Sprawozdanie Wojewódzkiego Wydziału Przemysłu i Handlu w Toruniu o Działalności Władz Przemysłowych, oraz o Stanie Przemysłu w Województwie Pomorskiem za rok 1928

TORUŃ, dnia 14 lutego 1929 r.

0 1 5 H ] o m s

\\J ' <71. E>

Wojewoda Pomorski

Wydział Przemysłu i Handlu Nr. VI. A. 1400129

Sprawozdanie

Wojewódzkiego Wydziału Przemysłu i Handlu w Toruniu o działalności władz przemysłowych, oraz o stanie przemysłu

w Województwie Pomorskiem

za rok 1928.

_ _ _ _ _ _

T

i

—

t

$Aft

ń, Ki

C 2 ę ś 6 B.

sprawozdania Wojewódzkiego Wydziału Przemysłu i Handlu w Toruniu, za rok 1928, odnośnie do stanu p rz e m y słu .“*

(MSHfO

o

f

Ï

■

■ . i

í I

H

i

Uwagi ogólne c s t a n i e przemysłu -

Przemysł na Pomorzu,pomimo,iż posiada swoje specy­

f i c z n e cechy u z a l e ż n io n e od miejscowych warunków g e o g r a f i c z ­ nych, klimatycznych i s p o łe c z n y c h ,- u l e g a ł oczyw iście w roku 1928 tym zasadniczym wpływom gospodarczym, j a k i e w roku tym s i ę uw ydatniły w związku z ogólną s y t u a c j ą ekonomiczną w ca­

łym kraju» Rok 1928,d z i e s i ą t y rok w skrzeszenia n ie p o d le g ło ­ ś c i P o l s k i , minął na Pomorzu pod znakiem rozw ija jąceg o s i ę tempa ż y c ia gospodarczego i wyścigu pracy we wszelkich dzie­

dzinach ż y cia gospodarczego» W stosunku do i s t o t n y c h p o trze b , spowodowanych wygłodzeniem ry n k u ' wewnętrznego w okresach po­

przednich, obserwujemy s t a ł e w z r a s ta n ie k o n s u n c j i . a co zatem

.M -r J

i d z i e - p ro d u k c ji. Wzrost tempa produkcji i i n w e s t y c j i , k tó ­ r y bardzo wyraźnie s i ę zaznaczył w" poważniejszych zakładach przemysłowych na Pomorzu,przy jednoczesnem zm niejszeniu s i ę zbytu pod koniec roku spowodował dotkliwy brak i drożyznę p ie n iąd za.Z jaw isk o to j e s t charakterystycznem d la całego

> • • u . .

okresu sprawozdawczego.Drugi zasad n iczy moment- wywołany jako n a t u r a l n y odruch samoobrony społeczeństwa przeciwko stałemu defic y to w i handlowemu - to coraz g ł ę b i e j p r z e n i k a j ą c a do świa­

domości społeczeństw a po trze b a p o p ie r a n ia produkcji krajow ej przy jednoczesnem wstrzymywaniu s i ę od konsumcji wyrobów obcych, o i l e tc ty lk o ze względów gospodarczych j e s t możli­

we. Akcja t a z n a jd u je swój wyraz w powstaniu w ważniejszych ośrodkach o r g a n iz a c y j społecznych mających na c e l u propagan­

dę produkcji k r a j o w e j , a głoszone przez n i e h a s ł a z każdym dniem zyskują na popularności

d e ż e l i jednakże za m iernik postępu i rozwoju gospo­

darczego chcielibyśm y wziąć, ja k to s i ę często i n i e bez s ł u -

sznosci r o b i , ruch budowlany, to w yciągnięte ztąd wnioski były by mało p o c i e s z a j ą c e .N i e mówiąc o G d y n i,k tó ra r o ś n i e w amerykański^ tempie i / o budownictwie państwowen i samo- rządowem,które na t e r e n i e Pomorza mogą się poszczycić zapo­

czątkowaniem k i l 1'u bardzo poważnych objektów budowlanych,- s t w i e r d z i ć n a l e ż y , ż e ruch budowlany prywatny zawiódł pokła­

dane w nim n a d z i e j e , gdyż wobec drożyzny i braku p ieniędzy budownictwo mieszkaniowe,o k t ó r e głównie obecnie c h o d z i , n i e prz e d s ta w ia sobą d o s t a t e c z n i e ponętnej l o k a t y kapitałów.Rok 1G28 pod względem ustawodawczym, ani technicznym n i e posu­

n ą ł tego za g a d n ie n ia n a o r z ó d - N a j r a c j o n a l n i e j s z e rozw iązanie kw estji,'ktorem zdaje 3 i -7 być wprowadzenie i s z e r o k ie z a s t o ­

sowanie nowych metod pracy'w t e j d z i e d z i n i e ,z m i e r z a j ą c y c h przez n o r m a l iz a c ję elementów budowy, stosowanie nowych mater jałow budowlanych,i p r z e j ś c i e od budownictwa r ę k o d z i e l n i c z e

y f , \ \ \ ■, { 'i r , . - j

go do fabrycznego do o b n iż e n ia ceny budowy n i e przybrało j e s z c z e realnych k s z t a ł t ó w i n i e oddziaływa z u p e łn ie na roz wój budowni ctwa. -

W d z i e d z i n i e komunikacji możemy zanotować bardzo znaczny postęp w budowle l i n j i kolejow ej Bydgoszcz-Gdyni a, przyczem jeden z odcinków t e j l i n j i mianowicie Czersk-Bąk z o s t a ł już w roku sorawozdawczym uruchomiony.

Natomiast s t a ł e z a b ie g i pomorskich s f e r gospodar­

czych i urzędowych o wybudowanie rzec z y w iśc ie koniecznej l i n j i Rakowice - J a r a i e l r i k i stw orzenie komunikacji k o l e j o ­ wej w zachodnim odcinku powiatu chojnickiego p o z o s ta j ą do­

tychczas bez r e z u l t a t u . Z n a c z n e 00 stępy poczynił również

w foku o s ta tn im ruch autobusow y,uzupełniając b r a k i s i e c i ko

l e jo w e j,n ie d o s t o s o w a n e j w wielu miejscowościach Pomorza do

10

obecnych potrzeb głównych kierunków ruchu pasażerskiego 1 towarowego. Kwest j a r e g u l a c j i Wisły j. s tw o r z e n ia a r t e r j i wo dnej Górny Ś l a s k - B a ł t y k , - z a g a d n i e n i e d l a Pomorza i .dla ca­

łego k r a j u n ie z m ie r n i e ważne, s t o i na martwym punkcie z o- gromną szkodą d la ły e i? gospodarczego Pomorza,co je d y n ie może być uspraw iedliw ione wzglądami n i duże k o s z t a tych p rac,o i l e chodzi o c a ł o ś ć tego zag ad n ie n ia .J a k o zjawisko bardzo ujemne zanotować mi wyoada lik w id a c ję w roku 1928 T-wa Transportowego W isłsH B ałtyk,które rokowało ta k dobry rozwój i dzidki któremu p o rt rzeczny w Tczewie doszedł w l a t a c h u bie głych do no ważnych obrotów węglem. Xl roku s p r a wozdawczym o b r ó t ten snadł do 6750 tonn i c a ł a p r z y s z ło ś ć portu rzecznego w Tczewie z o s t a ł a poważnie zachwiania.Powo dów ta k smutnego stanu rzecz y w t e j d z i e d z i n i e upatrywać

■należy głównie w t r u d n o ś c i a c h nawigacyjnych na odcinku.

Wisły poniżej obecnego p o r t u , k t ó r e to tr u d n o ś c i pozbawiają w obecnych warunkach port ten zdolności k o n kurencji z por­

tami morskiemi w Gdańsku i Gdyni.-

Z uwagi na c h a r a k t e r prze) ysłu na Pomorzu 1 na. erze wagę. gruo przemys ło n/ch o e ar tych na surowcach po­

c h o d z e n i a - r o l n i czego - na Pomorzu s p e c j a l n i e duży wpływ wywiera na k s z t a ł t o w a n i e s ię stosunków w przemyśle położe­

n i e r o l n i c t w a i o s i ą g n i ę t e w roku sprawozdawczym plony i d latego uważam za niezbędne poświęcenie t e j serawie paru uwag, z a c z e r p n ię ty c h z memorjału Pomorskiej Izby R o ln ic z e j

Warunki atmosferyczne roku gospodarczego

1927/28 b yły naogół niek o rz y stn e.O z im in y wyszły ż zimy bar­

dzo o s ła b i o n e , a częściowo nawet wymarzły.Długotrwały okres zimna z początkiem wiosny oraz n i e d o s t a t e k ooadów atmos­

ferycznych wpłynął na znaczne opóźnienie w e g e ta c ji i u t r u -

n

d n i a t ro z p o c z ę c ie uprawy w iosennej,.którą ukończono z t e ­ go powodu zn acznie p ó źn iej, n i ż ty l a t a c h 'P o p r z e d n i c h .

