Wady oświadczenia woli

Wady oświadczenia

woli

Wady oświadczenia woli

• nieprawidłowości związane ze złożeniem oświadczenia woli

• mają charakter normatywny – przesłanki ich

wystąpienia są szczegółowo uregulowane przez ustawodawcę

• regulują je przepisy bezwzględnie obowiązujące

• przy niektórych oświadczeniach woli mogą występować

pewne odmienności (np.– co do testamentu- art. 945)

Wady oświadczenia woli

• Nieważność czynności

• Wzruszalność czynności

Wady oświadczenia woli

• Brak świadomości lub swobody

• Pozorność

• Błąd

• Podstęp

• Groźba

Wady oświadczenia woli

- Brak świadomości lub swobody -

Art. 82 KC Brak świadomości lub swobody jako wada oświadczenia woli

Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie

decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności

choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo

innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia

czynności psychicznych.

Wady oświadczenia woli

- Brak świadomości lub swobody -

Brak świadomości

• Odnosi się do zaburzonego stanu

psychiki osoby dokonującej czynności prawnej

• Niemożność zrozumienia treści i znaczenia decyzji, podejmowanej

przez osobę składającą oświadczenie woli

Brak swobody:

• Stan psychiki, który wyłącza

świadome powzięcie decyzji (np. głód narkotyczny)

W chwili składania oświadczeni

a woli

Wady oświadczenia woli - Pozorność-

Art. 83 KC Pozorność jako wada oświadczenia woli

• § 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało

złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność

oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

§ 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na

skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje

zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze.

Wady oświadczenia woli - Pozorność-

• Jedna strona składa drugiej stronie – za jej zgodą –

oświadczenie prawne, bez zamiaru wywołania danego skutku prawnego.

Złożenie oświadczenia woli, które wcale nie zmierza do wywołania określonych skutków

Oświadczenie musi być złożone drugiej stronie – nie mogą

być pozorne oświadczenia woli, które nie mają adresata! (np.

testament)

Adresat oświadczenia woli godzi się na dokonanie czynności

prawnej dla pozoru

Wady oświadczenia woli - Pozorność-

Ochrona osób trzecich:

• Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na

skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek

tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej

wierze.

Wady oświadczenia woli - Błąd-

Art. 84 KC Błąd jako wada oświadczenia woli

§ 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Art. 85 KC Skutki zniekształcenia oświadczenia woli przez posłańca

Zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania ma takie same skutki, jak błąd przy złożeniu oświadczenia.

Wady oświadczenia woli - Błąd-

• Mylne wyobrażenie o rzeczywistości osoby dokonującej czynności prawnej.

Błąd musi:

 Dotyczyć treści czynności prawnej

 Być istotny (gdyby składający oświadczenie woli nie

działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie,

nie złożyłby oświadczenia takiej treści)

Wady oświadczenia woli - Błąd-

• Przesłanki są zaostrzone, gdy chodzi o czynność odpłatną i oświadczenie woli składane jest innej osobie.

Jeżeli oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy:

 błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo

 gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd

zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej

nieodpłatnej.

Wady oświadczenia woli - Podstęp-

Art. 86 KC Podstęp jako wada

§ 1. Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie,

uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także

wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.

§ 2. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z

podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie

zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność

prawna była nieodpłatna.

Wady oświadczenia woli - Podstęp-

• Kwalifikowana postać błędu: mylne wyobrażenie o rzeczywistości osoby składającej oświadczenie woli, spowodowane przez naganne zachowanie się drugiej strony

• Liberalizacja przesłanek:

 błąd nie musi być istotny ani dotyczyć treści czynności

prawnej

Wady oświadczenia woli - Groźba-

Art. 87 KC Groźba jako wada oświadczenia woli

Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej

groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z

okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne

niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Wady oświadczenia woli - Groźba-

• Złożenie oświadczenia woli następuje w obawie, że

spełnią się niekorzystne następstwa natury osobistej lub majątkowe, które zapowiedziała druga strona czynności prawnej lub osoba trzecia.

