Sprawozdanie Wojewódzkiego Wydziału Przemysłu i Handlu w Toruniu o Działalności Władz Przemysłowych, oraz o Stanie Przemysłu w Województwie Pomorskiem za rok 1929

0 1 5 4 ^ 0

Hi 1 OL. b

Wojewoda Pomorski

TOrilń, d n ia 8-go lu teg o 1930 r.

Wydział Przemysłu i Handlu

Nr. VI. A. 66830.

Sprawozdanie

Wojewódzkiego Wydziału Przemysłu i Handlu w Toruniu

o działalności władz przemysłowych, oraz o stanie przemysłu

w Województwie Pomorskiem

za rok 1929.

)

♦

>

- 1 0 -

c z * ś fi

^b.m

Rok 1929 był ood względem gospodarczym d l a c a ł e j P olski c i ę ż k i , n ic więc dziwnego, że tr u d n o ś c i gospodarcze d a ły s i ę

odczuć i na Pomorzu i to d o t k l i w i e j , n iż w innych d z i e l n i c a c h R z e c z y p o s p o lite j. Pomorze bowiem, przeżywając z r e s z t ą P olski

w sz elk ie wahania konjunk.turalne,-.ma sw o je , s p e c j a l n e przyczyny, dla których r e c e s j a ogólna p r z y b r a ła tu o s t r z e j s z e n i ż g d z i e i n d z i e j

iorrny, w związku z czem w roku ubiegłym byliśmy świadkami s t a l e w zrastają cy ch tr u d n o ś c i gospodarczych ujawniających s i ę w p o s ta ­ ci z m n ie js z e n ia s i ę p r o d u k c ji , konsumcji i obrotów i z n a j d u j ą c e j swój wyraz w szeregu r e z o l u c y j , powziętych w c i ą g u 'c a ł e g o roku orzez z r z e s z e n i a 'g o s p o d a r c z e na Pomorzu. Nie u le g a bowiem k w e s t j i , że Pomorze j e s t w t r u d n i e j s z y c h warunkach gospodarczych n i ż inne d z i e l n i c e P o ls k i. P rzyczyny'tego stanu rzeczy tkwią przedewszy- stkiem w położeniu geograficznem Pomorza; • Znaczna bardzo o d l e ­ g ło ś ć od ź ró d e ł węgla i podstawowych surowców"z je d n e j s t r o n y , a konieczność eksportowania gotowych wyrobów na o d le g łe ry n k i' ' wewnętrzne /Warszawa, G. Ś l ą s k / i zag ra n ic z n e /państw a południowo­

e u r o p e j s k i e / z m n ie js z a ją ;w poważnym sto p n iu zdolność konkuren­

cyjną pomorskich fabryk./ Stan ten pogorszył s i ę w roku ubiegłym 0 t y l e , że z o s t a ł a wprowadzona nowa. t a r y f a tęwsrowa,podwyższają­

ca poważnie k o s z t a przewozów,, k t ó r e ju ż przedtem dawały s ię t u ­ tejszemu przemysłowi poważnie we znaki. Różnice na f r a c h t a c h

mogą byc do pewnego s t o p n i a skompensowane przez d o b rą , o r g a n i z a c j ę 1 nowoczesne u r z ą d z e n ia t e c h n i c z n e , co znów wymaga, poważnych i n - westycyj przeważnie n ie o s i ą g a l n y c h w. obecnych warunkach k r e d y to ­ wych. w roku sprawozd. również d o t k l i w i e j n i ż w l a t a c h poprzednich tu tejszem u życiu gospodarczemu dało s i ę we znaki bezpośrednie sąsiedztwo W. M. Gdańska i płynące z t ą d konsekwencje. W.M.Gdańsk

015V fó

Mi

11

1

-nawet w warunkach normalnyeh-b.poważny i uprzywilejowany pod względem podatkowym, kredytowym i finansowym konkurent d l a przemysłu a zw łaszcza handlu pomorskiego- k o r z y s t a ze

s p ecjalnych przywilejów w d z i e d z i n i e kontyngentów nieoclonych towarów importowanych, przeznaczonych na własne potrzeby jego mieszkańców, Jednakże kontyngenty t e widocznie własne potrzeby Gdańska p r z e k r a c z a j ą , faktem bowiem j e s t , że towary t e prze­

d o s ta j ą s i ę na Pomorze, czyniąc tu te js z y m sferom gospodarczym b.poważną konkurencję/"Pozatem j e s t rzeczą znaną, że północne

powiaty Pomorza z a o p a t r u j ą s i ę w Gdańsku w a r t y k u ł y /p r z e d e - wszystkiem węgiel/,dowożone tam z P o lski z zastosowaniem t a r y f y k ole jow ej ek s p o rto w e j, co- świadczy o zachodzących na tern t l e nadużyciach i r u jn u je handel pomorski. Położenie gospodarcze Pomorza pogarsza i t a o k o li c z n o ś ć , że je d y n ie na t e r e n i e b.

d z i e l n i c y P r u s k i e j pobierany j e s t dodatek komunalny do podatku dochodowego. Ze o b c ią ż e n ie ż y cia gospodarczego z tego tyttułu j e s t poważne świadczy o tern f a k t ? i ż dodatek ten stanowi p rze­

c i ę t n i e 3C % wpływów w budżetach pomorskich samorządów. Oczy­

w iś c ie stan t a k i zm niejsza zdolność konkurencyjną t u t e j s z y c h w arsztatów wytwórczych i handlowych w porównaniu z analogicznemi

przedsiębiorstw am i w innych d z i e l n i c a c h , k t ó r e tego c i ę ż a r u n i e ponoszą.

ZDal

szą -bodaj czy n i e n a j w a ż n i e j s z ą - przyczyną pogorszenia s i ę stosunków gospodarczych na Pomorzu j e s t k a t a s t r o f a l n e położe­

n i e t u t e j s z e g o r o l n i c t w a , mające swoje źródło w spadku cen żyta i ziemniaków poniżej o p ł a c a l n o ś c i . J e ż e l i sprawa t a j e s t uznana w c a ł e j Polsce za n a j g r o ź n i e j s z y moment obecnych stosunków gospo- y darczych, to te m bardziej czynnik ten musiał s ic odbić ujemnie

na stosunkach pomorskich, gdzie przemysł i iąandel przeważnie j e s t u z a le ż n io n y od r o l n i c t w a i gdzie w s t r z ą s , spowodowany tym stanem rzeczy w s f e r a c h ziem iańskich j e s t s p e c j a l n i e g ł ę b o k i-

gospodarka bowiem r o l n a w t u t e j s z y c h warunkach, przy l i c h e j g l e b i e

- 12 -

i ostrym k li m a c i e wyra a?? a większych n i ż g d z i e i n d z i e j środków obrotowych, których dopływ z o s t a ł w o s t a t n i c h cz8.ss.Gh z u p e łn ie zahamowany, jprzez co r o l n i k , jako konsument wyrobów przemysłowych i główna dźwignia obrotów handlowych s t r a c i ł prawie c ałą swoja aktywność. Brak dopływaj gotówki z tego ź r ó d ł a do handlu i prze­

mysłu ogromnie p o g łę b ił głód kredytowy na Pomorzu i zachwiał całym sżerepiem nawet poważnych f i r m / P o o r a w a zatem s y t u a c j i w r o l n i c t w i e j e s t jednym z naczelnych postulatów całego życia gospodarczego na Pomorzu. Ten głód kredytowy te m b a rd z ie j z a s ł u ­ guje na uwagę czynników miarodajnych i powinien być w miarę możności z a s p o k o j o n y ,. że stw arza on, na.Pomorzu bardzo podatny t e r e n d la p e n e t r a c j i k a p ita łó w obcych -orzedewszystkiem niem ie­

ck ich , k t ó r e oddawna ju ż i ..nie bez r e z u l t a t u na Pomorzu prowadza p o l i t y k ę aktywna w k ierunku wykupywania nieruchomości z rak

e o l s k i c h , a k t ó r e nieoraieszkaja z obecnych tr u d n o ś c i gospodar­

czych s k o r z y s ta ć , aby powiększyć niemiecki stan p o s ia d a n ia i wzmocnić jeden z najw ażniejszych argumentów n i e m ie c k ie j p o l i t y k i

rew indykacyjnej w stosunku do Pomorza.

