MARJA GERSON - DĄBROWSKA
C H OI N K A POLSKA
WYDANIE CZWARTE
iPBAVDĄ A PRACĄ
D R U K A R N IA Z A K Ł A D Ó W W Y D A W N I C Z Y C H M. A R C T , S P Ó Ł K A A K C Y J N A W W A R S Z A W I E
C Z E R N I A K O W S K A 225 1 9 3 4
W S T p p.
Ł a d n ie u b rać ch o in k ę — to c o ro c zn a tr o s k a rodziców , k ie ro w n ik ó w ochroni i sz k ó ł, sta rsz e g o ro d z e ń stw a , a n a w e t i d z ie c i sam ych, o ile są już w ty m w iek u , że c h o in k a n ie je st n ie sp o d z ia n k ą , a le ra c z e j p rz y je m n o śc ią , tern w iększą, iim w ięc ej je st w n iej w ła s n e j p ra c y .
C iąg łe n aw o ły w a n ie , a b y p o z b y w a ć się cu d z o ziem sk ich w z o ró w i w y ro b ó w , o ra z g łęb o k ie p rz e k o n a n ie , .iż w nasizem zd o b n ictw ie n a ro d o w e m m a m y ź ró d ło n ie w y c z e rp a n e p o m y słó w este ty c z n y c h , sk ło n iły m n ie do' z ro b ie n ia p ró b y u n a ro d o w ie n ia choinki, stw o rz e n ia ,, ch o in k i p o ls k ie j“ , o p a rte j n a z d o b n ic tw ie c h a ty p o ls k ie j, a z w ła sz cza n a w sze lk ie g o r o d z a ju ,,p a ją k a c h " , z a w ie sz a n y c h u p u ła p u c h a t w o k re sa c h św iąteczn y ch ,
C h cąc u ła tw ić za in te re so w a n y m z ro b ie n ie sw o je m i si
łam i ,,cho in k i p o ls k ie j“ , za m ie sz c z a m w n in ie jsz e j k sią ż e c z ce in fo rm ac je d o k ła d n e , ja k n a le ż y w y k o n a ć k a ż d y p o szczeg ó ln y m o d e l.
C hciałab y m , żeby p rz e d e w sz y s tk ie m z n a la z ła się ona w rę k a c h o c h ro n ia re k i n a u c z y c ie le k sz k ó ł p o w sz e c h nych, gdzie d zie c i w o k re sie p rz e d św ią te c z n y m z a ję te są, w ra z z n a u c z y c ie lk a m i, w y ra b ia n ie m ró ż n y c h , m n ie j lub w ięcej u d a tn y c h , o zd ó b n a choinkę. C h ciałab y m , że b y ra z sk o ń czy ć z te m i stra sz n e m i, p o d w z g lę d e m estetycznym ,, p o m y sła m i b a le tn ic z e k w bibuł a n ycli su k n ia ch , p a ra s o li, k ap e lu sz y , ty c h w łó c z k o w y c h k a rz e łk ó w , p ie rr o tó w ze sk o ru p e k od jaj.
Z a stą p m y to w sz y stk o zabaw kam i, o p a rte m i n a n a- szem ro d zim em zdobnictw ie, k tó re , ja k ju ż w y ż e j z a z n a czyłam , je s t n ie w y c z e rp a n e m ź ró d łe m p o m y słó w p ię k n y ch , k s z ta łc ą c y c h sm ak estety czn y .
Z w róćm y o cz y d z ie c k a n a to , czeg o n ie z:na, a co znać p ow inno.
P rz y k a ż d e j z o p isa n y c h tu o zd ó b n o tu ję okolicę, sikąd d a n y w z ó r lu b p o m y sł z o s ta ł z a c z e rp n ię ty . J e s t to za le d w ie m a le ń k a c z ą s tk a te g o , coby m o ż n a je szc ze o d n a le ź ć i zu żytk o w ać.
O ile chcem y u trz y m a ć c h o in k ę c a łk o w ic ie w p o lsk im sty lu , u su ń m y w sz e lk ie o z d o b y cu d z o ziem sk ieg o p o c h o d ze n ia i ro d z a ju , a w sz e lk ie p o trz e b n e d o n ie j d o p e łn ie n ia d obierzm y odp o w ied n io .
A zatem : p o n a d g w iaz d ą m o ż n a d a ć p ę k k ło só w z ło co n y c h albo p ę k p ió r paw ich. O d g w iaz d y rzu cić n a -choin
k ę p ęk d łu g ic h w stą ż e k k rak o w sk ic h , sz erszy c h d o choinki d u ż e j, w ęż szy c h do m a łe j. W b ra k u w s tą ż e k — p ę k r ó ż n o k o lo ro w y c h b ib u łe k c ięty c h n a w s tą ż k i n a 2— 3 cm -sz.
M iędzy o zd o b am i ro zw iesić zło co n e arze-chy, szyszki i żo łęd zie. R ó ż n o k o lo ro w e św ieczki d o p e łn ia ją ch o in k i i je d n a ty lk o o b c o k ra jo w a ozdoba, n ie d a ją c a się niczem z a stą p ić, to n ici z ło te i sreb rn e, z a rz u c o n e n a choinkę, po zu p ełn em jej w ykoń czen iu .
M . G ers o n -D ą b ro w s ka .
MATERIAŁY.
M a te rja ł, k tó r y b ę d z ie n a m p o trz e b n y do u rz ą d z e n ia , ,‘ch'oinki p o ls k ie j“ , je st b a rd z o ró ż n o ro d n y ; w o gól e — n ie - k o sz to w n y , a i w ychodził go b a rd z o m a ło , je ż e li b ęd ziem y się z nim o b ch o d zić o sz c z ę d n ie , ziużytkow ując n a jm n ie jsz e n a w e t skraw ki.
A zatem : p rz e d e w sz y s tk ie m p a p ie r k o lo ro w y , g lan so - w an y , p a p ie r z ło ty i sreb rn y , b ib u ły a n g ielsk ie w ró ż n y c h b a rw a c h , r a f ja, p a ty c z k i (tak ie, ja k d o z a ję ć fre b lo w sk ie h ), sło m a i k ło sy , p ió rk a b ia łe , d ro b n e , gęsie lub k ac ze , glina, w y p ró ż n io n e sk o ru p k i o d ja j, złoto' w p ro sz k u , k tó re m o ż n a n ab y w a ć w sk ła d a c h fa rb w ra z :z o d p o w ied n im do n ie go p ły n e m , nici i baw ełna, k o lo ro w a , g ru b a n a zaw ieszki.
D o k le je n ia u ży w a m y k la js tr u z m ą k i ż y tn ie j, z a p a rz o n e j g o rą c ą w o d ą , s y n d e tik o n u lu b k ro c h m a lu , b ia łe j p a s ty fo to g ra fic z n e j w tu b k a c h („D rakom “ ), d e k s try n y .
P a p ie ry n a jle p ie j n ab y w a ć w h u rto w n ia c h p a p ie ru , ta k ze w z g lę d u n a n iż sz ą cenę, ja k i ma d o b ó r b a rw i g atu n k ó w . Z w łasz cz a w g a tu n k a c h p a p ie ró w z ło ty c h i s re b rn y c h r ó ż n ic a b y w a b a rd z o zn aczn a, W ta k ic h s k ła d a c h m o ż n a te ż n a b y wać p a p ie ry m e ta lic z n e w ro z m a ity c h b arw ac h . P a p ie r y te m o ż n a sto so w a ć p r z y ro b o c ie p ta sz k ó w . K a rto n y sztyw ne, p o trz e b n e do „ k o k a rd “ , to z w y k ły p a p ie r ry s u n kow y.
DOBÓR BARW .
S p ra w a h a rm o n ijn e g o d o b o ru b a rw je s t tu je d n ą z n a j w aż n iejszy c h , P o s ta ra m y się d a ć p e w n e n a jo g ó ln ie js z e w skazów ki, k tó r e u ła tw ią d a ls z e sa m o d z ie ln e ro zw in ię cie ro b ó t.
W sz e re g u barw , o k tó ry c h b ęd z ie m y tu m ów ić, o d ró ż n ia m y c z te ry , k tó r e nazw iem y o b o ję tn em i, a k tó r e p a s u ją d o siebie w za jem n ie i do w sz y s tk ic h innych. J e s t to k o lo r cz a rn y, biały, z ł o t y i srebrny. W ra z ie w ątp liw o ści, m ożem y zaw sze w sta w ić k tó r ą ś ,z ty c h b arw , a n ie z e p su je n am h arm o n ji.
Z e sta w ia ją c w ię k sz ą ilo ś ć b arw , m o ż em y bez, obaw y z a sto so w a ć ta k i ic h p o rz ą d e k , w jak im są u ło ż o n e w tęczy, to je st: fioletow y, m o c n y n ie b iesk i, ciem n o -zielo n y , ja sn o
zielony, ż ó łty , p o m a ra ń c z o w y i czerw ony.
