nastapilo zm niejszenie ilosci robotniköw w1 hutach cynkow yeh o przeszlo 3000 ludzi tj. praw ie o Vs-

War tose produkcji iwApomnianych 3-ch najw azniejszyeh dzialöw przem yslu Görn. S la s k a przedstaw ia sie w edlug przyblizonyeh cyfr za ubiegle 3 lata jak riastgpuje:

19129 r. 1930 r. 1931 r.

W egiel . . ... zl. 607.866.000,— 481.343.000,— 450.000.000,— , Zeiazo ... 486.821.000— 410.560.000,— 317.000.000 —

Cynk i olöw . . . „ 204.645.000,— 159.932.000,— 78.000.000 — zl. 1.299.202.000— 1.061.836,000,— 845.000.000 — Spadek zatem w artosci w ciagu roku

wymosiil okolo ... zl. 247.387.000.— 206.835.000,—

Ogöilna sum a zaroibköw w edlug prz.vhüzonycli cyfr za te 3 lata w ynosi’a:

1929 r. 1930 r. 1931 r.

zl. 424.084.003,— 376.898.237,— 321.500.000 — zarobki zm niejszyly sie przeto o okolo zl. 47.185.766,4-' 55.398.237,—

PlrzecMne zarobki w gotöw ee wraz /. urlopiami w ynosiiy

na gl owe i dniöw ke: 1929 r. 1930 r. 1931 r.

w kopalniach w egla . . . . 9,70 zl. 10,24 zl. 10,20 zl.

w hutach zelaznych . . . . 11,13 zl. 11,66 zl. 11,36 zl.

w hutach cynku i otowin . . 8,79 zl. 9,68 zl. 9,14 zl.

Zaro'bki dniöw kow e (na glowe) ulegly w iec bardzo nialej redukeji i to dopiero w roku 1931, podezas gdy ogöllna sum a zaroibköw ziriniejszyhi sie znacznie z uwagi na ograniczenia zalög i stosow anie sw ietow ek, k tö re wyriosily w stosunku do dniöwek, jakie ze wzgledti na stau za- trzymariej zalogi. powinne byc przepracow ane:

w 1930 r. w 1931 r.

na kopalniach w e g l a ... 15,9% 13.1%

w hutach z e l a z n y c h ... 7,83%' 14,21% do listop. 1931 r.

70,0% od listop. 1931 r.

w przem ysle c y n k o w y m ...2% ‘ 3%

Spadek w artosci produkcji oraz spadek ogölnej sumy zaro'bköw odbil sie na w plyw ie podatköw ohroto-wego i' dochodöw ego tak bezposrednio jak posredm o przez zmmejszeme sie obrotöw w handlu.

Liczba wykupionych patentöw handlo'wych w1 stosunku do przem yslow ych przedstaw ia sie jak nastepu'je:

wykuipiono w roku budzetow ym 1930/31 1931/32 patentöw lia n d lo w y c h ... 24.751 21.220

p atentöw przem yslow ych . . . . 9.689 8.524

Ogömie wykuipiono w iec o 16,4%' muiej patentöw handlow ych i przem yslow ych, niz w ubieglym okresie budzeto'wym 1930/31.

(12)

Stan bezrobocia w r. 1931 w edlug grup zaw odow ych, w ykazuie r.astgp-.ijucc zestaw ienie:

G r u p y ^z ^w ô ^d ô ^w ê

Görnicy Hutnicy metalu Szklarze Metalo- wcy Wlokien- nicy Budowla- i ni Pozoslaty przem. Rob. nie- wykw. Rolnicy Pracown. umysi.

Ogötetn

Styczen 5819 1446 52 5133 932 8948 2693 29.592 44 2567 57.228

Luty 6677 1696 50 5810 983 9283 3150 32.712 46 2833 63.240

Marzec 7871 1780 27 6062 741 9431 3220 34.101 42 2868 66.143

Kwiecien 8975 2028 25 6358 864 7523 3430 32.643 40 3406 65.292

Mai 9335 1993 28 6303 1145 6087 3312 31.031 34 3483 62.751

Czerwiec 9278 2032 27 6054 670 5042 3026 29.313 33 3463 58.944

Lipiec 9492 2077 64 6244 629 4831 3155 29.964 31 3981 60.468

Sierpien 9305 1989 58 6369 510 4484 3323 29.277 30 4191 59.536

Wrzesien 9470 1965 58 6442 616 4540 3443 30.043 46 4449 61.072

Pazdziernik 9008 2039 57 6888 861 5759 3778 34.166 55 5036 68,227

Listopad 9719 2126 58 7430 959 7708 4292 38.712 70 5285 76.359

Grudzien 9987 3679 83 8170 973 10453 4952 43.774 90 5371 87.532

Oigölem w iec bezrobocie w zroslo w r. 1931 z 57.238 osöb w styczniu, na 87.532 w grudniu. czyli 0* 29.704 osöb.

Silny wzro-st bezrobocia dal sie szczegölnie zaurwazyc w grupie robotniköw niew ykw ali- fikowanych.

W grupach pracow nikow w ykw aliiikow ar.ycli. zatrudnionych w tak zw anyrn przem ysle ciezkim tj. görnictw ie, hutnietw ie zelaznym i m etatow ym , w z ro st bfez-robock w rotku 1931 nie fest tak razacy z uwagi na to, ze d zialy tego przem yslu stosow aly w sw ych zakladacli swietöwki.

W kopalniach w egla zm niejszyia sie ilosc robotniköw z pow odu zaniechania roböt przy- gotow aw czych, co jest objaw em niepozadanym , gdyz w razie po trzeb y zw iekszenia wydajnosci kopaln, niew ykonanie tych roböt; w plynie niekorzystnie n a powiekszenie zalög.

W przemysle chemicznym prodi;kc;a oraz stan zatrudnienia: zminieiszyt sie znacznie.

Duze zm niejszenie produkcji nastapiio glow nie w kw asie siarkowymi (pochodne produkty przy prazelniach cynku i oiowiu). w superiosfatach, w az'otniakacli o raz w siarczanie amonu (kokso- 'W'nie i fabryki siarczanu iaimoinu). Rli/.sze szczegöly tyezace sie przem yslu chem icznego podane sei

nizej w specjalnym dziale, poswieconymi tem u przem yslow i.