C ia s n o ta , panujaca na rynku gotówkowym,doprowadziła do i n ­ f l a c j i wekslowej, orzyczem weksel jako środek p ł a t n i c z y dużo s t r a d i ł na swej pewności d z i ę k i poważnej nie w y p ła c a ln o ś c i wystawco^

r e k r u t u j ą c y c h s i ę w znacznym procencie ze s f e r r o l n i c z y c h . I l o ś ć protestowanych weksli s t a l e w z r a s t a i wahała s i ę podług informa­

c j i zebranych w poważnych bankach przez t u t e j s z a Izbę Erzemysłowo- Handlowa - od 1C*' w maju do 24% we wrześniu. Oprócz c i a s n o t y

gotówkowej przyczynia s i ę do tego i t a o k o lic z n o ś ć , że brali je d n o ­ l i t e g o ustawodawstwa cywilnego i handlowego, co w dotkliw y spo­

sób o g r a n ic z a czynności bankowe. Fakt, że l i k w i d a c j a z a p r o t e s t o ­ wanego weksla trwa bardzo długo stw arza typ niesumiennych d ł u ż n i ­ ków i obciążą dług poważnemi kosztami procesowani.Bo tego dochodzi coraz częstszeup;*-'’ipniG s i ę firm do nadzorów sadowych, k t ó r e

niezawsze sq/ przyznawane z d o s ta te c z n a w n ikliw ością, co powoduje

T

ogro .mne tr u d n o ś c i w obrotach handlowych 1 p a r a l i ż u j e s t o s o ­ wanie konkretnych programów gospodarczych) w p o l i t y c e kredytowej banków prywatnych.

S y tu a c ja powyższa na Pomorzu, k t ó r a ze względu na jego s p e c j a l n e znaczenie w s p l o c i e ogólno- państwowych in te r e s ó w , na t ł o p olityczne, na ja k ieu s i ę tu rozgrywa walka o stan posiadani?.?

i na możność wywiązania s i ę gospodarczych czynników na Pomorzu • z r o l i n a j b l i ż s z e g o s t r a ż n i k a morza, spowodowała wzmocniona >

w ciągu całego roku sprawozdawczego d z i a ł a l n o ś ć o r g a n i z a c j i gospo­

darczych w kierunku n ależy teg o o ś w i e t l e n i a panujących na Pomorzu stosunków ekonomicznych i w y su n ięcia szeregu postulatów , zmie­

rzających do z a r a d z e n ia złemu i wzmocnienia pomorskiego f r o n t u

*■ V

gospodarczego,co ze względu na panujące s t o s u n k i , p e n e t r a c j ę k a p i ­ tałów pochodzenia niemieckiego i n ie u n ik n io n e z a o s t r z e n i e s i ę

walki o stan p o s ia d a n ia po zawarciu t r a k t a t u handlowego z Niemca­

mi, - wydaje s i ę koniecznemu Akcja t a doprowadziła do powstania w końcu roku n a c z e l n e j o r g a n i z a c j i gospodarczej Pomorza pod nazwą„Rada Zrzeszeń Gospodarczych Pomorza” , k t ó r a j e s t wyrazem zupełne^ k o n s o l i d a c j i w d z i e d z i n i e programu gospodarczego na tu t e js z y m t e r e n i e .

Do „Rady ’■ t e j p r z y ł ą c z y ł y s i ę najp o w ażn iejsze o r g a n i z a ­ c j e prywatne gospodarcze ze w szystkich d z ie d z in ży cia gospodar­

czego . a mi ancwicie »"rolni etwa, przemysłu, handlu, r z e m io s ła , bankowości i s p ó ł d z i e l c z o ś c i , „Rada Zrzeszeń Gospodarczych

Pomorza” u c h w a li ła ju ż regulamin i z a s ad n iczy program swoich prac.

Na naczelnym m iejscu Rada t a s ta w ia konieczność z a s i l e n i a życia gospodarczego na Pomorzu kredytem długoterminowym, k t ó r y mógł by wydźwignąó Pomorze z jego t r u d n o ś c i gospodarczych i stworzyć

przeciwwagę kredytom, płynącym ze ź r ó d e ł nie m iec k ich , k t ó r e , jak stwierdzono,wciągu o s t a t n i c h t r z e c h l a t o b c ią ż y ły h i p o t e k i n i e ­ ruchomości na Pomorzu poważną sumą 5 0 . OCC.CCC,-zł. a k t ó r e w lic z n y c h wypadkach mogą być traktow ane jako f a z a prz e jśc io w a do p r z e j ś c i a danych objekrów w ręce nie m iec kie. Zważywszy,iż stan

- 13 -

1

p o s ia d a n i a Niemców na Pomorzu w stosunku do ich l i c z e b n o ś c i

/ 1 1 , 2 % ogółu l u d n o ś c i / j e s t n i e p r o p o r c j o n a l n i e wysoki i wynosi

- 1 4 -

w r o l n i c t w i e średniem /ponad 5C ha/ - 43,2 % większem / ” 180 h a / - 61 - % w p r z e m y ś l e ... 31,3 % w handlu ...25,7 % w koncesjach monopolu spirytusowego . . 25 - %,

oraz z uwagi na rz e c z y w iś c ie c i ę ż k i e i gorsze n i ż g d z i e i n d z i e j poło ż en ie gospodarcze Pomorza- n a le ż y p o s t u l a t te n uznać za s łu s z n y i dyktowany względamikna polsko, r a c j ę stanu .na Pomorzu.

Bank Gospodarstwa Krajowego, k t ó r y w obecnych warunkach może byc traktowany za jedyne aktywne źró d ło kredytu^mógł n i e s t e t y w roku J sprawozdawczym ty lk o w bardzo og ran ic zo n ej mierze.j uczynię ..zadość potrzebom życia gospodarczego w t e j d z i e d z i n i e . Mianowicie p rze­

mysł otrzymał z tego ź r ó d ł a kred y tu 3 . 3 4 7 . CCC.-, rzemiosło 1 , 5 1 4 . C

t ••

handel 4 2 5 .CCC.- Pozatcm n i e w i e l k i e k r e d y ty wpłynęły droga po­

ś r e d n ią przez Kom. Kasy Oszczędności i s p ó łd zieln ie .,k red y to w e.

Z estaw iając l i c z b y t e z ‘Ogólną i l o ś c i ą placówek gospodarczych / c a 12.CCC P r z e d s ię b i o r s t w handlowych, 1 1 .CCC. r z e m ie ś ln ic z y c h i 3CCC przemysłowych/ oraz z natężeniem głodu kredytowego, widzimy

że k r e d y ty t e są n i e w y s ta r c z a ją c e i że w i n t e r e s i e dobrze z r o z u ­ mianej p o l s k i e j r a c j i s ta n u - n a Pomorzu n ależy akcję kredytową ożywić przynajmniej w g ra n ic a c h wniosków,złożonych przezemnie w tych sprawach władzom Centralnymi.

W dalszym ciągu za s łu s z n y oo s t u l a t ' n a l e ż y uznać dążenie do n o w e li z a c ji -ustawy o państwowym podatku przemysłowym,a mianowicie

'■jej-'części, do ty c z ą c e j pddatku'obrotow ego, k t ó r y w obecnej f o r ­ m i e ' r u j n u j e kuoieotwo, podraża towary oraz o g r a n ic z a konsumeję i uniemożliwia wszelką k a p i t a l i z a c j ę .

P o s tu la t t e n - z r e s z t ą n i e wymaga b li ż s z e g o u z a s a d n i e n i a , gdyż słuszność jego j e s t jd ż nawet przez czynniki rządowe uznana, chodzi ty lk o o jakp aj szybsze przeprowadzenie nowęljz,acji w duchu

dożtjdanym» Odnośnie do spraw ubezpieczeń społecznych, przeciw którym Rada jednak zasadniczo n i e w ystępuje, n a l e ż y s t w i e r d z i ć ,

że obciążają, o n e .ż y c i e gospodarcze poważnie i niew spółm iernie do uzyskanego e f e k tu s o c ja ln e g o . I n s t y t u c j e ubezpieczeń spo­

łecznych si} w łaściw ie w obecnych warunkach jedynem polem,gdzie s ię odbywa k a p i t a l i z a c j a i to bez wyraźnego pożytku d l a życia.