M ożem y te ż z a sto so w y w a ć ty lk o c z ę ść tę cz y , jej p o łow ę o t. zw. b a rw a c h c iep ły c h , t o je st: czerw o n e, p o m a rańczow e, ż ó łte , lu b d ru g ą p o ło w ę o b a rw a c h zim nych:
zielone, n ie b iesk ie, fio le to w e.
Z aw sze ła d n e są b a rw y p a w ic h o c z e k : z ło te , z ie lo n e ja sn e i sz afiro w e lu b fio le to w e, a ta k ż e w sz e lk ie z e s ta w ien ia b arw , g d zie je d n a b a rw a je st siln ie jsz y m lu b s ła b szym cien iem d r u g ie j, n p . liila :i fio le t, c z e rw o n y i b o rd o , ja sn o -z ie lo n y i ciem n o -zielo n y . M o ż n a te ż d aw a ć tr z y i c z te ry ta k ie sto p n io w a n ia .
N a le ż y p a m ię ta ć , iż naijryzykow niejisze s ą k o lo ry : a m a ra n to w y , b u rac zk o w y , ró ż o w y , sinaw y; t e b a rw y nie p a s u ją d o ż a d n y c h p r ó c z d o o b o ję tn y ch . Źle isię łą c z y b a r w a c z e rw o n a z fio le to w ą, d o b rze : ż ó łta , z ie lo n a i f io le to w a, a ta k ż e z ie lo n a z p o m a ra ń cz o w ą .
6
B a rd z o ła d n e m o g ą b y ć te ż ch o in k i je d n o b a rw n e , u trz y m a n e w je d n y m k o lo r z e i je g o cieniach, ,z d o d a n ie m b a rw o b o ję tn y ch . A za te m d o b ie ra m y p a p ie ry i b ib u ły , ja k n a s tę p u je :
Choinka biała
— bairwy; b ia ła , z ło ta i sre b rn a .Choinka czerw ona
— b a rw y : cz erw o n a, p o m a ra ń c z o wa., b o rd o , c z a rn a , b ia ła , z ło ta i sreb rn a.Choinka biało zielon a
— b a rw y : z ie lo n a ciem na, zie lo n a jasn a, se led y n o w a , b ia ła , czarna,, z ło ta , sreb rn a.Choinka fioletow a
— b a rw y : lila, fio le to w a, b ia ła , cz arn a, z ło ta , sreb rn a.Choinka niebieska,
— b a rw y : n ie b iesk a, szafirow a, g ra n a t, b ia ła , c z a rn a , izłota, sreb rn a.Choinka różow a
— o d m ia n y ró żo w eg o , p o c z ąw sz y od a m a ra n to w e g o lub b o rd o , b ia ła , c z a rn a , z ło ta , srebrna..W d w ó ch o s ta tn ic h tr z e b a zw ró cić uw agę n a o dcienie n ieb iesk ieg o i ró żo w eg o , że b y n ie łą c z y ć ró ż o w e g o zim n e
go, w p a d a ją c e g o w fio le t, iz ró ż o w y m ciep ły m , w p a d a ją c y m w ż ó łty , a ta k ż e nieb iesk ieg o zim nego, w p a d a ją c e g o w fio
let, z n ieb iesk im ciepłym , w p a d a ją c y m w izielonaw y. T rz e b a t u ju ż o b rać o d c ie ń i trz y m a ć się go, W k a ż d y m ra z ie te g o r o d z a ju c h o in k a m n ie j m a c h a r a k te ru lu d o w e g o n iż ró żn o b a rw n a.
ROBOTA I WYKOŃCZENIE.
Z w ażyw szy, iż m a te r ja ły , którem u ro z p o rz ą d z a m y , są b a rd z o p ro s te , a n a rz ę d z ia — t o ty lk o n a s z e p a lc e i n o życzki, m u sim y tern b a c z n ie jsz ą uw agę zw rócić n a d o k ła d -
mość i c z y sto ść ro b o ty , n a proporc je, c z y li w ielk o ść w z a je m n ą je d n y ch cz ęści p rz e d m io tu do drugich.
Żeby w tern n ie chybić, p o d a je m y p rz y opisie k a ż d e go p rz e d m io tu w y m ia ry d o k ła d n e p o sz cz eg ó ln y c h jego części w c e n ty m e tra c h , z a m ie sz c z a ją c z a ra z e m m ia rk ę dziiesięciocentynietnow ą (rys. 1), w e d łu g k tó re j m o ż n a b ęd z ie w sz y s tk ie w ie lk o śc i u sta lić .
K o ła n a jle p ie j k re ś lić cy rk le m , w b ra k u c y rk li za p o m o c ą p a s k a p a p ie ru , w k tó r y w b ija m y w je d e n k o n ie c szpilkę, w dru g i, n a o d p o w ie d n ią o d le g ło ść , k o n ie c d o b rze z a o strz o n e g o o łó w k a. T e n p ro s ty p rz y r z ą d z a s tą p i mam c y rk ie l.
K ilk a n a jw ię c e j u ży w a n y c h w ie lk o śc i z n a jd z ie m y w ry s u n k u N r. 2 , p rz e d s ta w ia ją c y m „paw ie o cz k o “ .
K o ła „p aw iego o cz k a" p o d a je m y w w ie lk o śc i na tu ra ln ej; są te ż p o n u m e ro w a n e, g dyż cz ęsto n a te n ry s u n e k p o w o ły w a ć się będziem y. W y m ia ry n a tu r a ln e z n a jd z ie m y te ż w ry s u n k a c h n r, 5 i 19;
w szy stk ie inne d a j ą n am w y m ia ry z m n iejszo n e iz p o d an iem w opisie w y m a g a n y c h w y m ia ró w w c e n ty m e trach .
Żeby sobie u ła tw ić ro b o tę , n a le ż y p a p ie r lub b i
b u łk ę s k ła d a ć w k ilk o ro i w y cin a ć odraz,u p o k ilk a k w iatk ó w , k ilk a k w a d ra c ik ó w , k ilk a k ó ł; a ż e b y z a
chow ać je d n ą w ielk o ść, w y cią ć p o p rz e d n io z grub- Rys. 1. szego k a rto n u alb o b ry s to lu form ę c z y li sza blon w w ielk o ści i k ształcie, śc iśle o k re ślo n y m i tę fo re m k ę n a k ła d a ć n a z ło ż o n y p a p ie r lu b b ib u łę i o b ry so w y w a ć b a rd z o cienkim ołów kiem , że b y nie p o g ru b iać form y. Żeby
t o
się sz a b lo n n ie u su w a ł p r z y o b ry so w y w a n iu , p rzy m o c o w ać go sz p ilk ą .
P rz y w ie lu ro b o ta c h p o trz e b n y je st p a p ie r d w u stro n n y i sz ty w n iejszy . N a le ż y w ięc p a p ie r g ła n so w a n y skleić (stro n ą b ia łą d o s ie b ie ). N a jle p ie j k le ić k la js tre m . S k le jo n y p a p ie r w ło ż y ć m ię d z y cięż k ie k sią żk i, żeby w y s y c h a jąc ro z p ro s to w a ł się. P o w y sc h n ię c iu d o p ie ro w ycinać.
T a k i p o d w ó jn ie s k le jo n y p a p ie r p o trz e b n y je s t d o „ p a w ich o cz ek “ , „ p o d ła ź n ic z e k “ , „ ś w ia tó w “ , k w a d ra c ik ó w do p a ją k ó w i t. p.
P rz y o k le ja n iu ja je k , w stą ż e k , oczek, trz e b a u ży w a ć k le ju lż e jsz e g o , nip. k ro c h m a lu , k la js tr u , p a s ty . D o s k le ja n ia k ie lisz k ó w , k o k a rd , o p ra w e k d o ja je k m o ż n a u ży ć m o c n iejsze g o , n p . m o cn ej gum y a ra b sk ie j, synidetikonu,
S ło m k i u ży w a m y ró ż n e j g ru b o ści i d łu g o śc i. D łu g o ść p o d a je m y w c e n ty m e tra c h , g ru b o ść d o b ie ra m y o d p o w ied n io do ro b o ty , N a jg ru b sz e u ż y je m y d o ła ń cu c h ó w , śre d n ie do p a ją k ó w ze słom y, n a jc ie ń s z e do p a ją k ó w iz ra fji, n a p o łą c z e n ia m ię d zy „ k ie lisz k a m i“ a sia te czk ą .
PAW IE OCZKO (Kujawy).
(R ys. 2 ),
W te j ła tw e j a ła d n e j ro b o c ie n a jw a ż n ie js z ą rz e c z ą są d o k ła d n e w y m ia ry k ó ł, k tó r y c h je st p ię ć, o ra z d o b ó r barw . J a k k o lw ie k n a ry s u n k u m a m y w ie lk o ść o czka na
turalną, n o tu je m y t u d la p ew n o śc i w y m ia ry w c e n ty m e trac h , K o ło p ie rw sz e — 6V2 cm w śred n ic y , d ru g ie — 5 cm, trz e c ie 3'/e cm, c z w a rte — 21/s cm, p ią te — I V 4 cm.
