Józef Łapiński
Projekt kodyfikacji Katolickich
Kościołów Wschodnich : (wykład na
Wydziale Prawa Kanonicznego ATK
prof. Fürsta z Freiburga)
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 30/3-4, 312-315
312 Z życia W ydziału P ra w a K anonicznego A TK (10]
w sk a zu ją c n a p otrzeb ę b ad ań n ad w a ru n k a m i tr w a łe g o rozk ład u m a ł żeń stw a . N a stęp n ie, w n a w ią z a n iu d o refera tu k s. prof. Ż u row sk iego, p. prof. D y b o w sk i p o sta w ił p y ta n ie, n a jak iej p o d sta w ie rozróżnia się ab so lu tn ą n iero ze rw a ln o ść m a łż e ń stw za w a rty ch m ięd zy ochrzczo n y m i i d o p ełn io n y ch rad w z g lę d n e j n ie r o z e r w a ln o śc i in n y c h m ałżeń stw - W o d p ow ied zi k s. p rof. Ż u row sk i stw ierd ził, ż e p o d sta w ą tego roz r ó żn ien ia jest p raw o B oże; ks. pirof. S ob ań sk i zw ró cił u w a g ę, że roz różn ien ie to motżna u za sa d n ić p rak tyk ą e k lezja ln ą ; ks. prof. S z ta fr o w - sk i zaś przyp om n iał h istoryczn e u w a ru n k o w a n ie tej p rak tyk i. Z k o lei ks. prof. P a w lu k za u w a ży ł, że zarów no p raw o św ie c k ie dop u szczając rozw ód, jak i p raw o k o śc ie ln e dop u szczając p o szerzen ie ty tu łó w n ie w a ż n o śc i m a łżeń stw a , tra k tu ją to jako „zło k o n ie c z n e ”. D la teg o od p ra w n ik ó w n a leży się sp o d ziew a ć ta k iej in terp reta cji praw a, k tóra b y ła b y . zgodna iz in te n c ją p ra w o d a w cy i p ro w a d ziła b y do rozłączen ia m a łżo n k ó w ty lk o w przyp ad k ach rzec z y w iśc ie k o n ieczn y ch . Jako o sta t n i w d y sk u sji zabrał g ło s p. prof. D y b o w sk i, k tó r y stw ierd ził, m . in., że w sp ó ln e d y sk u sje k a n o n istó w i p ra w n ik ó w św ieck ich n a tem a t tr w a ło ś c i m a łż e ń stw a są b ard zo pożądane, gd yż zarów n o jed n i, jak i dru dzy, sta ją w co d zien n ej sw e j p ra k ty ce w ob ec p ow a żn y ch p rob lem ów in teresu ją cy ch obydw a s y s te m y p raw n e: gd zie p rzeb ieg a gra n ica m ięd zy w y m a g a n ia m i p och od zącym i z p raw a B o żeg o a w y m a g a n ia m i pocho d zą cy m i od w ła d z y k o śc ie ln e j; jak p raw n ik , b ęd ą cy cz ło w ie k ie m w ie rzą cy m w in ie n u sto su n k o w a ć się do roizw odów i p o lity k i le g isla c y jn e j ich dotyozącej; jak p ogod zić w y m a g a n ia w y p ły w a ją c e z zasad w ia r y z p ra w a m i lu d zi o in n y ch św iatop ogląd ach ; jak p o stęp o w a ć w p ra k ty ce w o bec zw iązk ów , k tó re u le g ły fa k ty czn em u i n ie o d w o ła ln e m u rozkładow i? D y sk u sję i całość p o sied zen ia zam k n ął ks. d ziek a n P a stern a k sk ła dając p o d zięk o w a n ie w sz y stk im ob ecn ym za u d ział i tw ó r c z y w y siłe k w ło żo n y w z g łę b ia n ie p oru szan ych problem ów .