Rezerwy, gromadzące s ię w tych i n s t y t u c j a c h , powinny w p o s ta c i dogodnych kredytów ..wrócić do ż y cia gospodarczego lub t e ż wziąć czynny u d z i a ł w ożywieniu budownictwa mieszkaniowego. Szczególnie wskażanemi były by lo k a ty tych rezerw w l i s t a c h zastawnych.

W d z i e d z i n i e t a r y f kolejowych zamiast u l g , o k t ó r e prze-

t -

mysł i handel pomorski s i ę oddawna upominał - rok sprawozdawczy p r z y n ió s ł ogólna, podwyżkę. J e s t ona s p e c j a l n i e d o tk liw a zwłaszcza d l a Pomorza, k t ó r e ze względów geograficznych i tak było w

znacznie gorszem położeniu od okręgów położonych b l i ż e j ź r ó d e ł surowców / w ę g i e l , żelazo, n a f t a / i b l i ż e j pojemnych rynków zbytu.

Podwyżka t a oczywiście zaważyła poważnie na kosztach p r o d u k c ji , ponieważ jednakże weszła ona w życie w o k r e s i e r e c e s j i gospodar­

cz e j - n i e mogła być w sto p n iu dostatecznym w kalkulowana do cen sprzedażnych, gdyż musiało by to wpłynąć u j e o n i e na i tali już bardzo u tru d n io n y i ograniczony zbyt. Stan t a k i s y t u a c j ę gospo- czarcza na Pomorzu pogorszył i znowu przesunął na czas m ieo k reślo -

ny w sż elkie in w e s ty c je i renowacje w przemyśle, k t ó r e sq. od dłuższego czasu niezbędne i k t ó r e je d y n ie mogły by do oewnego s t o p n i a stworzyć równoważnik n ie k o rz y stn eg o p o ło ż en ia Pomorza w stosunku do większych centrów gospodarczych. Nie u l e g a również k w e s t j i , że podwyżka t a r y f przewozowych m.in. na a r t y k u ł y budo­

wlane stworzy nową. trudność w rozbudowie m i a s ta Gdyni, k t ó r e i tak z o s t a ł o przez port zdystansowane.W tych warunkach o s i e d l a ­ n i e s i ę przemysłu i handlu w Gdyni na większa skalę j e s t u t r u ­ dnione, co oczywiście n ie pozostanie bez wpływu na tempo a k ty ­ w i z a c j i naszego wybrzeża.

- 15 -

i s z y s t k i e wyżej opisane ok o li eznośei orz.yezyniły s i ę do znaczne r e d u k c j i stanu z a t r u d n i e n i a w przemyśle i p ro d u k c ji. Wynika to orzedewszystkierc z oorównania stanu b ezrobocia w r. 1929 z liczb ę rri z tych sarnych okresow r. 1928. Liczby ooniżej podane zaw ierają i robotników rolnych, jednakże są one c h a r a k t e r y s t y c z n e wóqole d l a całego układu stosunków gospodarczych na Pomorzu.

Cyfry t e wynosiły w końcu poszczególnych m iesięcy :

- 1 6 -

W i e s i ą ... I l o ś ć bezrobotnych z a r e j e s t rowanycn.

T---

!Procentowy i wzrost bez-

- rii r . 1928 ] r. 1029 |robo ci a. i

i

ii

Styczeń \ 8. 87? _j 12.731 ! 42 %

- + i i i

Luty ... : 8.CC6 ! 13.898 72 % ii

i

Marzec 6.576 1

| 11.991 \ 81 %

ii i

Kwiecień : o 4. 912 9.491 ‘ 93 %

ii i

Maj , 3. 4CC j 6.312 86 % i

i Czerwiec

■ 00 1. -1.679 ! 2.'98 6 79 % i

ti L’i piec i

... •; : 8 i. - v , l.il 37 ! i 2.858

i . l . „• ' 150 %

Si e rp ie ń 1. 232 | 2. 221 97 % i

i

Wrzesień 1. 250 | 2.477 98 % i

ii P aźd ziern ik

, o,: o ’’ .: %• 1.514 ! 3.675 145 %

ii i

Li stopad 2. 845 j 6. 325r' 120 % it

Grudzień _s

J 8. 209 j 11.695 | 42 % i

i ni

Wprawdzie na wyżej wykazane ró ż n ic e w s t a n i e b ez ro b o c ia na n i e ­ korzyść r . 1929 pewien wpływ maja zmiany o r g a n iz a c y jn e w r e ­ j e s t r a c j i , a orzedewszystkiero powszechniejsze n iż dawniej r e j e ­ strowanie s i ę bezrobotnych, to jednakże nawet po uwzględnieniu t e j o k o lic z n o ś c i s tw i e r d z i ć n a l e ż y że p r z e c i ę t n i e i l o ś ć bez­

robotnych w porównaniu z rokiem poprzednim w zrosła bardzo poważnie.

Płace r o b o tn i c z e naokół utrzym ały s i ę na dawnymUpoziomie, nowa t a r y f a wprowadzająca podwyżkę płac o około 5 % weszła w ży­

c i e dopiero od d n ia 30.x. 29r . Z pośród zatargów o Płace na uwagę

i " :

17

z a s ł u g u j e spór o p r z e n i e s i e n i e miast Tczewa i S tarogardu do I k a t e g o r j i płac zakończony pomyślnie d l a robotników. W ciągu całego roku zanotowano ogółem 6S drobnych zatargów zbiorowych, przyczem powstawały one ogłównie na t l e n i e p r z e s t r z e g a n i a t a ­ r y f y płac. I l o ś ć dni straconych wskutek żatargów wynosi w

całym przemyśle 4170, Z a t a r g i miały przeb ieg spokojny i n o s i ł y c h a r a k t e r w y b itn ie lokalny,

Charakterystycznym również d l a oceny p o ło ż e n ia gospodar­

czego j e s t ruch w r e j e s t r z e handlowym, Otóż podług danych Izby Przemysłowo-Handlowej w Grudziądzu na t e r e n i e Pomorza wdrożono wciągu roku sprawozdawczego postępowania upadłościowe w 20 wypadkach z as nadzory sadowe /o d r o c z e n i a w ypłaty/ zastosowano

y/

w stosunku do 34 firm. Liczby te, jakkolwiek same przez s i ę n i e w i e l k i e , są jednakże znacznie większe n i ż w l a t a c h poprze­

dnich /np. w roku 1927 z a r e je s tr o w a n o 16 u p a d ło śc i i 10 nadzo­

rów sądowych/.

Na znaczne pogorszenie s i ę s y t u a c j i w przemyśle na Po- , morzu w r . 1929 wskazują i l i c z b y czynnych zakładów jako t e ż

i l o ś ć żutrudnionych w nich robotników. Tu jednali że zaznaczyć

muszę, że l i c z b y t e , ze względu na k o n s tr u k c j ę sprawozdań rocznych, i l u s t r u j ą stan sprawy n ie d o k ła d n ie . Mianowicie w sprawozda­

n iu rocznem f i g u r u j ą jz g o d n ie z i n s t r u k c j ą , t y l k o t e zakłady przemysłowe, k t ó r e chociażby ty lk o w jedynm m iesiącu roku s p r a ­ wozdawczego z a t r u d n i a ł y ponad 20 robotników, przyczem stan za ­ t r u d n i e n i a uwzględnia s i ę z dn,31 gru d n ia. Wynika z te g o , że w n ie k tó r y c h z a k ład ach , pracujących przy s t a n i e ż u t r u d n i e n i a, leżącym, na g r a n i c y t e j normy, spadek stanu z a t r u d n i e n i a n i e r a z o paru robotników, d y s k w a lif i k u je dany zakład wogóle do s p r a ­ wozdania rocznego, c z y l i , że nawet niezn aczy spadek stanu za ­ t r u d n i e n i a w zakładach tego typu powoduje n i e p r o p o r c j o n a l n i e duży e f e k t liczbowy w ogólnym z e s ta w ie n iu robotników. Sama zaś i l o ś ć czynnych zakładów wykazana w sprawozdaniu, ma znaczenie

fc liSIlEOKi i

względne, gdyż z a k ł a d y > nieczynne w dn, 31 grudni a również n ie są wykazane, chociażby były przedtem czynne przez l i po­

z o s ta ł y c h m iesięcy. Te same z ja w is k a , tylko ze skutkiem od­

wrotnym, będą. zachodzie w o k r e s i e poprawy Konjunktury oraz w tym wypadku,kiedy zakład był czynny ty l k o w grudniu.