• Przymus psychiczny nie wyłącza świadomości i

swobody, ostateczna decyzja złożenia oświadczenia woli

należy do składającego oświadczenie

Wady oświadczenia woli - Groźba-

• Groźba musi być:

BEZPRAWNA:

zapowiedź zachowania zabronionego przez ustawę (np. popełnienia przestępstwa)

zapowiedź zachowania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego (np. groźba popełnienia samobójstwa)

groźba skorzystania ze środków dozwolonych przez prawo, które nie służą dochodzeniu złożenia oświadczenia woli

(np. zapowiedź zawiadomienia o przestępstwie, gdyby jego sprawca nie zawarł umowy z grożącą tym osobą)

POWAŻNA (realne niebezpieczeństwo, oceniane w sposób obiektywny)

DONIOSŁA (rodzaj niebezpieczeństwa zapowiedziany w groźbie nie jest nieznaczny, np. afront towarzyski, itp.)

Wady świadczenia woli

• Brak świadomości i swobody

• Pozorność

• Błąd

• Podstęp

• Groźba

Czynność prawna jest nieważna

Czynność prawna jest wzruszalna

Wady oświadczenia woli

Art. 88 KC

Uchylenie się od skutków prawnych błędu lub groźby

§ 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej

osobie na piśmie.

§ 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z

upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Kazus 1

Eulalia Z. została zmuszona do podpisania umowy, przenoszącej własność jej samochodu na Cypriana P. – Cyprian pojawił się u niej z gotową umową, a gdy Eulalia odmówiła złożenia podpisu, Cyprian przemocą włożył jej długopis w dłoń, skierował ją nad kartę z treścią umowy i powiódł nią, odwzorowując litery składające się na imię i nazwisko Eulalii. Zrozpaczona Eulalia postanowiła zasięgnąć rady swojego przyjaciela, studenta administracji, który właśnie zdał egzamin z podstaw prawa cywilnego. Przyjaciel powiedział Eulalii, żeby się nie martwiła, bowiem czynność ta – jako obarczona błędem oświadczenia woli w postaci braku świadomości i swobody – jest nieważna i nie rodzi żadnych skutków prawnych.

• Czy przyjaciel Eulalii ma rację?

Kazus 2

Pewnego dnia Anatol W. z przerażeniem odkrył, że gdzieś zniknął jego ukochany chomik, Puszek, który nie tylko był jego ulubionym zwierzątkiem, lecz także należał do bardzo rzadkiej i drogiej rasy i był jedynym chomikiem tego gatunku w całej Polsce. Anatol w skrzynce pocztowej znalazł niepokojący list, którego treść głosiła:

„Jeśli nie darujesz Igorowi P. swojego Harleya, Puszek umrze.”

List był podpisany przez Edmunda H., znanego z bezwzględności wobec zwierząt lokalnego chuligana, kuzyna Igora P. Bojąc się o życie swojego chomika, Anatol W. zawarł z Igorem P. umowę darowizny swojego Harleya. Po dwóch tygodniach Anatol znalazł pod drzwiami klatkę, w której znajdował się Puszek – cały i zdrowy.

• Doradź Anatolowi, co może zrobić, by odzyskać motocykl.

Kazus 3

Euzebiusz C. jest wielkim miłośnikiem Napoleona Bonaparte. Pewnego dnia zauważył, że na sprzedaż został wystawiony piękny pałacyk, położony niedaleko jego rodzinnej miejscowości. Euzebiusz pojechał obejrzeć pałacyk – oprowadzał go właściciel, Hieronim P. W pewnym momencie Euzebiusz skomentował wystrój pałacyku, mówiąc, że przypomina mu on styl empire, czyli ten obowiązujący za panowania Napoleona Bonaparte, którego bardzo podziwia. Chcący szybko sprzedać pałacyk Hieronim P., wyczuwając okazję, skłamał, że kiedyś w tym pałacyku na parę dni zatrzymał się nie kto inny, a sam Napoleon, a w jednym z pokoi zachowało się nawet łoże, w którym spał. Zachwycony Euzebiusz nabył pałacyk. Po roku jednak dowiedział się, że został oszukany i pałacyk stracił dla niego cały swój powab.

• Doradź Euzebiuszowi, co może zrobić w tej sytuacji?