NEP. Leninowski krok wstecz. Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

(1)

NEP. Leninowski krok wstecz

Wprowadzenie Przeczytaj

Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

(2)

Wojna domowa w Rosji dobiegała końca. Armia białych znajdowała się w rozsypce i nie stanowiła już realnego zagrożenia dla władzy Lenina oraz jego zwolenników, ale kraj był w ruinie i stanął w obliczu ogromnej katastrofy gospodarczej. W wielu regionach szerzył się głód. Głoszone przez bolszewików obietnice lepszego życia nie miały odzwierciedlenia w rzeczywistości, a próby wprowadzenia socjalizmu w gospodarce zakończyły się sromotną klęską. Leninowi i jego ludziom udało się wprawdzie utrzymać władzę, ale wciąż nie było wiadomo, na jak długo. Należało coś zmienić. „Pozwólmy chłopom mieć ich odrobinę kapitalizmu” – grzmiał z trybuny Lenin w czasie X Zjazdu Partii w marcu 1921 r. „Ponieśliśmy klęskę w naszych rachubach i musimy się wycofać”. Właśnie na tym m.in. miała polegać ta zmiana – na częściowym powrocie do kapitalizmu. Był to leninowski krok wstecz…

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

Wyjaśnisz, dlaczego ci, którzy w 1917 r. poparli bolszewików, trzy lata później zbuntowali się przeciwko ich władzy.

Ocenisz kapitalizm z punktu widzenia ideologii.

Przedyskutujesz, czy słuszne – jeśli tak, to w jakich sytuacjach – jest pójście na kompromis z własnymi przekonaniami.

NEP. Leninowski krok wstecz

Pomnik Lenina na tle budynku Teatru Opery i Baletu w Nowosybirsku.

Źródło: User:Aladux, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Cytaty za: Peter Oxley, Russia 1855–1991: From Tsars to Commissars, Oxford University Press, 2001, s. 132.

(3)

Przeczytaj

Bunt w mateczniku

Koniec roku 1920 nie był dobry dla Lenina i jego ludzi. Polityka komunizmu wojennego spowodowała katastrofę gospodarczą Rosji i zaczęła budzić duży opór społeczny. W Piotrogrodzie wybuchły wielkie strajki robotnicze, które przeniosły się szybko do Kronsztadu. Miejsce to miało znaczenie symboliczne dla rewolucji bolszewickiej. Dlaczego? Marynarze jako jedni z pierwszych wypowiedzieli w 1917 r.

posłuszeństwo Rządowi Tymczasowemu, a w październiku tego samego roku wsparli pucz Lenina. Przywódca bolszewików nazwał ich „dumą i chwałą rewolucji”. Jednak w lutym 1921 r.

kronsztadzcy marynarze przeciwstawili się bolszewikom. W swojej rezolucji nawoływali do zmiany polityki rządu i zakończenia komunistycznej dyktatury.

Lenin powiedział, że wydarzenia w Kronsztadzie były groźniejsze dla systemu radzieckiego niż wszyscy biali generałowie wojny domowej razem wzięci.

Bunt bolszewicy zdławili siłą. W dniu 7 marca 1921 r. na stawiających zaciekły opór powstańców uderzył Michaił Tuchaczewski i po 11 dniach ich złamał. Schwytani marynarze zostali potraktowani bardzo surowo. Przywódców powstania powieszono, wielu uczestników rozstrzelano lub zesłano do obozów (ok.

8,5 tys. z 13 tys. na początku powstania).

Głód w Rosji bolszewickiej w latach 1921–1922, który był jedną z konsekwencji polityki komunizmu wojennego. Określ, w jakiej

Natychmiastowe wybory do sowietów (rad); obecne sowiety (rady) nie stanowią wyrazu woli robotników i chłopów. Nowe wybory powinny się odbyć na

zasadach tajności; a przed wyborami powinna mieć miejsce wolna kampania wyborcza.

Źródło: Fragmenty rezolucji ogłoszonej przez marynarzy z Kronsztadu 1 marca 1921 r., na podstawie: dostępny online en.m.wikipedia.org/wiki/Kronstadt_rebellion, tłum. K. Stojek-Sawicka.

“

Atak czerwonoarmistów na Kronsztad. Do bazy powstańców żołnierze dotarli przez zamarzniętą Newę. W wyniku ataku zginęło 10 tys. żołnierzy czerwonych. Jak myślisz, dlaczego niektórzy z atakujących mieli białe ubrania?

