Tektonika południowo-zachodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w świetle kompleksowej interpretacji geofizycznej

(1)

Z E SZ YT Y NAUKOWE POLITECHNIKI Ś L Ą S KI EJ Se ri a: G Ó R N I C T W O z. 149

1986 Nr kol. 9 0 0

St a n i s ł a w MAŁO SZ EW SK I Andrzej K08LAŃSKI Marek HABER

Ak ad em ie Gó rn ic zo -H ut ni cz a

T E KT O N I K A P O Ł U D N IO WO -Z AC HO ONI EG O OBRZEŻENIA GÓ RN OŚLĄSKIEGO Z A G Ł ĘB IA W Ę G L O W E G O W ŚW IE TL E KOMPLEKSOWEJ INTERPRETACJI G E OF IZ YC ZN EJ

S t r e s z c z e n i e . W ar tykule pr ze ds ta wi on o wyniki interpretacji kom

p leksowych badań geofizycznych, które pozwoliły określić styl tek

toniki po łu dn iowo-zachodniej części Gó rn oś lą sk ie go Zagłębie Wę gl o

wego.

W y d z i e l o n o lokalne stru kt ur y wnętrza utworów karbońskich i ok re

ślono mo żl iw y przebieg dyslokacji.

W op ar ci u o mo de lowanie grawim et ry cz ne i badanie sejsmiczne w s k a  zano na istnienie inwersji mo rf ol og ii stropu kerbonu w stosunku do Jego bu dowy wewnętrznej.

1. WS T Ę P

Wzrost za in te re so wa ni a surowcami energetycznymi sprawił, że zaistniało z a po tr ze bo wa ni e na ro zp oznanie także i tych złóż węgla kamiennego, k t ó rych ek sp lo at ac ja b y ła by dawniej kłopotliwe ze względu na głębokość zale

gania, jak i komplikacje zw ią za ne z ich budową geologiczną. T a k i m rejonem Jest z pewn oś ci ą po łu dn io wo -z ac ho dni e obrzeżenie Gó rn ośląskiego Zagłębia Węglowego, położone mi ędzy Cieszynem, Ja st rz ęb ie m i Czechowicami. Po Jego stronie zachodniej rozpoczęto ju ż wstępną eksploatację pokładów węgle w rejonie Kaczyc (rys. 1).

Z i n ic ja ty wy ó w cz es ne go Ry bn ickiego Zj ed no cz en ia Przemysłu Węglowego, w latach 1977 -1 98 0 w y k o na no tu szereg badań geofizycznych, które mięł y na celu bardziej sz cz eg ół ow e i obiektywne rozpoznanie tektoniki tego obszaru.

N i ez bę dn ym og ni we m bi or ąc ym udział w określeniu budowy geologicznej tego rejonu były w y ni ki badań sejsmicznych, prowadzonych przez Pr zedsię

biorstwo Ge of i z y k i Gó rn ic tw a Naft ow eg o w Krakowie.

S z cz e g ó ł o w e badania gr aw im et ry cz ne , które przepr ow ad zi ło Przedsiębior

stwo Badań Ge of i z y c z n y c h z Wars za wy , w rejonie Kaczyc 1 Zebrzydowic, w y  konane zo s t a ł y sy st em em pu n k t ó w ro zp roszonych a średnia zagęszczeniu 25 p k t/ km2 . W p r zy pa dk u le żącego najbardziej na północ rejonu Jastrzębie - S t ud zi on ka d o interp re ta cj i wy ko rz y s t a n o wyebkiej kl a s y półszczegółowe zdjęcia A g o za gę sz c z a n i u ok oł o 4 pk t/ km2 .

(2)

276 St. Małoszewski. A. K o b l a ń s k i , H. Haber

9. RYBNIK

£ - J ' S *-

ü • fe-rrt: f z

:pszcZYNA a

- T ^ r ^ CZECHOWICE

*— a

BIELSKO - - Bl At A

9km V.'''"-•

Rys. X. Fragment m a p y geologicznej G ó r n o ś l ą s k i e g o Z a g ł ęb ia W ę g l o w e g o bez ut worów mł od sz yc h od karbonu wg A. Kotasa 1971

