Henryk Bogacki
"Hierarchie : Grund und Grenze
einer umstrittenen Struktur", Hans
Dombois, Freiburg-Basel-Wien 1971 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 42/2, 188-189
188
R E C E N Z J Eła ć zasad n iczy sp rzeciw L u t r a oparty o zn ajom ość P ism a św . i m y śli św . A u g u s t y n a . W alka z reform acją d oprow adziła do d alszego zu bożenia e k le zjo lo g ii i za cie śn ien ia jej za in tereso w a ń do asp ek tu in sty tu cjo n a ln eg o K o ś cioła, a n a w e t do p ro b lem a ty k i p rym atu p ap iesk iego. O strożna reak cja n a te braki p rzygotow ała u ch w a ły Soboru W atyk ań sk iego II, po k tórym n a stą piła rad yk alizacja w ie lu k ieru n k ó w ek lezjologii. N a ich tle u ch w a ły o s ta t niego soboru w y d a ją się na w ie lu odcinkach ju ż tylk o św ia d ectw em p rzeb y tej drogi.
D zieło C o n g a r a ek sp on u je p rzede w sz y stk im d zieje p rob lem atyk i w ła dzy w K ościele, która is to tn ie d om in ow ała, zw ła szcza w ek lezjo lo g ii dru giego ty sią clec ia ch rześcija ń stw a . O dnosi się w ra żen ie, że autor w zb yt m a ły m s to p n iu u w zg lęd n ił in n e w ą tk i ek lezjo lo g iczn e p ozostające w cien iu zagad n ień „h ierarch iologiczn ych ”. B y ć m oże zw ięzło ść (n a jw ięk szy m an k am en t!) d zieła zm u szała do tak iego ograniczenia. Z azn aczyło się ono ta k że w ostatn im ro z dziale p o św ięco n y m n a szem u w ie k o w i (s. 114— 127) u .
Z najom ość p rzed m iotu i u m iejętn o ść o sią g n ięcia sy n te z y sp raw iają, że d zieło m im o z w ięzło ści i obarczen ia cenną d o k u m en tacją b ib liograficzn ą s t a n o w i lek tu rę ła tw ą , k tóra w cią g a i w zb u d za za in tereso w a n ie czyteln ik a.
K s. H e n r y k B o g a c k i SJ, W a r s z a w a
H ans DO M BOIS, H ierarchie. G r u n d u n d G r e n z e e in e r u m s t r i t t e n e n S t r u k
tu r, F reib u rg— B asel—W ien 1971, V erlag H erder, s. 112.
K a to lick ie p u b lik acje teo lo g iczn e p o św ięco n e h ierarch ii an alizu ją o b ecn ie ten problem p rzede w sz y stk im od stron y p od staw b ib lijn ych . Z an iech an o p o szu k iw a n ia w ustrojach p a ń stw o w y ch an alogii dla w y ra żen ia stru k tu ry K o ś cioła. N ie m ożna b o w iem p rzed staw ić K ościoła w k ategoriach za czerp n iętych z p raw a p a ń stw o w eg o , choć n ie w ą tp liw ie w y stę p u ją w n im p ew n e elem en ty u strojow e w sp ó ln e lub p odobne do in sty tu cji istn ieją cy ch w p ań stw ie.