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

(4)

części Rosji panował głód w latach 1921–1922.

Powstanie w Kronsztadzie – choć zostało brutalnie stłumione – dało do myślenia Leninowi i stało się dla bolszewików lekcją oraz sygnałem, że trzeba zmienić politykę.

„Pieredyszka”

W dniu 15 marca 1921 r. podczas X Zjazdu Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików) Lenin wygłosił trzygodzinne przemówienie. Postulował odejście od budowy socjalizmu i przejściowe przestawienie gospodarki na tory kapitalistyczne z zachowaniem pełnej władzy politycznej partii bolszewickiej.

W praktyce oznaczało to zakończenie rekwizycji zboża i zastąpienie jej podatkiem płaconym w naturze oraz przywrócenie form wolnego rynku. Od tej pory chłopi mogli sprzedawać część swoich plonów i uzyskany z tego dochód wykorzystywać do własnych celów. Władza zalegalizowała istnienie prywatnej działalności gospodarczej. Do Rosji zaczęli przybywać zachodni inwestorzy, którzy na prawach koncesji zakładali fabryki zajmujące się wydobywaniem surowców naturalnych. Przemysł ciężki, banki, transport i handel zagraniczny pozostał jednak pod kontrolą władzy.

Obrady Kominternu w 1920 r. na obrazie Isaaka Brodskiego z 1924 r. Odszukaj postać Lenina i określ, podczas jakiej czynności został on uwieczniony przez malarza.

Źródło: domena publiczna, dostępny w internecie: akg-images.com.

Przyjęcie zasad tzw. Nowej Polityki Ekonomicznej (NEP) miało mieć charakter przejściowy. Po opanowaniu załamania gospodarczego zamierzano powrócić do budowy socjalizmu. Jak Lenin sam powiedział, Nowa Polityka Ekonomiczna była krokiem do tyłu zrobionym po to, by później łatwiej było zrobić dwa kroki do przodu.

Szansa i porażka

Decyzja Lenina nie spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem wszystkich członków partii. Wielu z nich odnosiło się z dystansem do perspektywy

częściowego powrotu do form gospodarki

kapitalistycznej. Argumentowano, że w ten sposób proces wprowadzania w Rosji socjalizmu zostanie opóźniony. Nowa Polityka Ekonomiczna bardzo szybko przyniosła ożywienie gospodarcze, odrodzenie rynku, handlu, stabilizację ﬁnansową oraz wzrost o kilkanaście procent produkcji rolnej Budynek w Niżnym Nowogrodzie, gdzie odbywały się targi.

(5)

i przemysłowej. Sprzyjało to likwidacji zniszczeń wojennych i wychodzeniu Rosji z zapaści

gospodarczej wywołanej skutkami długotrwałego konﬂiktu toczącego się na jej terytorium. Wprawdzie nie udało się osiągnąć wskaźników ekonomicznych sprzed wojny ani dogonić innych krajów

europejskich, ale i tak postęp był olbrzymi, biorąc pod uwagę to, z jakiego pułapu startowało państwo.

W wyniku przemian ekonomicznych powstała grupa tzw. nepmanów, czyli handlowców, właścicieli małych przedsiębiorców, oraz grupa zamożnych chłopów, właścicieli dużych gospodarstw rolnych, zwanych kułakami.

Poprawa sytuacji

Około 1927 r. państwo zaczęło się powoli wycofywać z Nowej Polityki Ekonomicznej. Ceny proponowane za zboże były zbyt niskie, więc chłopi byli coraz mniej zainteresowani tym, żeby je sprzedawać. Efekt?

Skup zboża przez państwo zmniejszył się niemal o połowę. Nowy przywódca ZSRS, Józef Stalin i jego ekipa, tocząc spory, zaczęli poszukiwać innej drogi zgodnej z socjalizmem i jednocześnie gwarantującej szybki rozwój gospodarczy. W 1929 r. nastąpił ostateczny rozbrat partii z Nową Polityką Ekonomiczną.

Bratni sojusz

Umocnieniu władzy bolszewików służyła także reorganizacja w sposobie zarządzania państwem. Wydana zaraz po rewolucji Deklaracja praw narodów Rosji z 1917 r. spowodowała, że wiele nacji odłączyło się od imperium i ogłosiło niepodległość. Lenin zaczął się wycofywać z wcześniejszych obietnic, dążąc do zahamowania tendencji odśrodkowych. Wśród komunistów ścierały się dwie opcje odnośnie do tego, w jaki sposób ułożyć stosunki z innymi narodami: czy na zasadach autonomii, czy podporządkowania.