Ogólna i l o ś ć czynnych, w r, 1929 zakładów przemysłowych z posrod z at ruo.n i aj’ ą cycB ponad 20 rob. spadła o 15 zakładów, zaś i l o ś ć zatrudnionych w nich ro b o tn ik ó w 'z m n ie js z y ła s i ę z 31. 395 <

n-i '-2t 21C co stanowi spadek o 6 n ajp ow ażniejszy spadek stanu z a t r u d n i e n i a widzimy w przemyśle-, mineralnym ■/15 £ / y maszynowym

•/ l i . 5- %/, „drzewnym /19 .%/. i spożywczym/17 ’ %/-,cz-yii w najjWa-źnfej- szych , d l a Pomorza gruo&eh...przemysłowyęh. Natomiast oewnąnpbpra- v»ę obserwujemy w przem yśle. chemicznym /o 4 %/, papiernidćzym /1C V , o dz i e żowo-galanteryjnym /10 %/ i u ż y te c z n o ś c i putnlibznej

ot

... - 18 - ■ .... - •

J./H8 % wskutek rozwoj- elektrow ni, w Gródku i Żurze/. -

Koniec uwag ogólnych „Część B” . :v,':

W:

1 .

x /- Odnosi■s i ę to t y l k o do firm z a r ejes tro w an y ch ,O g ó ln a ilo-sć u p a d ło ś c i i nadzorów/ sądowych b y ła znacz n ie v/yż sząh

• • : -T C V *'r

.ono:

1 . "y rn

r r N * • • }

r O

, ... r.r,

iw • * n

r. e;:r:

- 19 -

S P H Á W O 2 D A N I S

O s t a n i e przemysłu "MINERALNEGO według l i e z b y zakładów i robotn,

i • WOJEWÓDZTWO POMORSKIE' - : '

Tiiii

i _i i

• >- •' *- y .

Rodzaj zakładów

U¡Rok s a r a s o z da’*:, ¡Rok poprzedni

| ‘ ’__ ____ > r

IxloIflR zecsy'ri'stalílo^z.eR jT7Ígta"]i*5^0¿

.í- ’-Vífio-ié z a t r u - f e ł a l i l o ś ń . satru-l,™'¡h [ ¡dn i o n yc h ro -¡dów ¡dni on ych ro _ 2 *-■

pzyii-ibotn. na jczyn-'potn. na Lr+«e

^ •'rrs",n Irl n -? <>y-\ *7 A V “| 1) i. __ _ % tar» -? nr A V I 1 O f> •

13 urucho-

¡nienia p. i

¡nyeh ¡dzien Zl.XlI-oyeh ¡dzień 3 1 . XII.

'! ' ! 19 28 'roku po- przed.

i “T“-T--- ---

¡ 1 ¡ 2 !- 3

■t--- r ---

i 4

i 1 5

1 CC

.1

_ _ _

!I 1

ii

! 7 i

■ ~*ir — --- --- ii i i

! 1. ¡Fabryki cementu I 65 1

V 4 421

11

i 543

ii i

i 2. ¡Wapienniki i oie.ee wapien.

j ⁱi . , j

i . . .

i /■ — • iii . \ «•. !

ł1 _\\ } 3-» ¡Cegielnie iw fabr, dachówek" | 46

---j--- --

i;- - 1052 w

--1---

i 56 1180

r.r-ii 893 i 11

¡4 ¡F.aor.cegły o g n i o t r w a ł e j

¡i wyrobów szamotowych' i

ii — {

i ;■ .

Í ^ , ¡. . ... r-

1 -

ł

i

111 i i

¡51 ¡Fabr, wyrobów terrakotowych

iti —i--- ¡

\i _ !

-i ■1 • ■■- - \ 'i- ' 1 - 1i

}1 1---1--- I1

1 ! j . s

i 6. iFab r , wyro b o f a j aft sowy eh

i

1 _ r

1 .i p; . ...^_ ii _ i • 1 - 1 ^;•:> er

•i\ i

11

ł » ■ 1

¡7, ¡Fabr, wyrobów porcelan.

i

! ~ ⁱ!

1 “

ii! - 1

!1 —

iii 1

11

¡8, ‘Wyrób sztuczn,.kamieni bud.

i\ , \ Vj

i?i ^. - '- . f ^T 1 -

I

i - ii 1

11 19, la/Wyiób s z k ł a tafloweso !¡ —

i1

* !

>

j1

i

1J

| 1

11

|b/Wyrób b u t e l - i s z k ł a s t ó ł ¡ -i ~

1_f i

!i

1 “ i i

i¡

11 1 i ^.-¡Fabr,, ołcków

1\ 1

1 ^ł1ł1 t¡—<

— 1--- i ■1 1 —

—i— i i

---11 1 ^ ^„ p lii.- 1

! J"1-,iFabr, f a r b ziemnych .

* ■■ ,

1

1 ^{- - .}

1 1

l _

____ ? -

--- h - --- *-*--- 1

i . ' ___

i

ii

i

1 1

| | ^{• > ■ 1 • - ' '} ' ' !

i .• •, ¡WytWo g a r n c a r s k i e 1

i l 24

!

! I ! 23

ii

i 1043

1 1 1

Í r Ñ I

! 0|Wytw0 wyrób^, cementowych

ł

! ⁱ

i

S 16

i

! ⁱ ! 15

---i--- 1

i

| 1063

--- 1 1 1

\

\ . - A p y w , artykułów z lawy

i " k w ulkanicznej

i i 0

i

\

— i---

!

1 _

1

--- 1--- 1

i i

1

^{“ iii — 111}

1 ! 4^{1 11} i 1

1 ! ^{1 i} r — --¹

| “ ri

1 i ^„

i i R a z e m |49 Í 1157 ¡57 ! 1354 ii 853 i

i _Uwagj_ do powyższej t a b l i c y : W {__npie przemysłu cerami e z n e g o p r z y t ł a ­

c z a j ą c a pozycję stanowią c e g i e l n i e , k tó ry c h produkcja u z a le ż n io n ą

j e s t od potrzeb rynku budowlanego. Ruch t e r jednakże w r„1929 z u p e łn ie n i e d o p i s a ł . Pomoc k r e d y to v . ze s t r o n y Banku Gospodarstwa Krajowego

- • - - w ciągu całego roku sprawozdawczego znacznie poniżej z e s z ł o -

20 -

-ocznego poziomu, przyezem finansowane były prawie wyłącznie budowle r o z p o c z ę te w l a t a c h poprzednich. Rok budowlany

ro z p o c z ą ł s i ę późno, doszedł do punktu kulminacyjnego we ' Poc-zem -szybKo zaczął- spadać.': U dział k a p i t a ł o '? pry­

watnych w budownictwie b y ł bardzo hieińigźriyk'-Stań t a k i mu- s l a t s i ę oczyw iście b .u je m n ie odbić na produkcji w c e g i e l ­ n ia c h . Produkcja t a r o z p o c z ę ła s i ę . późno,' gdyż w c z e ś n ie j s z a praca b y ła u tr u d n i o n a wskutek d ługotrw ałychU o s t r y c h n r o -

» d e z a s . , u b i e g ł e j ; zimy,w skutek c z e g o ' g l i n i c e bardzo PRzno,rozmarzły,. Z r e s z t ą . ,-a wcześnie'jśzem f i m ć h o n i e i i e n . e s g i e l n i nie...przemawiały i w z g l ę d n i , spÓdarcze, gdyż za-

. Potrzebowaniu n a - c e g ł ę n i e było ż.ddnegóji z 'r o k ń poprzednie­

go p o z o s t a ł y , b . poważne zapasy. N a jin te n s y w n ie js z ą pracę wykonu j ą c e g i e l n i e '. n a Pomorzu w l i l l k w a r t a l e : Jednakże już

Paśdzi ern ik d c eg i e l n i e , 'źwła— zo ża w ięk sze,z aczęły 'reduko­

wać. produkcję, a n i e k t ó r e z u p e ł n i e 'p r z e r w a ł y pracę wobec

„ l ą t y c h zapasów gotowego 'm a t e r i a ł u nu placu,' pomimo',że ogólna .p r o d u k c ja c p a i e l ń w porównaniu z rokiem poprzednierTsbadka

