Ułaskawienie. Abolicja
indywidualna
UŁASKAWIENIE
Akt indywidualny, który dotyczyć może wszystkich kar prawomocnie orzeczonych, darując je w całości lub łagodząc.
PRAWO ŁASKI
Art.139 Konstytucji
Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu.
Art. 560-568 K.p.k.
Postępowanie w przedmiocie ułaskawienia jako jedno z tzw.
postępowań następczych (toczonych po uprawomocnieniu się orzeczenia) uregulowane zostało w rozdziale 59 Kodeksu
postępowania karnego (art. 560–568). Samo postępowanie ma wyłącznie pomocniczy charakter w stosunku do regulacji
konstytucyjnej.
Prawo łaski można rozpatrywać w trojaki sposób:
1) jako wyrównanie zbytniej surowości prawa, tak aby summum ius nie stało się summa iniuria (tzw. teoria wentyla bezpieczeństwa przy wymiarze sprawiedl iwości);
2) jako veto przeciwko prawu i sprawied liwości (tzw.
teoria unicestwienia aktu sprawied liwości);
3) jako zaniechanie ukarania ze strony państwa.
Ułaskawienie
Powody (przyczyny) ułaskawienia wg. A.
Murzynowskiego:
1) powody ułaskawienia, które wynikają z okoliczności niemożliwych do uwzględnienia przez sąd, a przemawiających na korzyść skazanego;
2) powody ułaskawienia wynikające z zakwestionowania poprawności wyroku lub innego orzeczenia sądowego;
3) powody ułaskawienia o charakterze politycznym;
4) inne okoliczności, które mają znaczenie dla sprawy ułaskawienia; 5) powody ułaskawienia w razie wydania wyroku śmierci.
ABOLICJA
Abolicja [łac. abolitio ‘zniesienie’, ‘umorzenie’]
prawo powszechny akt łaski polegający na zakazie
wszczynania lub nakazie umorzenia postępowania karnego już wszczętego, ale jeszcze nieukończonego prawomocnym wyrokiem.
Wyrok TK z dnia 17 lipca 2018r., sygn. K 9/17
Orzeczenie zostało wydane w trybie kontroli abstrakcyjnej, zainicjowanej wnioskiem Prokuratora Generalnego, w którym zakwestionował on m.in.: zgodność z Konstytucją przepisów trzech
kodeksów „w zakresie, w jakim nie przewidują one prezydenckiego aktu łaski jako negatywnej przesłanki powodującej niedopuszczalność prowadzenia – odpowiednio – postępowania karnego, postępowania w sprawach o wykroczenia lub postępowania karnego wykonawczego”.
Wzorcem kontroli wnioskodawca uczynił art. 139 Konstytucji, opierając się w tym zakresie na twierdzeniu, zgodnie z którym prezydencka prerogatywa stosowania prawa łaski obejmuje również abolicję indywidualną
Trybunał Konstytucyjny podzielił zarzuty wnioskodawcy, stwierdzając niezgodność art. 17 § 1 k.p.k., art. 5 § 1 k.p.w. oraz art. 15 § 1 k.k.w. z art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji „w zakresie, w jakim nie czynią aktu abolicji indywidualnej negatywną przesłanką prowadzenia – odpowiednio – postępowania karnego, postępowania w sprawach o wykroczenia albo postępowania karnego wykonawczego”.
Wyrok TK
Kwestia wykładni literalnej przepisu art. 139 Konstytucji
Czy Prezydent może realizować swoją prerogatywę w sposób dowolny?
Granice w relacjach między władzą sądowniczą i wykonawczą.
Uchwała SN z dnia 31 maja 2017r., I KZP 4/17
Czy przewidziany w zdaniu pierwszym art. 139 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zakres normowania zwrotu «prawo łaski» obejmuje również normę kompetencyjną do stosowania abolicji indywidualnej?
Prawo łaski, jako uprawnienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej określone w art. 139 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu (osób skazanych). Tylko przy takim ujęciu zakresu tego prawa nie dochodzi do naruszenia zasad wyrażonych w treści art. 10 w zw.
z art. 7, art. 42 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Stosowanie prawa łaski w postaci abolicji, przed wydaniem prawomocnego wyroku, może naruszać zasadę dwuinstancyjności postępowania (art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).
Prawo łaski określone w art. 139 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, może być realizowane wyłącznie wobec osób, których winę stwierdzono prawomocnym wyrokiem sądu (osób skazanych).
Uchwała SN
Stosowanie prawa łaski w postaci abolicji, przed wydaniem prawomocnego wyroku, może naruszać zasadę prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).
Stosowanie prawa łaski w postaci abolicji, przed wydaniem prawomocnego wyroku, może naruszać zasadę domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).
Prawo łaski nie może wyrażać się w ingerencjach w toczący się proces i objęcia swym zasięgiem oskarżonego lub obwinionego, a nawet skazanego, przed uprawomocnieniem się wyroku.
Uchwała SN
Ułaskawienie stanowi przeszkodę w wykonaniu orzeczonej kary, nie dotykając samego wyroku.
Ułaskawienie jest przyrzeczeniem władzy publicznej, skierowanym do skazanego, że orzeczona wobec niego kara, nie będzie wykonana.
Stosowanie prawa łaski w postaci abolicji, przed wydaniem prawomocnego wyroku, może naruszać zasadę wyłączności sądów w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).
Stosowanie prawa łaski w postaci abolicji, przed wydaniem prawomocnego wyroku, może naruszać zasadę trójpodziału władzy (art. 10 w zw. z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej).
