Wiek formacji zlepieńców litycznych ze Słupca (Depresja Śródsudecka) w świetle badań florystycznych

A N N A L E S S O C I E T A T I S G E O L O G O R U M P O L O N I A E R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O

v . 51—3/4: 503—515 K r a k ó w 1981

Ireneusz

WIEK FORMACJI ZLEPIEŃCÓW LITYCZNYCH ZE SŁUPCA (DEPRESJA SRÓDSUDECKA) W ŚWIETLE BADAŃ

FLORYSTYCZNYCH

(4 fig.)

On the age oj the Słupiec L ith ic Conglomerate Form ation in the Intrasudetic Basin (S W Poland) based on macrojlora

(4 Figs.)

Ireneusz L i p i a r s k i : On t he age of t he Słupiec Lithic Conglomerate Formation in th e Intrasudetic Basiin (SW Poland) based on macroflora. Ann. Soc. Geol. Po- loniae, 51—3/4: 503—515 Kraków.

A b s t r a c t : In Słupiec near N owa Ruda, fossil plant rem ains have been documented from the lithic conglom erates w hich rest directly upon the gabbro- diabase m assive or upon the Kłodzko Metamorphic Complex. It has been de­

termined on the basis of phytostratigraphic evidence that these conglomerates were deposited toward the end of the V isean or in the Early Namurian. Theses deposits are older than the Wałbrzych Formation.

K e y w o r d s : macroflora, stratigraphy, coal basin, Visean, Namurian, Intra- ludetic Basin, SW Poland.

Ireneusz L i p i a r s k i : Zakład Złóż Wągla Kam iennego, Instytut Surowców Energe­

tycznych, Akadem ia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica, al. M ickiewicza 30, 30-059 Kraków.

manuscript received: March, 1980 accepted: May, 1980

T r e ś ć : W Słupcu koło N owej Rudy stwierdzono skam ieliny roślin w zle­

pieńcach litycznych, które leżą bezpośrednio na m asyw ie gabrow o-diabazowym lub m etam orfiku kłodzkim. Na podstaw ie badań fitostratygraficznych ustalono, i e zlepieńce pow stały u schyłku w izenu lub w e w czesnym namurze. U tw ory te są starsze od w arstw wałbrzyskich.

WSTĘP

W niecce śródsudeckiej, w rejonie Nowej Rudy—Bożkowa, w ystępują zlepieńce lityczne znane w literaturze geologicznej pod różnymi nazwa­

mi: zlepieńców gabrowych, zlepieńców diabazowych lub zlepieńców boż- kowskich (fig.

). Zlepieńce są rozprzestrzenione na południowo-wschod­

nim skłonie m asyw u gabrowo-diabazowego oraz w północnej części m e- tam orfiku kłodzkiego. W podłożu zlepieńców litycznych znajduje się ga- bro, diabaz lub skały metamoficzne (fyllity). Nad zlepieńcami leżą, wy­

mienione w porządku stratygraficznym, jednostki litostratygraficzne: po­

ziom tzw. iłowców beżowych (górny nam ur lub dolny westfal), w arstw y żaclerskie (westfal A i B) oraz niewęglowe w arstw y glinickie (górny westfal) i gdzieniegdzie utw ory stefańsko-oteńskie (Lipiarski 1976).

Zlepieńce są zbudowanie z fragm entów garba, diabaziu, zwietrzeliny gabrowej i fyllitu oraz z otoczaków kw arcytu, gnejsu i kwarcu. Miej­

scami w ystępują zlepieńce, w których przeważa określony rodzaj frag­

mentów skał, np. gabra lub diabazu (w zlepieńcach gabrowych lub dia­

bazowych) albo skał metamorficznych i kw arcu (w zlepieńcach bożkow- skich, fig.

, 3, 4). W zlepieńcach w rejonie Słupca w ystępują przew ar- stwienia piaskowców litycznych, mułowców i iłowców. W mułowcach i iłowcach autor stwierdził interesujące z pu n k tu widzenia fitostratygra- ficznego, skamieliny roślin (tabela

).

Badania geologiczne nad zlepieńcami litycznymi były do tej pory prowadzone w celu poznania ich budowy litologicznej i genezy, a także wieku, w odniesieniu do którego istnieje w literaturze najwięcej sprzecz­

nych opinii. Wiek zlepieńców litycznych był określany jako dewoński (Don, 1961); — dolnokarboński (dla utworów występujących w rejonie Bożkowa) lub górnokarboński (dla utworów występujących w rejonie po­

łożonym na północny-zachód od Bożkowa (Dathe, 1904); jako wizeńsko- -nam urski (Dziedzic, 1965; Grocholski, Augustyniak, 1971; Lipiarski, 1973, 1976); jako nam ursko-westfalski (Bubnoff, 1931; Gothan, Gropp, 1933) lub dolnowestfalski (Oberc, 1957).