-■-oprawa nas ta, o i i a dopiero, w d r u g ie j Połowie na­

j a .K o rzy stn y od tego czasu przebieg: pogody spowodował tak znaczną poprawę stanu • zbóż,;ze ju ż w::lipcu liczo n o s i ę 2 średniemi zbiorami, zbóż ozimych ,• a. odnośnie j a r y c h , n a - Tet Powysej p r zeciętn y ch ś r e d n ie h . Chpo/dn e d a t o ' z d o s t a t e ­ czną i l o ś c i ą opadów, spowodowało wprawdzie znaczne opóźnie­

n i e zbiorow,wpłynęło .jednek w-, dalszej- mierze na wydajność plonów, skutkiem bowiem: go .wolnego do jrzewania- ziarńńo mia­

ło d o s ta t e c z n ą ilo.śc czasu do zupełnego w y k s z ta łc e n ia s i e c To te ż przeprowadzone przez Pomorską Izbę 'Rolnicizą bada- n i a e t a t y s t y c z n e wykazały, śe urod-ząj ziarna.',jakoećibwo i ilościow o j e s t ^ z a d a w a l n i a j a c y i. naogób l e p s z y n i ż w ;rol u ubiegłym. Ppę/ni.et z b io ry okapowych przewyższają ploń/r ro k j u b ie g łe g o . ... ... ₄ . ■ ■ - . , yktf

. Konjunktura-na^rynku zbożowym p r z e d s ta w ia ła s i ę naogół v rowu gospodarczym.; 19P7/ 2S / przez rok' .gospodarczy rozumie s i ę okres od p s ie r p n i a ; jednego roku d o 'P i peo.-roku następ n e g o / dl a r o l n i c t w a . koT.2y 3tn i e ,U s t'a b iliz o w a n e w

pi erwszych mi esiącach pożni wnyoh ceny na zboże utrzym ały s i ę bez wi-yszyeh zmian do- ₀₀ czątku wiuishyPL928r . Ú tym cz a s : e, /o d marę a/, n a s t ą p i ta-, .zn aezna.p wyżka ceń 'bhejraująca

■^ak zbopa chlebowę ja k i, j a r e . a--:to w z w i ą z k u ''ż s t w i e r d z o - n ą koni ee zn o ś c i ą uąu p e łn i en i a z a pas 6 w k r a j ówye h p r z e z z a- ku a zboza zagranicznego , i ■ z.-.powodu obawy n ie k o rz y stn y c h

zoiorów ro-u l92B,N.a s p e c j a l n e uwzględnienie z a s łu g u j e ' p - - j -. ~m f 9_a z r o wn ani a - s i ę e en ż yc i a z Cen im i za p s z en i c ę ,

” ° I?a370e,riiu ';'/e‘ynętrznego importen zagranicznym 1 po-

o

ważnej oo Drawie widoków na zbiory, począwszy od : q aj a, zaznacza 3: l < p t e n d e n c j a zniżkowa, k t ó r a utrzymuje s i ę aż do końca ro­

ku gospodarczego. Niespodziewany ten ooważny soadek cen zbóż chlebowych a w związku z tem i cen mąki przyprawił o poważne s t r a t y przemysł m łynarski, k t ó r y nabył poważne i l o ś c i drogie­

go zboża zagranicznego, a skutkiem spadku cen, k t ó r y s potę­

gował s i ę j e s z c z e z początkiem nowego roku gospodarczego 1928/29 z n a l a z ł s i ę w trudnem położeniu finansowemu-

Z początkiem nowego okresu gospodarczego k o n ju n k tu - _u na rynku zbożowym d la r o l n i c t w a znacznie s i ę pogorszyła»

S i l n i e w ystępująca podaż zbóż z nowych żniw, k t ó r e okazały s i ę , j a k wspomniano poprzednio, nadsoodziew>nie k o r z y s tn e , przy oraku poważniejszych odbiorców /młyny z wspomnianych poprzednio powouow jako o d b io rc y n i e wchodziły w raćhube/wy­

wołało ponadto w związku z panującą na rynku światowym te n ­ dencją zniżkową znaczne o b n iż e n ie s i ę cen. k t ó r e potęgowało w d a l s z e j mierze poważny Import zboża niemiecki ego.Dla i l u ­ s t r a c j i p r z y ta c z a s i ę poniżej p r z e c i ę t n e m iesięczne ceny w z i . za .100 kg o oo dług notowania g i e ł d y w Poznaniu w maju i p a z d z i e rn i ku 1928r.

os z i o o maj 1 9 2 8 ...

p a ź d z ie r n ik 1928 . , . 4(Xl7

ż y t o j ę c zm i eń o wi e s o l , 9'1 49.88 43,61 33,95 33,84 32,19 Zmniejszyła s i ę również poważnie o p ła c a ln o ś ć ho­

dowli z w ierzą t w stosunku do roku u b ie g łe g o . Ceny za bydło rzeźne s padły bowiem podczas »gdy równocześnie ceny za z i e ­ mio prodę, a .. związku, z tem i za pasze t r e ś c i w e , znaczni e s ie

podniosły«)Ujemnie wpłynął na wychów bydła rzeźnego również

zimnieIszony zby^ na produkty hodowlane, spowodowany t r u d ­

nościami um ieszczenia nadwyżki hodowlanej na rynkach zagra-

nicznych / W j «cl e r , P r ag a / . Z a do o z a t k o wan a w r o! u 1956 pro- Inr-o,]a bekonów n i e rozw inęła s i ę z u p e ł n i e . J e d y n i e stośunlio

to k o r z y s t n i e u k ł a d a ł a się koniunktura- n a rynku- nabi&łowym Z tego to po to du p rodu': e j a bydła poszła i i d z i e przede- wszystki em w kierunku mleczny?-.’. Trudno er i w pro d.uł c j l hodo­

wlanej po 7 s ta ją z tego oo rodu, że z b io ry paszy ok a z a ł y s i ę '■w roi u 1928 klęskowo n is k ie * Zbiory s i a n a są. W'Województwie Porno r s 1- i em około 40 % n i ż s z e , n i ż roku ubi eg ł ego- , Również z b i ó r ^łomy j e s t niedostatedzny»W związku z; tyn stanem rze czy zachodzi obawa, że r o l n i c y zwłaszcza w.powiatach ka­

szubskich, k t ó r e k l ę s k ą n ie u r o d z a ju paszy s z c z e g ó ln ie zo­

stać;/ d o t k n i ę t e , n ie będą w s ta n i e , przezimować bydła i przez przymuso vą s p r z e d a ł bydła użytkowego z początkiem bieżącego roicu stan b y d ła Pomorza powabnie zostanie.':zmniej

szony.-

Z uznaniem p r z y w ita ły s f e r y r o l n i c z e ro zporządzę- n i e Rządu, mające na ce lu zabezpieczenie zapasów krajowych d la zapotrzebowania wewnętrznego przez ustanowienie c e ł wywozowych na pasze tak o bjętościow e jak i treściwe*Za­

r z ą d z e n ia t e jednak zdaniem o r g a n i z a c j i r o l n i c z y c h n i e -są

■7./s t a r pz a j p c 6o Kon i ecznem j e s t nadto ooni żeniec stawek prze—

wo z oprych t a r y f y k ole jow ej dla artykułów pastewnych dla u ł a t w i e n i a wyrównania zapotrzebowania wewnątrz k r a j u oraz u d z i e l a n i e z n a c z n iejs zy c h ulgowych kredytów, na z a : up paszy Akcją o s t a t n i o wspomnianą zajmuje s ię wprawdzie Państwo­

wy Bank Rolny, pożądań en jednak byłoby, aby z o s t a ł a ona zna­

c z n i e roz s z e rz o n a z szezegolnem uwzględnieniem tych o k o lic

k r a j u , k t ó r e pod względem pasz są w położeniu n a j k r y t y c z -

niejszeim N atom !ast n i e n a s t ą p i ł o dotąd poważniejsze -obni—

jl 4

zenie stawek przewozowych»—

Zaznaczająca s i ę od roku l c<26 poprawa koniu n k tu ry na rynku zbożowym wpłynęła k o r z y s t n i e na. p o d n ie s ie n ie s ię

z apo t rz ebowan i a s ro dków pro dukcji w roIn i e tw ie.Z a po t r z cho­

wani e na nawozy sztu c z n e w kampanii wiosennej 1.^ 28r.w z ro ­ sło do tego s t o p n i a , ż e produkcja krajowa nawozów a zwła­

szcza s o l i potasowych o k a z a ła s i ę n ie w y s t a r c z a j ą c a i za­

s z ł a p o trz e b a poważniejszego importu s o li potasowych z Nie- miec.Trudności powstawały również przy uzyskiwaniu zamó­