Obja śn ie ni a: 1) wa r s t w y łaziskie, 2) górn oś lą sk a podssria raułowcows (wsst- wal A, B ) , 3) górnośląską podseria pias ko wc ow a (namur 3, C) i seria para- liczna (namur A), 4) wa r s t w y brzeżne górne, 5) wa rs tw y br zeżna dolne, 6) mo rs ki e u t wo ry di ea tr of ic zn s (wizen górn y + namur A), 7) wę gl an ow e i kiasty cz ńe u t wo ry d e w o n u , 8) ut wo ry me ta morficzne, 9) uskoki, 10) na su

nięcie , li) granice ob szaru b a d a ń ge ofizycznych

Fig. 1. Fragment of s geological map of the Upper Si lesian Goal Basin without formations jo unoer than the Ca rb on if er on s pe ri od ac co r d i n g to A.

Kotas 1571

Exolanation: 1) Łaziska strata, 2) Up pe r Si lesion j mudstone subs er ie s (west- fal A, B ) , 3) Uopar Silesian sandstone su bs a r i e s (nomur B, C) and peralic series (namur A ) , 4) upper edge strata, 5) bo tt om edge strata, 6) see di as tr op hi c formations (upper v i ae an ♦ nanur A) , 7) carb on at e clestic for

mations from the d e v o ni an period, 8) m a t a mo rp hi c formations, 9) faults, 10) slides, 1 1) boundaries of the region of the geop hy si ca l researches

(3)

Tektonika po łu dniowo-zachodniego obrzeżenia.. 277

Badania magnetyczne zo stały wykonane 1 opracowane przez zespół pracow

ników M i ę d zy re so rt ow eg o Instytutu Geofizyki A G H w Krakowie pod kątem kar- bońskich intruzji magmowych.

Informacje geologiczne pochodzące z wi erceń zostały udostępnione przez Kombinat Geol og ic zn y Południe w Katowicach.

W niniej sz ym artykule pragniemy przedstawić efekt rozwoju przemyśleń, jakie towarzyszyły po szczególnym etapom interpretacji i stopniowo posze

rzały wi ed zę o tektonice tego rejonu.

2. OG ÓL NA CH AR AK TE RY ST YK A GE OL OG IC ZN A R E O O N U BADAŃ

Górn oś lą sk ie Zagłębie Węglowe Jest jednym z elementów platformy paleo- z o i c z n e j , położonej na przedpolu, a częściowo w podłożu Alpldów. Interesu

jący nas obszar po łu dn io wo -z ac ho dni eg o obrzeżenia GZW leży w strefie kon

taktu bloku gó rn oś lą sk ie go ze strefą morawsko-śląską. Oego tektoniczne ukształtowanie nastąpiło podczas ruchów orogenezy waryscyjskiej. Z ewolu

cją w a r y sc yj sk ie go systemu geosynklinalnego związane są objawy magmatycżne stwierdzone między innymi w rejonie Kaczyc.

Pod nadkładem miocenu i utworów nasunięcia karpackiego s t w i e r d z o n o obecność dolnokarbońskiej formacji kulmu, utwory dewońskie, sylurskie k kambryjskie. Stra ty gr af ia kompleksu staropaleozoicznego budzi pewne kon

trowersje i nie Jest dokładnie ustalona.

W ukształtowaniu powierzchni karbońskiej decydującą rolę odegrała e r o zja. Obszar tej części G Z W był wy pi ęt rz on y od końca westfalu aż po miocen i podlegał pr oc es om denudacji. Nasuwające się od południa płaszczowiny karpackie, których brzeg orograficzny znajduje Się kilka kilometrów od Kaczyc, mogły spowodować odmłodzenie dyslokacji o założeniach waryscyj- skich. Mioc eń sk a transgresja morza Tetydy wypełniła istniejące już deni

we lacje erozyjne powierzchni karbońskiej ilastdlpiaszczystymi formacjami miocenu [l] , [2] .