W niniejszej pracy podjęto próbę określenia wieku zlepieńców litycz­

nych po raz pierwszy na podstawie skamielin roślin.

— 504 —

CHARAKTERYSTYKA W YBRANYCH STANOWISK Z FLORĄ

Odsłonięcia geologiczne, w których stwierdzono skamieliny roślin, znajdują się w wyrobiskach górniczych kopalni Nowa Ruda, w polu gór­

niczym Słupiec (dawniej kopalnia Słupiec), w południowo-wschodniej

części niecki śródsudeckiej (fig.

).

505 —

T a b e l a — T a b l e I Flora z form acji zlepieńców litycznych ze Słupca

Fossil plants from the Słupiec Lithic Conglomerate Formation

Nazwa taksonu Nam e of taxon

Odsłonięcie

Autcrop Zasięg stratygraficzny Stratigraphic range

3 2 1

Fig. 4 Fig. 3 Fig. 2 Upper Visean

Lower Namurian

Mesocalamites sp. +

Lepidophyllum sp. + +

Stigmaria stellata +

Archaeopteridium dawsonii + + + +

Rhodeopteridium stachei + +

Lyginopteris fragilis + + + + + + + + +

Dictyoxylon sp. + +

? Pecopteris sp. + + +

Neuropteris antecedens + +

Trigonocarpus sp. + +

O b j a ś n i e n i e E x p l a n a t i o n

+ 1 okaz, 1 specim en

++ 2— 10 okazów, 2— 10 specim ens +++ > 10 okazów, > 10 specim ens

Zasięg stratygraficzny w ym ienionych gatunków skam ielin roślin wg: M igierow ejr 1968, Purkyńowej, 1970, Stopy, 1967, Zimmermanna, 1958.

Stratigraphic' range of listed taxons according to: Migier, 1968, Purkyńovś, 1970,, Stopa, 1967, Zimmermann, 1958.

Skamieliny roślin oraz d etry tu s roślinny stwierdzono w kilku odsło­

nięciach górniczych, przeważnie w przekopach, chodnikach kierunkowych i upadowych, wykonanych w głębokości 470 m i 550 m. Profile litolo- giczno-stratygraficzne w ybranych trzech odsłonięć formacji zlepieńców litycznych, w których zaobserwowano skamieliny roślin, przedstawiają się następująco (fig. 2, 3, 4).

O d s ł o n i ę c i e 1, p r z e k o p 6 , p o z i o m — • 27 m (fig . 2)

Zlepieńce, leżące niezgodnie na skałach metamorficznych, zapadają w tym rejonie w kierunku na zachód pod kątem 25°. W dolnej części profilu w ystępują zlepieńce lityczne o nie wysortowanym ziarnie, które nie wykazują warstwowania (fig. 2). W części odsłonięć stwierdzono, że zlepieńce są mocno zespojone kalcytem ze skałami podłoża. Gdzienie­

gdzie natomiast płaszczyzna kontaktu między tym i utw oram i ma cha­

rakter lustra tektonicznego.

— 506 —

ILL_{L L} L L 3₃

o o o a. a ,ao o

B ’

E3 •

© | 9

E3 10

.V I) I 11

Fig. 1A. Położenie badanego obszaru w niecce śródsudeckiej Fig. 1A. Location of the investigated area in the Intrasudetic Basin

Fig. IB. Lokalizacja odsłonięć z florą kopalną. 1 — archaik: gnejsy; 2—3 — pre- kambr: 2 — gabro, 3 — diabaz; 4 — starszy paleozoik: fyllity; 5 — dinant: kulm;

6 — górny w izen — dolny namur: zlepieńce lityczne i „zw ietrzelina” gabrowa;

7 — górny karbon—perm: skały osadowe i w ulkaniczne; 8 — uskoki; 9 •— lokali­

zacja odsłonięć z florą kopalną i ich numery; 10 — granica państwa; 11 — jed­

nostki strukturalne: I — blok Gór Sowich, II — osłona m etam orficzna Karkonoszy, III — m asyw gabrowo-diabazowy, IV — m etam orfik kłodzki, V — struktura bardz-

ka, VI — rów Czerwieńczyc, VII — niecka Słupca

Fig. IB. Location of outcrops w ith fossil plants. 1 — Archaean: gneisses; 2—3 — Precambrian: 2 — gabbro, 3 — diabase; Older Palaeozoic: phyllites; 5 — D inan- tian: culm; 6 — upper V isean — low er Namurian: lithic conglomerates and w eath ­ ered gabbro; 7 — Upper Carboniferous — Perm ian: sedim entary rocks and volcanic rocks; 8 — faults; 9 — localization of outcrops w ith fossil plants; 10 — state boundaries; 11 — structural units: I — S ow ie Góry block, II — metamorphic m assif of south-eastern Karkonosze Mts., I l l — Gabbro-Diabase Massiv, IV — metamorphic com plex of Kłodzko, Bardo structure, VI — C zerwieńczyce Graben;