N a jle p ie j b ę d z ie je d n a k , je ż e li m ia rę w eź m ie m y w p ro s t z p o d a n e g o ry su n k u , ch o ć b y za p o m o c ą k a lk i, S z a b lo n do
Rys. 2. Paw ie oczko (wielkość naturalna).
ty c h k ó łe k w y ciąć b a rd z o sta ra n n ie , bo te sam e sz a b lo n y u ż y je m y p rz y ca ły m sz ereg u in n y c h ro b ó t. N a jw ię k sz e k o ło m usi b y ć z p a p ie ru p o d w ó jn ie sk le jo n e g o ; p o je d y n c z y c h
10
k ó łe k p o tr z e b a p o p a rz e , je d n a k o w e g o k o lo r u d o k a ż d e g o o czka. Z aw ieszk ę z koloro-w ej b a w e łn y w k le ja m y o d raz u , n a k ła d a ją c k ó łk o d ru g ie. O bie s tro n y o cz k a p o w in n y być je d n ak o w e, a u ło ż o n e ja k w s k a z u je ry s. 2.
Komfoinacyj b a rw m o ż n a zrobić b a r d z o d u ż o . P o d a jem y t u 10 odm ian, k tó re , u ż y te c a łk o w ic ie lufo częściow o, p o s łu ż ą n a m ii p rz y in n y c h ro b o ta c h .
A z a te m n o tu je m y , z a c z y n a ją c o d n a jw ię k sz e g o k o ła : 1. Z ło te , b o rd o , czerw one, p o m a ra ń cz o w e , cz arn e.
2. Z ło te , jaisno-zielone, eiem m o-ziólone, szafiro w e, fio letow e.
3. S re b rn e , ż ó łte m ocne, czerw o n e, c z arn e, sz afiro w e . 4. C zerw o n e, cz arn e, zło te , ciem n o -zielo n e , ja s n o zielone.
5. P o m arań c zo w e, zielone, sreb rn e, szafiro w e, c z e r
w one.
6 . S zafiro w e, "blado-,niebieskie, z ło te , cz arn e, cz erw o n e.
7. L ila, fio le to w e, z ło te , jasino-zielone, ciem n o -zielo n e.
8 . B iałe , z ło te , blado-zielo-ne (lufo n ie b ie s k ie ), b la d o ró żo w e, czarn e.
9. Z ielone, zło te , c z arn e, szafiro w e, ciem n o -f i o 1 et o w e.
10. A m a ra n to w e , ró ż o w e , b ia łe , z ło te , c z arn e.
T e n sam p o r z ą d e k b a rw m o ż n a sto so w a ć w o d w ro tn e j kolei.
ŁAŃCUCH (Łowickie).
(R ys. 3).
J e d n a z n a jła tw ie js z y c h ro b ó t ch o in k o w y c h , s k ła d a się z p ła tk ó w b ib u ły (rys, 3, a) w ie lk o śc i trz e c ie g o k o ła ,,p a w iego oczka". P o w y cię ciu k ó ł w y cin a m y d o p ie ro ząbki.
D ru g a część s k ła d o w a ła ń c u c h a to słom ki grube, d łu g o ści 3 cm. N a w le k a ć ma n itk ę n a p rz e m ia n y (rys. 3, b). N itk a nie p o w in n a b y ć d łu ż sz a ja k 2V 2 m e tra , że b y się n ie p l ą ta ła . B a rw y n a i ła d n ie js z e d o ła ń c u c h a , to p o w ta rz a ją c a się tę c z a . M o ż n a te ż ro b ić ła ń c u c h y je d n o b a rw n e , cienio-
<23
Rys. 3. Łańcuch.
w a n e lub te ż m ijan e , n p . tr z y p ła tk i b ia łe, tr z y czerw one, nieb iesk ie lub ró żo w e. Z a c zy n a ć ła ń c u c h i k o ń c z y ć na słom ce.
KIELISZEK (M azowsze).
(R ys. 4),
K w a d ra t z p a p ie ru , k o lo ro w e g o , zło te g o lub sreb rn eg o . D ługość je d n eg o b o k u 6 cm. D w a b o k i w y cią ć w ząb k i (rys. 4, a) i sk le ić w ro ż e k , D o b a rw y ro ż k a d o b ie ra m y b i
bułę, z k tó r e j w y cin a m y p a s d łu g o śc i 20-łu, a sz ero k o ści
12
10-ciu cm. Z ło ż y w sz y p a s w k ilk o ro , n a c in a m y fre n d z e lk i w ięcej ja k do p o ło w y sz e ro k o śc i pa,sa (rys. 4, 6 ). P o ro z
ło ż e n iu n a c ię te j b ib u ły m a rsz c z y m y ją u góry, n a w le k a m y n a n itk ę i w cią g am y w s k le jo n y ro ż e k (o ile sk le je n ie
je st d o b rz e z a s c h n ię te ) . N itk a p o w in n a b y ć t a k d łu g a , żeby sta n o w iła z a ra z e m zaw ieszkę, n a k tó r ą n a w łó c z y m y je szcze z e tr z y k w a d ra c ik i (rys. 5, b) i że tr z y sło m k i n a
i
Rys. 4. Kieliszek. Rys. 5. (wielkość naturalna).
IVa cm d łu g ie. N a ry su n k u nr. 5 m am y w w ie lk o śc i n a tu ra ln e j w y ry so w a n e g w iaz d k i i k w a d ra c ik i, d o k tó ry c h -cią
gle b ęd z ie m y w ra c a ć p rz y n a s tę p n y c h ro b o ta c h .
R Ó Ż E (Mazowsze).
(R ys. 6 ).
D ziesięć p ła tk ó w b ib u ły , w ie lk o śc i 3 -go k o ła „p a w ie go oczka", z ło ży ć b a rd z o równo- je d e n n a d ru g im i zeszyć
w śro d k u sp o ry m k rz y ż y k ie m (rys. 6 , o). P o te m z a g n ia ta m y p ła tk i, m a rsz c z ą c je i ś c isk a ją c p a lc a m i, a ro z p o c z y n a jąc od śro d k o w y c h (rys. 6 , b). O s ta tn i p ł a t e k o d sp o d u p o w in ie n z o sta ć g ła d k i. P o z a g n ie će n iu r o z k ła d a się p ła tk i i ro z d m u c h u je (rys. 6 , c).
Rys. 6. Róże,
D o „ ró ż y " trz e b a zro b ić Liście z p o d w ó jn ie sk le jo n e go, zielonego, zło te g o lu b sre b rn e g o p a p ie ru . T rz e b a n a p rz ó d w y ciąć form ę, sz a b lo n z k w a d ra tu , k tó re g o b o k w y n o si 6 cm. S k ła d a m y go tr z y r a z y n a t r ó jk ą t i w y cin a m y p o lin ji p u n k to w a n e j (rys. 6 , d ) , a p o te m n a b rz e g a c h w y cinam y ząbki (rys. 6 , e ) , P o r o z ło ż e n iu fo rm y n a k ła d a m y ją n a sk le jo n y p a p ie r i o b ry so w u je m y d o w y cięcia, Z o b u stro n liści p rz y le p ia m y ró że , p o d k ła d a ją c p o d je d n ą z nich zaw ieszk ę (rys, 6 , f). M o ż n a te ż d aw a ć ró ż ę ty lk o z je d n e j stro n y liści. P o ż ą d a n e jest, że b y Liście b y ły p o d w ó jn e , zło-
14
żone n a k rz y ż (rys. 6 , g). W te d y je d n e m o g ą b y ć ja sn o -z ie - lo n e, d ru g ie c iem n o -zielo n e , lu b te ż je d n e z ło te , d ru g ie z ie lo n e i t. p . R ó ż e m o g ą b y ć je d n o b a rw n e , a lb o te ż c ie n io w ane, a w,ogóle w ro z m a ity c h b a rw a c h , w ięc czerw one, b ia łe, ró żo w e, fio le to w e, n ie b iesk ie i t. p.
ŚW IAT (K rakowskie).
(Rys. 7),
Żeby zro b ić ,,ś w ia t“ (rys. 7, <f), m u sim y w y cią ć p ięć jed n ak o w y ch , p o d w ó jn ie sk le jo n y c h k ó ł, w ie lk o śc i 1 k o ła
Rys. 7. Świat.
„p aw ieg o o c z k a “ . C z te ry k o ła p rze cin a m y n a p o ło w y i n a cinam y k a ż d ą p o łó w k ę w e d le ry s. 7, a, J e d n o k o ło n a c i
n am y w e d le r y s u n k u 7, b. P o te m s k ła d a m y „ ś w ia t“ , w su w a ją c n a c ię te p o łó w k i w pcnaicinane k o ło (rys. 7, c).
W ie rz c h y p o łó w e k ze sz y w a m y w g ó rze i n a d o le , z o s ta w ia ją c k o n ie c n ic i n a za w ieszk ę i n a c ią g a ją c n a n ią, d la z a sło n ię c ia zeszycia, gw iazd k ę z ry s. 5, c lu b d. T a k ą ż g w iazdkę p rz y k le ja m y n a d o le „ ś w ia ta “ . P o m ię d z y k o ła m i p o trz e b n e są k o n ie cz n ie k o ła z ło te i sre b rn e . M o żn a te ż r o bić m n ie jsz e „ ś w ia ty “ z k o ła n r, 2 .
