Wyjazdy czasowe za granicę w świetle przepisów dewizowych

Paweł Heinzelman

Wyjazdy czasowe za granicę w

świetle przepisów dewizowych

Palestra 8/2(74), 20-25

P a w e l H e i n z e l m a n _{N r 2 (74)}

N im je s z c z e n a s t ą p ią b u rz liw e d n i p a ź d z ie rn ik a , lis to p a d a i g ru d n ia , a d w o k a tu r a w a r s z a w s k a z a b ie rz e glos w je d n e j z n a jb a r d z i e j g n ę b ią c y c h lu d n o ś ć K r ó le s tw a k w e s ti i, w s p r a w ie sz k o ln e j.

S t r a j k sz k o ln y , z a p o c z ą tk o w a n y 28 s ty c z n ia 1905 r., z m n ie js z y m lu b w ię k s z y m p o w o d z e n ie m p r z e t r w a ł do k o ń c a r o k u sz k o ln e g o . P o p ie r a ły go p a r t ie p o lity c z n e od le w ic y d o N a ro d o w e j D e m o k ra c ji w łą c z n ie . R ó ż n e u g ru p o w a n ia ró ż n e c e le s t r a j k u w s k a z y w a ły (nie m ie js c e tu n a o m a w ia n ie szczeg ó łó w ) a le co do je d n e g o b y ły z g o d n e : z c a r s k ą sz k o łą n a le ż y w a lc z y ć aż do z w y c ię s tw a 5 W y p a d k i p o lity c z n e j e d n a k n ie św ia d c z y ły o b lis k o ś c i z w y c ię s tw a , b o ć p rz e c ie n ie m o ż n a b y ło za n ie u z n a ć u c h w a ł K -om itetu M in is tró w z dn. 18/19 c z e rw c a , k tó r e z a p o w ia d a ły p r a w o do w y k ła d u w ję z y k u p o ls k im — w sz k o ła c h p r y w a tn y c h — w s z y s tk ic h p r z e d m io ­ tó w p o z a h is to r i ą i g e o g ra f ią R o sji.

11 lip c a o r d y n a t h r . A. K r a s iń s k i z a p ro s ił d o s ie b ie g ro n o r e p r e z e n tu ją c e s f e r y z a c h o w a w c z e w c e lu r o z p a tr z e n ia s p r a w y s z k o ln e j. Z e b r a n ie p r a w ie je d n o m y ś ln ie u z n a ło , że n a le ż y w p ły w a ć n a p o w ró t m ło d z ie ż y do sz k o ły , a je d n o c z e ś n ie s t a r a ć s ię in n y m i d ro g a m i o sz k o łę p o ls k ą . O ś w ia d c z e n ie to w y w o ła ło n ie s ły c h a n ie o b u ­ rz e n ie . P o s y p a ły się p r o te s ty w c z a so p ism a c h , b ro s z u r a c h , o d e z w a c h . W c z te ry d n i p o z e b r a n iu u h r. A. K ra s iń s k ie g o , n a z g ro m a d z e n iu p r a w n ik ó w w M u z e u m P r z e ­ m y s łu i R o ln ic tw a r o z p r a w ia n o ta k ż e o s p r a w a c h sz k o ln y c h . S p o ś ró d 18 m ó w c ó w ty lk o c z te re c h o p o w ie d z ia ło się za s ta n o w is k ie m p r z y j ę ty m p rz e z g re m iu m z e b r a n e u o r d y n a t a . P o z o s ta li p o p e r a l i b o jk o t s z k o ln y i d o ic h o p in ii p rz y łą c z y ła się p r z e w a ż a ją c a część o b e c n y c h 59. P a ź d z ie r n ik p rz y n ió s ł, ja k . w ia d o m o , czę śc io w e u s tę p s tw a w s p r a w ie sz k o ln e j. (d a l s z y c ią g n a s t ą p i) 5» „ K u r i e r C o d z ie n n y ” 1905 n r 180, s. 5. PAWEŁ H E IN Z E L M A N

