J. K.
Zamknięcie
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 36/3-4, 465-467
ZAM KN IĘCIE
Zadanie, które staw iał sobie żałobny tom „Pam iętnika li terackiego", udało sie w yko n a ć ty lk o w części. O baw y bowiem w yrażone na w stepie spełniły sie, liczba pracow ników naukowo- literackich, p o m ordow anych, zm a rłych i zaginionych czasu w ojny okazała sie znacznie w y ż s z a od przew idyw a nej. R ów no cześnie stało sie jasne, że o wielu z nich niepodobna prawie — m im o usilnych zabiegów — zebrać niezbędnych w iadom ości biograficznych. Nie pozostaje zatem na razie nic innego, jak poprzestać na su m a ry c zn y m w yliczeniu.
Długa ich liste otwiera Sam uel Adalberg, za słu żo n y pare- m iolog, tw órca m onum entalnej „Księgi p rzysłó w polskich" i w yd aw ca tekstó w staropolskich; na wiadom ość o organizo waniu „getta" w W arszaw ie, popełnił on sam obójstw o, skacząc z ruiny spalonego dom u na bruk podwórza.
W ła d y sła w A rcim ow icz, autor kilku cennych studiów o Norw idzie, zm arł w W ilnie.
H en ryk B alk i W ilh elm Barbasz, znani z rozpraw o tw ó r czości W ysp iań skieg o, zginęli w e Lw owie.
Teatrolog, W ik to r Brum er, jeden z niewielu b adaczy dzie jów teatru polskiego, zm arł w Anglii.
Łodzianin, W ilhelm Fallek, za m ordow any w Brodach (1941), zw rócił na siebie uw agę pracami nad pogłosam i biblii \v- literaturze polskiej.
Ludw ik Fryde, zd o ln y k r y t y k i ruchliw y organizator życia literackiego w W arszaw ie, redaktor „Pióra" i współautor w y danej tu ż p rzed w ojną „Antologii w spółczesnej poezji polskiej", zm arł w Lidzie.
F ranciszek Gucwa, d y re k to r gim nazjum , badacz naszego prero m an tyzm u, zm aH w A zji centralnej.
D awid H opensztand, m io d y polonista w arszaw ski, autor w n ikliw ych studiów s ty listy c zn y c h , zginął p r z y likw idacji „getta" w W arszaw ie.
Ludw ik Kalisz (1887— 1943), któ reg o studia o Kniaźninie pojaw iły sie w „Pam iętniku literackim " p r z y pracy d y rek to ra gim nazjum i ż y w e j działalności d y d a k ty c zn e j znajdow ał dość czasu, b y dać w y ra z s w y m zam iłow aniom nauko w ym .
4 6 6 Z a m k n ię c ie
śląskiej, w y b itn y działacz śląskiego podziem ia, został ścięty p rzez N iem ców 19 lutego 1943 r. w Katowicach.
Leon P o m iro w ski (1S91— 1943), k r y ty k literacki, autor dzieła „Nowa literatura w now ej Polsce", zam o rdo w a ny w obo- zie w M ajdanku.
W ieloletni pedagog i organizator szkolnictw a, d o sko na ły zn a w ca k u ltu ry a n tyczn ej, w yd a w ca i kom entator M ickiew icza Marian Reiter, zm arł w W a rsza w ie 1943.
Rom anisia, A ntoni R yn iew icz, d a w n y w spółpracow nik „Pa m iętnika literackiego" i badacz tw ó rczo ści K rasickiego, zginął od kuli w czasie pow stania w W arszaw ie.
L udw ik R ath, autor m onografii o A leksa n d rze B ronikow sk im i p rzy g o d n y c h szkic ó w o in n ych pisarzach polskich, zginął za m o rd o w a n y na ulicach Lw owa.
L ud w ik Sim on, w y tr a w n y badacz historii polskiego teatru, autor podstaw ow ego „ D ykcjonarza teatrów polskich", w spół pracow nik „Pam iętnika literackiego", zginął areszto w a n y p rzez N iem ców w W ołom inie.
K o n sta nty T ro c zy ń sk i, docent u n iw ersytetu poznańskiego, jeden z niew ielu ko n sek w en tn y ch teo re tyk ó w literatury, zaginął bez wieści.
W ła d y sła w Z a w isto w ski (1897— 1944), p ierw szy redaktor „ S k a m a n d r a ', k r y t y k literacki i teatrolog, zm arł w obozie po pow staniu w a rsza w skim .
Stopniow e, powolne, ale stale odradzanie sie ży c ia literac kiego w n a jro zm a itszych ośrodkach P olski niew ątpliw ie dopro w adzi z biegiem czasu do pojaw ienia sie w spom nień o praco wnikach, k tó ry c h n a zw iska zebrano tutaj, pow stanie w ten spo sób m aterial dla dopełnień i d a lszych tom ów „Polskiego S ło w nika B iograficznego" oraz, i to p rzede w s z y s tk im , dla p r z y szłeg o badacza dziejów n a szej k u ltu ry literackiej, użyźn io n ej p rze z kulturę naukow ą.
J u ż dzisiaj z czasopism bieżących m ożna w y d o b y ć m a te ria ły biograficzno-kr y ty c zn e , któ re niew ątpliw ie bedą nara stać. C y tu je m y dla p rzy k ła d u „ S tra ty w śród polonistów " H en r y k a Schippera (Kuźnica, 1945, N. 4—5), szk ic e pośm iertne po lonistów łód zkich (P race P o lonistyczne, IV, 1940— 1946), a r ty k u ły p rzyg o d n e, ja k sy lw e ta Paw ia M usioła (Odra, 1947, N. 9). M ożna o czekiw ać całej serii w spom nień o ludziach n aszej na u ki i ocen ich tw ó rczo ści zw ła szc za ż e ogólna rejestracja stra t kultu ra ln ych zo sta ła ju ż w yko n a n a (B olesław a O lszew icza „Lista stra t k u ltu ry polskiej". W a rsza w a 1947).
P o m ieszczo n e jed n a k w „Pam iętniku litera ckim " w spo m inki apelują nie ty lk o do m niej c z y w iecej odległego ju tr a ; ukazując, ja k bogato p rzedstaw iało sie przedw ojenne w czo ra j, ilu w yb itn ych , zarów no dośw ia dczo nych ja k p o czątku jących pracow ników krzą ta ło sie na niwie ' naszej nauki o literaturze, ile n a jro zm a itszy c h jej d zied zin było przedm iotem ich zaintere
sowań i dociekań, szkic e o ty c h , k tó r z y odeszli, autom atycznie udowadniają, ile połaci nauko w ych le ż y odłogiem i czeka dzisiaj upra w y. W ielu przedw cześnie zm a rłych p rzeka zyw a ło sw e k sią żki i m ateriały naukow e ta kim c z y in nym instytucjom na u ko w ym , w ierzyło bowiem w w ieczystą aktualność Lukrecja- szow ego „Vitai lam pades Iraditaï". Zasada ta przyśw ieca ła pow staniu żałobnego rocznika. Jeśli z k a rt jego przem ów i do czyteln ików , jeśli k a r ty te ułatw ią nawiązanie przerw anych prac, w ska żą ich potrzebę c z y nawet kierunek, zadanie „Pa m iętnika literackiego", poświeconego stratom w ojennym , bę dzie spełnione.