PAJĄK (Mazowsze).
(R ys. 8 ).
„ P a j ą k “ s k ła d a się z d w ó ch części g łó w n y ch — sia te cz k i i k ie lisz k ó w . S ia te c z k a sz e śc io k ą tn a ro b i się z trz e c h p a ty c z k ó w d łu g o śc i 9 cm , z ło ż o n y c h n a k rz y ż (rys. 8 , a).
Z w iąz u jem y je m ocno c ie n k ą n itk ą ra f ji, z w ra c a ją c uw agę, żeby o d stę p y m ię d z y k o ń c a m i p a ty c z k ó w b y ły je d n a k o w e i żeby p a ty c z k i b y ły sz ty w n o u n ie ru c h o m io n e . T e ra z t r z e ba sobie p rz y g o to w a ć r a f ję ro z sz c z e p io n ą n a c ie n k ie w łó k na, ta k , żeby to, co je st d o p le c e n ia p rz e z n a c z o n e , n ie b y ło g rubsze ja k nić grubej b a w e łn y . N ić p rz y w ią z a ć do k o ń c a te j, k tó r a n a m słu ż y ła do z w ią za n ia p a ty c z k ó w i p le ść o k rę c a ją c n itk ę n a p a ty c z k u p o d w a r a z y i z a w s z e na w ierzch (rys, 8 , a ) . S ia te c z k a p o w in n a b y ć p rz e z ro c z y s ta , n ie za gęsta. P rz y g o to w u je m y z k o le i sie d em „ k ie lisz k ó w “ o w y m ia ra ch 4 cm b o k k w a d ra tu . F re n d z e lk a z b ib u ły z p a s k a d łu g o śc i 15 cm, sz e ro k o śc i 7. N itk a , k tó r ą z a w le k a m y fre n d z e lk ę w ś ro d e k k ie lisz k a , s łu ż y odraizu d-o n a w lec ze n ia 3-ch sło m ek cien k ich , d łu g o śc i k a ż d a IV 2 cm n a p rz e m ia n y z k w a d ra c ik a m i (rys. 5, b ) . T ą sa m ą n itk ą p rz y sz y w a się c a ły w isio re k d o sia te c z k i (rys. 8 , b). Ś ro d ko w y w isio re k p o w in ie n b y ć o je d n ą sło m k ę i o je d e n kw a-
16
d ra c ik d łu ż sz y . Z aw ie szk a z 4-ch słom ek, k a ż d a n a 2 cm d łu g a i z g w iaz d ek (rys, 5, d). T u tr z e b a z w ró cić uw agę, żeby, p rz y sz y w a ją c za w ieszkę, ta k ją u m ocow ać, że b y p a ją k m ia ł ró w n o w a g ę 1 n ie p o c h y la ł się. K w a d ra c ik i i gw iazd k i z p o d w ó jn ie k le jo n e g o p a p ie ru . P o w y k o ń c z e n iu p a ją k a sia te czk ę p o z ło c ić z obu stro n .
Rys. 8. Pająk.
B a rw y k ie lisz k ó w i b ib u łe k m o g ą b y ć ro z m a ite . Z a w sze ła d n ie jest, je ż e li z ro b im y w sz y s tk ie k ie lisz k i zło te, sre b rn e lufo b ia łe , b o w te d y m o ż e m y d a ć k a ż d y k o lo r fok b u ły . W śro d k o w y m k ie lisz k u o d m ie n n ą b a rw ę b ib u ły , np.
1). W sz y stk ie sześć z ło ty c h k ie lisz k ó w z b ib u łą szafirow ą, śro d k o w y — z cz erw o n ą, k w a d ra c ik i zielo n e . 2) W e w szy stk ich s re b rn y c h b ib u ła ż ó łta , w śro d k o w y m p o m a rań c zo w a, k w a d ra c ik i cz erw o n e. O ile d a je m y k ie lisz k i k o lo ro w e, zaw sze m o ż em y w śro d k u u m ieścić b ib u łę b ia łą , lub te ż te g o k o lo ru , co k ie lisz k i, ty lk o z n a c z n ie ja ś n ie js z ą
lub zn a cz n ie c iem n iejsz ą. M o ż n a te ż d aw a ć b a rw y b ib u ł lub k ie lisz k ó w n a p rz e m ia n y , n p . tr z y ja sn o -ró ż o w e , tr z y se le d y n o w e lub b la d o -n ie b ie sk ie . M o ż n a te ż k o m b in o w a ć p o tr z y k ie lisz k i z ło te lu b sre b rn e i p o tr z y k o lo ro w e .
T a k ie ż „ p a ją c z k i" m o ż n a te ż ro b ić w in n y c h w y m ia rach , m n ie jsz y ch , b io rą c p a ty c z e k n a 7 cm, b o k k w a d ra tu do k ie lisz k a n a 3i/g cm. F re n d z e lk a 13 cm n a 6 cm , k w a d ra c ik i d o w isio rk ó w w e d le ry s. 5, c, d o z a w ieszek — rys. 5, b. S ło m k i ta k ie sam e. T e o s ta tn ie w y m ia ry m o ż n a za sto so w a ć d o p a ją c z k a k w a d r a to w e g o , z dw óch p a ty c z k ó w n a k rz y ż zło żo n y c h , o p ię c iu k ie lisz k a c h .
K w a d ra c ik i i g w iaz d k i u z a w ieszek i w isio rk ó w p o w in n y m ieć b a rw ę o d m ie n n ą n iż k ie lisz k i, m o g ą te ż b y ć z ło te
i sreb rn e, a zawisze p o d w ó jn ie sk le ja n e ,
PODŁAŹNICZKA (Krakowskie).
(R ys. 9).
D o te j z a b aw k i trz e b a u p le ść p a ją c z e k w i ę k s z y i p r z y goto w ać sześć k rą ż k ó w p o d w ó jn ie sk le ja n y c h , w ie lk o śc i 3-go k o ła „p aw ieg o o czk a". M ię d zy p ła tk i w k le ja m y n itk ę b a w e łn y k o lo ro w e j, k tó r ą p rz y sz y je m y k ó łk a d o siateczki, p o z o s ta w ia ją c d łu g o ść n itk i o d k r ą ż k a do s ia tk i — 4 cm.
Z anim je d n a k p rz y sz y je m y k rą ż k i, n a k le ja m y n a obie ich stro n y k ó łk a n r, 4 i 5 „p aw ieg o o c z k a " (rys. 9, a).
W śro d k u sia te c z k i n a n itc e , n a 6 cm d łu g ie j, z a w ie szam y m a ły „ ś w ia te k ", z ro b io n y z k ó łe k , w ie lk o śc i tr z e ciego k ó łk a „p aw ieg o o c z k a " . Z aw ie szk a ja k u p a ją k a w iększego, S ia te c z k a p o z ło c o n a (rys. 9, b),
18
D obór b arw , p o d o b n y ja k w „paw , o c z k a c h “ , z a s to sow an y częściow o. K ó łk a p o w in n y być m ija n e , np, tr z y — zielo n e ze sreb rn em i czerw onem , tr z y — lila z fio le to w em i złotem .
Rys. 9. Podłaźniczka.
M c ż n a te ż ro b ić p o d ła ź n ic z k i m a łe , p lo tą c sia te czk ę k w a d ra to w ą (p a ty c z e k 7 cm ). W ta k im ra z ie je d n a k z a m ia st św ia tk a d a je m y k ó łk o . W te d y te ż c z te ry k ó łk a n a ro ż n e p o w in n y b y ć je d n a k o w e g o k o lo ru , a ty lk o to ś r o d kow e — odm ienne.
PAJĄK POTRÓJNY (Mazowsze).
(R ys. 10),
U p le ś ć tr z y p a ją c z k i k w a d ra to w e , b io rą c d o nich p a ty c zk i n ie je d n a k o w e j d łu g o śc i, n a jw ię k sz y n a 8 cm, śred n i n a 6 cm, n a jm n ie jsz y n a 4 cm. M o ż n a te ż b ra ć w y m ia ry m n ie jsz e — n a 7. 5 i 3 cm. N a k a ż d y m ro g u k a ż d e g o k w a d r a tu z a w ie sz a m y w isio rk i z p o d w ó jn ie sk le jo n y c h k o lo ro w y c h g w iaz d ek w e d le ry s. 5, c. N a gw iaz d k i n a k le ja m y jeszcze k w a d ra c ik i (rys. 5, b ) . S ło m ek tr z y — k a ż d a po U /s cm i k w a d ra c ik i (rys. 5, a). D o p o łą c z e n ia ś ro d ko w eg o w eźm iem y słom ki n a 2 cm d ługie, ta k ie ż sło m k i i te sam e m a łe k w a d ra c ik i n a c z te ry szn u ry , łą c z ą c e n a jw ię k sz y k w a d r a t z zaw ieszk ą. W ty m p a ją k u ró w n ież trz e b a zw ró cić uw agę n a ró w n o w a g ę k w a d ra tó w . Ś ro d k o w y w isio re k n a jm n ie jsz e g o k w a d r a tu o je d n ą słom kę d łu ż szy n iż c z te ry n a ro ż n e . S iate cz k i p o zło cić . B a rw y g w iaz d ek m ogą być u k a ż d e g o k w a d r a tu inne.