ks. M arian R o la
8. PROJEKT KODYFIKACJI KATOLICKICH KOŚCIOŁÓW WSCHODNICH
(W y k ła d ina W y d zia le ,Prawa K anonicznego A T K
prof. Fiirsta z Freiburga)
W p aźd ziern ik u 1986 r. b a w ił z w iz y tą w P o lsc e w raz ze sw oją m a ł żonką prof. C arl G erold Fiirst, p rofesor P ra w a K a n o n iczn eg o n a U n i w e r sy te c ie w e F reiburgu, K on su ltor P a p iesk iej K om isji K o d y fik a cy jn ej P ra w a K a to lick ich K o ścio łó w W schodnich. 14-go p aźd ziern ik a br. w y g ło sił w y k ła d o tw a rty d o zgrom adzonych p ra co w n ik ó w i stu d en tó w IV i V roku W ydziału B raw a K an on iczn ego A TK .
Z życia Wydziału Prawa Kan'onicznego ATK 313
hab. Jerzy G rzyw acz. W ykład z języ k a n ie m ie c k ie g o tłu m a c z y ł J.M. K s. R ek tor R em ig iu sz S ob ań sk i. P rzed rozp oczęciem w y k ła d u D ziek a n W yd ziału , k s. doc. dr hab. S ta n isła w P astern ak , w serd eczn ych sło w a c h p o w ita ł zeb ran ych i w k ró tk im p rzem ó w ien iu n a k reślił sy lw e tk ę p a n a pnof. F iirsta ja n a stęp n ie w y ra ził w d zięczn ość za ż y czliw o ść jaką p a n prof. F ü rst ok azu je w o b ec n aszej U czeln i oraz za ob ecne p rzy b y cie d o nas. Z k o le i p a n prof. F ü rst p o d zięk o w a ł z a za p ro szen ie do W ar sz a w y z w y k ła d em n a W yd ziale P ra w a K an on iczn ego A T K oraz m ó w ił o sw o ic h n a u k o w y ch p o w ią za n ia ch z A k ad em ią T eo lo g ii K a to lic k ie j, a zw ła szcza z W yd ziałem P raw a K anonicznego. T em a tem w y k ła d u b y ł p ro jek t n o w e j k o d y fik a c ji K a to lick ich K o ścio łó w W schodnich. N a początk u siwego w y k ła d u prof. F ü rst m ó w ił o ta jem n iczo ści, jaka o sła n ia ła pracę k o d y fik a cy jn ą K a to lick ich K o ścio łó w W schodnich, co w p ły n ę ło na brak g łęb szego za in te r e so w a n ia tą p rob lem atyk ą w śró d k a - n o n istó w , a zw ła szcza w śró d w iern ych .
N a stęp n ie p r e le g e n t o m ó w ił a sp ek t h isto ry czn y te g o zagad n ien ia, w y ch od ząc od Soboru W a ty k a ń sk ieg o I, k ie d y to już — p a r a le ln ie do d y s k u s ji nad k o d y fik a cją p ra w a d la K o ścio ła Ł a ciń sk ieg o —■ d ysk u tow an o r ó w n ież sp raw ę k o d y fik a cji p raw a K a to lick ich K o ścio łó w W schodnich. P ro jek t te n n ie b y ł jed n a k k o n ty n u o w a n y . D opiero po p ro m u lg a cji CIC w r. 1917 — podjęto tą id e ę n a n ow o. O dgryw ało przy ty m dużą rolę za in tereso w a n ie K a to lick ich K o ścio łó w W schodnich K