"Konstytucja jako ustawa zasadnicza Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej", S. Rozmaryn, Warszawa 1961 : [recenzja]

A. Wiśniewski

"Konstytucja jako ustawa zasadnicza

Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej",

S. Rozmaryn, Warszawa 1961 :

[recenzja]

Palestra 5/6(42), 103-105

N r 8 (42) P R Z E G L Ą D W Y D A W N IC T W P R A W N I C Z Y C H

organizacji społecznych — gdy organy te powołane są z mocy praw a do załatw iania spraw z zakresu adm inistracji państwowej. Jest więc k.p.a. jednym z tych aktów praw nych, z których stosowaniem obywatel spo­ ty k a się nieomal na każdym kroku. Dobrze więc się stało, że tekst ko­ deksu w raz z przepisam i związkowymi został w ydany w formie książ­ kowej.

Poza tekstem kodeksu zbiór zawiera kilka aktów wykonawczych. Są to: uchw ała Rady M inistrów n r 357 w sprawie organizacji przyjm ow ania i rozpatryw ania skarg i wniosków, zarządzenie M inistra H andlu Wewnę­ trznego w spraw ie książek do wpisywania skarg i wniosków w uspo­ łecznionych placówkach handlu detalicznego i przem ysłu gastronomicz­ nego, zarządzenie Przewodniczącego K om itetu Drobnej Wytwórczości w spraw ie przyjm owania i rozpatryw ania przez uspołecznione przedsię­ biorstw a usługowe i ich zakłady skarg i wniosków oraz try b u zawiada­ m iania o ich załatwieniu, uchw ała Rady M inistrów n r 424 w sprawie try b u zawiadamiania nadrzędnych organów adm inistracyjnych o nieza- łatw ieniu spraw y w term inie przepisanym oraz pismo okólne Prezesa R ady M inistrów n r 217 w spraw ie skarg i wniosków.

S. R o z m a r y n : K onstytucja jako ustaw a zasadnicza P olskiej Rzeczypospolitej L udow ej. PW N, Warszawa 1961, s. 238.

W literatu rze naszej monografie z zakresu praw a państwowego należą do rzadkości. Z uznaniem więc należy przyjąć ukazanie się taikiej mo- monografii, a to tym bardziej, że dotyczy ona centralnego, do tej pory tylko marginesowo omawianego zagadnienia charakteru praw nego naszej konstytucji.

Przedm iotem rozpraw y są rozważania dotyczące zagadnień praw nych łączących się z charakterem K onstytucji PRL jako ustaw y zasadniczej. A utor postawił sobie za zadanie rozpatrzenie i w yjaśn enie spraw y szcze­ gólnego charakteru prawnego, jaki w obowiązującym praw ie polskim cechuje konstytucję. Ten szczególny ch arakter uzasadnia bowiem wyróż­ nienie konstytucji jako ustaw y zasadniczej. W zakres przedm iotu pracy nie wchodzą rozważania historyczne ani prawnoporównawcze; nie jest też książka kom entarzem do treści

konstytucji-W sześciu rozdziałach książki omawia autor kolejne kw estie dotyczące cech szczególnych ustaw y zasadniczej, norm konstytucyjnych, ich rea­

lizacji oraz gw arancji, zmiany konstytucji, w ykładni i stosowania kon­ sty tucji. ' ' :

104 A N D R Z E J W IS N IE W S K I _{N r 6 (42>}

W rozdziale I zatytułow anym „Cechy szczególne ustaw y zasadniczej’* autor w skazuje, że cechami odróżniającym i konstytucją od ustaw zwy­ kłych są: 1) szczególna nazwa („K onstytucja P R L ”), jakiej nie nosi żadna inna ustawa, 2) szczególny try b zmiany ustalony w samej konstytucji, try b przy ty m trudniejszy od tego, jaki obowiązuje przy zmianie ustaw zwykłych, 3) szczególna moc praw na: wyższa aniżeli innych u staw a w yrażająca się tym , że konstytucja m a w edług swej intencji wiązać ustawodawcę obowiązkiem pozytywnego działania w celu jej realizacji oraz zakazem jej naruszania, 4) szczególna treść K onstytucji, k tó ra re­ guluje instytucje m ające podstawowe znaczenie dla u stro ju społeczno- -gospodarczego i politycznego państwa. Wszystkie te cechy są — zdaniem autora — de lege lata nierozłącznie związane i żadna z nich nie może być ani pominięta, ani uznana za m niej istotną. W dalszych wywodach au­ to r stwierdza, że wszystkie norm y praw ne zaw arte w konstytucji są nor­ m am i szczególnego rodzaju oraz że K onstytucja PRL ma w całości, we