K w a d ra c ik i (p o je d y n c z e ), w ś ro d k u g w iaz d ek n a k le ja n e , n a j
le p iej z ło te lu b sreb rn e. U g ó rn e go k w a d ra tu m o ż n a za m ia st wi- Rys. 10. Pająk potrójny. sio rk ó w zaw iesić m a łe kieliszki.
20
KOZIOŁEK I PAJĄK ze słom ek (Łowickie),
(R ys. 11).Z anim zrobim y c a łe g o p a ją k a w e d le rys, 11, d m o ż e m y zrobić m n ie jsz y , sta n o w ią c y część ś ro d k o w ą teg o ż, zw a
n ą „k o z io łk ie m “ . D la z ro b ie n ia go trz e b a u ciąć 12 sło m ek
Rys. 11. Pająk ze słomek.
średnich, w sz y stk ie n a 5 om d łu g ie. N a w le k a m y c z te ry słom ki n a n itk ę i zw ią zu jem y w k w a d r a t (rys. 11, 6), p o tem znów n a w le c d w ie sło m k i i p rz y w ią z a ć w e d le rys. 11, c, p rze w lek am y n itk ę o d p u n k tu 3 do 4, n a w le k a m y je d n ą słom kę, o k rę c a m y n itk ę k o ło p u n k tu 2, n a w le k a m y jeszcze je d n ą słom kę i u m o c o w u jem y w p u n k cie 5, O trzy m a liśm y p ołow ę „ k o z io łk a “ . D ru g ie p ó ł ro b im y w te n sam sposób
p o d ru g ie j stro n ie k w a d ra tu . G o to w y „ k o z io łe k “ o zd a b ia
m y n a w szy stk ic h ro g a c h ró ż y c z k a m i z sz eśc iu p ła tk ó w b ib u ły w ie lk o śc i c z w arteg o k r ą ż k a „paw . o czk a".
M o ż n a te ż robić k o z io łe k inny, b io rą c ja k o p o d sta w ę tr ó jk ą t (rys, 11, e i f).
Z n a ją c ju ż sp o só b b u d o w y je d n e g o k o z io łk a , m o żem y p rz y s tą p ić d o zb u d o w a n ia p a ją k a , złożonego' :z jed n eg o d u że g o k o z io łk a w śro d k u i p ię c iu m a ły c h u ro g ó w . D uży ro b im y ze sło m ek pię-cio-centym ©tir ow ych, m a łe ze sło m ek c ień sz y ch d łu g o śc i 3 cm. R ó ż y c z e k p o trz e b u je m y d o o z d o b ie n ia d ziesięć. M o g ą b y ć w dw ó ch b a rw a c h , n p .: n a r o gach d u ż e g o k o z io łk a — fio le to w e, n a k o ń c a c h m a ły c h — ż ó łte . L iijo w e i z ie lo n e , ró ż o w e i b ia łe , c z e rw o n e i p o m a rań c zo w e, n ie b iesk ie ja sn e z sz afir o w em , b o rd o z, czerw o- nem. R ó ży czk a, zaw ie sz o n a w ś r o d k u -dużego „ k o z io łk a ", m oże m ieć dziesięć p ła tk ó w i za g n ia ta m y ją w d w ie s tr o ny, ta k że w y g lą d a , ja k k u lk a . P ła tk i d o ró ż y c z e k w ie l
k o śc i k ó łk a czw arteg o .
BAŃKA (M azowsze).
(Rys. 12).
D osyć m o z o ln a , a le b a rd z o ła d n a i o z d o b n a zabaw ka.
T rz e b a do n ie j p rz y g o to w a ć 50 d o 60-ciu „ k w ia tk ó w “ , z ło żo n y c h z g w iaz d ek k o lo ro w y c h (rys. 5, c), n a w le czo n y ch n a o b cięty k ło s (rys, 12, c ) . C a ła sło m k a w ra z z d o ln ą , m a łą c z ą s tk ą -kłosa p o w in n a w y n o sić 4Vb cm d łu gości. W ś ro d e k g w iaz d k i k o lo ro w e j d a je m y k w a d ra c ik z ło ty (ry su n e k 5, a lub b). G w ia z d k ę tr z e b a ta k d a le k o n a w lec, żeby tk w iła n a kło-sku n ie ru c h o m o . K ie d y już m am y
22
w szy stk ie k w ia tk i gotow e, tr z e b a z g lin y (n a jle p ie j ta k ie j, jak iej się u ży w a do m o d e lo w a n ia ) u le p ić k u lk ę , w ie lk o śc i m ałeg o o rz e c h a w ło sk ie g o i o d ra zu w p u ścić w n ią za w iesz
kę z grubej b a w e łn y , p e n te łk ę , k tó r e j s u p e łe k w cisk am y
Rys. 12. Bańka.
w glinę. P o te m za ra z , p ó k i je szc ze g lin a je st św ieża, w ty k a m y k w ia tk i p r o s to p a d le do k u lk i g lin ian e j. T rz e b a się sta ra ć w ty k a ć je ró w n o , je d n a k o w o głęb o k o , ż e b y o trz y m ać forem ny, k u lis ty k s z ta łt, t a k ja k to w id zim y n a ry s. 12, d i e. B a rw y ,,b a n ie k " m o g ą b y ć ro z m a ite . A lb o w jed n ej barw ie ze zło tem ! śro d k a m i, alb o z d w óch, trz e c h barw , p rzy c zem trz e b a zw ra c a ć uw agę, że b y k w ia tk i je d n e j b a rw y u k ła d a ły się g ru p am i p o d ziesięć, d w a n a śc ie raz em w n ie fo - rem ną, d o w o ln eg o k s z ta łtu p la m ę b a rw n ą . Z aw iesić m o ż n a
b ań k ę w te d y 'dopiero, g d y k u lk a g lin ian a d o b rz e zaschnie.
O d cię te w ie rz c h y k ło só w n a le ż y za trzy m a ć, g dyż b ę d ą -po
trz e b n e -do zro b ie n ia in n ej ozdoby, m ian o w icie — w ia n u s z ka. K to b y ch c ia ł, m o ż e w ie rz c h y u cięty c h k io sk ó w p rz y b ań ce po zło cić.
W IANUSZEK (Mazowsze).
(R ys. 13).
D o „ w ia n u sz k a “ trz e b a zro b ić k ó łk o z d r u tu śre d n ic y 4 cm. N a te rn k ó łk u p rz y sz y w a m y o d c ię te k ło sk i, z a k ła d a
jąc je d n e n a d ru g ie (rys. 13, a). O ile k ło s je s t d uży, m o ż n a go p rz e c ią ć n a p ó ł, u w a ż a jąc, żeby n ie o b c in a ć w ąsów , b o w te d y m o ż n a zu ż y tk o w a ć obie jego p o łó w k i. K ie d y k ło s y p o z ło c im y i w y sc h n ą dobrze, w k le ja m y sześć m a ły c h k w ia tk ó w ; d w a chabry, d w a m ączki i d w a ru m ian k i.
F o rm y w sz y s tk ic h trz e c h k w ia tk ó w p o d a je m y n a rys.
13 w w ie lk o śc ia c h na tu ra l
n y c h — b, c, d. W śro d e k m a k u w k le ja m y k ó łk o c z a r ne, w ś ro d e k ru m ia n k u — ż ó ł
te, c h a b e r zw inąć z fre n d z e lk i (rys, 13, c), w z ię ty d w a r a z y d łu ż e j, n iż je st p o d a n a na Rys. 13. W ianuszek. ry su n k u .
24
OZDOBY Z PIERZA (Mazowsze).
(Rys. 14).
W y b ra ć p ió rk a b ia łe, k ac z e lu b gęsie, śre d n ie j w ie l
kości. N a k a ż d e piiórko p r z y k le ja m y p o je d n e j g w iazdce b ły sz cz ąc ej lub k ó łe cz k u . P o tr z y ta k ie p ió rk a o sa d z a m y w sło m k ę grubą, d łu g o śc i 2 cm (ry su n e k 14, a), um a-
Rys. 14. Ozdoby z pierza.
czaw szy p o p rz e d n io k o ń c e p ió re k w k la js tr z e lub gum ie.