Przem ysl wlökienniczy bielski.

Zapasy tow aröw w e fabrykach bielskich sa znaczne i w iaza p ow azn a czesc kapitalöw ob'rotowych1. Maly popy t na ktaniny, ja:k röw niez slaba pojemnosc rynku w ew netrznego Wplywaja ujemmie na ruch w e fabrykach sukna. W tkalniach w elnianych okregu1 bi'elskiego uruchomionycli byio z koneem grudnia 1931 r. zaiedw ie 25%' krosien meclianicznych i okoto 50% w rzecion zgrzebnych. Zam öwienia zagra'niczne na tkaniny w einiane naiplywaly w ograniczonych loisciacli.

Zm niejszyi sie w ybitnie w yw öz tkaniin w elnianych do Angiji, dokad norm alnie wywo'zo'no okoto

% exportow anych z Bieiska tkanin.

Zanik pow yzszego exportu spow odow any zostal giöwnie spadkiemi fuinta angielskiego, co wplyne'lo bardzo silnie na wzm ozenie konkurencji nietylko w Angiji, ale i w innych krajach.

P oszczegölne dzialy przem yslu p rz ed staw ialy sie jak w ykazuja nastepujace zestaw ienia:

(13)

Cifjzki przemysi wytwörczy i przetwörczy.

A. Przemysl w^glowy.

Miesieczne w ydobycie w egla w ynosilo:

rok 1930 rok 1931

Styczen ^. ^. ^. ^. ^. . 2,812.858 ton 2.539.686 ton*) L uty1 ... ^. 2,261,839 ^„ 2.037.859 „ M a i r z e c ... . 2.172,881 „ 2,223.711 „ Kwiecien ... . 2.021.376 „ 2.209.289 „

Maj ^. ^. ^. ^. ^. ^. . 2.067.658 ^.. 2.103.454 ^„

C z e r w i e c ... ^. 1.960.245 ^„ 2.136.359 „ L i p i e c ...• ^. . 2.274.607^. ^„ 2,406.415 ^„ Sierpien ... ^. 2.305.492 ^„ 2.470.503 ^„

W rzesien' . . 2.542.042 „ 2.568.290 ^„

P azdziernika ^. ^. ^. ^. ^. 2,712.118 ^„ 2724.199 Liistoipad ... ^. 2.553.539 ^„ 2.691.649 „ Grudzien ... ^. 2.480.941 ^„ 2.293,790 '

R a z e m ^. 28.165.596 ton 28.405.204 ton Ogölne w ydobycie w roku 19,51 z.wigks/.yto sie w iec o 0,'88%.

P rzecietne w ydobycie na dzien roboczy wynosilo:

w roku 1930 przy 300 dtiiach roboczych . . . . w roku 1931 301

93.871 ton .94.684 ton W ydajnosc w ydobyw cza na glow e i odrobiona dniowke:

a) cale.i z a t o g i ... w r. 1930 — 1.369 ton b) zatogi podi ziemia . . • ■ • ■ ■ w r. 1930 — 1.966 ton Zbyt na k azda odrobiona dniow ke • ■ . w r. 1930 — 1.235 ton

w r. 1901 w r . 1931 w r . 1931

1.520 ton 2.170 ton

1.347 to n

Zaioga rok 1930 rok 1931

calkow ita ilosc robotniköw . 81.498 osöb 73.830 osöb

z tego niQzezyzn 79,234 „ 71.668' „

„ kobiet . . . . 2 364 „ 2.162

poid z i e m i i a ... 58.400 „ 51.909 „ nialdi z ü e m i a ... 23.098 „ 21.921 „

Zapas wegla w ynosit: rok 1930 rok 1931

,z pocza;kie:ii roku 711.489 ton 933.846 ton

z koneem roku . . . . 933.846 „ 1.761.778 „•

Wlasne zapotrzebowanie kopalri: rok 1930 rok 1931

a) zuizycie w lasue na kopalniach . 2.215.452 ton 1.917.891 ton b) deputaty w egla dla robotniköw . 414.167 ,. 388j898 „ c) deputaty wegla dla urzedniköw 46.262 „ 45.887 „

id) inny weg'iöl bezplatny ^’ ^»5 11.377 „

R a z e m . 2.676.671 'ton 2.364.053 ton

*) C yfry za rok 1931 m oga uledz nrnlym p'opriawkom.

11

(14)

Zbyt w^gla.

I. na obszarze Görnego Slaska:

a) dla wlasnych zakladöw:

1. Koksowniie- . . . . 2. bryikietownie

3. tone za k la d y . . . . b) dla obcych zakladöw:

1. dla koksowni obcych 2. drobna sprzedaz . 3. koleje zela'zne

4. wsizystkini irinyni ödbiorcom

rok 1930 . 1.913.800 ton

230.292 „

?! 289.927 „ rok 1930

268.397 ton 438.975 „ 301.422 ..

. 1.014.178 „

rok 1931 1.695.024 ton

296.263 „ 1.890.206 „

rok 1931 170.254 ton 377.761 „ 323.767 „ 754,613 „ G örny Slaisk r a z e m: . 6.456.991 ton 5.507.888 ton

II. Zbyt do reszty Polski:

a) idla kolei zelaznych . 1.765.135 ton 1.736.897 ton b ) d'la innych odbiorcöw . 6.210.520 „ 5.778,047 ., R a z e m dla re sz ty Pollski . 7.975.655 ton 7.514.944 ton Zbyt w kralu 1. . . 6.456.991 ton 5.507.888 ton

„ „ II. • • • . 7.975,655 „ 7.514.944 ..

14.432.646 ton 13.022.802 ton zinniejszyi sie przcto 0' 9,77% w stosunku do roku 1930.

I. Rynki konwencyjne:

a)1 A ustria ^. ^. ^. ^. b) Czechosiowiacja c) G dansk ^. ^. ^. ^. d) Jugoslawj'a

e) Niemcy ^. ^. ^. ^. f) W e g ry ^. ^.