:> C* f 0 * - Powiftn' bagó dffśj j e s i en i r kakbanja b egi eln i ąna zakończyła. s^o hov.ói7n «p.fr •-•••r

/ ra 0-9 bardzo ickśgn l e a dużym remanentem c e g ły na rok. p rz y s z ły , dochodzącym do 35? c a ło r o c z n e j p-odukcii

a * . - « ■ > « ' » * ¿ ¿ . ¿ S i .

z

^{“ 4. i * , ’}

e t a n .rolnictwa-w M iesiącach je sien n y ch ,' k t ó r e zwykle są

okresem,naj.,i-ększegę o żywi e ń i a "w budo-ni ctwi e rolniczem.

ty-h „amych względów i zapotrzebowanie na dreny było

b .n ie z n a c z n e ,, do czego p r z y c z y n i ł y ' s i ę również o g r a n i c z e n i a kredytów raeljoracyjnyćh -V Państwowym Banku Rolnym, ifypła- calnośó odbiorców b y ła wysoce niezad o w a lają ca. Transakcyj

21 -

dokonywano p r a n ie w yłącznie na weksle, przeczeń p r o t e s t y

w eksli b y ły na porządku dziennym wskutek czego przemysł c e r a ­ miczny zmuszony b y ł zastosować daleko id ą cą o s tro ż n o ś ć

w przyjmowaniu w e k s l i , Pomimo to jednakże przemysł ceramiczny posiada w swoim p o r t f e l u duży p a k i e t w e k s li, a w t e n poważny od setek beznadziejnych*Jako objaw znamienny należy p o d k r e ś li ć bardzo n i e r e g u l a r n e regulowanie rachunków przez władze państwo­

we* Nie n a l e ż y również zapominać i o tera, że przez ogólną podwyższkę t a r y f kolejowych, k t ó r a weszła w życie z dniem 1*X= 1929 i to n i e t y l k o d l a przewozu cegły, a l e i węgla i miału węglowego-koszta własne produkcji wyrobów ceramicznych w zrosły, zaś z a s ię g zbytu s i ę poważnie zmniejszył* W d z i e d z i ­ n i e płac robotn iczy ch w c e g i e l n i a c h n i e zanotowano żadnych

zmian. Wprawdzie związki r o b o tn i c z e wysunęły żądania podwyżki od 15 - 20^, wobec jednakże poważnego kryzysu na rynku pie~

niężnym oraz z n iż k i cen na produkty pierwszej potrzeby żąda­

n i a t e z o s t a ł y przez przemysł k a te g o r y c z n ie odrzucone* Ceny na cegłę k s z t a ł t o w a ł y s i ę zniżkowo i wahały s ię od 80 do 60 zł*

za t y s i ą c loco plac c e g ie ln ia *

Od pocuątku roku 1929 obowiązuje nowy format ceg ły , jednak na porządku dziennym są żądania s ta r e g o formatu nawet ze s t r o ­ ny władz państwowych ir.zWiązków samorządowych, a to celem

dokończenia rozpoczętych już budowli oraz do celów e k s p o r to ­ wych* Szereg poważniejszych c e g i e l ń otrzymał pozwolenie na

produkcję znacznych i l o ś c i c e g ły s ta r e g o formatu.

2 powyższrgo wynika, że rok 1929 b y ł d la przemysłu ceramiczne­

go jednym z n a j c i ę ż s z y c h wciągu o s t a t n i c h l a t d z i e s i ę c i u i

że je d y n ie rozw iązanie kw estyj budownictwa prywatnego mogło by przyczynić s i ę do poprawy s y t u a c j i n i e tylko w przemyśle c e r a ­ micznym, le c z w całym szeregu branż przemysłowych,związanych z budownictwem.

r o b o t n 16 ?rzeny,3łu ŻELAZNEGO I METALOWEGO według l i c z b y zakładów i

.. . WOJEWÓDZTWO POMORSKIE ;

" I —

I

L.ji

_ ! P * i_{• I}

I

Rodzaj zakładów

_i.i i

¡Rok sprawozdaw. ¡Rok per prze dni jl lo s ¿Rzeczywista £ ipfćtR z oczywista

¡zakłaiilosc za- ¡ z ^ ł a j i l o ś d za-

¡dow ¡trudp. robo- liiSJL jt r u d n .r o b o - iczyn-itnikow na itnikow na Inych ¡31.XII. 29 P yen ¡31.XII. 28

4 I

! J L o !

4-

2 c

"T---

! 3. I

- 4 ---L .

i

4 ^.

1411

i.i r.!I

"rT ~ I

6»

\% urucho- -{mienia « t

¡ ilo śc i, io-ł

¡botn.w ro-i

¡ku spra-'- iwozd.w

¡ s to s .-d o

¡roku po*

ii ___ i_i

, . • —'' r t !'•

II

--- i---- — I---

7..

1052 ^?

i 1- ¡Odlewnie s t a l i i przedni. ! 2

i k u to - la n y c h

i

2 o ¡Fabr.wyrobów żelaznych

¡kutych,prasowanych a ₄₀ i 1 . ^{I — Q* <} 95

i i t

■ - i 42%

* ~ — —— — — 1 j ^■ | "-"1 > ■ 1 ¡j ^{' ¡1/ ’} ■ ■ . r ( - i - »f^ , t

Do ¡Fabr.wyrobów Żelazn. i

¡ciągnionych • - j . _ ! I- ^ - -■1

i i

---1--- --- --- --- ! ! i i

.________ ___________

Il 40 ¡Fąbr.wyrobów k o t l a r s k i

¡ k o n s tr u k c ji Żelazn, i mch | | ! .

eblii 2 !...^.. 185 ^---1--2 \ 1dR j 124«

jFabr.wyrobów metalowych ...!- 1 ! -• - ot

|F abrcb ro n i i amunicji j j e s t i je d n a tego ¡rodz&jju f a b r y k a wojskowa, ----1_{ — --- --- -- --- ! l e ę z j n i e j e s t u j b t a w! ewidencji . . | j--- 1—**.1*—---—1 !^»

7 w-i Fabr „wyrobów ż drutun 1 ' J i i ?q \ 1 \

_ ! . w— — i—. i.— — -—— 4—-— --- —■ -•*-? ! 100«

■v ; ,

j - r - n Rv a vz ' e m '

• r : ■, ' T. ' f%i' "‘"V* ' "*F*rriTr'*""r

”, ____- r r ____ __________ B32

im ' ^{I g} j T ^o T ^{. _} t

• 82 «

i o | 1855 | 9

___ ______ i ____!__ ¹⁸⁴⁵ i. 100«

, : ' r.':. • a

■ ■ do •' r. or < ; " i' 'r-'T'

«Tagi io t a b l i c y p a t r z Przy t a b l i c y , d o t y c z ą c e j łnroj-nr! -Przemysłu maszynowego' 1 e l e k tr o te c h n ic z n e g o .

rton:lobi,.

• - . • * * f ‘ , • n y • v

;;;r;!rcc':ri' C-r <

- 23 -

S P R A W O Z D A N I E

o S ta n i ? przemysłu MASZYNOWEGO I ELEKTROTECHN. według l i c z b y z a k ł a ­ dom i robotn.

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE 'T

L r

P.

I Fiok sprawozdam Rok poprzedni Rodzaj zakładom

|% urucho­

m i e n i a d l o s c i rc _____ __ ¡botn. w : m jtrudnionychjdów jtrudnionych jku sprawc yn-irobotnikom ę zyn-trobotnikom w s t o s . ć 'roku po’*

¡llcsoRzeczywistali 1 o śś! Rzec żywi 3 t a

¡ząkłcjilosć za- 'j z i k ł a j i l o s c za-

i / I A ł i f 1 4 - 1 k l - ! _ . . _ _ _ _ _ < * _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ i a _ • i

jdó lC z

jnyeh {na 3i„ XII. jriych ¡ń

90 3 1 .XII

28 Iprzed.

4«.