Se dy mentację utworów mi oc eń sk ic h rozpoczynają utwory gruboklastyczne o nazwie z l ep ie ńc ów dę bo wieckich [li]. Oak wynika z wi er ce ń i badań sejs

micznych, m i ąż sz oś ć ich jest związana z ukształtowaniem poerozyjnej p o wier zc hn i karbońskiej. Wy pe łn ia ją one obniżenia morfologiczne osiągając w nich najwię ks ze miąższości, natomiast w rejonach wzniesień powinny ule

gać wyklinowaniu. Gr ub y na kilkaset metrów kompleks miocenu pokrywa k i l

ku dziesięciometrowe wa rs tw a utworów czwartorzędowych. Natomiast w części południowej na formacji mioceńskiej zalegają płaszczowiny nasunięcia kar

packiego. Płaszczowinie podślęskiej przypisuje się rolę smaru tektonicz

nego, po którym na mi oc en nasunęła się płaszczowina cieszyńska, zawiera

jąca ciężkie wapi en ie ci es zy ńs ki e oraz intruzje cieszynitów [7] . [9] . Ob ecność tych silnie zróżnicowanych pod wz ględem własności fizycznych u t worów czyni nasunięcie Karpet w y raźnie widoczne, szczególnie w obrazie an om al ii magnetycznych.

(4)

278 St. Małoszewski, A. Koblański, M. Haber

3. EL EMENTY TEKTONIKI W ŚWIETLE INTERPRETACJI GE OF IZ YC ZN EJ

Na przedpolu Karpat najistotniejsze kontrasty gęstościowe mogą mieć miejsce na granicach miocen - karbon, karbon - dewon i dewon - starszy paleozoik lub metemorfik. Obojętne pod wz gl ęd em wł as no śc i magnetycznych utwory pokrywy oSBdowej nie wywołuję anomalii magnetycznych. Co prawda w obrębie karbonu nawiercono kilkumetrowej mięiszości intruzje porfirytowe [5] , Jednakże zalegają one stosunkowo głęboko (rzędu 1 km). Wobe c zn a c z nego uprzemysłowienia obszaru badań, powodującego deformacje naturalnego pola magnetycznego, próby lokalizacji tych intruzji o małej masie ma g n e tycznej należy uznać za bardzo niepewne [lOj . Potwierdzają to także w y n i ki pomiarów własności fizycznych próbek skał i n t r u z y w n y c h , nawierconych w okolicy Kaczyc w przedziale gł ęb ok oś ci zalegania karbonu. Podatność m a g netyczna określona dla około 30 próbek wynósiłs zaledwie 20-30 43T . lo“6 SI, podczas gdy cieszynity nasunięcia charak te ry zu ję się podatnością rzędu 2000-3000 45C . 10-6 SI [llj . Dl atego też w części karpackiej, gdzie wyst ęp uj ą ciężkie wa pienie cieszyńskie i towarzyszące im cieszynity struktura anomalii graw im et ry cz ny ch i magnet yc zn yc h jest zdecydowanie od

mienna od an omalii przedpola Karpat. Różnice te w głównej mierze dotyczą składowej lokalnej pola.

Wydz ie le ni a anomalii lokalnych dokonano na drodze transformacji pola pomiarowego klasyczną metodą Griffina, m e to dą drugich pochodnych pion o

wych oraz metodą filtracji optymalnej [ó] . M e to dy te w różnym stopniu uwypuklają e l e m en ty tektoniki. Pr ez en t o w a n y na rysunku 2 szkic tekt on ic z

ny ma charakter zbiorczego ze st aw ie ni a ef ektów uzyskanych z kolejnych transformacji. Mapa sejsmiczna stropu karbonu, na której tle prze ds ta wi o

no wy ni ki in terpretacji op ra co wa na została przez A.- Łaską i H. Trygara w r. 1979.

W rejonie na su ni ęc ie Karpat wę sk op ro mi en ne anomalie A T o am plitu

dzie przekraczającej 300 nT koreluję się dobrze z podobnymi w charakterze

.5 2

anomaliami A g o am pl it ud zi e rzędu 1 . 10 m/s i silnym gradiencie poziomym rzędu 15 E. 2 33 wy dz ie l o n y c h anomalii m a gn et yc zn yc h większość z nich (około 25) w y st ęp uj e w obrębie do da tn ic h anomalii siły ciężkości.

Potwierdza to związek aktywnych magnetycznie c i e s zy ni tó w z ciężkimi w a pieniami i górnymi łupkami cieszyńskimi. S t o s u n k o w o Jednorodne łupki c i e szyńskie dolne nie zewiereją ci es zy ni tó w [3] i za pewne występuję w ob rę

bie strefy pozbawionej anomalii. W strefowości anomalii A T 1 A g można zstem upatrywać dygitacji fałdów karpackich Dębowca i Zamarsk, roz

dzielonych od siebie dolnymi łupkami cieszyńskimi.