VII — Słupiec Syncline

S Ł U P I E C

N

B O Ż K Ó W ’

— 507 —

i i«

. — .

i

[o o| 1

W ffl*

10 II

J. 12

$ 13

FI-F3 U

Fig. 2. Lokalizacja skam ielin roślinnych w profilu zlepieńców litycznych ze Słupca (odsłonięcie 1, przekop 6, poziom — 27 m) 1 — łupek w ęglow y, 2 — iłow iec w ę - glisty, 3 — iłowiec, 4 — m ułowiec, 5 — piaskow iec lityczny, 6 — zlepieniec litycz­

ny drobnoziarnisty, 7 — zlepieniec lityczny gruboziarnisty, 8 — konkrecje syde- rytu ilastego, 9 — skały m etam orficzne, 10 — w arstew ki w itrynu, 11 — skam ieliny roślin, 12 — detrytus roślinny, 13 — apendyksy, 14 — poziomy florystyczne opisane w pracy; I—IV — form acje litologiczno-stratygraficzne: I — fy llity m etam orfiku kłodzkiego, II — zlepieńce lityczne ze Słupca, III — poziom iłow ców beżowych,

IV — w arstw y żaclerskie

Fig. 2. Position of fossil plants in profile of lithic conglom erates from Słupiec (outcrop 1, cross-cut 6, d raw in g-level — 27 m.) 1 — carbonaceous shale, 2 — coaly shale, 3 — shale, 4 — mudstone, 5 — lithic sandstone, 6 — fin e lithic conglomerate, 7 — coarse lithic conglomerate, 8 — clayey sideritic concretions, 9 — m etamorphic rocks, 10 — layers of vitrine, 11 — fossil plants, 12 — plant detritus, 13 — appen­

dices, 14 — horizons w ith fossil plants described; I—IV — lithostratigraphic for­

mations: phyllites of the m etam orphic com plex of Kłodzko metamorphicum, II — lithic conglom erates from Słupiec, III — horizon of Beige Clays, IV — Ż aclef beds

W d o l n e j c z ę ś c i p r o f i l u z l e p i e ń c e o b a r w i e b r ą z o w e j z o d c i e n i e m f i o ­ l e t o w y m są z b u d o w a n e z n i e o b t o c z o n y c h lu b z e s ła b o o b t o c z o n y c h o k r u ­ c h ó w f y l l i t u , g n e j s u , k w a r c y t u , k w a r c u , g a b r a i d ia b a z u o r a z i n n y c h , p r z e o b r a ż o n y c h , i z t e g o w z g l ę d u t r u d n y c h d o i d e n t y f i k a c j i s k a ł s p o j o ­ n y c h b r ą z o w y m , d r o b n o z i a r n i s t y m s p o i w e m o c h a r a k t e r z e m a s y w y p e ł ­ n i a j ą c e j . W i e l k o ś ć s k ł a d n i k ó w , z k t ó r y c h s ą z b u d o w a n e z l e p i e ń c e , s i ę g a d o 5 c m . W w y ż s z e j c z ę ś c i p r o f i l u z m i e n i a s ię b u d o w a l i t o l o g i c z n a z l e ­ p i e ń c ó w . S t o p n i o w o k u g ó r z e z m n i e j s z a s ię u d z i a ł s k a ł m e t a m o r f i c z n y c h z r ó w n o c z e s n y m z w i ę k s z e n i e m il o ś c i o t o c z a k ó w z w i e t r z a ł e g o i o d b a r ­ w i o n e g o g a b r a i d ia b a z u o r a z k w a r c u ; R ó w n i e ż b a r w a s k a ł y j e s t t u j a ś ­ n ie j s z a : p o p i e l a t o r ó ż o w a , m i e j s c a m i z o d c i e n i e m z i e l o n a w y m . W t e j c z ę ­ ś c i p r o f i l u w y s t ę p u j ą w z l e p i e ń c a c h ł a w i c e n i e r ó w n o z i a r n i s t y c h p i a s ­ k o w c ó w l i t y c z n y c h , p r z e w a ż n i e z l e p i e ń c o w a t y c h o r a z s iln i e z d i a g e n e z o - w a n e m u ł o w c e i i ł o w c e z c i e n k i m i w a r s t e w k a m i ł u p k u w ę g l o w e g o i w ę ­ g la . W i ę k s z o ś ć p r z e w a r s t w i e ń i ł o w c a i m u ł o w c a p o s ia d a b a r w ę s z a r ą i z a w i e r a l i c z n y d e t r y t u s r o ś l i n n y , a p e n d y k s y , s o c z e w k i w i t r y n u i f u z y - n u o r a z s k a m i e l i n y r o ś l i n ( p o z i o m y n a g r o m a d z e n i a s k a m i e l i n r o ś l i n F I , F 2 , F 3 ) . M i e j s c a m i w ś r ó d s k a ł d r o b n o z i a r n i s t y c h a t a k ż e w ś r ó d z l e p i e ń ­ c ó w m o ż n a z a u w a ż y ć p l a m y lu b s m u g i o b a r w i e c z e r w o n e j . W g ó r n e j c z ę ś c i p r o f i l u o b s e r w u j e s ię w i ę k s z ą , o d p r z e c i ę t n e j d la c a ł e g o p r o f i l u , i l o ś ć k w a r c u . O m ó w i o n e u t w o r y g r a n ic z ą w s t r o p i e z p o z i o m e m b e ż o ­ w y c h i ł o w c ó w .