Od tego sta n o w isk a w y ra źn ie od b iega p u b lik acja w y d a n a przez H. D o m - b o i s , ew a n g elick ieg o p ra w n ik a z H eid elb ergu . A utor za jm u je się p ojęciem „ h ierarchii” w zn aczen iu p ew n eg o „u szeregow an ia sta n o w isk w ed łu g sto p n i”, w y stęp u ją ceg o w k ażd ym sp o łeczeń stw ie. Po za n a lizo w a n iu sam ego term in u D o m b o i s rozpatruje „ h ierarchię” p ań stw ow ą, w ojsk o w ą , sąd ow n iczą, p ar tyjn ą, gospodarczą itp. P o tem p rzen osi w y n ik i na teren k o ścieln y i w ich ś w ie tle ocen ia k a to lick ą k on cep cję h ierarchii oraz w sp ó łczesn e p rzem ian y stru k tu raln e w k iero w a n iu K ościołem k atolick im . T aka m etod a w y w o łu je zd ziw ien ie, gd yż jako k ryteriu m ocen y sto su je rozm aite k a teg o rie p raw n o- -socjologiczn e, k tóre przy rozp atryw an iu h iera rch ii k o ścieln ej m ogą p ełn ić ty lk o fu n k cję drugorzędną i pom ocniczą. W k o n se k w e n c ji autor dostrzega op ozycję m ięd zy stru k tu rą „h ierarchiczn ą” a w sp ó łczesn y m nurtem k o le g ia l n ym w K o ściele k a to lick im . W m y ś l w ła sn y c h założeń dochodzi do w n iosk u , że „h ierarchii” n ie m ożn a uw ażać za p ra w id ło w e r o zw in ięc ie zaczątk ów u stro jo w y ch K ościoła p rzed sta w io n y ch w N ow ym T estam en cie.
W k siążce sp otyk a się tw ierd zen ia w y n ik łe z b raku p ełn eg o zrozu m ien ia k on cep cji k atolick ich . W edług autora np. dogm at w a ty k a ń sk i z r. 1870 o n ie o m y ln o ści papieża u zy sk a ł w K o ściele m oc ob o w ią zu ją cą — w b rew w y p o w ie d z i sam ego V atican u m I — dopiero d zięki p rzy jęciu i og ło szen iu go przez b isk u p ów w e w ła sn y c h d iecezjach (s. 82—83). P o d o b n ie dostrzega sprzeczność m ięd zy form u łą una c u m użytą w u ch w ałach Soboru W atyk ań sk iego II na
11 N ajp ełn iej p rzed sta w ia ek lezjo lo g ię X X w ie k u J. F r i s q u e, D ie E k k l e
siologie i m 20. J a h r h u n d e r t , w : B il a n z d e r T h eo lo g ie i m 20. Ja h rh u n d e rl, t. III, F reib u rg— B a sel—W ien 1970, 192—294; por. C ollectan ea T heologica
R E C E N Z J E 1 8 9
w y r a ż e n ie aprobaty u ch w a ł przez papieża i b isk u p ów , a fo rm u łą e x sese z a sto so w a n ą przez k o n sty tu cję P a s to r a e te r n u s w k w e stii w a rto ści n ieom yln ych ro zstrzy g n ięć p a p iesk ich (s. 95— 96). P e w n ą rek o m p en sa tę tych p o tk n ięć s ta n o w ią n iek tóre tra fn e sp ostrzeżen ia, jak np. „T rydent i Sobór W a ty k a ń sk i II p ok azały, że papież i k u ria w n a jlep szy m w y p a d k u p o tra fią strzec istn ieją cej dok tryn y, n ie zaś ro zw ija ć ją tw órczo w szerszej p e r sp e k ty w ie ” (s. 87). S łu s z ność tej u w agi p o tw ierd za p rzeb ieg ostan iego soboru, gd yż zasad n icza treść u ch w a ł pochodzi od ca łeg o ep isk op atu , a sch em a ty p rzy g o to w a n e w śro d o w isk u rzym sk im je d y n ie p o w ta rza ły tezy teo lo g ii p od ręczn ik ow ej.
K siążk a n ie za d o w a la jak o an aliza stru k tu ry h ierarchiczn ej K ościoła, p o zo sta je jed n a k w y m o w n y m dow odem , jak trudno zrozu m ieć rozw ią za n ia k a to lick ie badaczom z in n y ch K o ścio łó w ch rześcijań sk ich .
K s . H e n r y k B o g a c k i SJ, W a r s z a w a
H erb ert H A A G , B ib lisc h e s W ö r t e r b u c h , F reib u rg— B a se l—W ien 1971, V erlag H erder, s. 414 ( H e r d e r b ü c h e r e i t. 394).