wionych przez o r g a n i z a c j e handlowe i l o ś c i azotn iak u i t o ­ ni asyny, ta k że konieczną s t a ł a s i ę w t e j sprawie in te r w e n c ja Izby R o ln i c z e j .N a t o m ia s t zm niejszał sio popyt na nawozy w kamoanji j e s i e n n e j 1928.na eo wpłynęła p o g a r s z a ją c a s i ę k o n iu n k tu r a na rynku produktów rolnych oraz z a z n a czają ca

s i ę te n d e n c j a zwyżkowa na nawozy.-

0 żywienie z n a c z n i e j s z e n a s t ą p i ł o również na tyn­

ku maszyn rolniczych»Mianowicie u ja w n iła się te n d e n c ja do nabywania ulepszonych maszyn do pielęgnowania i czy­

s z c z e n i a jak również i maszyn motorowych do mechanicznej uprawy r o l i . Wobec t e g o , ż e wspomniane maszyny precyzyjne n i e są wyrabiane w dostatecznych i l o ś c i a c h w k r a j u , za­

chodzi p o trz e b a sprowadzenia ich z z a g r a n i c y .U tr u d n ie n i a jednak przywozowe i stosunkowo w ysołie stawki c e l n e d z i a ł a ­ j ą na ogół hamująco na szybsze rozpowszechnienie się no­

woczesnej t e c h n i l i uprawy r o l i i p i e l ę g n a c j i r o ś l i n *

-Popyt na pasze tr e ś c i w e mimo scharakteryzowanego

poprzednio n ie u r o d z a ju j e s t bardzo nieznaczny.Wpływa na

to zoyt wysoki poziom cen pasz treściw ych w stosunku do

zboża oraz c i a s n o t a na rynku oieniężnym,Zwłaszoza m n i e j -

P .5 s i r o l n i c y n i e żalna on .ja pasz tre ś c iw y c h , lecz o g r a n i c z a j ą gi io pasz, wypr oclukowarych w własnem gospodarstw ie i zużytkowu j ą na oasze zboże w s t a n i e surowym wzgl. w p ostaci śrutów.

'V tych o k o li c z n o ś c i ach, o i l e n i e zostaną wydane zarządze­

n ia ,m a ją c e na c e lu znaczne p o ta n ie n ie pasz, o czem poprze­

dnio juz wspomniano, s p a s a n ie zboża, zwłaszcza w bieżącym roku wybitnego n ie z r o d z a j u pasz, może przybrać z n a c z n ie js z e rozmiary a z tego oowodu na przednówku może okazać się- brak zboza na aprowizację k r a j u . —

C h arak tery zu jąc o g ó ln ie stan gospodarstw rolnych daje s i ę zauważyć na Pomorzu pewien wzrost intenzywności prowadzeni a gospodarstw.Dowodem tego j e s t ’w z r a s ta ją c e za­

potrzebowanie nawozów sztucznych, wzmożony popyt na maszyny r o l n i c z a , p o s t ę p u j ą c a m otoryzacja, zwiększenie powierzchni uprawy oko oowyoh,dąJność do produkcji u s z l achetnionych n a -

* M

s i e n , rozwój hodowli bydła, w kierunku p o d n ie s i e n ia mleczno­

ś c i , powiększeni a uprawy, warzyw i produktów og ro d n icz y ch ,u - prawianych połowo i t d .

Ogólne położenie na rynku p ie n ię żnyn, k t ó r e k s z t a ł ­ towało s i ę w o s ta tn im ro^u pod znakiem o s tr e g o braku gotów­

k i , ujemnie bardzo wpływało również na położenie r o l n i c t w a . Z powodu z a o s t r z a j ą c e j s i ę d e e b e s j i na rynku głównych ar.ty- ku łów gospodarstwa w i e j s k i e g o , t a k z b o ż a ,ja k i in w e n t a r z a '

r z e ź n e g o ,t r u d n o ś c i p ł a t n i c z e p rz y b ra ły d l a r o ln i c tw a bardzo o s t r ą kormę. -

Położenie r o l n i c t w a było z tego powodu tern t r u d n i e j -

j -.-,-1.. z a o p a t r z e n i e r o l n i c t w a w k r e d y t długoterminowy j e s t

j e s z c z e z u p e ł n ie n i e d o s t a t e c z n e . ’# tych warunkach rolnictw o

P- -7J*ę io z duz-m zadowoleniem wy cl ar- i 6 roz Porze dzenia o za—

3 1 awie r e j estrowym płodów rolnych, spodziewając s i ę , z e t a rewa forma k re d y tu długoterminowego w. pewnej c z y ś c i z a r a -

dz: oderwanym ni e dom ag ar .1 om. Ni e s t e t y jednak k r e d y t zastawo V/ oprowadzony.z ć s t a ł j w życie zbyt późno,bo dopiero w g r u - cmia 1928r. ,~ą zatóm w c z a s i e , g d y 00 ważna cz^ść tegorocznych zbiorów p r z e s z ła , od r o l n i k a w ręce •pośrednimi.-

dgk wyżej ju ż zaznaczyłam życiu gospodarczemu roku .1928 n a j b a r d z i e j dały s i ę we znaki tr u d n o ś c i kredyto we» Kredyt prywatny występował tylj.o jak o k r e d y t wekslowy,

■'/;/!. 2 r- ty z t r a n z a c j i handlowycBf^liarakterysujr go d łu ż sz e n iż ro.-u poprzednim term iny i m niejsza p r z e c i ę t n a wartość weksli, co bezpośrednie-w skazuje na w z r a s t a j ą c e t r u d n o ś c i gotówkowe, Jl V'0il ‘v^-unkach oczy s f e r gospodarczych zwrócone b y ły na Pornoc «reaytową banków państwowych.Niestety d z i a ł a l n o ś ć dwóch czynnych na Pomorzu oddziałów Banku Goso.Krajowego

d z i e d z i n i e k re d y tu krótkoterminowego b y ła bardzo skromna na e przez rac z ająca, o i l e chodzi o przemysł , handel i r z e ą i o - sło - b-7 rai 1 jonów z ł . Z e sp e c ja ln y c h akcji kredytowych na­

l e ż y wskazać na r o z d z ie lo n y - r e d y t ulgowy 6 % d la r zem io s ła w sumie około 2 . 0 0 0 . 0 0 0 . - , v . , k r e d y t ulgowy również 6 - Procen- to my d la żeglugi śródlądowej s i ę g a j ą c y p rz e s z ło 750.000 z ł . , oraz k r e d y t przeznaczony na poparcie ryb łóstwa morskiego 4 k/^o-osci 700.000 z ł . Pomocy kredytowej z tego ź r ó d ła do°

znały również zakłady ceramiczne,którym udzielono k r e d y tu oko ło 1 mil jon a z ło ty c h . Kredyt ten jedna? że n i e z o s t a ł przez odnośne s f e r y s z e r z e j wyzysk ary ze względu na jego dość wy- -w) i e oprocentowanie i k r ó t k i termin,uniemo ż l iw ia ją e y zuży­

c i e tego k re d y tu do celów in w esty cy jn y ch .—

I I

Bank P o ls k i operował w d o ś ć .znacznych rozmiarach kredytem r ‘ęc£y-$kcnto *yy-, Ponieważ jednakże s p r a w o z d a n e tego banku za rok 1928 j e s z c z e s i ę n ie ukazało n i e mara możności z i l u s t r o w a n i a cyframi t e j d z i a ł a l n o ś c i kredytowej na Pomorz"

Przy o k a z j i omawiania stosunków k re d y t o wych na Pomorzu uwa'- źam za konieczne p o d k r e ś l i ć , ż e banki nie m iec k ie r o z w ija ją bardzo poważna akcję kredytowa o zabarw ieniu w y bitnie po- litycznem t o t e ż je d y n ie zastosowana na Pomorzu e n e rg ic z n a k o n t r a k c j a ze s tr o n y banków polsk ic h mo&ła by zgubne s k u tk i a k c j i n ie m ie c k ie j s p a r a l i ż o w a ć . -

Do momentów budzących duży niepokój w s f e r a c h przemysłowych n a l e ż a ł y w roku sprawozdawczym bez w ą tp ie n ia prace prowadzone przez M-gtwo Komunikacji nad rew izja t a r y f przewozowych i groźba .poważnego p o d n i e s i e n i a tych t a r y f , co ze względu na s p e c y fic z n e warunki panujące w przemyśle na Pomorzu może 'odbić nader ujemnie na jego rozwoju. Wielka o d le g ło ś ć od ź ró d e ł węgla i ż e l a z a , o d l e g ł o ś ć rynków zbytu

~ nadiiiiar p ro d u k cji w porównaniu z iokalnem zapotrzebowaniem przemyśle ceramicznym,drzewnym,młynarskim i innych - sekto czynniki k t ó r e s t a l e powodowały t u t e j s z e s f e r y gospodar­

cze .do domagania s i ę z n i ż k i t a r y f przewodowych w tych d ziedźi- n a c h , t o i e ż ewentualna podwyżka bez w ą tp i e n ia j e s t n ie p o k o jącą i może s t a ć s i ę Prawdziwym ciosem, d l a całego szeregu d o t k n i ę ­

tych nie zakładów przemysowych. -

D alej, o i l e chodzi o momenty,które przez p r z e ­ mysł j e d n o g ło ś n ie se wysuwane jako z jaw isk a hamuje.ee rozwój

przemysłu,wymienić n a l e ż y świadczenia s o c j a l n e i podatek obro­

towy , j .ko t e ż wyjątkową en erg j a Pomorskich władz

17

y n

( Gmramreclu ]

'■•v k/Rut 1'tćr

skarbowych w ś c ie k a n iu z a l e g ły c h oodatkó«.