P i e r w s z y p o z i o m n a g r o m a d z e n i a s k a m i e l i n r o ś l i n z a w i e r a l i c z n e a p e n d y k s y , f r a g m e n t y p ę d ó w o t y p i e L y g i n o d e n d r o n , d e t r y t u s r o ś l i n n y , s o c z e w k i f u z y n u o r a z o b t o c z o n e f r a g m e n t y f u z y n u .

D r u g i p o z i o m c h a r a k t e r y z u j e s i ę m a s o w y m n a g r o m a d z e n i e m l i ś c i L y - g i n o p t e r i s f r a g i l i s, k t ó r e w y s t ę p u j ą w w a r s t w i e i ł o w c a m u ł o w c o w e g o o g r u b o ś c i 6 c m . W w a r s t w i e t e j z n a j d u j e s i ę t a k ż e g r u b y d e t r y t u s r o ś l i n n y .

T r z e c i p o z i o m z a w i e r a s k a m i e l i n y , w ś r ó d k t ó r y c h w y r ó ż n io n o : R h o - d e o p t e r i d i u m s t a c h e i , L y g i n o p t e r i s f r a g i l i s , N e u r o p t e r i s a n t e c e d e n s , S t i g - m a r i a s t e l l a t a, l i c z n e ł o d y g i t y p u l y g i n o d e n d r o n , n a s io n a z r o d z a j u T r i -

g o n o c a r p u s, a p e n d y k s y o r a z g r u b y i d r o b n y d e t r y t u s r o ś l i n n y . S k a m i e ­ l i n y w y s t ę p u j ą w i ł o w c u m u ł o w c o w y m , k t ó r y j e s t p o d ś c i e l o n y w a r s t w ą i ł o w c a z a p e n d y k s a m i .

O d s ł o n i ę c i e 2, p r z e k o p 6 a , p o z i o m — 110 m (fig . 3)

W g ł ę b s z y m p o z i o m i e e k s p l o a t a c y j n y m k o p a l n i , k i l k a s e t m e t r ó w d a ­ le j w k i e r u n k u z a c h o d n i m od p o p r z e d n i e g o o d s ł o n i ę c i a , s t w i e r d z o n o p r o ­ f i l o s a d ó w , w k t ó r y m m o ż n a w y r ó ż n i ć d w i e c z ę ś c i. W c z ę ś c i d o l n e j w y ­ s t ę p u j ą z l e p i e ń c e o b a r w i e z i e l o n e j , z ł o ż o n e g ł ó w n i e z o t o c z a k ó w o ś r e d ­ n i c y d o 4 0 c m , g r u b o k r y s t a l i c z n e g o , z i e l o n e g o g a b r a i d r o b n o k r y s t a l i c z - n e g o , z i e l o n e g o d ia b a z u . Z l e p i e ń c e l e ż ą c e n a s k a ł a c h m e t a m o r f i c z n y c h

o s ią g a j ą p r z y p u s z c z a l n i e g r u b o ś ć o k o ło 3 0 m .

— 508 —

W g ó r n e j c z ę ś c i p r o f i l u w y s t ę p u j ą z l e p i e ń c e l i t y c z n e z b u d o w a n e z o t o c z a k ó w z w i e t r z a ł e g o g a b r a i d ia b a z u o ś r e d n i c y k i l k u c m , k w a r c u , o k r u c h ó w f y l l i t u i i n n y c h s k a ł , w ś r ó d k t ó r y c h s t w i e r d z o n o c i e n k i e ł a ­ w i c e s z a r y c h i ł o w c ó w . W j e d n e j z ł a w i c i ł o w c a z a o b s e r w o w a n o , o b o k d e -

_ 509 —

9 ^{I V} >if Ul ^,i

i •o * '_{. . o}

o

' o’

P . O .