T ak ie ,,p ió r k o “ m o ż n a z a ty k a ć n a ig ły ch o in k i, z a s tę p u ją c w te n sp o só b t, zw. śnieg. P ió rk a w ięk sze m o ż n a w ty k a ć po d w a lub n a w e t p o je d n e m w słom kę, a le w te d y n a k le jam y n a k a ż d e m p ió rk u p o d w ie a lb o tr z y g w iazd k i w r ó ż nych b arw ac h , n p ,: z ło ta , cz e rw o n a , zielo n a . S ześć lub osiem sło m ek z p ió rk a m i w ty k a m y w sp ła s z c z o n ą k u lk ę g lin ian ą (w ielk o ści d u że g o o rz e c h a lask o w eg o ) i o trz y m u jem y „gw iazd k ę z p ie rz a “ (rys. 14, b). O bie s tro n y s p ła szczonej k u li o zd a b ia się, n a k ła d a ją c n a g w iazd k ę k ó łk o i k w a d ra c ik , p rz y p ię ty u cięty m k io sk iem , o k ró tk im o g o n k u (rys, 14, c). W c isk a się te ż w glinę zaw ieszkę. P o w y schnięciu g lin y b o k i sp ła sz c z o n e j k u li p o zło cić , Z d w u d zie -
stu p ię c iu sło m e k iz p ió rk a m i m o ż n a zro b ić „ b a ń k ę" p ie - rza n ą, w ty k a ją c sło m k i w k u lę z gliny. K u la m u si m ieć w ielkość d u że g o w ło sk ie g o o rze ch a. P ió rk a , k tó ry c h u ż y je m y d o gw iazd i b an iek , p o w in n y b y ć d ro b n e i sp e c ja ln ie sta ra n n ie d o b ra n e c o d o w ie lk o śc i i k s z ta łtu . W ie lk o ść ich p o w in n a być m o ż liw ie je d n a k o w a .
KOKARDY (Mazowsze).
(R ys. 15).
D o z ro b ie n ia „ k o k a rd y " p o trz e b a n a m p rz e d e w sz y s t- k iem p o d sta w y , k tó r ą w y k ra w a się z b r y s to łu b ia łe g o lub k o lo ro w e g o , w fo rm ie k o ła w ie lk o śc i I-g o k o ła „p aw iego oczka". Z anim n a k le im y n a p o d s ta w ie „ ro ż k i" a lb o „pen- te lk i" , d o k le ja m y d o n ie j dw ie „ w stą ż k i", d łu g o śc i 15 cm, sz ero k o ści 3 om. W s tą ż k i w y cin a m y p o b rz e g u w ząb k i i o zd a b ia m y m otyw am i, w zię te m i z ry s. 5-go i 18-go. M o ż
n a je te ż o zd a b ia ć w y c in a n k ą d o w o ln ą , o ile k to ś m a do te g o d o ść zręczności.
P rz y k le je n ie w s tą ż e k m a sk u je m y , n a k le ja ją c k o ło k o loro w e, w ielk o ści d ru g ieg o k o ła „p aw ieg o o cz k a". T o ż sa m o k o ło s łu ż y d o u tw ie rd z e n ia za w ieszk i (rys. 15, a). T e ra z p rz y stę p u je m y do zd o b ie n ia k o k a rd y , a sp o so b ó w z d o b ie n ia jej je st tr z y : p e n te lk a m i (rys. 15, b) , r o ż k a m i (rys.
15, c) i w stą ż k a m i (rys. 15, f ) . S ze ro k o ść u ż y ty c h w ty m c e lu p a s k ó w p o w in n a w y n o sić 1 cm. D łu g o śc i d o ro ż k ó w i peintelek 4V% cm . S k le ja m y je w sp o só b p o k a z a n y na ry s. 15, 6 i c i p rz y k le ja m y d o p o d s ta w y w e d le ry s. 15, cl, z a c z y n a ją c od sz e re g u z e w n ę t r z n e g o . P o w in n o w y p a ść sz e
reg ó w c z te ry i śro d e k . K a ż d y sz ereg innej b arw y , k o le j b a rw w e d le p o d a n y c h p r z y „ p a w ich o cz k ac h ", alb o te sa-
26
me b a rw y w p o rz ą d k u o d w ro tn y m . Ś ro d e k z dw ó ch p a sków sk rz y ż o w a n y c h (rys, 15, i). T rz e c i ro d z a j (rys, 15, c) z w s tą ż e k d łu g ich , u k ła d a n y c h w ęż o w a to . M ie jsc a, p rz y le g ają ce do p o d sta w y , p rz y p ią ć sz p ilk a m i (rys. 15, f ) , żeby się d o b rz e p rz y le p iły . P rz y te j ro b o cie tr z e b a u ży w a ć m oc-
Rys. 15. Kokardy.
nego k le ju , n a jle p ie j sy n d e tik o n u . P o z u p e łn e tn w y sc h n ię ciu sz p ilk i # y j ą ć . U k ła d a n ie te j k o k a r d y n a le ż y zacząć od ś ro d k a . D la u ro z m a ic e n ia m o ż n a n a p o d s ta w ie n a k le ić w y c ię tą gw iazdę, a d o p ie ro ś ro d e k u k ła d a ć z ro żk ó w (rys. 15, g). T y lk o w te d y p o d sta w ę ro b im y ;z d ru g ieg o k o ła paw ieg o o czk a i ro ż k i m niejsze.
N a ry s, 16 p o d a je m y jeszc ze c z w a rty , o d m ie n n y ty p k o k a rd y , z ło ż o n e j z 5-u gw iazd ró ż n y c h b arw , w y cin a n y ch
z k ó ł o śre d n ic y 8— 6 i 4 cm, g w iaz d k a z ry s. 5, d i k ó łk o . N a k le ja m y je d n e n a d ru g ie n a p o d sta w ie . D o te j k o k a rd y
d o d a je m y te ż w s tą ż k i n a k le ja n e , a k o ń c e gw iazd od g in am y k u górze. W s tą ż k i m o ż n a d ać w y c ię te w iząbki w e d łu g ry s 15, h, k o lo r y w e d le b a rw p a w ic h oczek, alb o tę cz y .
N a d w an a ście p a ty c z k ó w ró w n e j d łu g o śc i; w y n o szą ce j n ie w ięcej ja k 5— 6 cm, n a w le k a m y po 4 lub 5 k w a d ra c i
k ó w z ró ż n o k o lo ro w e g o d w u stro n n e g o p a p ie ru ; w ie lk o ść k w a d ra c ik ó w w e d le rys. 5, a. W b ija m y z a o s trz o n e k o ń c e p a ty c z k ó w w k u le c z k i g lin ian e w ie lk o śc i d u że g o o k rą g łe go grochu. Z c z te re c h p a ty c z k ó w te j sam ej d łu g o śc i b u d u jem y d asze k . G ó rn a k u lk a n a jw ię k sz a . M o ż n a d o d a ć je-
Rys. 16. Kokarda.
D O M E K (Mazowsze).
(R ys. 17).
28
szcze n aro ż n ik i, k r ó tk i p a ty c z e k , k u lk ą z a k o ń c z o n y i p o p rze czn e p o zio m e p a ty c z k i, łą c z ą c e w śro d k u słu p k i p io now e. P o z u p e łn e m w y sch n ięc iu glin y k u lk i p o zło cić , a do
Rys. 17. Domek.
c z te re c h ro g ó w sześcian u , sta n o w iąc eg o d o m e k , p rz y w ią zać c z te ry n itk i k o lo ro w e j b a w e łn y ró w n e j d łu g o śc i i z łą czyć je w górze.
J A J K A (Łowickie).
(Rys. 18),
J e d n a z n a jła d n ie js z y c h z a b aw e k n a ch o in k ę to o k le ja n e ja je c z k a . P rz e d e w sz y stk ie m p o trz e b a n a m do te g o sk o ru p e k od ja je k , w y p ró ż n io n y c h w ta k i sposób, żeby
sk o ru p k a b y ła ja k n a jm n ie j u sz k o d z o n a , c z y li p rz e z p r z e bicie d z iu re k n a dw ó ch jego k o ń c a c h i w y p u sz c z e n ie z a w a rto śc i. N a jle p s z e są te sk o ru p k i, z k tó r y c h z a w a rto ść
z o s ta ła p rz e z je d n ą, m a łą d z iu rk ę w y p ita . S k o ru p k i n a le ż y p rz e d o k le je n ie m s ta ra n n ie um yć (n a jle p ie j się m y ją oc-
Rys. 18. Jajka.
tern z solą) i w ysuszyć, że b y w e w n ą trz n ie b y ło an i w ody, an i re s z te k b ia łk a , N a jła d n ie j w y g lą d a ją sk o ru p k i o c z y stym , b ia ły m k o lo rze .
T e ra z trz e b a zro b ić czopek, k tó ry b y m o ż n a p rz y k le ić d o ja jk a . W ty m c e lu w y cin a m y k o ło ze z ło te g o łub sre b r
nego p a p ie ru , śre d n ic y 8 cm. R o z k ra w a m y n a c z te ry części (rys. 1.8, a ). K a ż d a c z ą s tk a t o o p ra w k a d o ja jk a . O k rą g łą część n ac in a m y do je d n e j trz e c ie j części d łu g o śc i p ro m ie nia, p o te m p o s tro n ie b ia łe j p a p ie ru w k le ja m y zaw ieszkę
30
i d o p ie ro te ra z sk le ja m y ro ż e k , k tó r y p o w y sch n ięc iu p r z y k le ja się d o szerszego k o ń c a ja jk a (rys. 18, b ).