Charakter lokalnych an omalii A g ulega zdecydowanej zmianie poza re

jonem nasunięcia. Ich amplituda Jest tu dwu- trzykrotnie mniejsza, a g r a dient pozioły doch od zi za ledwie do 2 E. ś w i a dc zy to o zdecydowanie głęb

szym .zaleganiu źródeł anomalii, lo ka lizowanych w obrębie karbonu. w re

jonie Kaczyc, Pruchnej, Bą ko wa i Ze br z y d o w i c jego strop zalega na głębo-

(5)

Tektonika p o łu dn io wo -z ac ho dni eg o obrzeżenia. 279

Rys. 2. Szkic te kt on ic zn y karbonu i nasunięcia karpackiego na tle se js

micznej mapy stropu karbonu

Objaśnienia: 1) izohipsy stropu karbonu wg A. Łaskiej i H. Trygera 1979, 2) strefy d o da tn ic h anomalii A g w obrębie nasunięcia karpackiego, 3) strefy doda tn ic h anomalii A g na przedpolu Karpat, 4) intruzje cie- sz yn it ów wg interpretacji g e o f i z y c z n e j , 5) regionalne strefy d y sl ok ac yj

ne, 6) dy sl ok ac je ni ższego rzędu, 7) wybrane wiercenia, 8) granica n a s u nięcia Karpat wg interpretacji geofizycznej, 9) lokalizacja profili mo-

de lo wa ń grawimetrycznych

Fig. 2. T e c t on ic sketch of the Carboniferons period and of the Carpathian slide on the background of the seismic map of Carboniferons roof

Explanation: 1) Isohyp6es of Carboniferons roof according to A. Łaska, H, Tr ygar 1979, 2) Sp he re s of positive anomalies A g wi th in the Carpa

thian slide, 3) Sp he re s of positive anomalies A g on the foreland of the Carpathes, 4) Intrusions of teschenltes according to geophysical inter

pretation, 5) regional di sl ocation spheres, 6) dislocations of lower rsnk, 7) c h os en drillings, 8) bo undary of the Carpathian slide according to the g e o p hy si ca l interpretation, 9) localisation of the profiles of gravimetric

modellings

(6)

280 Śt. Małoszewski, A. Koblański, M. Haber

P r o f i l A - A '

DD • 8?

*9,iMSfi,r

X (km )

BD-34

3m ^ 8 BD-34 BD*32^

Rys, 3. Mo de lo wa ni e gr aw im et ry cz ne A-A; w z dł uż profilu se js mi cz ne go 24-VIII- 78K

Objaśnienia do rysunku 3A: 1. A g ^ - pomiarowy rozkład an omalii siły c i ę ż kości, A g M0D - efekt gr aw it a c y j n y od modelu karbonu

Ob ja śn ie ni a do rysunków 3B i 3C: i) model ut wo ró w miocenu au t o c h t o n i c z n e go, 2) model w a ra tw brzeskich, 3) model w a rs tw rudzkich, 4) model warstw siodłowych i brzeżnych, 5) dy sl ok ac je wg modelowania grawimetrycznego, 6) otwory wiertnicze, 7) przyjęte do mo de l o w a h gęstości w 10- kg/m*, 8) refleksy sejsmiczne od ut wo ró w mioceńskich, 9) refleksy sejsmiczne od utworów karbonu, .10) pr zy puszczalna granica rozdziału ut worów karbonu i

miocenu

Fig. 3. Gr av imetric modelling A-A/ along the seismic profile 24 -V II I- 78 K Explanations to Fig, 3A: 1. A g p - meas ur in g di st ri bu ti on of the anomalies of earthpull, & 9 M 0 D ” gr av itational effect to the Ca rb oniferous model Ex pl an at io ns to Fig. 38 and 3C: 1) Mode l of the formations of autochtho- nons Miocene epoch, 2) Mo de l of strata, 3) Model of strata, 4) Model of seddle edge strata, 5) di sl oc at io ns according to grav im et ri c modelling, 6) drill - holes, 7) densities ac cepted to modellings in 10* kg/m*, 8) seismic reflections from Mi o c e n e formations, 9) seismic reflections from Carboniferous formations, 10) supposed bonudary.of the division of

Carboniferous land Miocene formations

(7)

Te kt on ik a połu dn io wo -z ac ho dni eg o obrzeżenia..