P ierw s ze,jak k o lw iek ss uznawane za s p o ł e c z n i e ko- n i e c z n e - n a s t r ę c z aja o t y l e wątpliwości , że produkcje o b cia-

żaj? nadmiernie co s ię ujemnie o d b i j a na z d o ln o śc i konkuren- j szych vv\>tworo w, i że. o b n iż e n ie tych świadczeń przy je d n o c z e s n e j r e w i z j i zasad adm inistrow ania niemi było by możliwe bez uszczerbku d l a u b e z s ie c z o n y c h .-

Podatek obrotowy, d z i ę k i swojej w ie l o k r o t n o ś c i wpływa ujemnie na ceny artykułów wyprodukowanych, co oczy­

w iś c ie wywiera wpływ hamujący za z b y t. Zasadniczym dezydera­

tem s f e r gospodarczych j e s t , a b y podatek ten był s k o n cen tro ­ wany* w jednym m iejs cu , mianowicie u producenta wzgl. o i l e chodzi o towar pochodzenia zag ran iczn eg o - u i m p o r t e r a . S f e ­ ry gospodarcze l i c z ? na t o , z e prace,prowadzone obecnie przez Rząd nad reform?- podatku przemysłowego znajda k o r z y s tn e d la produkcji formy rozw iązania t e j pala cej spraw y.-

W d z i e d z i n i e stosunków robo tn iczy ch w roku s p r a ­ wozdawczym n i e zaobserwowano poważniejszych zdarzeń.M ieliśm y wprawdzie ogółem około 40 zatargów ,jednakże miały one wszę­

d z ie c h a r a k t e r l o k a ln y i minęły naogół s pokojnie.Z żatargów tych przypada : na przemysł m ineralny przypada 2 z l i c z b a straconych dni 310;na przemysł h u t h . i mech. przerób m e t a i i - 1 z 842 straconemi dniam i,na przemysł drzewny 14 zatargów z 3512,1/2 straconemi dniami; na przemysł spożywczy -1 z a ­ t a r g z 1680 d n i, na Przemysł budowlany - 20 zatargów z 28089 straconemi dniamij na inne 2 z a t a r g i z 368 straconemi dniami.

Poza tern w o k r e s i e sprawozdawczym zawarto ogółem 12 umów,do­

tyczących t a r y f płac r o b o tn ic z y c h . Przem,*np n - ,

3r?a ezęsc tych umów odnosi s i ę do przemysłu budowlanego,gdzie walka o wysokość prac ze s t r o n y robotników była dość energiczna.Umowy t e spo-

18

wodowały rodnie s i e n i e stawek od 10-20 %,z a l e ż n i e od r o d zaju przemysłu i warunków l o k a l n y c h . -

IV końcu uwag ogólnych zaznaczam, i ź wbrew d o ty c h czas o ­ wej praktyce opuszczam w n i r i e j s z e m sprawozdaniu o p is p o s tę ­ pów prac przy budowie portu i m ias ta Gdym. Czynię ta k d l a t e g o , ze przedewszystkiem M inisterstw o ma o tych sprawach szczegó­

łowe inform acje z urzędów bezpośrednio temi sprawami s i ę z a j ­ muj?, cych , a powtore- że postępy w rozbudowie m ia s ta i portu w Gdyni w roku 1923 s? ta k z n acz n e,że nawet ic h pobieżny o p is z a j p ł b y zadużo m ie js c a .

Ogrom pracy dokonanej na zem polu w roku sprawozdaw­

czym n ie pozwala na t o , aby j e j o p is czynić fragmentem n i n i e j ­ szego sprawozdania, k tó r p ma z r e s z t ą inne c e l e na o k u .-

Zaznaczam j e d y n i e o g ó l n i e , ż e społeczeństwo pomorskie z ogro­

mnym zainteresowaniem i uznaniem ś l e d z i postępy tych p r a c , j a k - k j lwi et, samb- naogoł n i e wyszło j e s z c z e z r o l i biernego o b s e r - wacora.Naióży przypuszczać , że dość pomyślnie zapoczątkowana na.Pomorzu praca Komitetu F l o t y Narodowej pogłębi stosunek t u ­ t e j s z e g o społeczeństwa do zagadnień z morzem związanych i

pchnie jego i n i c j a t y w ę w kierunku rzeczowego u d z ia łu .w ty s h pracach ,o i l e oczyw iście s t o s u n k i m a t e r j a l n e na to pozwolą,.

. ? r 2 e ^hodz?c do omówienia stanu z a t r u d n i e n i a i ogólnej- c h a r a k t e r y s t y k i położenia poszczególnych branż w roku 1928 pra­

gnę Przedewszystkiem p o d k r e ś l i ć , ż e ze względu na przeważnie dro bnop.zemysłowy c h a r a k t e r zakładów orzęmysłowych na Pomorzu oraz

*a W*8C740nie d0 n i n i e j s z e g o sorąwozdania ty lk o z a k ł a d ó w ,z a tr u - o.niaj cych ponad 80 robotm uów- c y f r y wymieniane poniżej ja k o -

192 1 t a b i --C9 - -kast ru je ce stan liczbowy poszczególnych grup przemysłowych, n i e mogą Świadczyć o r o zw o ju 'całeg o przemysłu

Z — ^ ^ t e , , y n i k r a i w ykazanem i; spra

?0

'•rozdaniu za rok 1027 - gdzie wchodziły w rachubę w sz y stk ie z a ­ k ła d y z a t r u d n i a j ą c e ponad 5 robotników a nawet m b ie js z e .o i l e 83 z a b o a t « 0I»> * z a ^ d mechaniczny - widzimy , że s t a t y s t y k a tegoroczna obejmuje ty l k o 449 zakładów co stanowi zaledwie

18"4 '■ laozby eaołaaow o b ję ty c h sprawozdaniem za rok poprzedni

zas s tan z a t r u d n i e n i a wykazuje w zakładach o b ję ty c h t e g o r o c z ­

nym zestawieniem ty l k o 24104 robotników , podczas gdy z a k ł a ­

dy począwszy od 5 rob, wzwyż z a t r u d n i a ł y w roku 1927 razem oko

-o .,8c00 robotników. Obecne więc z e s t a w i e n i a obejmują t y l k o

częse robotni-Ów zatrudnionych w zakładach .o b ję ty c h s t a t y s t y ­

ka zeszłoroc zna i ty lk o mniejw ięeej połowę ogólnej i l o ś c i r o -

ootninow,zatrudnionych w całym Przemyśle na Pomorzu.-

S_P R A J _ 0 _ Z _ D _ A J j . l J

o s t a n i e przemysłu MINERALNEGO według l i c z b y zakładów i r o b o t n . WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

Rok sprawozdaw. Rok poprzedni % uruchc L. p.

T

.

2

Rodzaj zakładów i i i

losc a~

ow \d r ych zyn-

Rzeęęywista I i l o s c za- b t r u d n . r o b o - f tnikow na 3 1 . X I I . 28. ;

lośó a- :Ja- low izyn-- iych

Rzeę^ywista i l o s c z a t r u dnionych ro b o tn . na dzień

3 1 .X I I . 27.

a i e g i a i l o ś c i robotn.

roku s prawoz.

v ' s t o s . io roku po przed .

1 2 3 4 5 6 7

i

1, Fabryki cementu 1 121 1 100 121 %

2. Wapienniki i piece wapien. -

f~7 3.

C e g i e ln ie i f a b r . dachówek j 53 1100 48 957 124 % 4. F a b r . c e g ł y o g n io t r w a ł e j

i wyrobow szamotowych

- - -

- -

_

D o Fabr.wyrobów terrakotowych - - -

-

6. Fabr.wyrobów fajansowych

- -

n i •

i Fabr.wyrobów p o r c e la n . -

-

\ ¡8, Wyrób s ztu cz n .k am ie n i bud. - - -

b r * a/Wyrób s z k ł a taflowego - - - - -

i i

1 b/Wyrób b u t e l . i s z k ła s t ó ł

-

- -

!lCc I

|1 i *

£ 112.

V

| Fabr.wyrobów ze s z k ła -

- - -

! Fabr, ołówków -

- -

F a b r . f a r b ziemnych

» n rz

‘W 0 Ł

) i Wytwórnie g a r n c a r s k i e 1 23 1 21 110 %

Jl4. i wyrób. cementowych 1 15 1 10 150 %

¡15, i :

artykułów z lawy wulkanicznej

i

1 6 1 16 37W %

)

\ 'i iVł r i 1 i

X. \ V

i 'X.