W zm ożone z a in tereso w a n ie P ism em św . sta le w y m a g a różnorodnych m a teria łó w p om ocn iczych dla zrozu m ien ia treści b ib lijn ej. O bok od p ow ied n ich w p ro w a d zeń i k o m en ta rzy do p oszczególn ych k sią g is tn ie je potrzeb a sło w n ik ó w dla w y ja śn ie n ia c z y te ln ik o w i n a p otyk an ych realiów . H erb ert H a a g , p rofesor eg ezeg ezy S tarego T esta m en tu na u n iw e r sy te c ie w T ybindze, jest szeroko zn an y jak o w y d a w c a obszernego lek sy k o n u b ib lij n e g o 12. O becnie u k azał się k rótk i sło w n ic z e k b ib lijn y , który zw ię ź le in fo rm u je o osobach, m iejscach oraz in sty tu cja ch w y m ien io n y ch w P iśm ie św . S ło w n ik zaw iera ponad 800 h aseł, 41 ilu stra cji oraz d w ie b a rw n e m ap y P a le sty n y (osobne dla Sta reg o i N ow ego T estam en tu ). O czy w iście c z y te ln ik n ie otrzym u je o d p o w ie dzi n a w sz y stk ie p y ta n ia p o w sta ją ce przy k o n ta k cie z P ism e m św . Z za ło że n ia sło w n ik p om ija p ro b lem y teo lo g iczn e oraz d y sk u sje m ięd zy b ib listam i. P om im o że op iera się w za sa d zie n a w sp o m n ia n y m dużym lek sy k o n ie, je d n ak że h a sła w yb ran o i op racow an o o d p ow ied n io — sto so w n ie do potrzeb m a łeg o słow n ik a. T ak w ię c p ełn iejszej in form acji, a p rzed e w sz y stk im w y ja śn ien ia h a se ł teo lo g iczn y ch oraz p rzed m iotow ej litera tu r y n a leży p o szu k i w a ć n ad al w lek sy k o n ie. S ło w n ik je s t jed n a k u ży teczn ą p om ocą podręczną przy lek tu rze P ism a św .
K s. H e n r y k B o g a c k i SJ, W a r s z a w a
M ich ael SEY B O L D przy w sp ółp racy: P ie r r e -R ć g in a ld C r e n, U lrich H o r s t , A le x a n d e r S a n d , P e te r S t o c k m e i e r , O ffen b a ru n g : V on d e r S c h r i f t bis
z u m A u sg a n g d e r S c h o la s tik , F reib u rg— B a sel—W ien 1971, V erlag H erder, s.
152 (H andbuch d e r D o g m e n g e sc h ic h te , w yd . M. S c h m a u s , A. G r i l l m e i e t SJ, L. S ch effczy k , t. I, f. la ).
P ie r w sz y d ział w to m ie I p od ręczn ik a h isto rii d ogm atów zarezerw o w a n y je s t dla teo lo g ii o b ja w ien ia . U k azał się ze sz y t ob ejm u ją cy d zieje k oncepcji ob ja w ien ia , p oczyn ając od P ism a św aż po k o n iec o k resu sch olastyczn ego. N a stęp n y zeszy t p rzed sta w i czasy od reform acji aż do c h w ili ob ecnej.
B ib lijn e w y p o w ie d z i n a tem a t ob ja w ien ia om a w ia A. S a n d (s. 1— 26). S tw ierd za trudność o k reślen ia b ib lijn ej treści term in u „ o b ja w ien ie”, co u m o żliw ia p o w o ły w a n ie się n a św ia d ectw o P ism a św . w sz e lk im koncepcjom te o logiczn ym w ty m p rzed m iocie. Z resztą P ism o św . n ie sta n o w i jed n o liteg o tw oru, d latego też p o szczeg ó ln e k się g i ro zm a icie u jm u ją „ o b ja w ien ie”. A utor
12 H. H aag, Das B ib e l — L e x ik o n , E in sied eln — Z ürich— K öln 2 1968, B en ziger V erlag, szp. 1964.