kości rzędu 500 m p.p.a. Dopiera na północy, w strefie R u p t a w y , Bzia i Studzi on ki do chodzi do gw ał to wn eg o wy dż wlgnięcia ut worów k a r b o ń a k i c h , wy- stępujęcych tu na gł ęb ok oś ci zbliżonej do poziomu morza. S o śn ie też an~

pl it ud a anomalii siły ciężkości, osiągając lokalnie w a r t o ś c i rzędu

—4 2

1 . 10 si/s . Dz ie je się to za sprawę płytkiego w y st ęp ow an ie poerozyjnej po wi er zc hn i bardziej zdiage ne zo wa ny ch w a r s t w karbonu, p r z y kr yt yc h ci en

kim n a dk ła da m mł od s z y c h i zarazem zn acznie lżejszych ut wo ró w oi ocenu i czwartorzędu. Mo no k l i n a l n i e wynu rz aj ąc e się ku południowi st arsze partie karbońu pozbaw io ne są ws ku te k działania erozji młodszych elementów., po

c z ą w s z y od w a r s t w orzeskich.

Kraw ęd zi ą południową tej strefy jest regionalna dyslokacja, u d o k u m e n towana w i e r c e n i a m i i badaniami geofizycznymi. Wzdłuż niej do chodzi d o po

nad p ó ł k i1on st rowe go zrzutu karbonu w kierunku południowym, ś w i a d c z y o tym Już sam wzrost głębok oś ci zalegania stropu. Jak 1 ponowne pojawi an ie się w jego obrębie m ł od sz yc h ogniw.

S k r z y d ł o zrzucone st anowi swego rodzaju platformę, na której w y st ęp uj ę dwa równol eż ni ko we pasy an omalii A g . Deden między Ze brzydowicami i sę k o - wen, a dr ug i b i e g ną cy łukiam od Kaczyc przez Kończyce Mała do Pruchmej.

Porównując ich położenie w z g l ę d e m ukszta łt ow an ia stropu karbonu, można zauważyć, że w re jonie Pruchnej dodatnia anomalia siły ciężkości Jest prze su ni ęt a i nie pokrywa się z w y ni es ie ni em karboóskla, z l o k al iz ow an ym bada ni am i s e js mi cz ny mi i w i e r c e n i e m Z-iO.

De że li rozkład a n om al ii A g po równać z pr ze kr oj em sejsmicznym, to okaże się. Ze an omalie do da tn ie należy odnieść nie do po dm ioceńskieh w z ni e s i e ń zb ud o w a n y c h z ut wo ró w karbonu, lecz do jego bu do wy wawnętrznej.

Z a le żn oś ć tę pr ze d s t a w i o n o za pomocą gr aw im et ry cz ny ch modeli przekroju ge ologicznego, któr e op ra c o w a n o w z d ł u ż profili sejsmicznych 24-V II X- 7B K (rys, 3) i S - V - 7 7 K (rys. 4). ¥/ewnętrzny układ w a rs tw wi d a ć w y r e żn ia ne p r z e kr oj ac h s e js mi cz ny ch (rys. 3 c , 4c). Refl ek sy pochodzące od mi ocenu odrózni.-ją się ce ch am i d y na mi cz ny mi od refleksów karbońskiej s e r i i pr o

duktywnej i w y k a z u j ą w z gl ęd em nich niez go dn oś ć kątową. Pozwala to na roz

dz ie le ni e dwóch p o ds to wo wy ch komple ks ów geologicznych.

Mo de l o w a n i a g r a w im et ry cz ne wy konane wz dł uż profilu se js mi cz ne go 2 4 - V I I I - 7 B K (profil A-A' na rys. 2) dokumentują zrębową strukturę Z e b r z y dowic. Układ re fl ek só w s e js mi cz ny ch na przekroju 6 - V - 7 7 K (profil 3-3 na rys. 2) pr ze ds ta wi a w y ra Zn ę inwersją poerozyjnej morfologii karbonu w st os un ku do Jego b u do wy w e w n ę t r z n e j . M o d e l o w a n i a g r a w i m e t r y c z n a (rys. 4®

i b) p o t w i e r d z i ł o k o m p en sa cj ę do da tn ie go afektu gr aw it ac yj ne go wywołanas©

ke rb oń sk i» «wzniesieniem, przez Jego sy nk li na ln y od po wi ed ni k » podłożu.