o d ek sem Ł aciń sk im oraz p ra g n ien ie o p ra co w a n ia p od ob n ych n orm p ra w n y ch do ty ch , k tó re z o sta ły o k reślo n e d la K o ścio ła zachodniego. W ty m celu w r. 1929 zo sta ła u tw orzon a K om isja K a rd y n a łó w pod p rzew o d n ictw em k a rd y n a ła P io tra Gaspairriego, k tó ra w roku 1935 zo sta ła p rzem ian ow an a na 'Papieską K o m isję do red a k cji W schodniego K od ek su P r a w a K a n o n iczn eg o (P o n tificia C o m m issio a d re d ig e n d u m C o d ic e m Iu ris C a n o n ici
O rien ta lis). Jed n ak o d d z ia ły w a n ie k od ek su ła ciń sk ieg o jako w zorca oka
z a ło się dla K o m isji zb yt w ie lk im b alastem . K on cen trow an o się b o w iem c z ę sto n a sło w n y ch ty lk o n ied ok ład n ościach , zw ła szcza n a tu ry red ak c y jn ej. W reszcie ■ za p la n o w a n o opracow ać — i to w k r ó tk im cza sie — jed en K odeks P ra w a K an on iczn ego P o w szech n eg o (C o d e x Iu ris C ano
n ici U n iversa lis). T y m cza sem k r y ty k a prac K o m isji sta w a ła s ię coraz
to g w a łto w n iejsza , u p a try w a n o b o w iem w ty ch p ra ca ch n ieb ezp ieczeń stw o la ty n iza cji w n o w e j form ie. W k o ń cu doszło d o kom p rom isu . P a p ież P iu s X II zarządzał, ab y n ie ogłaszać c a łeg o p ro jek to w a n eg o K o dek su , k tó ry za w iera ł 2666 k a n o n ó w , le c z p rzez M otu proprio sto p n io w o w p row ad zać w ży cie p o szczeg ó ln e jeg o części. P iu s X II p rom u lgow ał te d ziały praw a, k tó re b u d ziły n a jm n iej k on trow ersji, a m ia n o w icie: w r. 1949 C reb ra e A lla ta e su n t — p raw o m a łżeń sk ie — 13)1 k an o n ó w ; w r. 1950 S o llic itu d in e m n o stra m — p raw o p ro ceso w e — 576 kanonów ; w r. 1952 P o s tq u a m A p o sto lic is L itte r is — p raw o zakonne, m a ją tk o w e i term in o lo g ia — 325 k an on ów ; w r. 1957 C le ri s a n c tita ti — obrządki i p ra w o osobow e — 558 k an on ów . N a 2666 k a n o n ó w p ro jek to w a n eg o
314 Z życia W ydziału P ra w a K anonicznego ATK [1 2 ]
k o d ek su , zioetalo p ro m u lg o w a n y ch w su m ie 1590 k a n on ów , czy li około 60°/o całości. P o śm ierci P iu s a X II, p a p ież Jan X X II I zap ied ział p rze p ra co w a n ie dotych czas ogłoszon ych działów p raw a oraz tych , k tóre
jeszcze n ie z o sta ły ogłoszon e w op a rciu o n a u k ę trw a ją ceg o Soboru W at. II oraz p ro m u lg a cję ca ło śc i k o d y fik a c ji K a to lick ich K ościołów W schodnich, k tó ra n a stą p i dopiero po Soborze W at. II.