-t--i

6^,

" * + ■

! 7,

Fabr.maszyn i s ilnikom j 1 ^{■ T ‘I}I ¹² 15

" T *

I 80%

Fabr.jnaszyn r o ln i c z y c h ¡14 1 1492

---*■--- .--- ,--- ;--- 13 1816 82%

3 Febr.środków prze wo ^zowych I 4 133 ^{V-/ U} 80%

F a b r , e l e k t r o t e c h n i c z n e 107 52 205%

F a b r .g a z o - i modoinierzy I 1 28 1 O i 122%

• 1 i

6 . i W arsztaty mechaniczne J **.-<• w * . •-*.**.,* r -«xav^ |; 4

—b--- R a z e m " j 29

91 1863

i i 23 i

33 2105

i

— h-i

i ii i

.i--- i___ ________ i_________

275%

88,5%

_Umafti i dc t a b l i c , d o t y c z ą c y c h przemysłów metalowego i maszynowego:

Najmię^szenznaczenie w v.y■ h grupach przern. na Pomorzu mają f a b r y k i maszyn r o l n i c z y c h . Konjunktura m produkcji i zbycie maszyn r o ln i c z y c ł s z ł a rów nelegie z s y t u a c j ą w r o l n i c t w i e , od którego j e s t zamsze

ś c i ś l e z ale.tnąc Wprawdzie zn iżka cen na produkty r o ln e r o z p o c z ę ła s i ę juz m końcu roku11928. je d n a k ie pomimo to o b r o ty fabryk maszyn r o l n i ­ czych m pierm szej po łomie roku 1929 n i e wykazywały miększego spadku, gdyż hurtownicy, przewidując poprawę s y t u a c j i po żnimach, dość o b f i ­ c i e z ao p a t r z a ł i smoje składy. Kampanja j e s i e n n a jednakże z u p e łn ie zawiodła oczekiwania ¿ u j a w n i ł a ogromne zapasy na składach u hurtowni- kom. na k t ó r e - rskutek d a l s z e j i to bardzo poważnej s t a g n a c j i w r o l n i ­ c t w i e , - n i e było z u p e łn ie zbytu. Spowodowało to fabryki maszyn r o l n i ­ czych początkowo do produkowania na skład? przyczem wytworzyły s i ę zapasy o 50% w ię k s z e ,n i ż przed rokiem, przy znacznie gorszych widokach zbytu, a potem do o g r a n i c z e n i a p r o d u k c ji. Tempo produkcji o s t a t e c z n i e

24

z o s t a ł o l o s to *3 awarie do- przypus 20 żalnego' z apojmrs^bo wani a na wiosnę, pfzyczem s f e r y zainteresow ane l i c z ą się z t e n , że

do tego czasu znajdą się' środki do •przezwyciężenia obecnie panującego w r o l n i c t w i e kryzysu, co b ę d z ie hasłem do odprę­

ż e n ia . o g ó l n e j - s y t u a c j i g o s p o d arczej.

W. łączności--z osłabi-en-iem finansowani naszego r o l n i c t w a daje się-odczuć- wzmagające s i ę niebezpieczeństw o konkurencji zagra­

n i c z n e j . -W warunkach obecnych-bowiem decydującym czynnikiem .są. warunki kredytowe, j a k i e mogą być od b io rcy zaoferowane

przez-dostawcę maszyn r o l n i c z y c h , gdyż przy nabyciu towaru r o l n i k , w-obecnych czasach k i e r u j e s i ę głównie terminem, k ie d y b ę d z i e - m u s i a ł za do-starczone -maszyny z a p ł a c i ć . N i e s t e t y d o s ta ­ wcy z a g r a n i c z n i , k t ó r z y sami są w lepszych warunkach k re d y to ­ wych i produkcyjnych, mają możność operowania na naszym t e r e n i e kredytem dłuższym,- k t ó r y d la naszych fabryk j e s t n ie d o s tę p n y ,

a k t ó r y z jednia,.-odbiorców wytwórniom zagrani cznyii. Zasadniczym więc p o s tu la te m .f a b r y k maszyn r o ln i c z y c h - p o z a zastosowaniem

radykalnych środków, zm ierzających do p o d n i e s i e n i a 'z d o l n o ś c i nabywczej .rolnictw a-’- j e s t wytworzenie t a k i eh warunków k r e d y t o ­ wych przez rozbudowę k r e d y tu redyskontowego, k tó r e b y przewagę

pod tym względem kon k u ren cji z a g r a n i c z n e j usunęły. Drugim zasadniczym postulatem je s t- rozbudowa umów tranzytowych przy przewozie ,towaru k o l e j ą na. rynki b a ł k a ń s k i e i b l i s k i e g o wscho­

du, które^dla-.nąszegoj e k s p o r tu w t e j d z i e d z i n i e s ą bardzo pojemne. Dalsze u ł a t w i e n i a eksportowe mogły by n a s t ą p i ć przez zawarcie umów handlowych, r e g u lu ją c y c h stawki c e l n e , k t ó r e obecnie znacznie o b n i ż a j ą naszą zdolność konkurencyjną, w stosunką- do uprzywilejowanych na tych rynkach państw.

W d z i a l e odlewów żeliwnych, jakkolwiek i tu ogólna d e p r e s j a

i

25 -

d a t a s i ę we znaki, s t w i e r d z i ć n a l e ż y s y tu a c j ę znacznie l e p s z ą , d z i a ł ten wykazał duży s t o p i e ń odporności wobec k o n ju n k tu r ogólno-gospodarczych i równowaga naogół n i e z o s t a ł a zachwia­

ną, Objawy kryzysu o g r a n i c z y ł y s i ę naogół głównie do s t r o n y

finansowej,. W d z i e d z i n i e odlewów” budowlanych / r u r y i as ani z ac j a / wpływ z a s t o j u ! w budownictwie d ał s i ę poważnie odczuć dopiero w końcu roku, przedtem zaś zbyt b y ł n i e z ł y co n a le ż y zawdzię­

cza t e j o k o l i c z n o ś c i , że w ubiegłym sezonie budowlanym b y ły wykańczane budowle, rozpoczę te w ro vu poprzednim, c z y l i że bu­

dowle t e w o k r e s i e sprawozdawczym z n a l a z ł y s i ę w s t a n i e n a j ­ większego zapotrzebowania na omawiane a r ty k u ł y . Dzięki s t o ­ sunkowo pomyślnej konjunkturze~w«$ej g a ł ę z i produkcji firm a H e r z f e ld i Victorius-Twc Akc.w Grudziądzu nabyła połowę f a b r y ­ ki „Słow ianin” w Końskich i j ą uruchomiła, oraz ro z p o c z ę ła w Grudziądzu wytwarzanie aparatów i kuchenek gazowych według

patentów firm y J u n k i e r i Ruh - K a r l s r u h e - na co otrzym ała s p e c j a l n ą l i c e n c j ę , przyczem d z i a ł ten wypełnia poważną lukę w naszym przemyśle i dobrze s i ę ro z w ija .

Ceny odlewów u l e g ł y na rynku wewnętrznym pewnej poprawie głównie d z i ę k i porozumieniu odlewni, k t ó r e doprowadziło do

powstania C e n t r a l i Handlowej odlewni żeliw a z s i e d z i b ą

w Warszawie, mającej na c e lu u s t a l e n i e je d n o l i t y c h cen, upo­

rządkowanie warunków sprzedaży, ochronę programów produkcji i r a c j o n a l e zorganizowanie rynku. Natomiast do czynników

ujemnych d l a przemysłu metalowego z a l i c z y ć 2ia le ż y podwyżkę

t a r y f kolejowych. Ni e s t e t y nawet przew idziana r e f a k c j a na prze­

wóz surowca żelaznego n i e przynosi zamierzonych k o r z y ś c i , gdyż warunki t e j r e f a k c j i - 12000 ton w o k r e s i e półrocznym-czynią

j ą nawet d la dużych zakładów bezprzedmiotową. W d z i a l e p rz e -

1

raystu obrabisrhtJ^TegO“ z r e s z t ą mato na Pomorzu r o ś l i n i ę t e g o - pano'7ał przaz e a t y rok z a s t ó j 'Tskutak zupałnago zahamowania in w a n s ty o ji w arzamyśle pr z a twórczym.

~ 2 0 -

- 27 -

S P R A W 0 Z r- A N I E

0 s t a n i e przemysłu CHEMICZNEGO według l i e z b y z a]: ładom i roboIn.