. Q.

0 0

A o o

o

Y

a a o * * oo

—~ — u

9 -

o O*

o* • o o

O O

° ó

4-r iOan

oo

O

O o

Rig. 3. Lokalizacja skam ielin roślinnych w profilu zlepieńców litycznych ze Słupca (odsłonięcie 2, przekop 6a, poziom 110 m). Objaśnienia jak do fig. 2

Fig. 3. Position of fossil plants in profile of lithic conglom erates from Słupiec (outcrop 2, cross-cut 6a, drawing level — 110 m). Explanations as in Fig. 2

t r y t u s u r o ś l i n n e g o , l i c z n y c h f r a g m e n t ó w l i ś c i l u b ł o d y g t r u d n y c h d o i d e n t y f i k a c j i o r a z a p e n d y k s ó w , f r a g m e n t o d c is k u k a l a m i t a . O z n a c z o n o w t y m o d s ło n ię c i u : M e s o c a l a m i t e s sp . i T r i g o n o c a r p u s sp .

O d s ł o n i ę c i e 3, c h o d n ik k i e r u n k o w y , p o z i o m — 110 m (fig . 4)

W o d s ł o n i ę c i u s k a ł y d r o b n o k l a s t y c z n e o b a r w i e s z a r e j t w o r z ą r e g u ­ l a r n ą w a r s t w ę o g r u b o ś c i o k o ło 1 m p o ł o ż o n ą w ś r ó d z l e p i e ń c ó w o b a r ­ w i e z i e l o n e j , z b u d o w a n y c h z o k r u c h ó w p r z e o b r a ż o n e g o g a b r a i d ia b a z u ( t y p o w e z l e p i e ń c e g a b r o w e ) . W z l e p i e ń c a c h z n a j d u j ą c y c h s ię w s t r o p ie u t w o r ó w d r o b n o k l a s t y c z n y c h s p o t y k a s i ę s o c z e w y i ł o w c ó w o b a r w i e c z e r w o n e j . D r o b n o k l a s t y c z n e u t w o r y o b a r w i e s z a r e j ( m u ł o w c e i i ł o w c e ) s ą z r ó ż n i c o w a n e p o d w z g l ę d e m l i t o l o g i c z n y m .

Fig. 4. Odsłonięcie drobnoklastycznych osadów formacji zlepieńców litycznych ze Słupca (odsłonięcie 3, chodnik kierunkowy, poziom — 110 m). 1 — zlepieniec litycz­

ny o barwie zielonej zbudowany z okruchów diabazu, gabra, „zwietrzeliny” ga- browej, kwarcytu, kwarcu (większe fragm enty skał podano w skali), 2 — grubo­

ziarnisty piaskowiec lityczny o barwie zielonej, 3 — gruboziarnisty piaskowiec lityczny o barwie beżowej, 4 — piaskowiec lityczny bardzo drobnoziarnisty, szary, w części dolnej z apendyksam i i detrytusem roślinnym, 5 — iłowiec m ułowcowy szary przew arstw iony piaskowcem litycznym, 6 — m ułowiec o barwie szarej, 7 — iłowiec, m iejscam i bardzo drobnoziarnisty piaskowiec lityczny z licznym de­

trytusem roślinnym i florą, soczewkam i w ęgla oraz żyłkam i w łóknistego kalcytu, 8 — iłowiec o barw ie czerwonej, słabo zwięzły, tworzący soczewy wśród zlepieńca,

9 — uwęglone skam ieliny roślin, 10 — apendyksy

Fig. 4. Profile o f fine grained deposits of lithic conglom erates from Słupiec (out­

crop 3, cross-cut, drawing level — 110 m.). 1 — lithic conglomerate of green colour, consisting fragm ents of diabase, gabbro, w eathered gabbro, quartzite, quartz (larger fragm ents drawn to scale), 2 — coarse lithic conglomerate of green colour, 3 — coarse beige colour lithic conglomerate, 4 — gray, very fine lithic sandstone w ith appendices and plant detritus in low er part, 5 — gray clayey mudstone w ith lithic sandstone intercalations, 6 — gray mudstone, 7 — claystone, in places very fine lithic sandstone containing plant detritus and larger plant fragments, lenses of coal and calcite veins, 8 — red claystone, not very compact, forming lenses w ithin

conglomerate, 9 — coalified plant fragm ents, 10 — appendices

Apendyksy i detrytus roślinny zostały stwierdzone w kilku ławicach omawianego odsłonięcia. W ławicy 7 (fig. 4) stwierdzono skamieliny ro­

ślin paprociolistnych: jeden okaz A rc h a e o p ter id iu m d aw son i i liczne oka­

zy L yg in o p te ris fragilis.