•

1 \

V \

"V ,.

■4

-

1 e

i _ _ _ _ _ _ _ _

Razem

i

i

I ^{5? 1354 53 1104 119 %}

U ^ i do t a b l i c y p a t r z s t r . 22i? 2.3_i ._2

hc

1 z

i i •

:u Ldj

%

%

•*l.. V O ; y 3 _

. . . . ■■ V V. •

' i ‘ p

" i r ■ ■ ■ ;

Przemys Ł C0r-5:i!icz?iy. 2?

: nor

z a t r u d n i e n i 5 w p r z e n / ś l e e.ęrar-iioznyra u l e g ł ij°Dra-.oe, co s i ę "gfcóhmie 'uwydatni a, j e ż e l i za ..podstawę poro wr]- i a weźmiemy'ilość robotników zatrudnionych w s ezo n ie . ." a ^Z110'3^ około -25- ■!?, Ró-vnież i l o ś ć .czynnych z a k t a -

- $ów 'wzrosłe: o- & c,

, . Ro3Mroi przeoysłu .ceram iczregc,na P tó r y na Pono- rzu jora-n a wyłącznie ■ si-ładaja .s i ę ..c e g i e l n i e i s ą c z k a m i e z a

^leżnym j e s t od ruchu budo / l i n ego. i tempa.prac m e l i o r a c y j ­

nych 0 " ■ ■ 0/

. . . n Sezon bud o witany''.roku 1958 był. bezwzględni e le p szy ni ł poprzedni, w każdym ';razie• jedna’- zawiódł pokładane

J v n i s . k^^zieje.B udói/nict?© 'pryw atne zwłaszcza było w d a l -

^ szyci ciągu w z astóju* N i e l i c z n e poroś poczyn ane budynki p-ry- ratne p r z e ł a m i e n ie mogły bye wykończone wsi u tek braku k a - pi t a łów i wyc z 'er pani a: s i ę funduszów budowlanych w. Banku

Go so.-'Krajówego. Miększą '.ciągłość pracy wykazywało budowni­

ctwo publiczne, ^ ^ ... .. •,

Na rynku drenów dalszym c i-g u konjunk- t u r a ponysln a, a to d z ię k i temu,że gospodarstwa r o l n e j e l c z e

’V dUiyri s o la n i e s ą zdrenowane i t e Państwowy Bank Rolny u d z i e l a na akcję Del j o r a e y jn jc długoterminowych kredytów.

Co 5lę W c s y cen drenów to zaznaczyć n a l e ż y , ż e wskutek b r a ­ ku towaru na rynku u l e g a j ą one c i ą g ł e j zwyżce.Importu drenów z z a g r a n i c y n i e obserwuje s i ę z u o e ln ie , do czego niedopuszczi t a r y f a c e l n a , n a t o n i a s t e k s b o r t drenów z Pomorza odbywa s io- dość pomyślnie. Wszystkie brawie c e g i e l n i e aż do końca l i - ' eto nada byiy 2J2Sfim_£!i2lJ3t k t 6 r y stopniowo z a c z ą ł zaraża

na początku g r u d n ia.Z aw d z ięcza jąc łagodnej pogodzie n i

r>3o

- 23

k t ó r e c e g i e l n i e nawet produkowały surówkę do 1 0 . g r u d n i a ,

\

t . j . p r o d u k c j a mogła być dłu ż sz ą o 1 miesiąc w porównaniu z r, l 9 2 7 „ N i e s t e t y , n i e o c z e k i w a n e r s i l n e i długotrw ałe mrozy,docho­

dzące do-25° C ,w yrządziły b.znaczne szkody w c e g i e l n i a c h , gdyż większa część produkcji surówki o s t a t n i c h tygodni zmar­

z ł a . Jednakowoż nagromadzone zapasy wysuszonej surówki pod­

czas suchego l a t a , p o z w o l i ł y zakładom wypalać cegłę i po l . s t y c z n i a 1929,wobec czego z brakiem m a t e r j a ł u na rynku cerami­

cznym na Wiosnę 1929 l i c z y ć s i ę n i e n a l e ż y . -

Wypłacalność firm i s y t u a c j a na rynku pieniężnymi doznała znacznego pogorszeni a . P r o t e s t y nawet n a jp e w n ie j­

szych weksli są na porządku dziennym,w najlepszym r a z i e żą­

dane k il k a k r o t n y c h p r o l o n g a t , c z ę s t o na terminy ponad 3 mie­

s i ą c e . Sytuacj a t a zmusiła przemysł ceramiczny do znacznej o s t r o ż n o ś c i przy o k r e ś l a n i u warunków płatniczych. tylk o w wyjątkowych wypadkach,- do przyjmowania w e k s l i . -

ILjLPnąwach robotn iczy ch i t a r y f zarobkowych na­

s t ą p i ł a dnia 2, X. r, z. zwyżka t a r y f y o r z e c i ę t n i e o 10 %, któ' rs. obowiązuje do dnia 31. I I I . 1929. Stosunek pomiędzy pracodaw­

cami a oracobiorcami p o z o s ta j e nadal z u p e łn ie poprawny.- i _sprawie k s z t a ł t o w a n i a s i ę cen n a ’vyroby c e r a ­ miczne, większych zmian zanotować n i e mołna.Cegłę sprzeda­

wano na te r y t o r ju r a Pomorza od z ł . 75 - 85 za 1000 loko plac c e g i e l n i a , zaś 1 i ” dreny od z ł . 70 - 80 za 1000.-

Od 1 .1 .2 9 . w sz y stk ie p o ls k ie c e g i e l n i e wytwa­

r z a o.; muszą nowy,__j_e dno I i t y .format c e g ły oolgkię-j. mi ano wic i e

wym.270 x 130 X: 60ku/mz.t>j.cegłę większą od dotychczasowej

normalnej / 250 x 120 x 65 m/ra/ o 13 % w k u b a tu rz e . W związku

z tera n a l e ż y oczekiwać u nas pewnej zwyżki ceny c e g ł y na

wiosnę I 9 2 3 r . -

2.4

A n a liz u ją c •sytuację w przemyśle ceramicznym za u- b i e g ł y rok 1923, s t w i e r d z i ć należy,, że p rzeszed ł on pod zna­

kiem k o n ju n k tu r y zadawalającej«Rynek nasycony b y ł w d o s t a t e ­ cznej mierze towarem ceramicznym,to t e ł ceny naogół k s z t a ł t o ­ wały s i ę norm alnie i , pomimo zwyżek robocizny i węgla, n i e

doznały prawie zmian w stosunku do roku “©biegłego«-

Ogólnie zaznaczam, że produkcja c e g ł y i drenów na Pomorzu mogła by być znacznie podniesiona przez modernizację

zakładów a przcdewszystkiem przez u r z ą d z e n ie sztucznych su­

sz a rń . Co tego jednakże j e s t potrzebna w y d a tn ie js z a n i ż dotych czas pomoc kredytowa, o b li c z o n a na I n w esty cje, a więc wchodzi tu może w grę k r e d y t długoterminowy i t a n i , -

Po zatem n i e n a l e ż y zapominać,o czem pisałem już w poprzednich sprawozdaniach- że d la pomorskiego przemysłu ceramicznego bardzo ważnera j e s t aby stawki t a r y f y przewozo­

wej b y ły ta k skonstruowane 9 aby umożliwiły d o t a r c i u c e g ły

pomorskiej przynajmniej do Warszawy, Z amierzona podwyżka tych

t a r y f , r e d u k u j ą c znacznie t e r e n zbytu d la t u t e j s z y c h wyrobów

ceramicznych,,musi ałaby s i ę bardzo ujemnie odbić n i e t y l k o na

prosperowaniu pomorskich c e g i e l ń , a l o p o g o r s z y ł a b y s y tu a c ję

I w budownictwa e t met j o r a c ja c h na. wschodzie« gdzl e a r t y k u ł y

: t e n i e są w d o s t a t e c z n e j i l o ś c i produkowane«-

S P R A W O Z D A N I E 25 o s t a n i e p r z e m y s ł u ŻELAZNEGO I METALOWEGO według l i c z b y z a k ł . i r o b o t n .

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

r

Rok

sprawozdawczy

Rok p o p r z e d n i Li. Rodź a j za kł a dów

%

u r u ­ chomi ę7' n i a # i l o ś c i n. i

I l o s c Rzeę^ywista Ilosc! R zeę ^y w ista ro b o tn . :za- i i l o s c za- za- [ i l o s c za- w roku jk£a~ trudnionych k ł a - [ trudniony chsprawozd Idów | robotników dow |robotni^ow !w s t o - jczynrna 3 1 . XII .28jCzyntna dzien^ isunkudo

c Iny chi 3 1 . X I I . 27. [r.poprzs

U i ^■6

:Odlewnie s t a l i i przedm, ( k u t o - l a n y c h

< ² , jFabr.wyrobów ż e l a z n y c h ' k u t y c h , p r a s o w a n y c h i t ł o c z

|3.

i4, Fabr. wyr obów k o t l a r s k i c h , k o n s t r u k c j i Ż e l az n , i mebli jo,,

|e.