S t ar sz e ogniwa ka rbonu i podś ci el aj ąc eg o starszego paleozodku w y c h od zą to»

gó rz e w k i er un ku po łu d n i o w y m 1 d a j ą do datni efekt a n om al ny t u ż pr ze d kra

wę dz ią kolejnej głębokiej st re fy rozłamowej. S y t u ac ję tę potw ie rd za ją ot wo ry w i e r t n i c z e K-19. K- 2S i Z - 14. W każdym z nich z n a l e z i o n o skał y lo- tr uzywns karbonu, a w i e r c e n i e K— 26 n a tr af ił o także na u s k o k .(rys. 2).

(8)

282 St. M a ł o s z e w s k l . A. Koblarïsfci, M. Haber

r i

í r * o s o a

>>

■ c > o *->

b* c H 2

•u o>

«>

X © -X N M - N © > 1 1

M O z 3 a o O) O)

© C <

N O • H H **© *© E O**

© o

© •N a>

3 ■ H r ■ -4 H O

«U > O rM u ■ H a © 3

■ ₃ N•H O H X c rMr -4 U X a © N E 5 C O 3

*iO CD X X ₁ D © rH © o C

© c -X

h

» e N N X O o o

> u b> >• U

© 1

•H u E o 5 a

© H u E O) O a

«H i o C © CL

£ o>

*-4 o <

X •• © o <

z '«î

• 3

* J£ C

• 3

^•

© © **>* > ' oc U**

xo

ś

I • I I

O > 3

• x a

■h r o >

5 ^ 0 N O l f l H l .

j o a

«V * 5

■ox ^

O "H r*4 5 > - O H

• O C *©

O -M O »

• C © *« 3

© N © C

•H U «V O O l X O X

« U

rH H X ©

N O J (

X 5 ^

«H o O 5

© > r - 4 < 0 X 5 © l -

0 0 - 0 0

E « M O 5 X £ 4 -

O 3 D

CM *H O C

**© *o x ©**

* O O

0 5 © O

0 )4 -» 4-* © *H

© 0 ©* C E C U f - > N N f l > * O 'ri O 5 N -H H U E 3

C r-4 CL © C O © n O 4-* -O'"-** © X X O CO « u

O E ©

O * N , X 4 J r ~ v ® © s i n N j f s CD o © O

‘ • W H L 3 X C * 4 - O C O 4 - © 5

© -H U U *J O -X © 3 O N ■H*'-*

«H X 5 O 3 E 3 * 4 rM U > © 5 U - • -H

• o 2 O 3 N U 4* 5 C X O © 4-/ © N 5 L. O O O

** Q O U 3 5 ' - ' *h

N E ©

H H O

© © * 5 *H X X O -O C

O O O ) U © E E © O U C 5 0 >

N V

* 4 ’« t Ö 3 ©

> * C

• • « L ' o n

o x o a

^ o © N

•h e © o

■H Ü - H C N a 5 n ©

CD © © O

^ N U «H U 0 > £

5 0 ©

-O o - n

^ 2 -H ©

c ** c ©

3 © ©

» Ł. 5 >

> © o ©

L

© ©

O 1-4 X » r-4

* 0 © O «4- X E ©

a o u

*

he

a>

C £ " - O - ^ * O '

•H K> ©

c ' »■* •

« X Q E

n ü J í \

X -H O O ) 0 < X « H ¿ C

ao

O )z

3 a X4^

U

©

U O

a -4

© ©

O © X

■H « H O E «H E

© ©

■ H E ©

© U

© ©

X © * -

*r X H

*■* c

O ) o

C «♦- X

0 O U

r-4 ©

CD H ©

1 *-X

£D 3 H X O ) -H E C U O

■H *-» U r-4 © **-

»—4 t4 C T 3 V

X o

O O ) © E C H -

■H *4- O U ©

•H 3 U © C b* © O

*H

> I

©

U OL

O O)

* <

O) ^

c© o

c

H©

a

X UJ

H - C

o o

■H - -

• H 4^K) ©

E r + J l b*

© ©

r - v - r * 0 E N t J O U H O

« /- N «4- X VO c •

© c © ©

O © X X

« ° O

o x c o

3 o o

C T J 6 « O * ^ » ti> w H I f l r “ ' H

CD © »U

u (0 y—^ C

O « © O o

jz œ >

* . » - i c * J

o o-o

**- 'H

© O X u .