Export.

rok 1930 . 1.865.274 ton

. . 617.731 ^„

. . 274.548 ^„

. . 76.249 ^„ . ^. 2.711 ^„

. . 356.369 ^{. .}

rok 1931 1.655.407 ton

611.659 „ 280.925 ^„ 67.460 „

3.816 ^„ 219.591 ^„ R a z e m ^. . 3.192.882 ton 2.838.858 ton zm niejszyl sie przeto o 11%.

Rynki pozakoiiweney|ne (t. zw. wolnej sprzedazy).

II. Rynki Pölnocne oraz Francja i Belgja; rok 1930 rok 1931 :a) Bielgja ^. ^. ^. ^. . . 62.351 ton 131.648 ton b) D l a n i a ... . . 1.381.111 J5 1.662.402 ^„

c) Estonja ^. ^. ^. ^. . . 19.756 J J 24.215

d) Francja ^. ^. ^. ^. . . 305.376 1 ) 492.296 ^„ e) Finlandja ^. ^. ^. ^. . . 443.314 J? 546.009 ^„ f) Hol and ja ^. ^. ^. ^. . . 73.167 3 9 80.131 ^„ g) Islandja ^. ^. ^. ^. . . 30.541 ) ) 21.402 ^„ h)1 iKl'aijpeda . . . . . . 30.401 19 40.992 „ i)1 L i t w a ... . . 101.262 99 90.980 „ k) t o i t w a ... . . 566.278 9 9 450.108 „

1) Norw egja . . . . . 726.443 99 660.472 „

riii) Szw ecia . . . . . . 2.298.144 99 2.641.145 ..

R a z e in . 6.038.505 ton 6,841.799 ton III. Inne rynki europejskie:

a) Hiszpanjia . . 2.255 ton 20.307 ton

b1)1 Rosda . . . . 36.952 99 46.569 „

c) Rurnunia . . . . 45.149 99 26.877 „

di)' Szwajciarja . . 135.154 99 122.753 ,,

e) W lochy . . . . 483.378 530.130 „

R a z e m 701.888 ton 748.636 ton

(15)

IV. Rynki pozaeuropejskie:

a) Algier ...

!b) B r a z y llja ...

e) E g ip t:...

rok 1930 17.636 ton

6.303 „

rok 1931 69.507 ton

6.975 „

R a z e m 23.939 ton 76.482 ton

V. W feiel' okreunvy dilia portöw n a Dunaiu

i1 jcgo d i o p ly w a c h : ... 9.132 ton 7.010 ton VI. Inny w egiel o bretow y ... 779.941 464.302 „ VII. Bttizej nieokreslona /wyisylka w egla 218,106 „ 1.187.350

Razem export pozakonwencyjny:

rok 1930 rok 1931

II. ... ... 6.841.799 ton III... . 701.888 „ 748.636 ,.

IV... 23.939 „ 76.482 „ V... 9.132 „ 7.010 „

VI. . . . . . . . 779.941 464.302 „

VII... 28.106 „ 1.187.360 „ 7,581.511 ton 9,325,579 ton zw iekszyt sie w stosunku d;o ro k u 1930 o 23%.

Ogötem zbyt: rok 1930 rok 1931

w k r a i u ... . 14.432,646 ton 13.022.832 ition na^ rynkach konwencj. . 3.192.882 „ 2.838,868 „

pozakonw encyjny . 7.581.511 „ 9.325.579 „

R a z e m . . 25.207.039 ton 26.187.269 ton

(16)

B. Koksownie.

Miesi^c

P r o d u k c j a Z b y t w k r a j u E x p o r t Z b y t c a l k o w i t y

1930 1931 1930 1931 1930 1931 1930 1931

ton ton ton ton ton ton ton ton

Styczen 175.233 118.707 112.071 97.955 10.226 21.663 122.297 119.610

Luly 142.361 107.031 91.018 89.698 6.972 17.354 97.990 107.052

M arzec 143.220 120.308 87.907 98.878 6.992 17.415 94.899 116.293

Kwiecien 127.456 109.462 84.304 79.011 5.130 6.680 89.834 85.691

Maj 122.858 109.497 84.493 72.897 9.007 9.863 93.500 82.760

C zerwiec 117.837 102.098 86.869 66.633 13.993 16.363 100.862 82.996

Lipiec 122.406 109.012 99.505 82.956 22.122 32.085 121.627 115.041

Sierpien 127.127 113.905 107.964 98.863 36.332 35.453 144.196 134.316

W rzesien 125.295 125.041 119.620 101.636 38.219 4-4.918 157.839 146.554

Pazdziernik 130.499 125.176 118.853 100.983 38.800 41.705 157.653 142.638

Listopad 126.507 111.472 102.046 91.835 28.608 30.853 130.654 122.688

Grudzien 121.099 102.918 99.931 81.571 18.226 21.285 118.157 102.856

R a z e m : 1.581.898 1.354.617 1.190.481 1.062.866 234.627 295.637 1.429.108 1.358.503

F rodukcja koksu w roku 1931 zminiejszyla sie w stosunku do roku 1930' o ...14%

Z byt w k ra ju zm niejszyl sie o ... 10%

E xport w zrösl o ...26%

Zaipas koksu w ynosil z koneem grudnia 1930 . . . . 188.560 ton 1931 . . . . 177.000 „ Koksownie zatradnialy robotniköw w roku 1930 . . . 2.308

„ „ w roku 1901 . . . 2.263

Spadek pirodukcfi koksu tiöm aczy sie ograniczeniem zapotrzebow ania p rzez hiuty zetazue oraz przemysil:' cyMkowü'-olowiiany, jak röw niez przez imie dzialy przem yslu. W zrost exiportu koksu miiiail miejsce przedewszys'.kicm do W tocb, a nastepnie na -rynki skandynaw skie i baltyckie, w wyniku dalszej koiikurencj: z fcoksero augielskirti. Geilem za;::obiezenia niezdrow ej konkureneji wisröd krajow ych w ytw örcöw koksu uitworzoffio wi du, 6. 8. 1991 r. PbÜSka1 Ko:'.weiic.ie Koksowa, k töra ma regulow ae ceny koksu i w arunki sprzedazy. Komvencja ta obow iazuje chwilcnvo do 31. m arca 1982 'roku.

W zwiaizku ze zmimejszieiniemi sii§ produkcji koksu w idoczny ijie,st spadek produkcji produk- töw weglotpochoduych koksowni oraa produkcji destylarni sm oly jaik röwniez fabry'k benzolu.