P o u k o ń cz en iu te j p rz y g o to w a w c z e j p r a c y o z d a b ia m y ja jk o , n a k le ja ją c n a n iem ró ż n e form y, w y c ię te z k o lo ro -
Rys. 19. M otywy do jajek, dzbanuszków, wstążek (wielkość naturalna).
Wych, z ło ty c h i sre b rn y c h p a p ie ró w . N a ry s, 19-ym i 5-ym m am y c a ły sz ereg ta k ic h form , c z y li m o t y w ó w , z k tó ry c h m o żn a u k ła d a ć p rz e ró ż n e d e s e n ie n a ja jk a c h . W sz y stk ie te m o ty w y są tu p o d a n e w w i e lk o ś c i na tu ra ln e/, ta k ż e w y sta rc zy je d o k ła d n ie p rz e ry s o w a ć lu b n a w e t p rz e k a lk o w a ć . ,,S e rd u sz k o " m o ż e b y ć p e łn e , lub, ja k w s k a z u je lin ja k r o p k o w an a , w y cię te , p rz y c z e m m a łe se rd u s z k o m o ż n a n a le p ić
n a d u że p e łn e , oczyw iście, in n ej b arw y . T a k sam o m o ż n a w y ciąć ś ro d e k k ó łk a , k w a d ra tu , lis tk a , N a ry s, 18 m am y c z te ry sp o so b y o z d a b ia n ia ja je k , a m o ż n a ty c h o d m ia n w y tw o rzy ć c a łe szeregi, p a m ię ta ją c ty-lko o d o b ry m d o b o rz e barw , zw łaszcza, iż n a k ła d a m y k o lo r n a k o lo r. T u ta j te ż , ja k i p rz y in n y c h ro b o ta c h , m o żem y się w zo ro w a ć n a u k ła d zie b a rw w „p a w ich o c z k a c h “ , G a łą z k i n a jła d n ie j w y g lą d a j ą zielone, z ło te lu b c z arn e.
P o d a ję tu b a rw y d o c z te re c h ja je k , z a m ie szc zo n y c h n a ry s, 18-ym. J a jk o c: p a s e k szero k i, szafiro w y , n a nim n a ło ż o n y w ąsk i, n ieb iesk i. S e rc e d u ż e — czerw one, m a łe — c z arn e, k ó łk o — z ło te , g w iaz d k a d o ln a — n ie b iesk a, z a k rę ty —■ cz arn e, ś ro d e k zło ty . J a jk o d: z p a w ie m ocz
kiem : d u ż e k o ło z ło te , m n ie jsz e b o rd o , tr z e c ie — c z e r w one, c z w a rte — p o m a ra ń c z o w e , alb o in a c z e j' p ie rw . z ło te , d r. •— cz arn e, trz, — z ie lo n e , czw , —• fio le to w e. G a łą z k a zielo n a , g w iaz d k a d o ln a c z e rw o n a ze zło tem .
J a jk o e: k w ia te k cz erw o n y , d ru g i w śro d k u — ^pom a
rań czo w y , śro d e k , c z y li k ó łk o — c z a rn e . G a łą z k a zielo n a , g w iaz d k a d o ln a sre b rn a , ś ro d e k n ie b iesk i, z a k rę ty zło te.
J a jk o f: p a s k i zło te , gw iazd k i nieb iesk ie, śro d k i sz a firow e. K ó łk a czerw one, m a łe w śro d k u cz arn e. G w ia z d k a d o ln a szafiro w a, ś ro d e k sreb rn y .
DZBANUSZEK (Łowickie).
(Rys. 20).
Z ta k ic h sam y ch p u s ty c h ja je k m o ż n a z ro b ić d z b a n u szek, d o d a ją c sz y jk ę, p o d s ta w k ę i uszko. S z y jk a to czw o
ro b o k n a 4Va cm d łu g o śc i, 3Vä sz ero k o ści. N ac ięc ia — m n iej, n iż p o ło w a -szerokości (rys, 20, a). P o d s ta w k a m a
32
8 om d łu g o śc i n a 21h szero k o ści. N acięcia p o d sta w k i się
g a ją w ięcej, niż do p o ło w y sz ero k o ści (rys. 20, b ) . Z anim sk leim y sz y jk ę i p o d sta w k ę , o zd a b ia m y ją, n a k le ja ją c na części niena,cięte ro z m a ite p a s k i p a p ie ru , n a k ła d a ją c je d ne n a drugie.
G d y n a k le ja n ia d o b rz e za sch n ą, sk le ja m y sz y jk ę i p o d staw kę w e d le ry s. 20, c i zn ó w p o w y sc h n ię c iu n a k le ja m y
Rys. 20. Dzbanuszek.
na ja jk o , z w a ż a ją c , żeb y sz y jk a w y p a d ła po stro n ie gru b szej ja jk a , a p o d s ta w k a p o cień szej (rys. 20, d). O zdoby, k tó re n a k le ja m y n a d zb a n u sz ek , le p iej je ż e li b ę d ą p r z y le pione p ie rw e j, zanim o sa d zim y sz y jk ę i p o d sta w k ę . U szko zrobić z (podw ójnie sk le jo n e g o p a p ie ru z ło teg o . M o ż em y je też o zdobić p a sk ie m k o lo ro w y m . U szko p rz y k le ja ć m o c
nym k le jem .
O zd o b y ,na d zb a n u sz k u : g a łą z k a z ie lo n a — k u lk i z ło te. D o d z b a n u sz k ó w m o ż n a sto so w a ć n ie k tó re o zd o b y od ja jek , n p , z se rd u sz k ie m i o d w ro tn ie.
PTASZEK (Łowickie).
(R ys. 21).
J e d n a to z n a jtr u d n ie js z y c h ro b ó t, a le z a ra z e m je d n a z n a jła d n ie jsz y c h .
Z anim w y lep im y tu łó w ,,p ta s z k a “ , trz e b a p rz y g o to w a ć sk rz y d e łk a , o g o n ek i czubek, k tó r e w p ra w im y w m ię k k ą glinę. K a ż d e s k rz y d e łk o to c z w o ro b o k w y c ię ty z p o j e d y ń - czego p ap ie ru , w y m ia ru 9 cm d łu g o śc i n a 4 szer. (rys.
21, a), o g o n ek 8 cm. d ł. n a 4Va szer. (rys. 2.1, b), czubek d łu g o śc i 6 cm n a d o b re 2 cm (rys. 21, c). Z anim zło ży m y sk rz y d e łk a i o g onek w w a c h la rz y k , tr z e b a je ozdobić, n a le p ia ją c n a sk rz y d e łk a c h p a s k i, n a o g o n k u k ó łe c z k a , k w a d ra c ik i p e łn e lu b p u ste , alb o o d w ro tn ie , p a s k i n a ogonku, a k ó łk a n a sk rz y d ła c h , Ł a d n ie jest, je ż e li o zd o b y t e są zło te n a k o lo r ow em tle , S k rz y d e łk a p o w in n y być o d m ie n n e j b arw y , n iż ogonek. C zu b ek n a jle p ie j . z ło ty . S p ó d sk rz y d e łe k i ogonka, k tó r y b ęd z ie w id o czn y , je ż e li p ta sz k a w yżej zaw iesim y, te ż trz e b a ozdobić, n a le p ia ją c je d e n lub dw a p a s k i k o lo ro w e. D o p ta sz k ó w sp e c ja ln ie n a d a ją się od m ian y p a p ie ró w m e talicz n y ch , k tó r e z n a jd u ją się w h u rto w n ia c h p a p ie ru , Z w ła sz c z a ła d n a je s t o d m ia n a m ie d zian a 1 zielo n a.
G d y n a k le je n ia w y sch n ą, s k ła d a m y sk rz y d e łk a , ogo
n e k i czu b ek w w a c h la rz y k i (rys, 21, d ) ; im d ro b n ie jsz e sk ła d a n ie , tern ła d n ie j. T e ra z w y le p ia m y z glin y tu łó w p ta s z k a (rys, 21, e), W g łów kę w p ra w ia się o cz k a z p a c io rk ó w b ły sz c z ą c y c h w ie lk o śc i m a łe g o g ro sz k u o k rąg łe g o .
G d y tu łó w je st ju ż gotów , w p ra w ia m y w b o k i sk rz y d e łk a , w k o n ie c tu ło w ia ogonek, w g łów kę czubek, zw a
ża ją c, żeby s k rz y d e łk a b y ły ró w n o ro z ło ż o n e (rys, 21, f ) .
34
N a p ie rsi p ta s z k a d a je m y ta rc z ę , g w iazd ę (rys. 5, c), w śro d k u k ó łk o i k w ad rac ik . T a k z ło ż o n ą ta rc z ę u m oco
w u jem y w g lin ie za p o m o c ą u cięte g o k ło s k a o k ró tk ie j słom ce (jak w g w iazd ach p ie rz a n y c h ). T e ra z n a le ż y jeszcze
■c.
Rys. 21. Ptaszek.
w lep ić w g rzb ie t zaw ieszkę, z w a ż a ją c d o b rze , że b y p ta szek w isia ł ró w n o , n ie c h y lił się n a p rz ó d lu b w ty ł i p o z o staw ić g o to w ą r o b o tę do z u p e łn e g o w y sch n ięc ia, poczerń tu łó w p ta s z k a w ra z z g łó w k ą n a le ż y p o zło cić .