W 1922 r. doszło do zawarcia traktatu założycielskiego Związku Sowieckiego, podpisanego przez

formalnie niepodległe: Rosyjską FSRS, Białoruską SRS, Ukraińską SRS i Zakaukaską FSRS. Później skład ten uległ zmianie. Ostatecznie w skład ZSRS weszło 15 republik związkowych. Każda z nich miała własne organy administracyjne i pewną samodzielność w sprawach wewnętrznych. W rzeczywistości najwyższa władza należała do wąskiego kręgu osób skupionych w Biurze Politycznym Rosyjskiej Partii

Komunistycznej (bolszewików), a właściwie to do jednego człowieka – sekretarza generalnego Komitetu Centralnego.

Słownik

komsomolec

(ros. комсомолец) członek Komsomołu, organizacji młodzieży radzieckiej komunizm wojenny

(z łac. communis – wspólny, powszechny, ogólny) początkowy okres sprawowania władzy przez bolszewików, od czasów rewolucji październikowej oraz wojny domowej (1917–1921), zakończony wprowadzeniem Nowej Polityki Ekonomicznej; termin ten odnosi się zwłaszcza do realizowanej wówczas polityki gospodarczej, opartej na rekwizycjach zboża na wsi

rozkułaczanie

Źródło: Peter Oxley, Russia 1885–1991: From Tsars to Commissars, tłum. K. Stojek‑Sawicka, Oxford University Press, 2001, s. 158–159.

Swego czasu były największe w Imperium Rosyjskim, po dojściu bolszewików do władzy zawieszono je

i reaktywowano w czasach NEP-u. Targi otrzymały status ogólnoradziecki, przybywali tu też przedstawiciele z innych krajów - z Persji, Chin, Afganistanu, Turcji, Mongolii i Iraku.

W 1928 r. w targach wzięło udział 2500 ﬁrm. Ostatni raz odbyły się w 1929 r., a rok później zostały zlikwidowane jako zjawisko wrogie społecznie. Co na podstawie wyglądu budynku centrum gospodarczego w Niżnym Nowogrodzie można wnioskować o randze odbywających się tam targów?

(6)

(od ros. 'кулак' kulak) system represji wymierzonych w zamożnych chłopów, tzw. kułaków kapitalizm

(z łac. capitalis – główny, od capitis – głowa, początek) system gospodarczy oparty na prywatnej własności środków produkcji i w rezultacie na czerpaniu z nich zysków

PKB

produkt krajowy brutto; całkowita suma dóbr i usług wytworzona przez czynniki krajowe i zagraniczne na terenie danego kraju; jeden z podstawowych mierników rozwoju gospodarczego

godło

symbol wyróżniający, znak rozpoznawczy należący do jakiejś grupy, miasta, kraju przemysł ciężki

dział gospodarki zajmujący się wytwarzaniem maszyn i półproduktów na potrzeby innych branż, obejmuje górnictwo, hutnictwo i przemysł maszynowy

rozbrat

(od rozbratanie - rozstanie się) niezgodność między dwiema rzeczami, w tym przypadku między partią a Nową Polityką Ekonomiczną

Nowa Ekonomiczna Polityka

(ros. Nowaja ekonomiczeskaja politika, w skrócie NEP) określenie radzieckiej polityki gospodarczej obowiązującej od 1922 do 1929 r. w Związku Radzieckim; polegała na wprowadzeniu do gospodarki socjalistycznej elementów kapitalistycznych (typ gospodarki mieszanej)

Słowa kluczowe

ZSRS, NEP, bolszewicy, komunizm wojenny, kułak, bunt marynarzy, Kronsztad, Włodzimierz Lenin, republiki związkowe

Bibliograﬁa

O. Figes, Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji, Warszawa 2007.

Oxley P., Russia 1885–1991: From Tsars to Commissars, tłum. K. Stojek‑Sawicka, Oxford University Press, 2001.

(7)

Mapa interaktywna

Polecenie 1

Zapoznaj się z mapą interaktywną i wykonaj kolejne polecenia.

Mapa republik wchodzących w skład ZSRS. Granice państw po 1945 r.

Źródło: Contenplus.pl, licencja CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2

Biorąc pod uwagę strukturę terytorialną, określ, jaki charakter miał Związek Sowiecki. Jak ocenisz taką strukturę? Czy była ona dobrym rozwiązaniem dla państwa bolszewików? Uzasadnij swoje zdanie.