— 511 —

CHARAKTERYSTYKA FITOSTRATYGRAFICZNA WAŻNIEJSZYCH TAKSONÓW SKAMIELIN ROŚLIN

Skamieliny roślin występują na ogół w silnie zdiagenezowanych iłow- cach mułowcowych i mułowcach, a rzadziej w drobnoziarnistych pias­

kowcach. Są zachowane w formie uwęglonej lub sporadycznie w formie odcisków. Przeważnie spotyka się drobne fragmenty, o wielkości kilku cm. Lokalnie jednak są nagromadzone fragmenty o wielkości ponad 20 cm, np. liście L yg in o p teris fragilis. Obok większych i lepiej zachowa­

nych fragmentów skamielin roślin spotyka się detrytus roślinny wystę­

pujący gdzieniegdzie także w spoiwie zlepieńców. Szczątki roślin w ystę­

pują pojedynczo lub w nagromadzeniu. Detrytus roślinny miejscami two­

rzy w iłowcu cienkie warstewki.

M esocalam ites эр.

Skamielina ta reprezentuje jeden z gatunków rodzaju M esocalam ites , który najbardziej przypomina M esocalam ites ro e m eri (Goeppert) Hir- mer. Gatunki z rodzaju M esocalam ites są spotykane zarówno w górnym wizenie, jak i w dolnym i środkowym namurze.

S tig m a ria ste lla ta Goeppert

Gatunek jest znany już w wizenie; w namurze dolnym wys'tępuje licznie i zdaniem Gothana (1952) jest gatunkiem przewodnim namuru dolnego (namur A).

A rc h a e o p terid iu m da w so n ii (Stur) Kidston

A. daw sonii występuje, zdaniem Gothana (1913), zwykle w warstwach hulczyńskich (wizen). Susta (1928) przypuszczał, że gatunek ten jest cha­

rakterystyczny dla warstw pietrzkowickich z rejonu ostrawskiego, pod­

czas gdy Purkyńova (1970) zaobserwowała jego liczne okazy także w utworach wizenu, poniżej warstw kijowickich dolnych. Zimmermann (1858) zanotował A. daw son ii w Zagłębiu Sudeckim, w kopalni Thorez, w osadach dolnego namuru (namur A). Autor ten uznał omawiany gatu­

nek jako rzadki relikt występujący we florze dolnonamurskiej. Zdaniem Migierowej (1966) A. daw sonii towarzyszy faunie charakteryzującej dol­

ny namur w Zagłębiu Lubelskim.

R h o d eo p terid iu m stachei (Stur) Zimmermann

Wymieniony gatunek należy do skamielin często spotykanych w kar- bonie niecki śródsudeckiej. Zimmermann (1958) wymienia tę skamielinę w zespole gatunków wizeńskich, prekursorycznych dla flory namurskiej.

W rejonie ostrawskim gatunek był notowany w pojedynczych egzem­

plarzach w warstwach kijowickich (Purkyńovś, 1970). Stopa (1967) stwierdził go obok N e u ro p teris antecedens w górnych warstwach gru­

szowskich, wśród typowego, dolnonamurskiego zespołu skamielin roślin, podczas gdy w warstwach jaklowieckich liczne jego okazy znalazł Stur (1877).

L y g in o p te ris fragilis (Schlotheim) Patteisky

Nazwa L y g in o p te ris fragilis jest jednym z synonimów tej zróżnico­

wanej morfologicznie rośliny paprociolistnej. Inne częściej spotykane sy­

nonimy to: L yg in o p te ris divaricata i L yg in o p te ris linkii.

Zdaniem Zimmermanna gatunek ten jest taksonem dolnonamurskim rozprzestrzenionym w rejonie Wałbrzycha i Nowej Rudy. Górecka (1958) stwierdziła go także w utworach dinantu Gór Bardzkich. W rejonie ostrawskim w pojedynczych egzemplarzach został znaleziony w war­

stwach kijowickich, podczas gdy w warstwach pietrzkowickich jest już bardzo częsty (Purkyńova, 1970). W rejonie dąbrowskim Zagłębia Górno­

śląskiego okazy nietypowe zostały stwierdzone w warstwach florowskich (Kotasowa, 1968).

N eu ro p teris antecedens S tur

N. antecedens występuje w osadach kulmu w okolicach Wałbrzycha oraz Czerwieńczyc koło Słupca (Zimmermann, 1958). Stopa (1967) stwier­

dził ten gatunek jeszcze w górnych warstwach gruszowskich Zagłębia Górnośląskiego, podczas gdy Purkyńova notowała go w licznych egzem­

plarzach w utworach wizenu, warstwach kijowickich i dolnych war­

stwach pietrzkowickich. W warstwach gruszowskich prawdopodobnie wymiera.

