WADY OŚWIADCZEŃ WOLI
5 wad oświadczeń woli:
brak świadomości lub swobody,
pozorność, błąd, podstęp, groźba (art.
82- 88 k.c.)
normy ius cogens
dotyczą wszystkich czynności
prawnych
Brak świadomości lub swobody
Art. 82 k.c.:
„Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z
jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i
wyrażenie woli. Dotyczy to w
szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo
innego, chociażby nawet
przemijającego, zaburzenia czynności
psychicznych”
powód takiego stanu nie jest prawnie relewantny
brak świadomości – brak rozeznania,
niemożność zrozumienia działań własnych lub innych osób; stan przejściowy lub trwały
brak swobody – stan psychiczny, który pozwala rozpoznać sens własnego lub
cudzego zachowania, ale wyłącza możliwość kierowania swoim
postępowaniem; może być chwilowy
sankcja: bezwzględna nieważność oświadczenia woli
ciężar dowodu: art. 6 k.c.
Pozorność
Art. 83 k.c.:
„§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.
§ 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu
na skuteczność odpłatnej czynności prawnej,
dokonanej na podstawie pozornego
oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba
trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od
obowiązku, chyba że działała w złej wierze”.
dotyczy dwustronnych czynności prawnych i jednostronnych
czynności prawnych, zależących od zakomunikowania ich drugiej
stronie
czynność pozorna i ukryta
(dyssymuowana)
sankcja: bezwzględna nieważność czynności pozornej
ważność czynności ukrytej ocenia się według jej właściwości
ciężar dowodu: art. 6 k.c.
ograniczenie sankcji – art. 83 § 2 k.c.
art. 7 k.c. – domniemanie dobrej
wiary
Błąd
Art. 84 k.c.:
„§ 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli.
Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.
§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny)”.
mylne wyobrażenie człowieka o
rzeczywistości lub brak jakiegokolwiek wyobrażenia o niej
prawnie relewantny jest błąd, który:
1) dotyczy treści czynności prawnej 2) jest istotny
3) przy odpłatnej czynności prawnej - jeżeli oświadczenie woli było złożone innej osobie:
błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd
zauważyć
Zniekształcenie oświadczenia woli przez posłańca
Art. 85 k.c.:
„Zniekształcenie oświadczenia woli
przez osobę użytą do jego przesłania
ma takie same skutki, jak błąd przy
złożeniu oświadczenia”.
skutki prawne błędu prawnie doniosłego: czynność prawna jest ważna; możliwość uchylenia się od
skutków prawnych oświadczenia woli
skorzystanie z tego uprawnienia powoduje nieważność z mocą wsteczną (ex tunc)
termin zawity – 1 rok
Art. 88 k.c.:
„§ 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.
§ 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie
błędu – z upływem roku od jego wykrycia (...)”.
Podstęp
Art. 86 k.c.:
„§ 1. Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.
§ 2. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z
podstępem strony, jeżeli ta o podstępie
wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony
albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna”.
charakter prawny podstępu:
1) nie jest szczególną postacią błędu, ale odrębną wadą oświadczenia woli (A. Ohanowicz, B. Lewaszkiewicz - Petrykowska, Z. Radwański)
2) jest postacią błędu
(R. Longchamps de Berier, S. Szer, S.
Grzybowski, A. Wolter, K. Stefaniuk, J.
Ignatowicz, K. Piasecki)
mylne wyobrażenie skłaniającego
oświadczenie woli o rzeczywistym stanie rzeczy jest spowodowane nagannym
działaniem innej osoby
jest wątpliwe, czy podstępnie działa ten, kto udziela nieprawdziwych odpowiedzi na
niedozwolone pytania (Z. Radwański)
nieistotne jest, czy działający dążył do uzyskania jakiejś korzyści
nieistotne jest, czy miał świadomość, że kontrahent przy znajomości prawdziwego stanu rzeczy nie dokonałby czynności
prawnej
osoba działająca podstępnie:
1) druga strona czynności prawnej
2) osoba trzecia
skutki prawne: czynność prawna jest ważna; możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli
termin zawity – 1 rok od wykrycia
błędu przez ofiarę podstępu (art. 86 § 1 i 88 k.c.)
skorzystanie z tego uprawnienia powoduje nieważność z mocą
wsteczną (ex tunc)
Groźba
Art. 87 k.c.:
„Kto złożył oświadczenie woli pod
wpływem bezprawnej groźby drugiej
strony lub osoby trzeciej, ten może
uchylić się od skutków prawnych swego
oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika,
że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub
innej osobie grozi poważne
niebezpieczeństwo osobiste lub
majątkowe”.
groźba musi być bezprawna
zapowiedź dokonania czynu zabronionego przez system prawny
albo dozwolonego, ale nie w celu skłonienia kogoś do złożenia
oświadczenia woli o określonej treści
także zachowania sprzeczne z
zasadami współżycia społecznego
groźba musi być poważna
powoduje poważne niebezpieczeństwo dla dóbr osobistych lub majątkowych
o poważnej groźbie można mówić także
mając na względzie to, że jest ona realna
jaki miernik oceny - subiektywny czy obiektywny?
1) „jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać niebezpieczeństwa” – miernik
subiektywny (A. Wolter, K. Stefaniuk, J.
Ignatowicz)
2) osoba typowa, ale w konkretnej sytuacji
osobistej lub majątkowej (Z. Radwański)
grożący:
1) druga strona czynności prawnej 2) osoba trzecia
osoba zagrożona:
1) składający oświadczenie woli
2) jakakolwiek osoba trzecia
skutki prawne: czynność prawna jest ważna;
możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli
termin zawity – 1 rok od chwili, w której stan obawy ustał (gdy groźba nie może już być
wykonana lub gdy zło, którym grożono, już się ziściło)
skorzystanie z tego uprawnienia powoduje nieważność z mocą wsteczną (ex tunc)
art. 88 k.c.:
„§ 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem (...) groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.
§ 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: (...) w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał”.