W y ja z d y czasow e z a granicę w świetle przepisów

dew izow ych

O d w ie lu l a t o b s e r w u je m y d u ż e n a tę ż e n ie r u c h u p o d ró ż n y c h w y je ż d ż a ją c y c h z a g r a n ic ę czaso w o . M o żn a c h y b a ś m ia ło s tw ie r d z ić , że r u c h te n je s t w ię k s z y , a w k a ż d y m ra z ie p o w s z e c h n ie js z y n iż p rz e d 1939 ro k ie m . J e ś li b o w ie m o d rz u c im y w y ja z d y e m ig r a c y jn e , to k to w o k re s ie d w u d z ie s to le c ia m ię d z y w o je n n e g o o d b y w a ł p o d ró ż e z a g ra n ic z n e ? B y li to p r z e w a ż n ie p r z e d s ta w ic ie le k la s p o s ia d a ją c y c h , p r z e ­ m y s ło w c y , h a n d lo w c y , z a m o ż n i z ie m ia n ie , n ie k t ó r z y a d w o k a c i, le k a r z e lu b in ż y n ie ro w ie , z r z a d k a w y żsi p ra c o w n ic y u m y s ło w i. Z ty c h w a r s t w sp o łe c z n y c h r e k r u t o w a l i s ię ró w n ie ż g łó w n ie s tu d e n c i n a o b c y c h u c z e ln ia c h . Z d a r z a ją c e s ię w y j ą t k i p o tw ie r d z a ły ty lk o re g u łę , że s y n o w ie r o b o tn ik ó w i c h ło p ó w n ie w y je ż ­ d ż a li za g r a n ic ę a n i n a s tu d ia , a n i n a w y c ie c z k i.

D z isia j je ź d z im y w sz y sc y . N ie ty lk o w c e la c h słu ż b o w y c h . R o b o tn ic y , c h ło p i, p r a c o w n ic y u m y s ło w i, p r z e d s ta w ic ie le w o ln y c h z a w o d ó w w y je ż d ż a ją in d y w id u a ln ie

i z b io ro w o w r a m a c h w y m ia n y „ b e z d e w iz o w e j” i w y c ie c z e k tu r y s ty c z n y c h . U d a ją się s a m o lo ta m i, k o le ją , s ta tk a m i, s a m o c h o d a m i, a u to k a r a m i. Z w ie d z a ją k r a j e E u ro p y z a ró w n o w s c h o d n ie j, ja k i z a c h o d n ie j, o d b y w a ją d a le k ie p o d ró ż e do A m e r y k i P o ­ łu d n io w e j i P ó łn o c n e j, d o k r a jó w M a g h re b u , B lisk ie g o i D a le k ie g o W s c h o d u , n a w e t do A u s tr a lii i N o w e j Z e la n d ii. K to f in a n s u je te p o d ró ż e , s k ą d n a s i o b y w a te le b io r ą ś ro d k i p ie n ię ż n e n a o p ła ­ c a n ie k o s z tó w ty c h w y ja z d ó w ? R ó ż n ie z ty m b y w a . W p ie r w s z y c h la ta c h lib e r a ln e j p o lity k i p a s z p o r to w e j p o d ­ ró że z a g ra n ic z n e b y ły n ie z w y k le ta n ie , n ie w ie le d ro ż sz e od p o d ró ż y p o k r a j u . T a k n p . w 1956 r. k o s z t p r z e ja z d u s a m o lo te m do P a r y ż a w y n o s ił ok. zł 450 w je d n ą s tro n ę . S tę s k n io n e ro d z in y za g r a n ic ą o b d a ro w y w a ły p ie r w s z y c h p r z y ­ je z d n y c h z P o ls k i, t a k że w a r to ś ć p rz y w o ż o n y c h d a ró w p rz e w y ż s z a ła n ie je d n o ­ k r o t n ie p o n ie s io n e w y d a tk i. B r a k o g ra n ic z e ń w ta n im k u p n ie za z ło te b ile tó w z a g ra n ic z n y c h u m o ż liw ia ł h a n d e l ty m i b ile ta m i za g r a n ic ą o r a z n a b y w a n ie za u z y s k a n e w t e n s p o s ó b p ie n ią d z e ró ż n y c h a tr a k c y jn y c h i ła tw o z b y w a ln y c h n a r y n k u k r a j o w y m to w a ró w . S y tu a c j a z m ie n ia s ię r a p to w n ie 1957 r. W lu t y m te g o r o k u w p ro w a d z o n o k u r s s p e c ja ln y , s z e ś c io k ro tn y w s to s u n k u d o o b o w ią z u ją c e g o p o p rz e d n io . W p a ź ­ d z ie r n ik u zaś w e s z ły w ż y c ie p rz e p is y , k tó r e z n io sły sw o b o d ę n a b y w a n ia d o w o ­ d ó w p rz e ja z d o w y c h n a t r a s y z a g ra n ic z n e . O d te j p o ry k u p n o b il e tu do k r a jó w , z k tó r y m i P o ls k a n ie ro z lic z a s ię w ru b la c h , w y m a g a z e z w o le n ia d e w iz o w e g o u d z ie la n e g o p rz e z N a ro d o w y B a n k P o lsk i.