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Wszystkie gatunki stwierdzone w zlepieńcach litycznych ze Słupca występują zarówno w dolnych, jak i w górnych warstwach kijowickich rejonu ostrawskiego, a więc w osadach, których wiek datuje się na pod­

stawie badań faunistycznych jako górny wizen (piętro Goy — dolne wairstwy kijiowickie) i dolny naamur (piętro El — górne warstwy kijowickie). Większość omawianych skamielin spotyka się również w w warstwach pietrzkowickich i dolnych warstwach gruszowskich (dolna

— 512 —

część piętra E2) a niektóre występują w wyższych jeszcze poziomach stratygraficznych namuru (górna część piętra E2). W Zagłębiu Sudeckim prawie wszystkie gatunki zostały stwierdzone zarówno w warstwach wałbrzyskich (dolny namur), jak i w utworach górnego wizenu.

Mimo że omawiane gatunki spotyka się często w jednym zespole można je zróżnicować pod względem stratygraficznym. Niektóre gatunki szczyt rozwoju przeżyły w dinancie, a w sylezie występują w postaci reliktów. Do tych należą:

Gatunki te wymarły w dolnym na- murze.

Pozostałe natomiast gatunki pojawiły się w dinancie, a apogeum roz­

woju osiągnęły w dolnym namurze. Do tych gatunków należą:

i

Na podstawie przeprowadzonej analizy fitostratygraficznej można przypuszczać, że zlepieńce lityczne ze Słupca powstały albo u schyłku wizenu, albo we wczesnym namurze. Wyniki badań geologicznych wska­

zują, że utwory te są starsze od warstw wałbrzyskich występujących w rejonie noworudzkim.

— 513 —

WYKAZ LITERATURY — REFERENCES

B u b n o f f S. (1931), Die w estphalische Sedim entation und die asturische Phase in der innersudetischen Muldę. Forschr. Geol, Paldont. Bd. 9, H. 29: 405—497.

Berlin.

D a t h e E. (1904), Erlauterungen zu dem Blatt Neurode. Geologische Kartę von Preussen. 1 :25 000. Preuss. Geol. L - A: 136. Berlin.

D o n J. (1961), U twory młodopaleozoiczne okolic Nowej Rudy. Young Paleozoic deposits in the vicinity of Nowa Ruda. Zes2. Nauk. U. Wrocławskiego, Nauki o Ziemi, seria B, 6, z. 3: 3— 49. Wrocław.

D z i e d z i c K. (1965), Geneza karbońskich niecek na noworudzkim m asyw ie ga- browo-diabazowym . Genezis of the Carboniferous Trough in the area of Nowa Ruda Gabbro-Diabase Massif. Kwart. Geol. 9, z. 3: 551— 564. Warszawa.

G o t h a n W. (1913), Die oberschlesische Steinkohlenflora. Teil 1. Farne und far- nahnliche Gewachse. Abh. Konigl. Preuss. Geol. L-A. N.F. 75. Berlin.

G o t h a n W. (1952), Der „Florensprung” und die „Erzgebirgische Phase” Kossmats.

Geologie, 1: 236. Berlin.

G o t h a n W., G r o p p W. (1933), Palaontologisch-stratigraphische Untersuchungen im niederschlesischen Karbon. Zeitschr. fur das Berg.-Hiitt.-Sal. 81: 88—98.

Berlin.

G r o c h o l s k i A., A u g u s t y n i a k K. (1971), A tlas geologiczny Dolnośląskiego Zagłębia W ęglowego. Warszawa.

G ó r e c k a T. (1958), Flora dolnokarbońska Gór Bardzkich. Lower Carboniferous flora of the Bardo Mts. (Lower Silesia). Biul. Inst. Geol. 129: 159— 191. War­

szawa.

12 — R o czn ik PTG 51/3—4

K o t a s o w a A. (1968), Flora karbonu produktywnego w północno-wschodniej czę­

ści Zagłębia Górnośląskiego (rejon dąbrowski). The flora of the productive Carboniferous in the North-Eastern part of the Upper Silesian Coal Basin

(Dąbrowa district). Prace Inst. Geol. 52: 1—88. Warszawa.

L i p i a r s k i I. (1973), Osady karbońskie w niecce Słupca w Zagłębiu Sudeckim oraz morfologia, litologia i petrografia pokładów w ęgla. A rchiw um biblioteki AGH w Krakowie: 195.

L i p i a r s k i I. (1976), Osady w arstw żaclerskich (dolny w estfal) w niecce Słupca (depresja śródsudecka) oraz morfologia pokładów węgla. Deposits of the Żaclef Beds (Lower W estaphalian) in the Słupiec Depression (Intra-Sudetic Depres­

sion) and the morphology of coal seams. Pr. Geol. Komisji N a u k Geol. PAN, 101: 79. Warszawa.