Polecenie 3

Oceń, która z republik zajmowała w ZSRS pozycję dominującą. Wskaż dwa czynniki, które temu sprzyjały.

Polecenie 4

Opisz, w jaki sposób ﬂagi, a w jaki godła republik wyrażały ich przynależność do Związku Radzieckiego.

Wskaż i opisz dwa elementy heraldyczne nawiązujące do lokalnych tradycji poszczególnych republik.

(8)

Sprawdź się

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj poniższy plakat i wyjaśnij, w jaki sposób przedstawia on ideę Związku Sowieckiego.

Plakat radziecki z 1930 r. z napisem: „Niech żyje związek braterski i wielka przyjaźń narodów Związku Sowieckiego”; napisy na transparentach: „Niech żyje towarzysz Stalin”.

醙

(9)

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj poniższą rezolucję ogłoszoną przez marynarzy z Kronsztadu 1 marca 1921 r. i przenieś w odpowiednie pole numery postulatów o charakterze politycznym oraz numery postulatów o charakterze ekonomicznym.

1. Natychmiastowe wybory do sowietów (rad); obecne sowiety (rady) nie stanowią wyrazu woli robotników i chłopów. Nowe wybory powinny się odbyć na zasadach tajności; a przed wyborami powinna mieć miejsce wolna kampania wyborcza.

2. Wolność słowa i prasy dla robotników i chłopów, dla anarchistów i par i lewicowych.

3. Prawo do zgromadzeń, wolność do tworzenia związków zawodowych i zgromadzeń chłopskich.

4. Zebranie nie później niż do 10 marca 1921 r. bezpartyjnej konferencji

robotników, żołnierzy i marynarzy z Piotrogrodu, Kronstadtu i okolic Piotrogrodu.

5. Uwolnienie więźniów politycznych z par i socjalistycznych i wszystkich uwięzionych robotników i chłopów, żołnierzy i marynarzy należących do klasy pracującej i chłopskich organizacji.

6. Wybrać komisję dla powtórnego zanalizowania spraw osób uwięzionych i zesłanych do obozów koncentracyjnych.

7. Zniesienie politycznych oddziałów w armii, żadne polityczne par e nie powinny mieć możliwości do rozpracowywania swoich ideałów i nie powinny otrzymywać subsydiów od państwa. Na miejsce par i politycznych powinny zostać utworzone różne grupy kulturowe, współﬁnansowane przez państwo.

8. Natychmiastowe zniesienie milicyjnych oddziałów w miastach i na wsiach.

9. Wyrównanie ekwiwalentu racji żywnościowych dla wszystkich robotników, poza tymi, którzy wykonują niebezpieczne prace.

10. Zniesienie partyjnych oddziałów w oddziałach wojskowych, a także w fabrykach i różnych zakładach. Jeśli ochrona będzie wymagana, to powinna zostać

nominowana z uwzględnieniem zdania i opinii robotników.

11. Dać pełne władanie chłopów nad własną ziemią […].

Źródło: Fragmenty rezolucji ogłoszonej przez marynarzy z Kronsztadu 1 marca 1921 r., na podstawie: dostępny online en.m.wikipedia.org/wiki/Kronstadt_rebellion, tłum. K. Stojek-Sawicka.

“

輸

(10)

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z fragmentem historii Nikołaja Gołowina ze wsi Obuchowo, położonej niedaleko Moskwy, uchodzącego za właściciela największego gospodarstwa we wsi, i określ, czy do wydarzeń opisanych we fragmencie mogło dojść w latach 1922–1924. Uzasadnij odpowiedź.

Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o..

Nagranie

O. Figes

Szepty (...)

Nikołaja usunięto z rady wiejskiej i pozbawiono praw obywatelskich, zarzucając mu, że jest właścicielem „przedsiębiorstwa kapitalistycznego”. W listopadzie jego dom został przeszukany przez wiejskich komsomolców i funkcjonariuszy z rejonu, którzy nałożyli drakoński podatek w wysokości 800 rubli na „kułackie” gospodarstwo Gołowinów. Wymierzanie takich podatków było częścią ogólnokrajowej kampanii

„wypierania kułaków” i konﬁskowania ich mienia; jesienią tego roku doprowadziła ona do upadku prawie 400 gospodarstw chłopskich tylko w okręgu wołogodzkim.