!7.

F a b r . wyrobów Ż e l az n , c i ą g n i o n y c h

Fabr.wyrobów met al owych F a b r . b r o n i i a m u n i c j i F a b r . wyrobów z d r u t u Fabr. wyr obów z b l a c h y .

2

1

1341 95

2

1

1341 87

100 109

%

148 130 114

j e s t I w o j s k o w a , j e d n a k ż e n i e u j ę t a iw n a - 1

3

29 232

1 3

s z e j e w i d e n c j i 28 104

319 73

Razem 1845 9 1905

i1: 97%

11 w ö -llL _P9Ä321SL JUL JilJL-ióL JL S 3 - JL LLLiLL^ITj-. _9_ JLL3_?iJLIL; J_

jkŁCiijk--. - - ~ " 1

mm

S P R A W 0 Z D A N I E 26 1 .

* s t a n i e p r z e m y s ł u MASZYNOWEGO I ELEKTROTECHN. wedł ug l i c z b y z a k ł . i ro

* WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

Rok Rok % u r u -

sprawozdawczy p o n r z e d n i chomi e-

✓

L : L, Rodzaj zakładów Ilość R z e c z y w i s t a Ilość _{Rzeczyw; j} ^{n i a ,} i l o ś c i

P* z a - i l o ś ć za- z a - s t a i l o s c t o b o t n .

T . k ł a - t r u d n i o n y c h kład pw z a t r u d n . w r oku

1

Dzd.

do

' z e

dow r o b o t n i k ó w czyn • robotników sprawo- nych czyn - na 3 L . X 11 .

28. nych na d z i e ń

3 1 . X I I . 27, zdawczy w s t o s .

J <« _sr-— ^. do r . po ^-

1..i- 2 3 4 5 6 7

i

p - Fa b r , ma s z y n i s i l n i k ó w 1 15 1 15 100%

% 2 . Fabr»maszyn r o l n i c z y c h 13 1816 12 1665 109%

% ₁ ^3, Fabr.środków przewozowych 5 166 4 116 143%

k F a o r . e l e k t r o t e c h n i c z n e 2 52 2 47 110%

k F a b r . g a z o - i wodomierzy 1 23 1 23 100%

% ^6. W arsztaty mechaniczne ₁ 33 1 17 195%

% i

%

8 »

| i ] I

i

!■

1

i

i

li jjj lii li!

• \

„ _ \

% i.I * /. - ...— —_— ___ _— „...B.sz.om ... .„ 23 2105 _{. 21}

i to 00 00 1—

__

112%

mmmmm

^Wa2i_podano_na_str^2Y_i_28_łąeznie_z_uwagami o. przemyśle żelazno-metą

27

Stan z a t r u d n i e n i a w tych grupach przemysłu n ie z n a ­ c zn ie s i ę p o p r a w i ł , i l o ś ć zaś zakładów czynnych w zro sła o 2.

■ * Przemysł metalowy i maszynowy na Pomorzu w roku 1928 r o z w i j a ł s i ę pomyślnie.Da s i ę to s p e c j a l n i e powiedzieć o fabrykach maszyn r o l n i c z y c h , k tó r y c h mamy t u n a j w i ę c e j . Zapotrzebowanie na maszyny r o ln ic z e ^ począwszy od maja było dc s t a t e c z n e . J u t z początkiem wiosny rozpoczął s i ę na tynku

tych maszyn ożywiony ruch, tak że hurtownicy pozbyli s ię swoich zapasów i z a c z ę l i s i ę do fabryk' zwracać z zamówienia­

mi. Zamówienia t e , jakkolwiek tr o c h ę opóźnione ze względu na zimna wiosnę, d a ły fabrykom Z a t r u d n ie n i e na c a łe l a t o . J a k o po c i s a j ą c y objaw n a l e ż y zanotować duże z a in te r e s o w a n ie s i ę ma­ sz

szynami rolriiczemi kresów wschodnich i południowo-wschodnich.

Ceny maszyn produkowanych w k r a j u n i e u l e g ł y większym zmia­

nom przy s ł a o e j t e n d e n c j i zwyżkowej, co s i ę zaś ty c z y maszyn r o ln i c z y c h importowanych, to ceny ich podniosły s ię o k i l k a procent w związku z w a lo r y z a c ją stawek t a r y f y c e l n e j . I m p o r t maszyn r o l n i c z y c h z z a g r a n ic y s t a l e s i ę z m n i e j s z a ,o g r a n i c z a j ją c s i ę je d y n i e do koniecznych, a niewyrabianych w k r a j u ma­

szyn.

Odbiorcy -h u rto w n ic y maszyn i n a rz ę d z i r o l n i c z y c h otrzymują obecnie towar w yłącznie na weksle z terminem do 6 m i e s i ę c y .P r z y większych maszynach term iny t e dochodzą do 1 ^ roku. Wypłasalnosó odbiorców b y ł a z a d a w a ła ją o a .-

Ujemnym momentem w t e j branży n a to m ia s t j e s t . zranięj- s z a n ie s i ę ek s p o rtu . Tłoraaczy s i ę to głównie wysokiemi stawka­

mi t a r y f y przewozowej, co - b i o r ą c ood uwagę znaczne o d le g ło -

Przem ysł metalowy i maszynowy.

s c i rynko-f zbytu / 7civ;.y;js<> B a łk a ń s k i,Ł o tw a ,E s t o n ja / u n i e ­ możliwia naszym fabrykom konkurencję z k o r z y s t n i e j położonym

przemysłem niemieckim i czechosłowackim.-

Z a- łady przemysłu e l e k tr o te c h n ic z n e g o były z a t r u d ­ nione n o r m a l n i e .-

W odlewnictwie s y t u a c j a b y ł a g o r s z a - g ł o s i e d z ię k i n ie d o s t ę p n o ś c i rynku r o s y j s k i e g o . O g raniczenie możliwości zbytu wywołało o s t r ą konkurencję pomiędzy poszczególnemi

odlew niam i,i r o z s z e r z e n i e programu wytwórczości na nowe a rty - k uły. Spowodowało to powiększenie kosztów produkcji'pew ną d e z o r j e n t a c j ę na rynku wyrobów żeliwnych. Ceny tych wyrobów wobec powyższego stanu r zecz y są bardzo n i s k i e . I d z i e d z i n i e odlewnictwa koniedzna j e s t s a n a c j a , k t ó r a drogą zsyndykalizo- wania produkcji um ożliw iła by n i e t y l k o utrzymani© s i ę na ryn­

kach zagranicznych, a l e i w zrost dotychczasowego skromnego

ek s p o rtu .

S P R A W O Z D A N I E 29 o s t a n i e p r z e my s ł u CHEMICZNEGO wedł ug l i c z b y za kł a dów i rob*

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

Rok Rok % u r u c ł

_ s orav.ro zdawczy _ _ Doorzedni m i e p i a i l o ś c i

1 ] LlOSC

Rodzaj zakł adów f

r

Ilość R z e ę ^ y w i s t a ^ Rz eę ^ywi st i r o b .

L . a - i l o s c za- za- i l o s c z a - w roku

n. y a - t r u d n i o n y c h

r o b o t n i k ó w y a- t r u d n i o - sprawoz

lów dow nych r o b . w s t o s .

’zyn-*- na 3 1 . X I I . 2 H czyi ~ na d z i e ń do roku 1 '•

• - Tych nycl 3 1 . X I I . 27. poprzeć

I 3 4 5 6 7

h

\L

* Pr ze mysł chemi czny n i e o r -

—

Runi czny:

r

f i / f

a b r * kwasów, a l k a l j i i soli

- - -

i o / f a b r * sup. Sr f osf a t u - -

-

*

r

p ,r Przemysł e l e k t r o t e c h n i c z n y -

- - -

L

r T a b r . s u c h e j d e s t y l a c j i i

D k a t r a k c j i drzewa 1 25 1 30 8 3, 5

i ¡4*

i]

• ,1 ’■••h '•

Koksownie

-

- -

i5* F a b r * p ó ł p r o d u k t ó w o r g a n . i — —

-

i

barwników

fc i w i ' c ? a b r . az tu c zn eg o j edwabiu i mbt terj ał ow wybuchowych

■

i

ry t ■ p r z e m y s ł p r z e r o b u t ł u s z c z ó w zwierzęcych i r o ś l i n . o r a z

2 23 1 21 110 %

i

1 i

t

f a b r y k i mydła

c

p a b r * mu$| ko s i n e j , k l e j u i 1 32 1 37 86,5%

i i ! ż e l a t y n y j - ^

jL !p r M ' a b r p r e p a r a t ów f a r m a c e u - 2 51 2 47 108 %

n

t y c z n y c h i c h e m . - t e e h n * ii Go

i

!