(17)

P ro d u k ty u b o c z n e p rz y fa b ry k a cji k o k su i z b y t ty c h ze :

Sm ola surowa P a k O leje smol. B enzol sur. Siarczan

am onu Naftalina 1930 1931 1930 1931 1930 1931 1930 1931 1930 1931 1930 1931

Produkcja w tonach . 79.848 68.973 583 492 39 99 25.089 22.170 33.551 21.472 967 631 Caikowity zbyt w ton. 79.813 69.356 699 490 39 96 25.406 22.202 37.737 17.119 958 644 Zbyt w kraju w to n .. 79.779 69.341 203 39 65 15.830 10.305 8.5Ö6 6.149 958 644

Zbyt zagranicq w ton. 34 15 496 490 — 31 ^9.576 ^{I 1.897} ^29.231 ^10.970 ^—

Zapasy z koneem ro

ku w tonach . . . 1.045 662 11 13 — 3 394 362 2.530 6.880 58 45

Przewa'zajci'ca cz$sc podaiiych ilosci odu an o w la s n y m i obcym zakladom dcstylacy.inym eetem dalszc.i przcröl)ki.

C. Brykietownie.

rok 1930 rok 1931 Prodiikcja ... . 234.123 ton 299.678 ton

C alkow ity zbyt . . . - . . 230.679 „ 299.239 „ Z byt z a g r a n i c a ... 4.208 6.077 „

Zaloga . . . 267 osöb 199 osöb

W zrost produkcji nrykictöw pow stal skutkiem duzego zapotrzcbow an'a Koieji pailstwo- wycih ma t e g f rodzaiju srodck opaiu. W roku 1931 Ko!i\;e p anstw ow e zakupily 274.156 ton brykie-

töw, w roku 1930 — 217.226 ton. Z istmejst'cych 4-ch brykietow ni ,na G/Sl. pracow aly w roku 1931 tylko 3.

15

(18)

D. Przemysl hutniczy zelazny.

•Produkcja liut zelaznych görnoslaskicli w yn osila: 1

w 1930 r. w 1931 r.

s u r o w k a ... 323.674 ton 266.298 ton s t a l ... 903.097 „ 767.327 * w y tw o rö w i pöhvyiw oröw w al-

cow anych ... 742.157 „ 597.339 „

Z byt w kraju w y tw o rö w i p üh vy tw o rö w w alcow anych hut zelaznych w ynosil:

w 1930 r. w 1931 r.

"■ ... ' ^ ! 353.704 tan 230.051 ton Export: pöl'w ytw aröw i w ytw o-

tw o rö w w alcow anycl: . . . 348.937 .. 341.030 w t-ern. do R o s j i ... 204.820 „ 302.226 „

Z byt zelaza wailcowanego w k ra ju znm iejszyt sie zatem w roku 1931 w stosunku do roku 1930 o 36% i w ynosii 38,3% calej 'produkcji, ex p o rt zas 57% caiej produkcji, w czemi do Sow ietöw 88,6% calego exportu.

Ilosc zamiöwiieh krajow ycli otrzymianych przez huty zelazne w r. 1931 za pO'srednietwieim Syndykatu Polskich H ut Zelaznych wynosila 262.779 ton (w roku 1930 — 369.902 ton) co oznacza spadek o 28,9%', w poröw naniu zas lz rokiem 1929 i(508.304 ton) o 48,3%. Zm niciszajacy sie silnie oo rok n ap ly w zam öw ien krajow yeh m a zw iazek z. ograiniczonemi znacznie zamöwieniattiii rzado - wem i z pow odu braku srodköw na p race m w estyeyjne w .szerszem zakresie, oraz z pow odu malego zapotrzebowamia na zteilazo p rzez ro ln ictv o , przem ysl m ietalow o-przetw örczy i przem ysl budow lany.

T?

| 1930 r. 1931 r.

llu ty zelazne zatrudnialy robotniköw lacznie ze swem i zakladam i mietalo-

w o-przeröbczym i . ... 28.300 25.200 (cyifry przecietme)

Poizatem zaklady nicialow o-przeröbcze, nallezace do komeernöw t a t görnoslaskicli w yko- naly:

1930 r. 1931 r.

odlewöw z c i a z a ... 16.168 ton 16.183 ton odlew öw snetalowycli . . . 381 „ 412 ,,

Dalsza obröbka w tycli zakla- dacli: konstrukcjc zel., m aszyny i lieh czesci, rury, w agony, pod-

w ozia i t. p ... 168.087 „ 120.743 „

(19)

Produkcja i zbyt w ytw oröw hut zelaznych i ich zakladöw przeröbczych w r. 1931 w edlug sortym entöw

w t o n a c h

Produkcja Z byt w kraju

W yw öz zagranic^

bez G danska

G dansk Zbyt

ogölny

1. Wielkie p i c c e ... 266.298 95.353 1.597 45 96.995 2. Stalownie (Biloki itiaten.. bloki z

piecöw elektr., odlew y stalow c.

s n r o w e ... 767.327 119-715 — ₅ 119.720 3. Odilewnie zelaza (rury ze!. i ich

cze'sci 1 inne odlew y) . . . . 16.183 11.425 — — 11.425

4. Odlewnie n i e t a l i ... 412 231 1 232

5. Walcownie

a) p ö tw y tw ö r walc. na sprzctlaz . 30.879 22.417 7.214 29.631 b) z d t e ö i stal wailcow. profilow. 322.782 102.620 212.555 3.612 318.787

c) hlachy zelazne i stal. 145.970 51.529 83.909 673 136.311

d) miaterjat naw icrzchni kolci. 97.708 53.485 37.352 1 90.837

6. Dzialy dalszej obröbkl

a) w y ro b y kutc i prasow anc (o'sie,

kota, bamdaze, zestaiwy i inrae) . 25.052 17.869 730 852 19.151

b) wyroiby wa'.cowar.c i cias'nionc

na z i m n o i... 5.121 4.184 627 4 4.815 c) ru ry sital. i zel. spaw ane i ciag-

nione i, l'a ic z n ü k i... 41.741 11.388 29.922 238 41.548 dl) ikomstrakci'e zel., ko-tly i zbior-

niki . , ... 15.492 12.131 2.475 -- _14.606 e) mtas-zyny1, obriabiärki i nieciia-

n i z i m y ... 5.173 5.128 — ₄ _5.132 f) drobne w y ro b y zel. i stalow c

(gwo/.dzie, hiaki, sruby, d ru t Ud.) 9.282 8.949 108 108 9.165

g) blacha ocynikowana, ocs'nowana,

naczynia 1 inne . . . 13.374 7.962 1.597 447 10.006

h) w a rsz ta ty mechan., osie koile-

jowe itd., zastaw y koi. 5.073 2.682 — 6 2.688

i) wiagony now e i Stare, wagoniki,

wözki i po'dwoizia . . . . 429 sztuk 304 sztuk — — 304 sztuk

17

(20)