Aby zapłacić podatek, Nikołaj musiał sprzedać dwie krowy, maszynę szewską, żelazne łóżko i skrzynię ubrań. Zimą najął się nawet z dwoma braćmi do pracy na budowie w Leningradzie. […] Spali na ławach noclegowych i oszczędzali tyle, że mogli posłać do domu kilkaset rubli, ale po kilku miesiącach postanowili wrócić na wieś. „Cóż to za życie, jeśli człowiek musi kupować wszystko, chleb, ziemniaki i kapustę w sklepie?” – pisał Nikołaj do rodziny, tłumacząc swoją decyzję.

Jego powrót wiosną […] nie spodobał się wioskowym komsomolcom. Pewnego wieczoru Nikołaj jadł kolację z bratem Iwanem, chłopem z sąsiedniej wsi. Siedzieli przy kuchennym stole obok okna, ich sylwetki, oświetlone lampą na ową, były wyraźnie widoczne dla Kuźmina i jego kompanów, którzy stali w ciemności pod domem. Komsomolcy byli pijani. Najpierw krzyczeli do „kułaków”, żeby „wyszli”, a potem strzelili w okno. Iwan został traﬁony w głowę i zginął na miejscu.

Źródło: O. Figes, Szepty (...), Warszawa 2007, s. 68–69.

“

Ćwiczenie 4

Poniżej przedstawiono przykłady monet pochodzących z różnych okresów. Wskaż, który został wprowadzony do obiegu w związku z denominacją (reformą pieniężną) w ramach Nowej Polityki Ekonomicznej. Uzasadnij swoje zdanie.

醙

(11)

Źródło 1

Źródło 2

Źródło 3

(12)

Ćwiczenie 5

Przeanalizuj godło Związku Sowieckiego. Zinterpretuj wymowę poszczególnych elementów graﬁcznych: kuli ziemskiej, czerwonej gwiazdy, słońca, kłosów zboża, sierpa i młota.

Godło Związku Sowieckiego. Widoczny jest rosyjski napis proletarii wsech stran soediniajtes czyli „robotnicy wszystkich krajów łączcie się".

Ćwiczenie 6

Podane argumenty przyporządkuj do odpowiedniej kategorii w zależności od tego, czy odpowiadają poglądom zwolenników, czy przeciwników NEP‑u.

Ćwiczenie 7

Lenin był realistą politycznym i utalentowanym oportunistą. Ustosunkuj się do tej tezy, uwzględniając komunizm wojenny i NEP.

Ćwiczenie 8

醙

難

(13)

Na podstawie źródeł zamieszczonych w tekście oraz poniżej dokonaj oceny Nowej Polityki Ekonomicznej z punktu widzenia:

• ideowego komunisty,

• drobnego przedsiębiorcy,

• bogatego chłopa,

• robotnika z Moskwy.

Źródło A

Miesięczne zarobki robotników miejskich (w rublach)

1913 30,5

1920–21 10,1

1922–23 15,9

1924–25 25,2

1925–26 28,6

Źródło B Bezrobocie

1922 – 160 tys. bezrobotnych 1929 – 1741 tys. bezrobotnych Źródło C

25% licencjonowanych handlarzy w czasie trwania NEP‑u miało lokale, reszta handlowała na ulicach.

Źródło D

(14)

Źródło E

Ceny produktów rolnych

W 1926 r. państwo zredukowało ceny płacone chłopom za zboże dostarczane w ramach dostaw

obowiązkowych przeciętnie o 6%. Jednocześnie ceny maksymalne w obrocie wolnorynkowym obniżono o 25

%. W rezultacie do końca 1927 r. państwo mogło kupić od chłopów za stałe niskie ceny połowę tego, co kupiło do końca grudnia 1926 r. Zbiory były wspaniałe.

Źródło F

Rodzaje gospodarstw rolnych w 1927 r.

ziemia państwowa – 1,1%

ziemia skolektywizowana – 0,6%

ziemia pozostająca prywatną własnością chłopa – 98,3%

Źródło G

W większości […] wsi nadal istniała trójpolówka. 20% chłopów wciąż uprawiało ziemię przy pomocy drewnianych pługów. W 50% przypadków zboże było ścinane ręcznie.

Wszystkie opracowania na podstawie: Peter Oxley, Russia 1855–1991: From Tsars to Commissars, tłum. K. Stojek‑Sawicka, Oxford University Press, 2001, s. 158–159.

(15)

Dla nauczyciela

Autor: Dorota Czarny Przedmiot: Historia

Temat: NEP. Leninowski krok wstecz

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XL. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym.