X E 0*t*

O ^ - * . « 4 - 0 E r r ^ N

^ © >

^ * C Ł.

* a* © ©

Q C O X

c O o-o

m o o

^ ^ ^ ® Q .

« X C 9 -

• T 3 f l O 3

aio s -rt ®

■H E irl *> _

^ O K I U H

V 0)H-

© « o u©

■H U CD *H

*» © C E

Q . C O X O O ^

(9)

Tektonika połu dn io wo -z ac ho dni eg o ob rz e ż e n i a . . 283

Wska zu je to na sy gn alizowaną już wcześniej ¡4] możliwość istnienia tego rodzaju komplikacji tektonicznych w sąsiedztwie głębokiego minimum grawi

me t r yc zn eg o usytuowanego przed frontem Karpat. Rozciągłość tej strefy dys-?

lokacyjnej jest podobna do przebiegu gr anicy nasunięcia karpackiego, jak

by zatr zy ma ne go na 2 km przed jego krawędzią.

Dalej w kierunku południowym, już pod fałdami Karpat i miocenem au

to ch tonicznym ponownie do ch od zi do podnoszenia się utworów paleozolku eż dó uskoku Puńcowa 0j] . 2 wc ze śn ie js zy ch modelować grawimetrycznych [4] wynika, ża uskok ten również może mieć dużą amplitudę zrzutu oraz roz

ciągłość E-W, po dobnie jak dwie wcześniej omówione strefy dyslokacyjne Ru ptswa - Bzie i Kaczyce - Pruchna.

Z w ra ca też na siebie uwagę regularność, z Jaką występują kolejne re

gionalne pr z e r w y w ciągłości paleozoiku, który na zasadzie kaskady zr zu

cany jest pr ze ciętnie co 12 km w kier un ku południowym.

4. PODSUMOWANIE

Badania ge of izyczne południowo-zachodniej części S Z W potwierdziły s k o m p l ik ow an y char ak te r tektoniki tego obszaru. Najważniejszym jej e l e me ntem Jest głęboka strefa dysl ok ac yj na u«ytuowana na przedpolu Karpat, która zrzuca u t w o r y karbonu w kierunku południowym, podobnie j a k regio

nalna strefa uskokowa Ruptawe - Bzie - Czechowice i uskok Puńcowa. wo be c na kł ad an ia się w p ł y w ó w karpackich, do kładne określenie wiel ko śc i zrzutu ne podstawie da ny ch ge of iz yc zn yc h Jest tutaj dość trudne i wymaga dal

szych badań. Podobnie w i ni en b y ć po tr aktowany pr óbie« nieciągłości n i ż

szeg o rzędu o kierunku zbliżonym do południkowego, które w tym przypadku są wi ąz an e gł ównie z ruchami przesuwczyml.

Na podstawie a n al iz y p r z e k r o j ó w sejsmicznych,i modelować gr aw im e

trycznych w y k a z a n o na tym ob szarze obecność inwefsji mo rf ol og ii stropu ka rbonu w stos un ku d o jego bu do wy wewnętrznej. W najbardziej r o z w i n i ę t e j , formie w y r a ż a się ona w o b rę bi a struktury P r u c h n e j , gdzie podmioceńskie wz n i es ie ni e ws p i e r a się o synklinalną formę utworzoną ze starszych ogniw karbonu.

LITERATURA'

[1] A l e x a n d r o w i c z S.W. : Pr ze ja wy tektoniki mioceńskiej w Zagłębiu G ó r n o  śląskim, '"Acta Ge ol og ie s Polonica" 1964; vol. XIX nr 2.

[2] Bo ga cz W.; Te kt on ik a ut wo ró w karbonu produk ty wn eg o okolic Jastrzębia w Ry bn i c k i m O k rę gu Węglowym. "Rozprawa Óoktorska" 1 9 7 8; Biblioteka G ł ów na AGH, Kraków.

[3] Burtan 3. . K o ni or K. , Księ żk ie wi ez M. i M a p a Ge ol og ic zn a Karpat ś l ą skich. Polaka A k a d em ia Umie ję tn oś ci 1937; Wy da wn ic tw a śląskie, K r a  ków.