E. Przemysl cynkowy i olowiany.

P ro d u k c ja i z b y t w y tw o rö w

h u t cy n k o w y ch i o lo w ia n y ch P o lsk ie g o G. S la sk a w r, 1931 w t o n a c h

P ro dukcja

Zbyt w kraju

Zbyt ogölem G. Sl^sk Polska Razem E ksport

1. I< was s i a r k o w y ... 153.166 49.081 70.918 119.999 22.758 142.757 2. Cynk s u i r o i w y ... 114.696 • 785 7.367 8.152 72.158 80.310

3. „ eJektrol'ityczhy . . . . 9.378 — 1.023 1.023 8.695 9.718

4. „ raifimowany . . . . . 22.565 212 743 955 24.013 24.968

5. Pyiek c y n k o w y ... 8.873 7 85 92 8.866 8.958 6. Blacha c y n k o w a ... 12.979 445 2.309 2.754 10.142 12.896 7. Otow s u r o w y ... 31 380 — — ■ — na sprzedaz tylko

olöw rafinow any

8. „ rarinow any . . . 22.035 886 5.396 6.282 21.005 27287

9. Blacba olow iana . . . . 455 417 60 477 10 487

10. Inne w y ro b y z olowiu 765 224 355 579 33 612

11. Srebro kg... 9 430,185 57 200 257 8.564 8821

W nicktörycli rodzaiach zb y t jcst w ickszy niz 'produkcja, co tlöm aczyc nalpzy zuzy- ciem zapasöw z roku 1930'.

Ogölna Produkcja cynku:

cynk surow y cynk elcktrolirycziiy

rok 1930 137.977 ton

20.629 ,,

rok 1931 114.696 ton

9.378 ..

R a z e :m . . 168.606 ton 124.074 'ton iFrodukcJa cynku zm niejszyta sic przeto o 21% w stosunku do roku; 1930.

E xport cynku surow cgo i elektrolitycz'nego w ynosii w roku 1931 — 65.2% produkcja.

Robotniköw huty cynkowe zatrudniaty: w r. 1930 9.366 C eny cynku k sziatto w aly sie nastqpnjqco (w ziocie):

rok 1930 s t y c z e n ... 22.00.0 £ maj

wrzesien pazdziernik

grudzien

16.19.8 £ 15.18.6 £ 14.13.10 £ 13.98.8 £

w r. 1931 6.062

rok 1931 13.56.2' £ 10.13.7 £ 11.— .4 £ 10.7.7 £ 10.2.7 £

(21)

Przemysl olowiany.

W roku. 1931 ezynne 'byly 'dw ie huty olowiu. z ktö ry eh P anstw ow a H uia Olowiu w S trzy- bniey zo stala z koneem roku zasiaw iona.

Produkcja: w r. 1930 w r. 1931

olöw s u r o w y ... 40.20® ton 31.380 ton kw as siarkow y SI !-•()'. . . 800 ,, 5.514 ., srebro ... 17.378.709 kg 9.430.185 kg Hose zatnuiniorrych robotniköw w Imtacli olowiu:

r. 1930 — 772 rok 1931 — 612 (eyfiry pirzeeietne) Ceny olowiu k sztalto w a ly sie nastePujgcö (w zlocie):

za tope 1930 r. 1931 r.

w s t y e z i i i ü ... .... . £ 21.11.2 £ 13.17.9 w m arcu .

w majii

w paidziernäkir w gruidniu

£ 1(8.17.5 £ 13,4.10

£ 17.16.6 £ 11.12.8

£ 15.14.2 £ 10.12. -

£ 15.5.9 £ 10.12.2 Cena sre b ra za urieje (31,1035 gr.) w zlocie:

1930 r. ’ 1931 r.

s t y c z . e n ...£ C,035.985 £ 0.056.424 lipiec ... £ 0.0'65,'897 £ 0.Ü54.914 grudzien ... £ 0.063.162 £ i 0.057.276

Zestaw ienie pow yzsze daje obraz katastrofainego sipadku een cynku i olowiu, a naw et czQsciow o i sreb ra w roku 1901.

19

(22)

Inne dziaty przemyslu

wedlug liczby zakladöw i robotniköw wykazane na oddzielnych tablicach jak nast^puje:

1. Stan przemyslu zelaznego i metalowego.

W przem ysle m etalow o-przctw orczyrii sytuacja doznala dalszego pogorszenia wy'wola- nego w strzyinanicm sie przez przem ysl ciezki od iuwe.styc.ii oraz z powodu matego, ruchu bu- dowianego.

Zminiejszenie s tarnt zatrudnienia dalo sie zauw azyc we w szystkich dzialach przem yslu zelaznego i m etalowego.

■Najlepiej stosunkow o p raco w aly fabryki w y ro bö w m etalow ych, z ktöryeh moizna w ym ie- nic: a) W alcow nie m etali w Dziedzicach, posiadajaca zamiöwienia rzadow e, b) S laska Fabryke w yroböw m etalow ych „M ewa“ w Bielsku, w y rab iajaca tub'ki m etalow e dla przem yslu ap tek ar- skiego i drogeryjnego.