Fab-r, p o k o s t u , l a k i e r u i

i f a r b 1 42 1 34 124 %

b . i ¡Fabryki z a p a ł e k

| 1

i - - - -

lic. » ! ^f a b r y k i wyrobów gumowych 1 4730 1 2420 196 %

li3«,¡Fabryki c e r a t y , d e r m a t o i d u

I |

¡n 4 r

. l l i n o l e u m

i

i

I D e s t y l a r n i e smoły 2 112 2 113 100 %

1—

ii

r 1

Razem _i 9 5015 9 2702 187,5%

L. i

Owagl o.o t a b l i c y pa.trz s.tr.SO^JSi

50 Przemysł chemiczny«

Stan z a t r u d n i e n i a w t e j g r u p ie w zrósł o 90 % przy t e j samej i l o ś c i czynnych zakładów przemysłowych.-

'■ d z i a l e tym na pierwszem m iejscu postawić n a l e ż y ..

p ro d u k c ję -k a lo s z y , śniegowców, opon i p ła sz c z y gumowych /Twó Akc.Polski Przemysł Gumowy Pepeęe/.O nadzwyczajnym rozwoju t e j produkcji świadczy f a k t , że i l o ś ć robotników i u r z ę d n i ­ ków w sprawozdawczym roku operacyjnym podwoiła s ię.dochodząc do i l o ś c i 5QC0o- >

Produkcja dzienna wynosi 30.-000 Par obuwia gumowe- go wszelkiego r o d z a ju , 2200 3 a tale opon i dętek i 200 Pł as2czy gumowyę.c.-Dzięki s t a b i l i z a c j i . s t o s t ó & r gospodarczych w k r a ­ j u , s t a ł o ś c i k u rsu sło.tego,w zględnie dobrym urodzajem i obni ier.lu een na wyroby gumowe konsumeja w e k ią tr z k r a j u w zro sła t r z y k r o t n i e . Jako a r t y k u ł y pomocnicze wyprodukowała fabryka.

80,000 skrzyń, p r z e s z ło 2.200.600 pudełek i 56.000 k g . t w k o - tady.fe związku z powytszem rozbudowa f a b r y k i p o c z y n iła zna­

czne postępy,m ianow icie zabudowano nowemi budynkami f a b r y - ezr.emi p r z e s t r z e ń 9-185 m g.W roku sprawozdawczym o b r ó t f a ­ b r y k i w k r a j u w ynosił około 23 B i I j . z ł . , z a g r a n i c ą około 5* * m i l j . c z y l i , S e w porównaniu z poprzednim okresem operacyjnym c b r o t ogólny wzrósł nieomal d w u k ro tn ie.-

•Ozięui dużej konsumcji.uTyrobów tych w k r a j u eks­

port. .spadz o 50 %+ s r s d e ^ "''en w e f c i ? ¡»rŁie.. uqii u./azac n a l e ż y je dnakże za p rz e j . . , serowy,gdyż przez rozbudowę obecnych zakładów, oraz wybudo­

wanie nowej fabryki, w Prusach Wschodnich i prawdopodobnie

w Gdyni . £ « * a f l _ ! U t a ! U J a a i ł B a s ^ j w o d ą t o j ę je s z c z e znacznie

W roku 1928 z o s t a ł uruchomiony nowy d z i a ł opon i dętek rowerowych, k t ó r y ro z w ija s i ę bardzo Domyślnie,oraz odlewnia aluminjum w c e lu w yrabiania kopyt d la p otrze b w łasnej f a b r y ­ k a c j i . W dalszym programie f a b r y k i przewiduje się uruchomie­

n i e w n a j b l i ż s z e j p r z y s z ł o ś c i f a b r y k a c j i opon i dętek samo­

chodowych i s o e c j a l n y c h m a terjałów gumowanych.Spowoduje to w z n ie s ie n ie dalszych gmachów fabrycznych o powierzchni zabu­

dowanej około 10.000 m^-oraz w zrost stanu z a t r u d n i e n i a w za­

k ł a d z i e głównym do 6000 osób, zaś w fabrykach zamiejscowych do 1000.

Pomorska D e s t y l a c j a Drzewa w Czersku produkuje smołę drzewną,węgiel drzewny i o l e j terpentynowy.Fabryka r o z w ija s i ę dobrze i poważne i l o ś c i smoły drzewnej przeznacza na eks portóTrudności u w y datniają s i ę ty lk o na t l e z a o p a t r z e n i a f a ­ b r y k i przez Dyrekcję Lasów Państwowe większą i l o ś ć odpowie­

dni i ego surowe a. -

Chemiczna fab ry k a „ E r g a s t a ”w S t a r o g a r d z i e r o z w ija s i ę D o m y ś l n i e o czein świadczy wzrost produkcji chlorku e t y ­ lu o 50

Da rynku artykułów mydlanych 1 kosmetycznych t o c z y ł a s i ę s i l n a walka konkurencyjna, co s i ę ujemnie o d b iło na paru słab szy ch zakładach t e j branży.Ceny z o s t a ł y znacznie obni—

żonę.Kredytyna s u r o w c e . z o s t a ł y z a o s trz o n e przez dostawców co

prawdopodobnie spowoduje zwyżkę omawianych a r ty k u łó w .-

S P R A W O Z D A N I E

o s t a n i e p r z e m y s ł u WŁÓKIENNICZEGO wedł ug l i c z b y za kł a dów i r o b o t n T WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

32

| L.

P-

'

- - -

—

Rodzaj zakł adów

Rok

______

Łnrawozd

7 . v

Rok

do orz edni

urucho m i e n i a i l o ś c i

^ r o b o t n . ' w roku ' sprawoz i

w s t o s . ) do roku

po przed}.

Il ość

z a ~

sł a~

iow nych czyn

R z e c z y w i s t a i l o s c z a - d t r u d n i oęycł r o b o t n i k ó w

■na 31. XI I .2£

Ilość z a ­ k ł a ­ dów czyn nych

Rzeęzywisti i l o s c z a - t ru d n i on y c l r o b o t ę , na - d z i e ń

3 1 . X I I . 27.

i 2 3 4 ₅ 6 ₇

i

11. P r z e mys ł w e ł n i a n y :

1

] a / p r z ę d z a l n i e

— . !

b / t k a l n i e

1 c / w y k o ń c z a l n i e

J i

o a Pr ze mysł b a we ł n i a n y :

i

i

i

j a / p r z ę d z a l n i e

i

( ¡ b / t k a l n i e

8 — _

i

$

'4

c / w y k o ń c z a l n i e

li

i i d/ n i c l a m i e

i

i

l

a / f a b r y k i wat y

_

i

Przemysł l n i a n y , k o n o p n y i

1

j u i o w y : 5

, a / p r z ę d z a l n i e

}

1 80 1 75 105

« .

p / t k a l n i e

i p / w y k o ń c z a l n i e

\

ł

h

r

13r z e m y s ł jedv/abny:

k

p i

«

V

i / p r z ę d z a l n i e

» 1

» / t k a l n i e

- r

L

>

*

i / P r z e m y s ł wyrobów d z i a n y c h

s JN

■»/Przemysł p o ń c z o s z n i c z y

5e ? r z e m . w s t ą ż e k i t a s i e m e k

r

C

Jr z e n . h a f c i a r s k i i koronko

r,

- . . . = . . . .

1 80 1

Z5

l i L L .

iiwagi_do_t a b l i c y ^ p a t r z _ s t r ^ 3 5 J,

33 Przemysł w łó k ie n n iczy.

Ta g r u p a p r z e m y s ł u - j e ż e l i pominiemy dr obne z a c z ą t k i przemysł u ludowego - j e s t n a Pomorzu r e p r e z e n t o w a n o j e d y n i e p r z e z dwie f a b r y k i o b r ó b k i l n u . J e d n a z n i c h , w C h o j n i - j

c a c h , s t o i od pa r u l a t b e z c z y n n i e , d r u g a w T o r u n i u - po z r i a - >

n i e w ł a ś c i c i e l a - r o z w i j a s i ę dość pomyś l ni e d z i ę k i u m i e j ę - t n e j a d m i n i s t r a c j i i p o p a r c i u kredytowemu z e s t r o n y Banku i

jj

Go s p o d a r s t w a Kraj owego. L i c z b a z a t r u d n i o n y c h r o b o t n i k ó w w t e j | f a b r y c e a - b i i ż a • s i ę powoli do s t a n u n o r ma l n e g o . F a b r y k a k o r z y l i ! s t a c z ę ś c i owo z surowca pomorski ego, p r z e w a ż n i e z a ś s p r o wa - dza go z Kresów Wschodnich. Fi rma c z yni z a b i e g i okoł o p o d n i e­

s i e n i a i u p o r z ą d k o w a n i a uprawy i hodowli l n u n a Pomorzu»Dal-

s z a j e j a k c j a pod tym względem może p r z y n i e ś ć poważne k o r z y ­

ś c i » S t a r a ł e m s i ę z a i n t e r e s o w a ć f i r m ę t o r u ń s k ą f a b r y k ą o b r ó b ­

k i l n u w C h o j n i c a c h , z a l e c a j ą c e w e n t . n a b y c i e j e j w z g l . p o d j e ­

c i e s i ę a d m i n i s t r a c j i p r z e d s i ę b i o r s t w a , j a k i r e z u l t a t wyda

moja i n t e r w e n c j a - d z i ś j e s z c z e powi e dz i e ć n i ę n i e d a . -

S P R A W O Z D A N I E 34 o s t a n i e przemysłu PAPIERNICZEGO według l i c z b y zakładów i robotn.