W zw iązk u z ty m w r. 1972 zastała u sta n o w io n a P a p iesk a K om isja do r e w iz ji K od ek su P ra w a K an on iczn ego K a to lick ich K o ścio łó w W schod n ich (P o n tificia C o m m issio C o d ici Iu r is C an on ici O rie n ta lis reco g n o scen -
do), ty m siam ym zajęła ona m iejsce poprzed n iej K om isji. Zaproszono
do w sp ó łp ra cy fa k u lte t k an o n iczn y In sty tu tu W schodniego, k tóry n a szk ico w a ł liniię p rzew od n ią dla n o w ej k o d y fik a cji. K o m isja w y d a je w ła sn ą p u b lik ację — m iesięczm ik op atrzony ty tu łe m N u n tia . Z aw iera on 'bieżące sp ra w o zd a n ia <z prac K om isji oraz p rzy czy n k i do a k tu aln ego p rob lem u prac k o d y fik a ć y jn y c h . N a leży za u w a ży ć, że w pracach tej K o m isji b ierze u d zia ł w ie łu fa ch o w có w z różnych K o ścio łó w W schod n ich , n a w et n iek a to lick ich . N a stęp n ie p releg e n t o m ó w ił w y ty c z n e dla p rojek tu k o d y fik a c ji K a to lick ich K o ścio łó w W schodnich, zaaprobow ane p rzez tę K om isję. W ytyczn e te są n a stęp u jące: m a b y ć jed en K odeks d la w szy stk ich Katoillickich ob rząd k ów w sch od n ich . K odeks te n m a m ieć ch arak ter śc iśle orien taln y. W oparciu o założenia d ekretu so b o ro w eg o O r ie n ta liu m E cclesia ru m m a m ieć ch arak ter ek u m en iczn y M a d ok ład n ie przebadać p ojęcie obrząd k u , z a ś n ow ą term in ologię m a ta k uzgodnić, b y o zn a cza ła różne K o ścio ły p a rty k u la rn e zarów no na W schodzie, jak i n a Z achodzie. M a o k reślić p o z y c ję św ieck ich w K o ś c ie le . N ow y K od ek s w in ie n w y p ra co w a ć zasad ę, w o p a rciu o k tó rą w sz y stk ie K o ścio ły otnzym ają jed n o litą organ izację są d o w n ictw a . N a le ż y u trzym ać p raw o a p ela cji do S to lic y A p o sto lsk iej w e w szy stk ich in stan cjach . W za k resie p ra w a k a rn eg o n a le ż y z n ie ść k a T y la ta e se n te n - tiae, jako n iezn a n e w tra d y cji w sch o d n iej oraiz p ostu low ać, aby u p om n ie n ie k an on iczn e u d ziela n e przed rozp oczęciem p o stęp o w a n ia karnego nab rało w ię k sz e g o zn aczen ia. W r. 1980 K om isja op racow ała p rojekt n o w e g o K od ek su d la K a to lick ich K o ściołów W schodnich, który sk ła d a ł się z ®-miu sc h e m a tó w , p od zielon ych n a 28 ty tu łó w , do k tórych d o d an o n a stęp n e d w a, ta k że w siumiie projek t sk ła d a ł s ię z 8 sch em atów , p od zielon ych n a 30 ty tu ły . T ak op racow an y p ro jek t w r a z ze szczeg ó l n ie d rażliw ą K o n sty tu cją A p ostolsk ą C o n stitu tio h ie ra rc h ic a E cclesia
r u m O rie n ta liu m w r. 1982 w k ro czy ł w etap d en u a reco g n itio , k tóry
tr w a ł do k o ń ca 19®5 roku. O becny stan p rojek tu n o w eg o K od ek su d la K a to lick ich K o ściołów W schodnich za w iera 1561 k an on ów . K om isja K o d y fik a cy jn a p ra cu je n a d a l n ad ostateczną red ak cją K odeksu. N a stę p n ie pan p rof. Fiirsrt m ó w ił o szero k iej d ysk u sji w śró d k a n o n istó w n a tem at n ieb ezp ieczeń stw a la ty n iz a c ji i bizam tymdzacji now ego ko deksu.