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

1 :

!• 1

! • ! 1 1 ! Rok spramozdam. 1

i Rok poprzedni i

¡3 urucho- . _• ._ •

iiii

; T i ¿lpściRzeęz:/mista i losc-Rzeozym istaiilośoi ro -i

i L' ! 0 _• . T , , , ¡ z a k łd ilo ś ć za- ¡ z a k ł 4 ilo ś ć za- ¡botn.m ro - l i | Rodzaj zakładom jdom ¡trudnionych ¡dom ¡tradnionveh’ku soranozfl

ic z yn-i ro bo t n i ko m ic z yn-i r o b o tn i kow i er s t o s . d o {nyeh ¡na 31. X I I . p yeh j n a 31. XI1. 1 roku no - !

’ i J J 29. { ; 28r. ¡przed.

i l - i 2- !

i___,_______________ i 3 f i j kr o4 i !

i 5- | 6. 1

! 7» 9 i

ii 1

! I d Przemysł chemie z::y n i e - !

! ; craanecznv! i

i» \ 1i : ~ I •łi

\1

iii

1 - 1 i

a / f a b r . k m a s ó m , a i k a l j i i 1

i • : s o l i • i

i1j

j —

i :

i i 1 i S1 i ~ i

-1--- --- 1

ii ii

* i

J b / f a h r - s u p e r f o s f a t u !! -i--- 1—

! 1

% _. ! T —i

ii

| ; 1 !

j 2.. Przemysł e l e k t r o t e c h n i c z i i i

~r--- i--- i _ i i

! j

—1--- --- 11

1 —

1i ii i }■ 3.[ Fahr, suchej d e s t y l a c j i i!

i i e k s t r a k c i e drzewa

“i---1--- --- ;---4-

iii

i : 09

> i

« 1

! 1

1 1 t 1 l 25

1--- 1

883 ii iii

j 4-| Koksownie 1 ł

i 1

1 ~ 1

ii i

ii

i i , : i

'i 5.; F a h r , półproduktom organ. « 1 ! i karmnikom

iJ

1 ~

1--- 1----

i 1

i 1

! 1

1 ~ 1

-t--- —

i1 —i i

i i

i i i i

i 6«! F eb r.s z tu c z n e g o je d m a b iu !

• i materiałom mybucho^yeh }

1 1i

, ---- 1----

1 1

i - I

! 1

! 1 -

—--- 1

11

ijii i

i

• i

7- ■ Przemysł przerobu tłuszczom

; zmierzęcych i r o ś l i n . o r a j I f a b ry k i mydła i

i1 1

1 ! 15

1--- 1----1 t

! i 1 l

i 1

1 1i J- i 23

-i--- — 11

1

i 653

—i- 1 ! 11 1| 8. i " “br-irip.kl k T i t n b j , k i o j u i

ü ż s lat-jn y w |

!1

_ \i _

1 l

1 !

i 1

1 1

i l 32

~\--- - ii

i 1

11 9n i Fahr, preparatom f armaceu-i

i tycznych i chem.teehn.

i1

3 | 61

1 1

1 1

1 1

l O I

1 — 1 ⁵¹

ii

j 1203

1T 11 i LO. • Fahr, pokostu, la ]:ie r u i

: i aro s

---:—*----—--- -- —--- — ;

ii

1 | 25

1 1

1 1

1 1

1 11 x 1 42

ii

! 5 9 ,5 3

11 11 i

l l . j Fabryki zauałek i

_ i1 “

1 1

1 1

i - 1

ii -4

ii i

12.! Fabryki myrobóm gumomych i 1

2 i 5287

1--- 1----1 1

1 1 4730

-i—--- 1113

—Ui l 13 - 1 Fabryki c e r a t y , dermatoi dc'

i i linoleum i

li 1 1

1 1

1 1

1 - 1

i1 1

ri ii 1 4 . j Desty}arni e s noły

1 j 1 i 20

a

-1--- 1---- 1 9♦ -C 1

1 1 ¹¹²

-1--- 183

— 1 i i

i i i

i R a z e m j 9 ! 5430

T~ 1 T l

1 91 ^ 1 5015 | 1043

-ii ii

28 -

do tśoZnie. s i r : po przodu, r v Jak w l a t a c h , po or zedn-»ch- : nr. o;?:' o t :• n : rtwww- .■: e r r : - ' p y /■>: ■- ■ * P

przodujące stanowisko Tv tyra d z i a l e , przemysłu na Pomorzu zajmu­

j e fab ry k ą wyrobów gumowych P olski Przemysł G’imn^ry „Peoege’’

- .• • *4 O f ) 4 *'• i - " . - V y t . - r - i Y ^ 7 7 . *• ^

"i Grudziądzu i nowopowstały, o d d z i a ł w Wąbrzeźnie./ Fabryki

r>- ,• • y r J p ,■% s f*-_ - - f \ ■ r: ■ w r : -I* r \ ; t r* »» r , »• *

t e p r a c u j ą w dalszym ciągu z dużym rozmachem, o czen świadczy f a k t , ze s ta n z a t r u d n i e n i a w obu oddziałach o s ?eg n ął w

k w ie tn iu r .u b .6 6 9 4 r o b o tn i k ó w .. Fabryka wyprodukowała w roku sprawozdawczym 7.900.000 par różnego obuwia, 20.000 s ztu k n r r:! ....y.r ;:cr i :: m •' 'f ■■ .rr.rd r .r í rp rP r: v "

opon i dętek, 10.000 s z tu k p ł a s z c z y ,.135.000 m t r . 2 m a te ^ ja łu na maski przeciwgazowe, n i e l i c z ą c artykułów te chnicznych,

'■er.- r , / ( ; • , 'W f \ *; / • r <• * .w •> t. i * ¡-: j y p ' - • * f v ; * p p }"' O • r '-7 T* ^ f ‘ " 7

7? ^ y 5 skrzyń do .opakowania, ..trykotaży, p łó t n a .gumowanego i t p . co świadczy o poważnym w zroście p r o d u k c j i . Również s t a l e w z r a s ta eksport,, wynoszący p r z e s z ło 20% ogqlne.j p r o d u k c ji ,

■ ‘ • n ' 'ior? •;r,3 r v«* r i. í t op* Ov •: C". ' o 1x2 POr u J k t ó r y j e s t je d y n ie hamowany p rzez.d u ż e zapotrzebowanie x 'i •. r f f v '• ■■■' c “r2' f r'F" C r) £ OOc ,r,r;!*r „ r r* f*frfc r *..',mrr

rynku wewnętrznego. Równomiernie .ze wzroątęm produkcji

* * v • * ! y..

w z r a s t a s t a l e import surowców przez Gdynię.

Fabryka dąży s t a l e do u l e p s z e n i a metod p r o d u k c j i , u s t a w i a j ą c coraz to nowe maszyny i wprowadzając najnowszą o r g a n iz a c jo pracy, co wp;ywa na p o t a n i e n i e wyrobów. Dzięki temu ceny z o s t a ł y obniżone o 10-154? pomimo to jednakże dochód w zrósł dwukrotnie,co pozwoliło na wypłacenie ak ejonarjuszon 25^ dy­

widendy, !I o s ta tn im roku fabryka s i ę poważnie rozbudowana*

o czem świadczy w z n i e s i e n i e k i l k u n a s t u nowych budynków, między innemi nowej kotło w n i, w a r s z t a t u wyrobu t r y k o t a ż y i opon samochodowych, a pozatem daw niejsze budynki z o s t a ł y poważnie powiększone. Fabryka przeżywała wprawdzie w o k r e s i e roku sprawozdawczego przejścio w e tr u d n o ś c i w związku z n i e ­ s t o s u j ą c ą s i ę do przewidywań kalendarzowych pogodą, co d l a zakładów tego ro d z a ju ma duże znaczenie, jednakże d a l s z y j e j rozwój n i e budzi żadnych obaw. Stosunki kredytowe są jednakże

\ r*

29 -

dość c i ę t k i e - głównie z porodu niemo żnośbi dyskontowania weksli z terminem ponad 3 m iesiące.

Przemysł mydlarski odczuwa pewien z a s t ó j wskutek z m n ie js z e n ia s i ę zapotrzebowania i s ł a b e j wypłacalności odbiorców.