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

p iagj do t a b l i c y p a t rz s t r»35.

35

W d z i a l e tym obserwujemy pewną redukcję s tan u za t r u d n i e n i a przy n ie z m ie n io n e j i l o ś c i czynnych zakładów prze myślowych.-

Przemysł p a p i e r n i c z y j e s t na Pomorzu,‘Słabo nozwi- n i e t y . N a oierwszem m iejscu n a l e ż y t u Postawić f a b r y k i papy

dachowej.Rok 1928 wykazał wprawdzie pewne ożywienie w przemy­

ś l e budowlanym, k t ó r e jednakże wzmogło stosunkowo tylk o n i e ­ znacznie zapotrzebowanie na surową t e k t u r ę i papę dachową.

Wskutek uruchomienia f a b r y k i t e k t u r y w n a j o liz s z e m s ą s ie d ź tw ie Pomorza - w Fordonie, wytworzyła s i ę na rynku krajowym o s t r a konkurencja, powodując znaczną zni łke cen na t e k t u r ę su­

rową* -

Również i na rynkach zagranicznych ceny s padły wskutek k o n k u ren cji fabryk a n g i e l s k i c h i francuskich.Konku­

r e n c j a , zwyżka płac oraz zwyżka cen na węgiel kamienny wytwo­

r z y ł y tru d n e p ołożenie d la fabryk t e j branży. Fabryk a surowej tak.tury M. P r o s t e w Tczewie r o z w in ę ła w roku sprawozdawczym f a b r y k a c j ę papieru do wyrobu ru rek iz o la c y jn y c h d l a p-^-wo

dów e l e k t r y c z n y c h , z a s p a k a j a j ą c w c a ł o ś c i zapotrzebowanie na p a p i e r ten krajowych fabryk k a b l i i rutek i z o la c y j n y c h p_^ez co odpadła po trze b a sprowadzania tego papieru z N iem iec.-

Przemy 5 ł P a p i e r n i c z y .

\

36

Przemyśl g a r b a r s k i .

37

Z t e j grupy przemysłu mamy..na Pomorzu k i l k a za­

kładów d ro b n ie js z y c h . Sorawozdaniem n in ie js z e m j e s t o b j ę t e ty lk o jedno p r z e d s ię b io r s tw o , gdyż w sz y stk ie in n e z a t r u d n i a ­ j ą mniej n i ż 20 robotników. Stan z a t r u d n i e n i a i produkcji w orzemyśle garbarskim o o z o s t a ł prawie t a k i sam,jak w roku ubiegłym.Przemys ł ten, jak i w sz y stk ie i n n e walczą z brakiem gotówki obrotowej,przyczem o p e ru ją c wekslami d lugoterminowemi narażony bywa na poważne ryzyko,gdyż n i e wszyscy o d b io rcy wywiązują s i ę n a l e ż y c i e ze swych zobowiązań.Poważnym ta k ż e hamulcem d l a rozwoju tego przemysłu j e s t brak k r e d y tu długo­

terminowego, oraz k onkurencja zag ran iczn a.P rzem y sł ten na­

rzeka na zbyt wysokie cło na garbówki w z g l.i n n e pół­

f a b r y k a t y , k t ó r e dotychczas musimy sorowadzac z z a g r a n i c y . -

S P R A W O Z D A N I E 38 s t a n i e pr z emysł u DRZEWNEGO wedł ug l i c z b y zakł adów 1 r o b o t n i k ó w

>

¡1

1

i,

l

1

j p-

--- ---*— — 1

Rodzaj zakładów

1 1 ’ ..

Rok sorawozdaw. ! Rok poprzedni /o uruchi mienia i Tosci r o b o t n . 1 w roku

sprawozd w s t o s . do roku 00 orz edr!

Ilość r ł a - za-

lOW szyn Tych

Rzeę^ywista i l o s c z a ­ trudnionych robotników na 31.XII.28

Ilość z a- k£a- dow nycn czyn

Rzeęęywista i l o s c za- trudnionyc]

robotników na 3 1 .XII.

27.

L i i --- 2 z 4 5 ₆ 7

L ¹ t a r t a k i

“1 , n-,

1 1

»■i * « i 1 91 ! 2026 ₂₀₀ 2199 92 %

r* pyrob k le p e k ,o b r ę c z y i pi »

! ? i gontow C |

| iyo _{2 120} 163 %

i ” r y roby budowlane stolarskie! - ₁ «

4 i , i

p - s t o l a r s k i e meblowe | ja/wyrób f o r n ie r ó w ,d y c h t i j -

pudełek

ju/wyrób sprzętów domowych : 23 prostych J p/wyrób mebli g i ę t y c h

i p/wyrcb mebli ozdobnych i j 4 z a k ł . t a o i c o

f - j 1

j4/wyrób l i s t e w , gzymsów i ran

jjyro:? drewnianych c z ę ś c i ja o Kur, wozow t p .

° ” ¡Wyrób korków i przedmio­

tów z masy korkowej

j

jr f

■i • Ki-rob zabawek z drzewa, {wyroby t o k a r s k i e i snyc.

f8 - ¡Wyrób p a r k i e t u

L i

p pyroby wiklinowe

-f--- I i j

‘i. -

A < }

I i

391

664 707

12

! “ 4 4

329 i 189 %

599 720

111 % 98 £

33 93

1 2

Razem 4110

9wagi___dp_t a b l i c y ^ p ą t r z _ s . t r ^3 9^40 _j ._41

28 99

225 4094

118 % 94 %

---i ■j

100,3 4

Przemysł Drzewny.

39

Ogólny stan z a t r u d n i e n i a w t e j g r u p ie u l e g ł n ie z n a ­ cznej po prawi e — głównie w branży fabryk meb].i, n a to m ia s t ^>pe c j a l n i e t a r t a k i wykazują spadek s ta n u z a t r u d n i e n i a o ca 10 %,

przyczem i l o s ó czynnych ta rta k ó w również zmalała o 9 . -

Podaż drzewa z Dąsów P anstw .była w r» 1928. znacznie m n iejs za n i ż w roku poprzednim, a to d zięki u s t a n i u w zgl.zna­

cznemu o g r a n ic z e n iu wyrębów drzewa sowkowego. To zm n iejszenie podaży b ę d z i e s i ę odczuwało przez sz e re g l a t wskutek nadmier­

nych i koniecznych wyrębów w l a t a c h u bie głych spowodowanych k l ę s k ą sówki-chojnówkioSytuacja t a zmusi naszych przemysłowców drzewnych do zwrócenia oczu na Wschód w poszukiwaniu surowca drzewnego.

.S ytuacja d la przemysłu i handlu drzewnego naogół w roku sprawozdawczym n i e b y ł a zbyt pomyślna i t o , j a k na ryn ku wewnętrznym, t a k i z a g r a n ic ą . Eksport drzewa dokonywał s i ę

głównie do Niemiec, jednakże , o i l e chodzi zwłaszcza o drzewo p r z e t a r t e , b y ł u tr u d n i o n y głównie d z i ę k i kryzysowi przemysłu budowlanego w Niemczech i eks pi r a c j i w końcu roku. urno wy drze­

wnej z Niemcami* Rynek ten ze względu na jego b l i z k o s c i do sto sowamle stosowanych na Pomorzu wymiarów drzewa do potrzeb ryn­

ku niemieckiego s ta w ia go w r z ę d z i e najważniejszym dla, t u t ej szego przemysłu.Na s łu b ^ zbyt drzewa budulcowego zagranicę wpł.

wa w pierwszym r z ę d z i e f a k t , ż e ceny utrzymywały s ię '->am na po złomie r j e s i e n i 1927r .p o d c z a s gdy surowiec polski od tego czs su zn ac zni e po dro ż a ł . i

Nic więc dziwnego, że budulec w k r a j u o s i ę g a ł wyż­

sze ceny an ijżeli; p ł a c i l i n y z a g r a n i c z n i im porterzy, zap o trzeb o ­

wanie jednakże budulca, p r z e c i ę t n i e było n ie d o s t a te c z n e .A k t y ­

wność eksporterów-drzewa j e s t u t r u d n i o n a również przez s i l n ą