W y ją tk ie m o d te j z a s a d y są w y p a d k i, g d y k o s z t p rz e ja z d u n a tr a s i e z a g r a ­ n ic z n e j je s t p o k r y w a n y w z a g ra n ic z n y c h ś r o d k a c h p ła tn ic z y c h , a m ó w ią c ś c iś le j — w z ło ty c h p o c h o d z ą c y c h ze s p r z e d a ż y ta k ic h ś r c d k ó w (b a n k o w i lu b in s ty t u c ji u p r a w n io n e j) p o k u r s ie s p e c ja ln y m . D o d a jm y jesz c z e , że ty lk o w w y p a d k u o p ła ­ c e n ia b il e tu w w a lu ta c h o b c y c h , n a d e s ła n y c h lu b p r z e k a z a n y c h z z a g r a n ic y , o p ła ta p a s z p o r to w a j e s t n iż s z a . P r z y p o k ry c iu k o s z tu ta k ie g o b ile tu w a lu tą o b c ą p o s ia d a n ą w k r a j u , ja k r ó w n ie ż p rz y k u p n ie b ile tu za z ło te n a p o d s ta w ie z e z w o le n ia d e w i­ zow ego, c h o ć b y n a p o ls k i s a m o lo t lu b s t a te k , p o b ie r a n a je s t n o r m a ln a , w y s o k a o p ła ta p a s z p o r to w a . N ie m ó w im y tu o czy w iście o w y ja z d a c h s łu ż b o w y c h czy o tzw . p o p ie r a n y c h i w a k a c y jn y c h w y ja z d a c h s tu d e n tó w i u c z n ió w , g d y ż w ty m w y p a d k u o b o w ią z u ją o p ła ty s p e c ja ln e , p o w a ż n ie o b n iżo n e.

C zęść z a te m o só b w y je ż d ż a ją c y c h do ro d z in lu b z n a jo m y c h m ie s z k a ją c y c h w k r a ­ ja c h z a c h o d n ic h n ie p o n o s i in n y c h k o sz tó w p ró c z o p ła ty p a s z p o r to w e j, o p ła t w iz o ­ w y c h o ra z d r o b n e j k w o ty s ta n o w ią c e j ró w n o w a r to ś ć 5 doi. U S A o tr z y m y w a n y c h n a d r o b n e w y d a tk i w c z a sie p o d ró ż y . N a to m ia s t in n i w y je ż d ż a ją c y p o k r y w a ją w z ło ty c h z a ró w n o k o s z t b il e tu lo tn ic z e g o (p r a w ie c z te r o k r o tn ie w y ż s z y od b ile tu k o le jo w e g o I I k la s y ), ja k i w y s o k ą o p ła tę p a s z p o r to w ą . Z d a r z a się , że k o s z ty te są p o k r y w a n e d z ię k i p o m o c y ro d z in y z a m ie s z k a łe j za g r a n ic ą . P o m o c t a k a m o ż e n a d e jś ć w fo r m ie p rz e k a z ó w do B a n k u P K O lu b p r z e s y łe k to w a r o ­ w y c h . Z d a rz a się te ż , że n o r m a ln e d o c h o d y o so b y w y je ż d ż a ją c e j u m o ż liw ia ją je j p o k r y c ie k o s z tó w p o d ró ż y z w ła s n y c h ś ro d k ó w . W b a rd z o w ie lu je d n a k w y p a d ­ k a c h o s o b a w y je ż d ż a ją c a „ n a z a c h ó d ” t r a k t u j e sw o ją p o d ró ż ja k o p r z e d s ię w z ię c ie d o c h o d o w e , k tó r e c z ęścio w o p r z y n a jm n ie j p o z w o li je j o d z y sk a ć w y d a n e p ie n ią d z e . P o d o b n ie z re s z tą d z ie je się z w y c ie c z k a m i o rg a n iz o w a n y m i p r z e z P B P O rb is lu b in n e b iu r a tu r y s ty c z n e . D ro g i p ro w a d z ą c e do te g o „ h a n d lo w e g o ” c e lu s ą ró żn e. J e d n i n ie le g a ln ie w y w o ż ą p o s ia d a n e w a lu ty obce, in n i p od ró ż n y m i p r e t e k s ta m i u z y s k u ją z e z w o le n ie d e w iz o w e n a w y w ó z p o s ia d a n y c h p ie n ię d z y z a g ra n ic z n y c h .

