Okucia budowlane zwiększające bezpieczeństwo na drogach ewakuacyjnych

Małgorzata Pogorzelska

Okucia budowlane zwiększające bezpieczeństwo na drogach ewakuacyjnych

Drogi ewakuacyjne są najczęściej trasami komunikacji ogólnej, które w sytuacjach zagrożenia stają się drogami ucieczki w bezpieczne miejsce na zewnątrz budynku. W sytuacjach, kiedy ryzyko utraty życia jest duże, a np. w warunkach pożaru z upływem czasu gwałtownie rośnie, najważniejszą sprawą jest szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrożenia. Jest to możliwe, jeśli drogi ewakuacji są niezastawione, a wyjście awaryjne na końcu tej drogi łatwe do otwarcia.

Analizy i doświadczenia w zakresie ewakuacji wykazały, że na bezpieczne i szybkie opuszczenie strefy zagrożenia najskuteczniej wpływają dobre oznako- wanie dróg i wyjść ewakuacyjnych, szkolenia pracowników miejsc publicznych w organizacji ewakuacji, na trzecim miejscu znalazło się zastosowanie w drzwiach dźwigni przeciwpanicznych. Okuciem takim jest pręt umieszczony poziomo (drążek lub listwa), wzdłuż wewnętrznej powierzchni skrzydła drzwi; poruszenie pręta w dowolnym miejscu na jego długości zwalnia rygle zamykające z zaczepów osadzonych w ościeżnicy i/lub podłodze i powoduje natychmiastowe otwarcie drzwi.

chociaż zapewnienie możliwości ewakuacji jest wymagane Prawem zawartym w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki.

W listopadzie 2009 r. PKN opublikował dwie nowe PN, które odnoszą się do zagadnienia bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych.

Zostały one opracowane przez KT 169 ds. Okien, Drzwi, Żaluzji i Okuć. Są to:

PN-EN 1125:2009 Okucia budowlane – Zamknięcia przeciwpaniczne do wyjść uruchamiane prętem poziomym, przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych – Wymagania i metody badań

PN-EN 179:2009 Okucia budowlane – Zamknięcia awaryjne do wyjść uruchamiane klamką lub płytką naciskową, przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych – Wymagania i metody badań

Są to normy zharmonizowane z wymaganiami dyrektywy 89/106/EWG Wyroby budowlane, która określa podstawowe wymagania dla wyrobów budowlanych.

Zamknięcie przeciwpaniczne zainstalowane w drzwiach umożliwia skuteczną ucieczkę przy mini- malnym wysiłku i bez wcześniejszej znajomości działania okucia nawet wtedy, gdy drzwi znajdują się pod naporem tłumu. Jedna prosta operacja – nacisk ręką lub ciałem – zwalnia zamknięcie i otwiera drzwi. Nadrzędnym wymaganiem stawia- nym okuciu przeciwpanicznemu jest łatwość otwar- cia przez osoby niedoświadczone, a także starsze i/lub niepełnosprawne.

Jest to okucie odpowiednie do instalowania w drzwiach wyjściowych w budynkach publicznych, miejscach masowych imprez, halach wystawowych i sportowych, centrach handlowych. Dla pomieszczeń, w którym może przebywać więcej niż 300 osób, jest ono wymagane przepisami prawnymi.

Drugi rodzaj okucia, tzw. zamknięcie awaryjne także umożliwia skuteczne otwarcie wyjścia awaryjnego za pomocą prostej operacji zwolnienia klamką lub płytką zamknięcia drzwi, przy czym może to wymagać wcześniejszego zapoznania się

Zamknięcie przeciwpaniczne do wyjść wg PN-EN 1125:2009

Drążek naciskowy

Wydarzenia z ostatnich lat (katastrofa budowlana hali wystawowej w Katowicach w styczniu 2006 r.

czy pożary budynków socjalnych w Kamieniu Pomorskim i Choszcznie w roku 2009) wykazały, że nie wszystkie drzwi ewakuacyjne dało się otworzyć,

Przykładowy piktogram uniknięcie stosowania zasuw i łańcuchów).

Okucia przeciwpaniczne i awaryjne powinny ponadto spełniać wymagania specjalne z uwagi na konieczność niezawodnego działania w szczegól- nych warunkach otoczenia (np. pożar, wydzielanie gazów toksycznych czy innych okolicznościach prowadzących do paniki). Powinny być wykonanie z tak dobranych materiałów, aby urządzenia były sprawne w szerokim zakresie temperatur

(od –10 °C do +60 °C). Zamknięcia powinny się charakter- ryzować wysoką odpornością na korozję. Konstrukcja okucia powinna być tak zaprojek- towana, by żaden element nie ograniczał swobod- nego ruchu drzwi i nie blokował

odpowiednio szerokiego ich otwarcia. Wszystkie krawędzie i wystające naroża powinny być zaokrąglone, by nie spowodować urazów osób podczas tłumnej ewakuacji.

W normie zaleca się umieszczenie na wewnętrznej stronie drzwi piktogramu lub napisu ułatwiającego uruchomienie okucia, np. „Nacisnąć w celu

otwarcia”.

Źródło: Wiadomości PKN 2/2010 Zamknięcie awaryjne z klamką lub płytką naciskową do

wyjść wg PN-EN 179:2009

z zasadą działania. Odblokowanie drzwi następuje po naciśnięciu na klamkę z góry w dół lub na płytkę poziomo w kierunku wyjścia.

Są zalecane do stosowania np. w biurach, w których przeprowadza się dodatkowo systematyczne szkolenia personelu w zakresie ewakuacji i obsługi okucia zamontowanego w drzwiach wyjściowych W obu normach określono wymagania konstrukcyjne i eksploatacyjne dotyczące okuć. Podstawowym wymaganiem, jakie powinny spełniać takie specjalne okucia jest odblokowanie zamknięcia drzwi od wewnątrz, przez jedno naciśnięcie na element uchwytowy (poziomy drążek, poziomą listwę, klamkę, płytkę naciskową) w czasie krótszym niż 1 s.

Ponadto rozwiązanie konstrukcyjne zamknięcia ryglem lub innym urządzeniem powinno blokować dostęp do obiektu z zewnątrz i umożliwiać natychmiastowe wyjście od środka w każdym przy- padku takiego zablokowania drzwi (ma to na celu