W d z i a l e wyrobów kosmetycznych popyt również s i ę zmniejszył.- przyczem obserwuje s i ę p r z e s u n i ę c i e ich zaoptrzebowania

w k ierunku gatunków gorszych, n a to m ia s t wyroby luksusowe są w zupełnym z a s t o j u . Ten d z i a ł przemysłu u sk arża s i ę na ujemny wpływ wysokich c e ł na niezbędne surowce oraz wysokich o p ł a t akcyzowych od s p i r y t u s u , przeznaczonego do przerobu. Stan ten u ł a t w i a p e n e t r a c j ę firmom gdańskim, k t ó r e dysponują pokupne- mi na tutejszy m rynku tow aram i’niemieckiemi.

UI d e s t y l a c j i drzewa zanotować n a l e ż y s ta n pomyślny, d z i ę k i dobrej marce, ja k ą s o b ie produkty des t y ł a m i w Czersku zdo­

b y ły pośród odbiorców.

o ...¿ ta n ie p rz e m y słu WŁÓKIENNICZEGO według l i c z b y zakładów 1 ro botn.

. . . s . WOJEWÓDZTWO'POMORSKIE '

- 30 -

S ? R A W .0 Z D A N I E

U J

Rodzaj' zakładów

;• Rok'sprawozdaw„ i Bok poprzedni

i---~r--- 1--- -/V T ---*— p — V

|T,lo seRz eezywi .s tajCloscjR z ec żywi s t a lząkiai i l o ś ć za- k u k ła i l o ś ć za-

!dów ' t r u d n i onychIdów , | trudnionych Iczynf r o b o tn i ko w Jczyn-j robotn-ikow pycha na -,31vXII^{. ,} tiyob ^{. ¡ .} -na .31 ^o X I I^.

■; - i r , . i

i

• 4 .

29 28"

% u rucho-

^ n i e n i a

i l o ś c i ro~i

•botn„ w roj­

ku s o r a - { wozd. w s t o s . do i roku po- |

1---i--- ,--- -J---1—

! I-, r i :;• ••>• fTę ... rfya-s •lPfr r 4. rfr r4 ... 1. . . .Os -| ! r* I!

i j • - ■ •••••' • -! :i: w r ■ ■; , 4 , "

-••-.fi c:

i i

• In : i " ’5 „

—i-i

ii " 7 . - 1 ii

! i., i R r z e t f y ś ł w e łn ia n y :'" ^ p y r J - i U r “ f- v.

_ _ T r -

or.- •!...+

ii

i ^—

j---1--- --- --- —— -■ ■■■■ \--- 1---

I a / ^ p r ze dz a 1 u i e ' ;' | - * M ^ '

---1---7- 11.

j ' | ;\ri.

T .. 1»

r - • 1»

1i ^—

!b / J t a l h i e ^ r' 7 r ' • • - 4 rr r'UrV‘ vF>7i-+rr ii

•- • i ~ -j

1

l A

; i | •

Di-' Y7 , ' , . :. • t. - . • 1 1

• ' r c / w y k o n c z a l n i e " ¡ . r r ^ r T ! rirv,.w*M .• 1 (

i mmm

j . --- --- ——2--- 1---

■ 2 . i^ r z ^ in y s ł b b w b łn ia n y ': * -r.ooi r J - ^{r r *} “f ""“-p rłł i i . _

0 1 • r - f r.

n j

.4. ^ i

1 —

; . ! _ i !

i 'b a j o r z e d ż i U l M e '■ : • y ! '* r *1» ,•>* . i

i' - -i - ,

11

!

ii

! i ! i i

i ’ ’ r b V f k a l n i b '-‘"'P'" ' j r - ' ' c y ' — - J r-C -W** - * . . . 1l tu /*> rlf r

’ ' r.p r»f

1I| i

ii

• ! Ii i 1

1 ~ J c / Winione ż U l n i e ■' r c r o f ir i- « —.- h- (< ■ ?

, . l .

!

----£—--

iJj i

‘ 1 1 1 l '' ‘-i d/ i i l e i a r b i b ' u ’ - o yFlh- yyrrr»

r 11

r* r\ ’■

r^ "

' o r> -v “ , r.

11 i

ii

i ; ■ !

1 i e / f a b r y k i w a t y * • '■ r i ?rp x I — _ ^ > rrv f 1 V *

1 1

• •- ! .- - ’4

»' ‘ d --- - , . ..T-

ir i

ii

! 1 1 i

I r • • . 1 i

>'• 3 « " i? ^ z e iś y s ł l n i a n y , k o n d o r y u > >'• .-j-

1___ ; ____^ t o - r y 1 i - i

r.-, T

• • * f

——1--- . 1.1 - 1 : •

1 — r----

. ••

--- “*TT--- — h 1 1 l 1

ii ii i

i l a / p r z ę d z a l n i e j 1 \

, < r 90

---,--- ;- i’ " i ’

—

80 rr

—r i

i 1 1 2 i

ii i

1 I b / t k a l n i e j - \ 1 1

1 _ 1

_1 !

■. ' f { ■ j I i|

ii

• ! i

¡ c / w y k o ń c ż a l n i e ! - 1

11

l “ , i

ii _ i

ii

! : i

i 4 , i P r z e n y s ł je d w a b n y : i - i

-1--- 11 —

— —t-

i i

ii i

: i i i

! j a / o r z e d z a l n i e ! - ! 1

1 _ l

ii

i _ i

ii

¡b/ t k a l n i e | - \

11

1 — _ i

ii

ii

1 ! 1 ! i

i 5 o i a / P r z e n y s ł w y ro b ó w d z i a n i -

~11

1 — _ — r

ii

ii

1 i 1 i

I 1- y , 1 !

i ¡ b / P r z e m y s ł p o ń c z o s z n i c z y j -

--- 1---

i1 _ ___ 1_

—

_

-- 1-- iii

— | i

! 1 ii

_b- f P r z e n w s t ą ż e k i t a s i e m e k i - \

i1 1 -

ii i

i

r, 1 ¡ i i

< ¡Przem.o h a f e i a r s k i i k o r o n k . J -

! 4_ -

_1--- 11

—

-

— r

i il - i

iii

! n i . i

R a z e m i 1 w 90

_ L l _

80 i

i _{1 1 2 %} i

i

4

~ 31 -

Uwagi do t a b l . n a str~ po prze dn. : Przemyj ł włókienni czy, r e p r e ­ zentowany z r e s z t ą na Pomorza - o i l e chodzi o zakłady większe- ty lk o przez jedną r o s z a r n i ę lnu i wytwórnię włókna ln ia n e g o , o t y l e z a s łu g u j e na s p e c j a l n ą uwagę, t e a k c j a zarządu t e j

•fabryki, z m ie rz a ją c a do rozpow szechnienia hodowli lnu na Po­

morzu, może wywrzeć - w r a z i e pomyślnych wyników prowadzonej propagandy-dość powatny wpływ na produv c j ę r o ln ą . Rolnictwo na Pomorzu, k t ó r e t y l vo d zięk i n ak ła d a n e j i intensywnej gospo­

darce mote s i ę utrzymać na poziomie rentowności-musi s i ę l i ­ czyć z tern, te na ziemiach lepszych w innych d z i e l n i c a c h P o ls k i powstaje dlań n ie b e z p ie c z n y k o n k u r e n t , ' k t ó r y s t a l e u l e p s z a j ą c swoje metody produkcji zbota wytworzy warunki

gospodarcze, przy któ ry ch o p ła c a ln o ś ć produkcji zbó.t na Pomo­

rzu s t a n i e s i ę coraz t r u d n i e j o s i ą g a l n ą . W tych warunkach

p ołożenie większego n i ż dotychczas n ac isk u na produkcję r o ś l i n technicznych mogły by na p r z y s z ło ś ć t u t e j s z e g o r o l n i c t w a mieć b. poważny wpływ. N i e s t e t y dotychczas wyżej wspomniana pro­

paganda n i e wydała przewidywanych owoców, tern n.ie mniej jednak­

że k w e s t j a t a n i e p r z e s t a j e być a k tu a ln ą .

Fabryka Twa Akc. „Len Pomorski” , k t ó r e j z a s ię g w d z i e d z i n i e surowca s i ę g a a t do kresów wschodnich, r o z w ija s ię pod

obecnem fachowem kierownictwem dobrze.

i