Rok 1930 Rok 1931 Rrzecietna

liezba zatrudnionych robotniköw w r. sprawo-

zdawozym

% uruoh-o- mienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. d(o 31, XII. 1930 P rzem y sl zelazny i mieialowy iiose

zakladöw czynnych

Rzeczy- wista ilosc za- trudn. ro botniköw w grudniiu

Ilosc zakladöw czynnych

Rzeczy- wista ilosc za- trudn. ro

botniköw w gruidniu 1) Odlewnie zelaza, m etali i przedm io-

töw k u i t o - i l a n y c h ... 7 600 7 450 525 75,0°/b

2) Fabr.

nych

w yr. zel. kutyoh prasow a-

i t l o e z o n y c h ... 15 1515 11 940 1225 60,0%;

3) Fabr. w yr. zel. ciagnionych — — — — — —

4) Fabr. w yr. kotl. kons.tr. zel. d mebli 23 1595 13 1145 1370 71,1%'

5) Fabr. w yr. zel. m etalow ych 11 790 10 730 760 92,0%'

6) Fabr. a m u n i e j i ... ^— ^- — — — —

O gölem : 56 4500 41 3265 3880 72,5%

(23)

2. Stan przemyslu maszynowego i elektrolechnicznego.

1 w tyrn dziiail1,© p rzem yslu stan zatrudnienia zm niejszyl sie ze w zgledu na praw ie zu- p elny brak zam öw ien ze strony ciezkiego przemyslu,.

Szezegölnie dotkliw 'e dato sie odczue ogranitczenie w 1 diziale w yrobu miaszyn i silniköw, w e fabrykach stodköw przew ozow ycli. w agonöw i. sam ochodöw, w dziale m aszyn rolniczych oraz w e fabrykach ele:ktro>teehniczny:ch. Bielskie fabryki m aszyn wlokieinniczych, k töre exporto- w aly w duzej m ierze swoje w y ro b y zagranice, poniOsly doikliw e s tra ty i zmuszone b y ly ogra- niczyc sw a produkeje z powodu spadku 'funta angielskiego i w yw olanej tem sitoej komkurencii na rynkach exportow ych. Zaklady te w roku 1931 w y w io ziy zagranice 661.005 kg m aszyn i urza- dzeh dla pireemiyS'l'ui .wlokiemniczego, w artosci 1.937.055 zl. W roku sp raw ozdaw czym zostala uiniernichotniioina fabryka: m o to rö w slektrycznych Brown-Bo'veri w Ciesizynie, zatirudniaiaca okolo 340 robotniköw, inne zas,, jak fabryka G. S chw abe w Bielsku, wprowadzila: u siebie dzial maszyn do szycia. a fab ry k a G. Josephy’s Erben w Bielsku rozszerzyhi od lew iie dla w yroböw

k sztaltck zeliwnych. ,, ■

Rok 1931 Rok 1930 P rzecietna

liczba zatru- 'dnionych robotniköw w r. sp raw o zdaw czym

% iirucho- mienia robotni.k. z dn.

31. XII. 1931 w stos. dio 31. XII. 1930 P rzem ysl m aszynow y i elektro-

techniczny ^Ilosc

zakladöw czynnych

R zeczy- w lsta Ilosc za- trudn. ro botniköw w gniidiniiu

Rzeczy- w ista ilosc za- trudn. ro botniköw wgrudniiu

1) F abryki m aszyn i sihiiköw 18 1930 14 1435 1680 74,0%'

2) „ m aszyn rolniczych 4 85 3 60 70 70,0%

3) „ srodköw przew ozow ., w a-

gonöw i sam oohodöw 4 135 1 30 80 2:2,2%

4) „ eilektro'techniczinych 13 980 10 395 680 40,0%'

O gölem : 39 3130 28 1920 2510 61,3%

21

(24)

3. Stan przemyslu mineralnego

Oegjieünie pracow aly z. bardzo- ograniczonym stanem zatrudnienia. F ab ry k a P o rtland ce- mentu w Goleszowi'e, Slask Cieszynski, zo stala przejsciow o w pazdzierniku 1931 r. iinicr:;c;io- miona. Stan przem yslu miimeralnego zalezny b y l od konjunktury w przem ysle boidowlainym, k tö ry w roku 1931 pomirno potanienia m aterjalö w m ineralnyeh nie byl w W ojew ödztw ie Slaskiem zadow alaiacy. Huta szkla w O rzeszu zostala rö w n iez imieruchomiona w koncu Jipca 1931 r.

Rok 1930 Rok 1931 P rzecietn a

liczba zatrudnionych robotniköw w r. spraw o-

zdaw czym

% urucho- mienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. dfo 31. XII. 1930 P rzem y sl m ineralny ^Ilosc

zakladöw czynnych

R zeczy- w ista lilosc za- trudn, ro botniköw w grudniu

R zeczy- w ista lilosc za- trudn. ro botniköw' w grudniu

1) F abryki c e m e n t u ... 1 730 1 290 510 40,0%

2) W apieniki i piiece w apienne . 6 255 6 205 230 80,0%

3) Cegielnie i, fabr. dacböw ek 73 2760 63 1955 2360 71,0%

4) F abryki cegly oigniotrwalej i w y

roböw szamot. ... 2 95 3 130 110 137,0%.

5) Fabr. w yrob. terakot. i kafli 3 160 3 105 130 65/»%

6) F abryki w yroböw fajansow ych — _{l!§§gg, t} _— _— _— _—

7) „ porcelano'wych 3 860 3 655 755 76,2%'

8) „ sztucznych kamieni budo-

w lanych ... 8 390 8 320 255 80,0%'

9) H uty sz k la :

a) w y ro b ö w szkla tafl. — — — — —

b) w y ro b ö w b u telek i szkla stolo-

w e g O ' ... 2 115 2 80 95 70,0%

10) F abryki w yroböw ze szkla ■— — _— _— _— _—

11) „ olöw köw . . . . — — — — — —

12) „ farb ziemnych — — — — —

Ogölem: 98 5365 89 3740 4545 69,7%'

(25)

W okresie spraw ozdaw czym nastapilo w tym przem ysle dalsze pogorszem e sie i to w ta- kim stopniu, ze az 2 fabryki musialy byc zastawio-ne. a mianowicie fabryika syntetycznego siarczanu aimoimv ..O sw ug“ w W yrach i fabryka: superfosifatu „C eres“ w Brzeziu pow iat Ry'bnicki.

P ierw sza fabryka zam knieta zostala w styczniu. druga zas w sierpniu 1931 r. Ogölny stan za- tnndnienia spadl w tym przem ysle z koneem roku, do 84.4% w stosunku do roku 1930.