wszystkich swych częściach i postanowieniach charakter norm atyw ny. W rozdziale II zatytułow anym „Normy konstytucyjne” autor rozw a­ ża zagadnienia związane z charaikterem norm konstytucyjnych, określo­ nych przez samą konstytucję jako zasady praw ne ustroju PRL, i pole­ m izuje z poglądami, że całe części konstytucji i całe grupy jej posta­ nowień m ają jedynie ch arak ter „opisowy” , „polityczny”, „defclaracyj- n y ” itp. A utor w skazuje, że wszystkie przepisy konstytucji są norm am i, tzn. w szystkie one wyposażone są w vis coactiva, i żaden z tych prze­ pisów z mocy jakiejś rzekomej „istoty rzeczy” nie ogranicza się do

vis directiva. Zasady praw ne ustroju w yrażone są w całej konstytucji,

tzn. we wszystkich jej częściach i postanowieniach, bez względu na for­ mę, jaką tym częściom czy przepisom nadano. Dotyczy to także tzw. wstępu konstytucji. Nie może natom iast w naszym k raju istnieć zwy­ czajowe praw o konstytucyjne.

Rozdział III książki pt. „Realizacja norm konstytucyjnych” poświę­ cony jest omówieniu zagadnienia szczególnej mocy praw nej norm kon­ stytucji. A utor w skazuje tu, że spraw a szczególnej mocy praw nej kon­ stytucji — to przede wszystkim zagadnienie hierarchicznego usytuow a­ nia ustaw y zasadniczej w stosunku do ustaw odaw stw a zwykłego, i istot­ ny przejaw wyższej mocy praw nej ustaw y zasadniczej widzi w tym , że ma ona wiązać ustawodawcę w spraw owaniu funkcji ustaw odaw stw a zwykłego. W dalszych wywodach autor omawia obowiązek ustawodaw­ cy do takiego kształtow ania treści ustaw odaw stw a zwykłego, aby reali­ zowało ono norm y ustaw y zasadniczej oraz nie było sprzeczne z kon­ stytucją.

W rozdziale IV zatytułow anym „G w arancje norm konstytucyjnych” autor omawia doniosłe zagadnienie kontroli zgodności ustaw z konsty­

№ 6 (42) P R Z E G L Ą D W Y D A W N IC T W P R A W N IC Z Y C H ₁₀₅

tucją. Zabezpieczenie w ykonyw ania przez ustawodawcę swych obowiąz­ ków widzi autor w postaci (konstytucyjnego ustalenia zasady zależności posłów od wyborców. W ty m sam ym rozdziale omówiony je st problem obowiązków konstytucyjnych włożonych na inne — poza Sejm em — or­ gany państwowe oraz problem gw arancyj wykonywania tych obowiąz­ ków.

Rozdział V pt. „Zmiana kon sty tu cji” poświęcony jest analizie szcze­ gólnego try b u zmiany konstytucji.

W ostatnim VI rozdziale zatytułow anym „W ykładnia i stosowanie k onstytucji” autor omawia zagadnienie w ykładni i stosowania samej konstytucji oraz roli jej norm w w ykładni i stosowaniu innych przepi­ sów praw nych. A utor stw ierdza, że w ykładnia konstytucji powinna podlegać tym samym zasadom, n a jakich powinna być oparta w ykład­ nia ustaw zwykłych, i że pod ty m względem szczególne cechy konsty­ tucji jako ustaw y zasadniczej nie d y k tu ją potrzeby istnienia jakichś szczególnych zasad i środków interpretacyjnych. Ponieważ K onstytucja PRL nie daje żadnemu organowi praw a ustalania — z mocą powszech­ nie obowiązującą — w ykładni legalnej przepisów konstytucyjnych, prze­ to każdy organ państw ow y może i powinien dokonywać tej w ykładni w granicach swej ogólnej właściwości i we właściwym dla jego dzia­ łalności trybie. W dalszym toku wywodów au to r omawia zagadnienie „samoistnego” stosowania norm 'konstytucyjnych mimo b raku ustaw zwyczajnych dających ich rozwinięcie. W rozdziale tym znajdujem y również analizę orzecznictwa Sądu Najwyższego na tle postanowień K onstytucji PRL.

W spomniane wyżej zagadnienia nie w yczerpują całej bogatej proble­ m atyki książki. Trzeba także podkreślić, że poza szerokim uzasadnie­ niem własnych tez autor poddaje krytycznej analizie szereg poglądów odmiennie ujm ujących zagadnienia związane z tem atem rozprawy.

Książka zaopatrzona jest w streszczenie w języku rosyjskim i fran ­ cuskim.

*

J. L i t w i n : Prawo o aktach stanu cywilnego. Kom entarz. Wyd. Prawnicze, W arszawa 1961, s. 668.

D ekret z 8 czerwca 1955 r. zaw ierający Praw o o aktach stanu cywil­ nego nie wprowadził zasadniczych zmian konstrukcyjnych w stosunku do dawnego praw a z 1945 r. Jednakże w zmienionym stanie praw nym utrudnione było korzystanie z dawno już zresztą wyczerpanego ko­