(10)

284 St. Małoszewski, A. Koblańskl, M. Haber

(4] Haber M. : Morfologia podkarbońskiej gr a n i c y rozdziału rejonu Cie

szyn - Ze br zy do wi ce w świetle modę Io wa ń grawimetrycznych. “Projekty- Problemy Bu do wnictwo W ę g l o w e “ 1980; nr 7-8, s. 5-9.

[5j Oochemczyk U. : Skrócona analizę pe trograficzna skał magmowych z wierceń “Kaczyce". M a te ri ał y nie publikowane 1978.

£¿1 Koblański A. i in. : We ry fi ka cj a i reinterpretacja w y n i k ó w badań g e o fizycznych z po łu dniowo-zachodniej części Ry bn ic ki eg o Okręgu W ę g l o wego. T e m a t : Ci eszyn - Kaczyce - Zebrzydowice. Komisja Rzeczo zn aw có w SI TPNsft 1980; Kraków.

{7 J Konior K . : No wy w g ł ę b n y reper ns południe od Cieszyna. Biuletyn In

s t ytutu Ge ol og ic zn eg o 1959; nr 140, Warszawa.

[8] Konior K. : Budowa grzbietu cieszy ńs ki eg o w świetle ostatnich w i e r ceń i prac geofizycznych, “Kwartalnik Geol og ic zn y" 1965; tom 9, nr 2, Warszawa.

£9] Lemb er ge r M. : Warunki tektoniczne w y s t ęp ow an ia c l e s zy ni tó w w rejo

nie Cieszyna w świetle badań magnetycznych. "Prace Ge ol ogiczne P A N “ 1971; nr 36, Warszawa.

£l0] Ma ło szewski S. i in. : An aliza 1 in te rpretacJa szczeg ół ow eg o zdjęcia ma gn et yc zn eg o A T z rejonu Kaczyce - Brzezówka. Komisja R z ec zo

z n aw có w SITPNaft 1978; Kraków.

fllj Mlzeracka K. s L a bo ra to ry jn e badania pr ób ek skał ma gm ow yc h z profili w i e r c e ń "Kaczyce". M a t e r i a ł y nie publikowane 1978; A r c h iw um P B G , Warszawa.

£123 Tołw iń sk i K. , Stem ul ak 3. : Wgłębna budowa geologiczna obszaru mi ędzy rzekami Olzę i Białę. “K w ar ta ln ik Geol og ic zn y" 1958; nr 2, tom 4, s. 830-831, Warszawa.

R e ce nz en t: Doc. dr hab. inż, A n to ni Go sz cz

lE KT OH HK A KTO- 3AQA£H0M OKEECTHOCTH TCE H A 4>0KE KOIfflJIEKCHOii rE0$H3HHECK0il HHEEPIlPBIAUfffl

P e s » u e

B ciaifce npeACTaBJieKH pe3yjiŁiaTN HKTepnpeTaujin KOMruiezcHŁoc reoiwsaêo- k h x zccjieflOBaKzfi, âjfląne b o3k o t.h o c t b onpeêzHTŁ c t h z b T e K To h h k h joro-3anaA- h o2 h o c t h ryE. BHueJieau .TOKaiiHHue cipyKTypu BHyipeHHoeieft icapóo k c k h x oCpa- 30BaHHii z onpeêzeHo B03MoxHoe npoTeKSSHe ĄHcaoKaoHfi« H a o c h o b c rpaszra- naoHHoro KaporazHoro «oêjiMpoBaHas h ce8c MH Ee cK zx HcczenoBaHaił, yKasaay cyzecTByapze HHBepczE uopsJjozorifH KposjtH K a pÓ OH a no o t h o h ć h h b k ee BHy- ipeKHezy cipoeHH».

(11)

THE T E CT ON IC S OF THE SO U T H - WE ST PERIPHERY OF THE UPPER S I L E S I A N COAL 9AS IN IN VIEW OF A COMPLEX G E O P HY SI CA L INTERPRETATION

S u m m a r y

In the paper are presented the results of interpretation of complex geophysical st udies whic h made it possible to determine the style of the tectonics in the South-West part of the Upper Silesian^ Coal Basin.

Local structures of the interior of Carboniferous formations have been as signed and the possible course of dislocation has been determined.

On the basis of gr av imetric modelling and seismic studies, the existen

ce of an Inversion of morpho lo gy of Carboniferous roof in relation to its internal structure has been demonstrated.

Te kt on ik a południowo -z ac ho dni eg o obrzeżenia... 285