M i g i e r T. (1966), Charakterystyka florystyczna osadów karbonu lubelskiego.

Floristic characteristics of the deposits of the Lublin Carboniferous. Pr. Inst.

Geol. 44: 83—101. Warszawa.

O b e r c J. (1957), Stratygrafia i tektonika utworów górnego karbonu i dolnego permu w zachodniej części regionu bardzkiego. Stratigraphy and tectonics of the Upper Carboniferous and Lower Perm ian in the W estern Part of the Bardo Region (Sudetic Mts.). Biul. Inst. Geol. 123: 1— 123. Warszawa.

P u r k y ń o v ś E. (1970), Die U ntem am urflora des B eckens von Horni Slezsko (CSSR). Palaont. Abt. Bd. 3, 2: 129—269. Berlin.

S t o p a S. Z. (1967), Problem atyka stratygraficznego podziału karbonu krakowsko- śląskiego w św ietle paleobotaniki. Les probl^mes de subdivision stratigraphique du H ouiller C racow -Silśsian k la lum iere de la m śgaflore. Roczn. Pol. Tow.

Geol. 37, 1: 7— 39. Kraków.

S t u r D. (1877), Die Culm flora der Ostrauer und Waldenburger Schichten Abh.

K.K. geol. Reichsamt. Bd. 8, 1. Wien.

S u s t a V. (1928), Stratigraphie des Ostrau-Karviner Steinkohlenreviers im Lichte der Palaontologie. in: Der Kohlenbergbau des O strau-K arviner Steinkohlen­

reviers, I. Ostrava.

Z i m m e r m a n n F. (1958), Die floristischen B eziehungen zw ischen Kulm und Nam ur im W aldenburger Karbon und Beurleitung der Diskordanz zwischen ihnen. Kwart. geol. 2, 3: 592—608. Warszawa.

— 514 —

SUMMARY

In the Intrasudetic Basin, near Słupiec in vicin ity of Nowa Ruda, there occur lithic conglom erates known as the Diabase Conglomerates, Gabbro Conglomerate or Bożków Conglomerates (Fig. 1). The conglom erates occur locally at the north- -w estern slope of the gabbro-diabase m assif and in the northern part of Kłodzko metam orphicum complex. They are underlain by gabbro, diabase or metamorphic rocks (phyllites) and are covered by the so-called Beige Clays (upper Nam urian or lower W estphalian), the Zacier beds (W estphalian A and B), barren of coal Glinik beds (upper W estphalian) and, in places, Stephanian-A utunian sedim ents (Lipiarski 1976).

The conglom erates consist fragm ents of gabbro, diabase, wheathered gabbro, and phyllite, and pebbles of quartzite, gneiss and quartz. In places, some of these components dominate, for instance, fragm ents of gabbro or diabase dom inate in

the Gabbro Conglomerates or in Diabase Conglomerates, w hile metamorphic rocks and quartz are the m ost abundant component in the Bożków Conglomerate (Figs 2, 3, 4).

Near Słupiec, the conglomerate contains intercalations of lithic sandstones, m udstones and claystones. In the rocks of the latter tw o types the author disco­

vered some plant fossils (Tab. 1), w hich are of stratigraphic importance. These are preserved as coalifications or impressions. The fragm ents are most com m only 3— 5 cm long, but locally up to 20 cm long.

The plant remains have been found in a few exposures in the N owa Ruda mine, in the Słupiec field, at the depth of 470 and 550 m. In particular profiles, they occur in one or in a few horizons, (Fig. 2).

A ll the present species have been recorded previously from the low er and upper part of the K ijow ice beds of the Ostrava region, from beds containing marine fauna indicative of the upper V isean (Goy — low er K ijow ice beds) and lower Nam urian (Ei — upper K ijow ice beds, Tab. 1). Most of these taxons occur also in the Petrkovice beds and low er Hrusov beds (lower part of the E2 stage), and some extend to higher parts of the Nam urian (a higher part of the E2 stage).

In the Sudetic Coal Basin, nearly all these species have been recorded from the W ałbrzych beds (lower Namurian) as w ell as from deposits of upper V isean age.

Some of the plants discussed h ere w ere moist a b u n d an t in the late D inantian an d re p re se n t relics in the Silesian. These are A rchaeopteridium dawsonid, Rhodeo- pteridium stachei and Neuropteris antecedens. These species disappeared in the early Namurian. The other species appeared in the D inantian but w ere most common in early Nam urian tim es. These are Stigm aria stellata and Lyginopteris fragilis.

This suggests that the lithic conglom erates from Słupiec w ere deposited during the late Visean or in the early Namurian. The geological investigations indicate

that they are older than the W ałbrzych Formation in the vicin ity of Nowa Ruda.

— 515 —