[131 Z życia W ydziału P ra w a K anonicznego A TK 315
ks. prof. M arian Ż urow ski. P o ru szy ł otn problem zd oln ości św ieck ich do w y p e łn ia n ia w ła d z y ju ry sd y k cji w K o ściele w p ro jek to w a n y m K o d ek sie W schodnim . Pain prof. F ü rst o d p o w ied zia ł, że ta sp ra w a zna la zła an alogiczn e r o zw ią za n ie , jalk to m a m ie jsc e w K o d ek sie dla K o ścio ła ła ciń sk ieg o , a m ian ow icie: na m ocy sak ram en tu chrztu ta k że fi. św ie c c y u czestn iczą w k r ó le w sk ie j p osłudze C hrystu sa i K ościoła. Z k o le i zabrał głos J.M. K s. R ek tor R em ig iu sz Sobański, k tó ry p ro sił p re le g e n ta o b ardziej k la ro w n e p rzed sta w ien ie p ojęcia b iz a n ty n iz a tio , a n a stę p n ie p o sta w ił p ytan ie: w jak i sposób i w jak iej m ienze zagraża n o w ej K od y fik a cji w sch o d n iej n ieb ezp ieczeń stw o b iza n ty n iza cji? P a n prof. F ü rst stw ierd ził, że ob rząd ek b iza n ty jsk i Wśród in n y c h grup obrząd
k o w y c h K a to lick ich K o ścio łó w W schodnich zajm u je d om in u jące m ie j sc e ch ociażb y ze w z g lę d u na w ie lk ą p rzew agę lic z b y w iern y ch tego ob rządku i w zw iązk u z ty m za ch o d zi ob aw a p rzea k cen to w a n ia e le m e n tó w b iza n ty jsk ich w n o w y m k o d ek sie. K om isja K o d y fik a cy jn a w s w e j osta teczn ej red ak cji u s iln ie p ra cu je n ad tym , b y u strzec s ię teg o n ieb ezp ieczeń stw a , p o n iew a ż K odeks m a być w ła sn o ścią w sz y stk ic h k a to lic k ic h obrządków w sch o d n ich , a n ie ty lk o obrządku b iz a n ty jsk ie go. N a stęp n ie zab rali głos w d y sk u sji K s. prof. Jerzy G rzyw acz oraz O. J ó z e f Ł ap iń sk i u sto su n k o w u ją c się d o fu n k cji św ieck ich w roli sę d ziego k o śc ie ln e g o w n o w y m K o d ek sie w sch od n im . P a n P rof. F ü rst w o d p ow ied zi stwierdzał, że a n a lo g iczn ie do K od ek su ła ciń sk ieg o , k o d y fik a c ja w sch od n ia p rzew id u je św ieck im m o żliw o ść p e łn ien ia fu n k cji sęd zieg o k ościeln ęgo. D y sk u sję za k o ń czy ło w y stą p ie n ie stu d e n ta V ro k u p an a K rzy szto fa S o sn o w sk ie g o , k tóry wyraiziił n iep ok ój z te g o t y tu łu , iż prace om aw ian ej k o d y fik a c ji n ie b y ły szero k o k o n su lto w a n e w śró d d u ch o w ień stw a i św ieck ich K a to lick ich K o ściołów W schodnich, ż e prace te b y ły otoczon e w ie lk ą ta jem n icą . P releg en t p rzyzn ał rację tw ierd zą c, że fa k ty czn ie p race k o d y fik a c y jn e b y ły o w ia n e c a łk ie m n ie potrzeb n ą ta jem n icą a b rak u czestn ictw a k sięży i św ieck ich w k o n su l ta cja ch n a p ew n o n ie p rzy czy n i się do p ełn eg o 'zrozum ienia rodi p raw a w K o ściele, ch o cia ż z d ru giej stro n y za leży to od b isk u p ów , k tórzy p o w in n i organ izow ać k u r sy n o w eg o p raw a i n o w y c h sto so w a ń p ra w n y c h w różn ych d zied zin ach życia d u szp astersk iego. P a n K. S osn o w sk i w y r a z ił życzen ie, b y w p rzy szło ści ta k ie sp otk an ia n a U c z e ln i m iały ^zersczy zakres, w y ch o d ziły p o za ra m y W ydziału.
Sp otk an ie z prof. F ü rstem i jego m ałżonką zak oń czył D ziek an , ks. S . P a stern a k sk ła d a ją c serd eczn e p o d zięk o w a n ie za cn y m G ościom za p rzy b y cie a u czestn ik o m za ich ob ecn ość i szczerą dysk u sję.