K Ó Ł K O (Mazowsze).
(R ys. 22).
Z abaw kę — k ó łk o ta ń c z ą c y c h „ o s ó b e k “ , m o żem y zrobić w n a s tę p u ją c y sp o só b : w y cin a m y p a s e k p a p ie ru k o lo ro w ego d łu g o śc i 17 om, szer. 4 cm i, zło ż y w sz y go w z d łu ż na p o ło w ę, sk le ja m y z nieg o k ó łk o , n a k tó re m , z cz te re ch
stro n , n a k le ja m y s e rd u s z k a in n ej b a rw y (rys, 22, a ) . T e ra z p rz y stę p u je m y d o ro b o ty figurek. W y c in a m y d w a p a s k i p a p ie ru zło te g o lu b sreb rn eg o d łu g o śc i 20 cm, sz ero k o ści
Rys, 22. Kółko.
5 cm. J e d e n p a s e k s k ła d a m y n a p ó ł i jeszc ze ra z n a p ół.
O trz y m a n y k w a d r a t sk ła d a m y je szc ze r a z n a p o ło w ę i w y cinam y p o ło w ę la le c z k i (m ożna ją p rz e d te m n a r y s o w a ć ) ,
36
jak w sk a z u je rys. 22, b. P o ro z ło ż e n iu p a p ie ru o trz y m u je m y c z te ry „ o só b k i“ , trz y m a ją c e się za rę c e . Z dru g ieg o p a s k a w y cin a m y zn ó w c z te ry „ o s ó b k i“ , o b ry so w u ją c ij-ch k s z ta łt p o d łu g form y p o p rz e d n io w y cię ty c h i sk le ja m y je tak , aby b y ły z obu stro n z ło te lu b s re b rn e i o zd ab iam y ich sukienki p aw iem i o cz k am i (rys. 22, c). N a jw ię k sz e k ó ł
ko otrzym am y, o b ry so w u ją c je p o d w u g ro szó w ce, m n ie jsz e o w ie lk o śc ia c h d o w o ln y ch . T e ra z tr z e b a p rz y k le ić la le c z k i d o ln ą częścią su k ie n e k d o p rz y g o to w a n e g o k ó łe c z k a , p o m ięd zy n a k le j onem i se rd u sz k am i. R o ż k i su k ie n e k z o s ta w iam y n ie p rz y k le jo n e i o d g in a m y tro c h ę . R ą c z k i o sta tn ic h la le c z e k sk leić zło ty m lub sreb rn y m p a s k ie m p a p ie ru od w ew n ątrz k ó łk a .
C z te ry ła ń c u c h y ze słom ek, 1 cm długich, i k w a d ra c i
ków (rys. 5, a) p rz e w le c p rz e z rą c z k i i zw ią za ć u g ó ry n a zaw ieszkę. S ło m e k w k a ż d y m ła ń c u sz k u p o w in n o być 7.
Z akończam y zabaw kę, z a w ie sz a ją c m ię d z y la le c z k a m i c z te ry „ k ie lisz k i“ z fre n d z e lk ą z b ib u ły k o lo ro w e j (zob ry s. 4).
K w a d ra c ik n a „k ie lisz e k " m a b o k i p o 3 cm. Z aw ieszk i z trz e c h sło m ek p o 1 cm d łu g o śc i i k w ad rac ik ó w . M ożna te ż zaw iesić ty lk o je d e n k ie lisz e k w ięk szy (bok k w ad r.
4 cm ), p rz y c z e p ia ją c ła ń c u c h n a 15 sło m ek u zw iązan ia zaw ieszki (zob. ry s. 22, d),
P A J Ą K (Łowickie).
(R ys. 23).
Do z ro b ie n ia te g o p a ją k a , je d n e j z n a jła d n ie js z y c h zab aw ek choinkow ych, nie p o trz e b u je m y p le ś ć sia te czk i z ra f ji, z a stę p u je m y ją d e n k ie m ! te k tu rk a m i b ia łem i, o for-
m ach k w a d ra tu . W ię k sz y z n ic h m a b o k i d łu g o śc i 7Va om, m n ie jsz y — 3Vs cm. O bie p o w ierz ch n ie k w a d ra tó w o k le i-
Rys. 23. Pająk.
m y w y c in a n k ą z k o lo ro w e g o p a p ie ru , p rzy c zem je d n a s tr o n a k w a d ra tu m o ż e b y ć in n ej b a rw y niż dru g a. Żeby zrobić
38
-/winankę, sk ła d a m y k w a d ra t p a p ie ru po p rz e k ą tn i, ' » ) tró jk ą t, k tó r y z k o le i je szc ze d w a ra z y sk ła- a k ło żo n eg o tr ó jk ą ta w y strz y g a m y gw iazdę tnąc p o z ło ż o n y c h b o k ac h tr ó jk ą ta . Rys, 23, ją sposób w y cin an ia. O d m ian ta k ic h gw iazd .obić b a rd z o du żo . K a ż d a g w iazd a m o że być /c ię ta , w e d le w ła sn e g o p o m y słu p ra c u ją c e g o n ad ą d ziec k a. N a d u ż ą g w iazdę m o ż n a n a k le ić jeszcze -igą m n ie jsz ą innej b arw y , m o ż n a te ż p o n a k le ja ć w ycięte osobno k ó łk a , se rd u sz k a i t. p.
K ied y już m am y p rz y g o to w a n e k w a d ra ty , łą cz y m y je ła ń cu sz k am i ze sło m ek cienkich, d łu g o śc i n a 1 cm i k w a d rac ik ó w z e sk le ja n e g o k o lo ro w e g o p a p ie ru w e d le ry s, 5, a.
M ięd zy du ży m a m a ły m k w a d ra te m ła ń c u sz e k d łu g i n a 4 słom ki, od m ałeg o k w a d ra tu do zw ią za n ia i zaw ieszki — 6 słom ek. T e ra z d u ż y k w a d ra t o zd a b ia m y łań cu ch am i, zw ie sz ają ce m i się od ro g u do ro g u i o d ro g ó w d o ś ro d k a k w a d ra tu . K ró ts z e ła ń cu c h y , o ra z te co id ą od ro gów do śro d k a m a ją p o 9 słom ek. D łu ż sz e ła ń c u c h y ipo 15 s ło m ek. Ł ań c u c h y m ałeg o k w a d ra tu p o 5 słom ek. B arw y k w a d ra c ik ó w m o ż n a d o b rać ro zm aicie. M o g ą b y ć ró ż n o k o lo ro w e, m ijan e , a m o g ą te ż być w c z te re c h b arw ac h , np.
łań cu ch z e w n ę trz n y k r ó tk i — czerw ony, zew u, d łu g i — ielony, w e w n ę trz n y — żó łty , u m a łeg o k w a d ra tu — p o m arańczow y. M o żn a te ż d ać o dm ienne b a rw y n a p rze ciw ległych bokach. Żeby z u p e łn ie w y k o ń cz y ć tę ła d n ą za b aw kę, z a sto su je m y jeszc ze ,,ró ż y c z k i" m ałe, ja k u p a ją k a rys, 11. R ó ż y cz k i zrobić z k ó łe k b ib u ły k o lo ro w e j w iel
kości Nr. 4 paw iego o cz k a. R ó ż y cz k i p rzy sz y ć po cz te re ch ro g ac h dużeg o k w a d ra tu , a je d n ą z a g n ie cio n ą w d w ie stro -
ny, k u lis tą — u p u v d ą ik u zaw ieszk . . jed n ą, rów n ież listą, zaw iesić n a ła ń c u sz k u z 9-ciu sło m ek ze śro d k żego k w a d ra tu (rys. 23, c). Ktofoy c h c ia ł jeszcze ozdobić sw ój p a ją k , m o że d o d a ć jeszcze dw ie ró ż y c z k i ma w ierz ch u m a łe g o k w a d ra tu i na dużego.
G W I A Z D A . (Rys. 24).
N a w ierzch choinki, u b ra n e j lakierni ozdobam i, trzeb;-, d ać gw iazdę, k tó ra b y d o nich p a s o w a ła . Z robim y więc gw iazdę sz eśc io ram ie n n ą z k o ła o śre d n ic y d o w o ln ej o d p o w ied n io d o w ielk o ści choinki. Z ag łęb ie n ia w cinam y n a Va p ro m ie n ia k o ła . C zęści b ia łe n a ry s. 24 o z n a c z a ją
Rys. 24. Gwiazda.
złoto, części za cien io w a n e — b arw ę sz afiro w ą p ap ieru . G w iaz d ę n a le ż y zrobić n a b ry s to łu d la sztyw ności. N a jle piej, żeb y b y ła d w u stro n n a , je d n a k o w a . W p ro m ie ń d o ln y w kleić d ru t, do u m o c o w a n ia gw iazd y na choince.
B iblioteka Ś lą s k a w K a to w icac h ID:0030000451227