Uczeń:

1. wyjaśnia genezę powstania państwa sowieckiego i charakteryzuje jego politykę wewnętrzną i zagraniczną.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, kompetencje cyfrowe,

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się, kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

wyjaśnia, dlaczego ci, którzy w 1917 r. poparli bolszewików, trzy lata później zbuntowali się przeciwko ich władzy;

wyjaśnia, dlaczego wprowadzenie Nowej Polityki Ekonomicznej Lenin określał jako jeden krok w tył;

dyskutuje, czy słuszne – a jeśli tak, to w jakich sytuacjach – jest pójście na kompromis z własnymi przekonaniami.

Strategie nauczania:

konstruktywizm, konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów, mapa myśli,

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych, dyskusja.

Formy zajęć:

praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach,

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

(16)

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki, zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda, ﬂipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z tekstem zawartym w e‑materiale (ale bez mapy interaktywnej), żeby móc aktywnie uczestniczyć w zajęciach.

Faza wstępna

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby metodą burzy mózgów przypomnieli sobie, jak bolszewicy przejmowali władzę w Rosji.

2. Na tablicy jeden z uczniów zapisuje odpowiedzi kolegów, tworząc mapę myśli.

3. Nauczyciel przedstawia temat i cele zajęć.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy, rozdaje im arkusze z pytaniami. Każda grupa wybiera

swojego przedstawiciela – lidera. Uczniowie odpowiadają na pytania na podstawie treści e‑materiału.

Grupa 1 – Dlaczego polityka komunizmu wojennego spowodowała katastrofę gospodarczą w Rosji i zaczęła budzić duży opór społeczny?

Grupa 2 – Dlaczego Lenin wprowadził Nową Politykę Ekonomiczną (NEP) i na czym ona polegała?

Grupa 3 – Jakie znaczenie dla Rosji miało wprowadzenie Nowej Polityki Ekonomicznej (NEP)?

Grupa 4 – Dlaczego Rosja zaczęła się wycofywać z Nowej Polityki Ekonomicznej (NEP)? (Przeanalizuj tabele).

2. Po wyznaczonym czasie liderzy grup odczytują przygotowane odpowiedzi, a arkusze (plakaty) zawieszane są w widocznym miejscu.

3. Nauczyciel zadaje pytanie do dyskusji i zapisuje je na tablicy: Czy słuszne – a jeśli tak, to w jakich sytuacjach – jest pójście na kompromis z własnymi przekonaniami?

4. Aby odpowiedzieć na to pytanie i wyciągnąć wnioski z omawianej lekcji, nauczyciel poleca uczniom zapoznać się z materiałem multimedialnym i przedyskutowanie polecenia w parach.

5. Po wykonaniu zadania uczniowie odpowiadają na pytania i dyskutują o słuszności kompromisu, wspólnie zapisują wnioski z lekcji.

6. Nauczyciel poleca uczniom, aby wykonali ćwiczenia 1–5. Następnie wspólnie omawiają odpowiedzi dla utrwalenia poznanego materiału.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel poleca uczniom wykonanie ćwiczenia 6 jako podsumowania lekcji.

2. Na zakończenie uczniowie dokonują samooceny i oceny pracy grup na zajęciach; najaktywniejsze osoby lub grupy otrzymują oceny.

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Wykonanie pozostałych ćwiczeń.

2. Wybrane pary otrzymują zadania do przygotowania na lekcję. Losują rosyjskich działaczy partyjnych, którzy brali aktywny udział w walce o władzę po śmierci Lenina.

Materiały pomocnicze:

(17)

Oxley P., Russia 1885–1991: From Tsars to Commissars, tłum. K. Stojek‑Sawicka, Oxford University Press, 2001.

Figes O., Szepty. Życie w stalinowskiej Rosji, tłum. W. Jeżewski, Magnum, Warszawa 2007.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą przygotować projekt, dotyczący wprowadzenia komunizmu w Rosji przez jej dyktatorów: Włodzimierza Lenina i Józefa Stalina.

Spis nieopisanych ilustracji

Ćwiczenie 4 - Ilustracja 1: Srebrna moneta, 1924 r.; Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ćwiczenie 4 - Ilustracja 2: Carska moneta pięciorublowa, 1899 r.; Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ćwiczenie 4 - Ilustracja 3: Rubel radziecki, 1970 r.; Wikimedia Commons, domena publiczna.