4. Stan przemyslu chemicznego.

liczba zatru- dni'onych robotniköw w r. sp raw o zdaw czym

% uruohomienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. d!o 31. XII. 1930 P rze m y sl chemiczny ^Ilosc

zakladöw czynnych

Rzeczy- w ista ilosc za- trudn. ro botniköw w grudniu

1) P rzem ysl chemiczny nieorgan.

a) fab ry k a kw asöw . a’.kalü i soll . 5 415 5 255 235 61,4%

b) fabryka superfosfatow 2 110 1 75 90 68,2%

2) P rze m y sl elektrotechniczny 4 2605 3 2090 2345 80,2%

3) iKoiksownie (siarczanu amonu) . 9 2460 9 2080 2270 84,5%

4) F abryka syntetycznego siarczan

amionu . . . . . 3 560 3 445 500 80.0%

5) Fabr. pölw ytw . organicz. i bar-

w n i k ö w ... 4 775 5 720 745 92,9%

6) Fabr. m aterjalöw wybueho'wyeh . 3 1020 4 950 985 93,1%,

7) Faibr. przerobu tluszczöw zw ierz.

i roslin. 1 m i y d l a ... 8 470 9 475 470 100,0%

8) Fabr. maezki kostnej i zelatyn y . 1 30 — — 30 —

9) Fabr. prep aratö w farmiaceut. i che-

miczno-techniez'nych . . . . 1 40 1 35 40 87,5%

10) Fabr. pokoslöw . lakieröw i farb . 1 30 — — 30 —

11) „ z a p a l e k ... 1 265 1 245 265 86,0%

12) „ w yrohöw gum owych — — — — _— _—

13) ., o eraty derm atoidu i iino-

l e ü m ... -- -- — — — _

Ogölem: 41 8770 42 7400 6005 84,4%

23

(26)

5. Stan przemyslu garbarskiego i przetworöw zwierz^cych.

Stan zatrudnienia zm niejszyl sie o 16%• Silne ograniczenie p racy nastapito w dziale wy- p raw y fuicr oraz fabrykacji pasöw pednycli.

Rok 1930 Rok 1931 Przecietna

liczba zatrudnionych .robotniköw w r. sprawo-

zdawczym

% urucho- raienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. do 31. XII. 1930 P rzem y sl garbarski IloSc

zakladöw czynnych

Rzeozy- wista ilosc za- trudn. ro

botniköw w grudniu

Ilosö zakladöw czynnych

botniköw w grudniu

1) G arbarnie skör tw ard y ch i miek-

kich ... 4 325 4 315 320 93,8%

2) W ypraw a lu ter . . . 1 125 2 90 110 72,0%'

3) F abryki pasöw pedr.ycl: 2 55 1 20 35 36,3%

4) Inne . . . ... — — — — — —

O gölem : 7 505 7 425 465 84,1%

(27)

6. Stau przemyslu papteroiczego.

W przem ysle papierniezym zmniejszenie zatrudnienia jest röw niez stosunkow o dose wielkie, gdyz zaklady ograniczyly produkcji?, z powodu zitiuiejszenia sie naplyw u zamöwien. Za- klady zatrudm ajace wr roku 1931 mniej niz 20 robotniköw, nie sa uwzglednione w niniejszem sprawodzaniu.

Rok 1930 Rok 1931 Przedetna

liczba zatru- dnionveh robotniköw w r. spraiwo-

zdawezym

% urucho- ffiienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. dio 31. XII. 1930 P rze m y sl papierm czy Ilosc

zakladöw czynnych

Rzeczv- wista ilosc za- trudn. ro

botniköw w grudniu

1) F abryki celulozy . , . 2 550 2 470 510 85,5%

2) „ m asy drzew nej 2 85 2 . 100 90 117,6%

3) „ p a p - i e r u ... 2 345 2 185 265 53,6%

4) „ tektuiry drzew nej . 3 660 3 505 580 76,5%'

5) „ tektury szarej z obeink öw

pap'ierowych . . . . — — — — — —

6) ,, papy dachowej — - — — — — —

7) W yroby z papieru i tektur 9 450 7 302 385 71,1%

Ogölem,: 18 2090 16 1580 1830 75,6%

25

(28)

7. Stan przemyslu poligraficznego.

P rze m y sl poligraficzny ograniczyl röw niez stau zatrudnienia o 21,6% z powodu zmniej- szenia zamöwien. 3 zak lad y zatrudm ajace w roku 1931 rnniej niz 20 robotniköw nie sa zamie- szczone w niniejszem spraw ozdaniu.

R o k 1930' R o k 1931 P rzecietn a liczba zatru-

dnionych robotniköw w r„ spraw o-

zdaw ezym

% uruohomienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. dio 31. XII. 1930 P r z e m y s l p ö l g r a f i c z n y Ilosc

zakladöw czynnych

Rzeczy- w ista ilosc za- trudn. ro botniköw w xrudiiiu

Rzeczy- w ista i'losc za- trudn. ro botniköw w grudniu

1) W y r ö b o b ic p a p ie r n ic z y c h .

3) L ito g r a f ja )

— — — — —

2) D ru k a rs ftw ö '

18 830 15 650 740 78,4%

4) I n tr o lig a to r s tw o ... — — — — _— _—

5) I n n e ... ! ; — — — — — —

O g ö le m : 18 830 15 650 740 78,4%

(29)

8. Stau przemyslu drzewnego,

Stan zatrudnienia w przem ysle drzew nym w ykazuje dalszy spadek. F abryk a mebli; giQ- tycli ..Mundiis" w Jasienicy, Slask Cieszynski ograniezyla w dalszyrn d a g n ilosc robotniköw, z powodu zmnic.iszer.ia sie naplyw u zam öw ien tak kra.iowycli. jak i zagranieznyeii. Rok 1931 byl dla przem yslu drzew nego niepoimyslny, gdyz rynek uiemicck: zostat dla exportu z Polski zamkniety. export zas do F raneji byl skrepow any ograniczeniarni. 'Na ryriku w ew netrznym popyt na m aterjaly drzew ne spadl do niinimum. z powodu slabego ruchu budOwlanego.

Rok 1930 Rok 1931 P rzecietna

zdaw ezym

% urucho- mienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. dfo 31. XII, 1930 P rze m y sl drzew uy ^Ilosc

zakladöw czynnych

R zeczy- w ista ilosc za- trudn ro botniköw w grudniu

Rzeczy- w ista ilosc za- trudn, ro botniköw w grudniu

1) T a r t a k i ... 49 1600 23 1005 1300 62,8%'

2) W yröb klepek i beczek 1. 35 2 25 30 71,4%

3) W y ro b y budowlano-.stolarskie . 11 675 15 705 685 14,0%'

4) W y roby stolarskie i m sblow e od 5-ciu robotniköw poczaw szy dla stolarni

a) w yröb p a k ... 1 10

b) „ sprzetöw dom. prost. 8 290 23 350 320 117,0%'

c) „ w y rö b mebli gtetycb 1 530 1 355 440 67,0%

d) „ mebli ozdobn. i wy'sciel. 7 270 12 270 270 100,0%l

e) „ listew, gzerasöw i ram . — — — — — —

5) 'W yröb drew n. czesci do köt, wo--

zöw itp... 3 140 4 125 130 80,2%

6) W yröb korköw i przedm. z rwasy

k o r k o w e ] ... ^— ^— ^— — — ^— 7) W yröb zabaw ek z drzew a, w y ro b y

tokarskie i snycerskie . . . . ^— ^— 3 45 45 ^—

Ogölem: 50 3540 84 2890 3220 81,3%

27

(30)

9. Stan przemyshi wfökienniczego.

I w tym dziale przem yslu stan zatrudnienia i ilosc czy nn yeh zakladöw zmniefszy'ly sie znacznie. E xport tkanin w elnianych i pölw elnianych zmniefczyt sie w stosunku do roku 1930

o 86.584 kg w artosci 4.854.736 zl. Na osi'ölna ilosc 10.713 wrzecion. czynnych bylo w roku 1931 tylko 9.800’, oraz na ogöilna 'ilosc krosien 1522,. b y lo czynnych w roku 1931 — 700 sztuk.

P rzem y sl w lökienm ezy bielski poniös.1 duze stra ty n a zalam aniu sie lu n ta angielskiego jak juz wspom niano na w stepie w sprawozdaniiu ogölnem.

zdaw czym

% urucho- mienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. do 31. XII. 1930 P rze m y sl w lökienniczy ^Ilosc

zakladöw czynnych

Rzeczy- ynsta ilosc za- trudn. ro botniköw w grudmilu

1) P rzem ysl w elniany

a) p r z e d z a l n i e ... — — 3 — — — b) t k a l n i e ... 41 4035 16 2790 3415 69,2'%'

c) przedzalnie i tkalnie — — 9 — — —

d) w ykonczalnie, farbiarnic i apre-

t u r y ... 3 290 3 165 225 57.0',.;

2) P rzem y sl baw elniany

a) fabryki wa ty . . 1 40 1 40 40 —

3) P rzem ysl Iniany, komopny1 i ju to w y

a) iprzedzalnie i tkalnie 3 1990 4 1965 1970 98,7%

4) P rzem ysl jedw abny

a) p rz e w ija ln ie je d w a b iu — 1 — — — — —

b) t k a l n i e ... — — — — — —

5) P rzem y sl wyroböw dzianych . 2 80 2 70 75 87,5%'

6) P rzem y sl ponczoszniczy — — — — — —■

7) P rzem y sl wstEizek i tasiem ek . 1 40 1 40 40 —-

8) P rzem y sl koronkarski . . . . — — — — — • . —

Ogölem: 51 6475 39 5070 5770 7.8,5%-

28

(31)

10. Stan przemyslu spozyw czego i rolnego.

W przem ysle spO 'zyw czym stan zatrudnienia w ykazuje dalszy spadek. Mlynyi posiadaty w TOiku 1931 w iekszy sta n zatrudniem a z powodu uruohomienia mllyna eilektrycznego w Mi- kolowie, nieczynnego od roku 1930. C ukrow nia i rafinerja eukru w Chybiu na Sl, Cieszytiskim ograniczyla stan zatrudnienia o 25%.

Rok 1930 Rok 1931 Przecietna

liczba zatrudnionych robotniköw w1 r. sprawo-

zdawezym

% urocho- mienia robotnik. z dn.

31. XII. 1931 w stos. dfo 31. XII. 1930

Rzeczy- Rzeczy-

P rzem ysl spozyw czy i rolny Ilosc zakladöw czynnych

wista ilosc za- :rudn. ro

botniköw w gruidniu

wista ilosc za- trudn. ro

botniköw w gru'dniiu 1) M lyny 1 zak lad y przeröbcze m ate-

rjaiow zbozowych bez ferm , . 4 135 5 145 145 118,5%

2) P!rzer6b ziem üiaköw :

a) suszarnia i platkarm a . — — — ; — — _—

b) krochmalnia, syropiarnia i dek-

stryniarnia - . . . — — — — _■_■ :■' i —.

3) Gorzclnie i rektyfikaeje spirytusu 41 205 38 150 175 . 73,2'%'

4) F abryki w ödek i likieröw 6 125 2 45 85 36,0%

5) F ab ry k i drozdzy . . . — — . — 1 — — —

6) B row ary i slodow nie . . • . 5 750 6 745 745 100%!

7) C'ukrO'Wme i rafinerje eukru . 1 155 1 115 135 74,2%

8) Rzezuie i fab ryki wedlin . 1 30 2 45 40 166,0%

9) Z aklady przem ., dla wyroibu pro-

d'uktöw nabialow ycli . . . . 2 50 1 35 40 70,0%1

10') F abryki konserw miesnych, ry -

bnycli i jarzynow ych . . . . 6 265 3 100 180 37,7%

11) F abryki rriarmelady, soköw i in

nych przetw o row owoco'wych — — — — — —•

12') F abryki c y k o T ' j i ... — — — — ■— —

13) Fialbryki tytoniu i: papierosöw . 1 680 1 570 625 83,8%

14) F ab ry k i czekolady, eukierk. i pier- t i i k o w ...

12 855 9 515 685 60,2%:

15) F abryki paszy sztuezmei . — — — — — —

‘Ogölem : 79 3250 68 2480 2855 76,3'%'