22

P a w e l H e i n z e l m a n _{N r 2 (74)} je s z c z e in n i w y w o ż ą to w a r y , k tó r e z n a jd u ją z b y t za g ra n ic ą . S ą w re s z c ie n i e ­ w ą tp li w i e ró w n ie ż i ta c y , k tó r z y k o r z y s ta ją z ró ż n y c h fo rm t a k z w a n e g o c l e a r i n g u p r y w a tn e g o . K a ż d a z ty c h d ró g m a p ro w a d z ić do p o s ia d a n ia za g ra n ic ą ś r o d k ó w n a n a b y c ie to w a ró w , k tó r e — p r z e w a ż n ie d z ię k i m o d z ie — o s ią g a ją w y ­ so k ie c e n y n a r y n k u p o lsk im . N ie z a m ie rz a m y w ty m m ie js c u ro z w a ż a ć teg o , w ja k i m s to p n iu n a iw n o ś ć n a s z y c h r o d a k ó w p o m a g a w u z y s k iw a n iu t a k ic h k o r z y s tn y c h cen, a n i te ż teg o , czy i w j a k i sp o só b u rz ę d y c e ln e m o g ły b y t ę „ h a n d lo w ą ” d z ia ła ln o ś ć o g ra n ic z y ć . C h c ie lib y ś m y n a to m ia s t z w ró c ić u w a g ę n a le g a ln o ś ć w s p o m n ia n y c h w y ż e j p o ­ c z y n a ń . N ie b ę d z ie m y się z a s ta n a w ia ć n a d p r z e m y te m z a g ra n ic z n y c h czy k ra jo w y c h ś r o d k ó w p ła tn ic z y c h . W y w ó z ty c h śro d k ó w za g r a n ic ę b e z z e z w o le n ia s ta n o w i p r z e s tę p s tw o z a r t . 51 lu b 52 u s ta w y k a r n e j s k a r b o w e j z d n ia 13.IV.1960 r. (Dz. U. N r 21, poz. 123), z a g ro ż o n e w y s o k im i s a n k c j a m i k a r n y m i. S p r a w a j e s t b a r d z ie j z ło ż o n a w p o z o s ta ły c h w y p a d k a c h u z y s k iw a n ia w a lu t o b c y c h za g ra n ic ą . B a d a n ie le g a ln o ś c i ty c h w y p a d k ó w n a le ż y ro z p o c z ą ć od u s t a le n i a u p r a w n ie ń i o g ra n ic z e ń , ja k ie w y n ik a ją z p rz e p is ó w d e w iz o w y c h d la k r a jo w c ó w d e w iz o w y c h p r z e b y w a ją c y c h c z aso w o za g ra n ic ą .

P r z y p o m n ijm y w ty m m ie js c u , że z g o d n ie z a r t . 7 ustaiw y dew izoiw ej z d n ia 25.111.1952 r . (Dz. U. N r 21, poz. 133) k r a jo w c a m i d e w iz o w y m i są o so b y , o rg a n iz a c je i in s ty t u c je , k tó r e n ie z o s ta ły w y m ie n io n e w a r t . 6 te jż e u s t a w y j a k o c u d z o z ie m c y d e w iz o w i. C u d z o z ie m c a m i d e w iz o w y m i zaś w e d łu g w s p o m n ia n e g o a r t. 6 są oso b y , k tó r e m a j ą sie d z ib ę lu b m ie js c e z a m ie s z k a n ia za g r a n ic ą (n ie w y łą c z a ją c o d d z ia ­ łó w i p r z e d s ta w ic ie ls tw o rg a n iz a c ji i in s ty t u c ji k r a jo w y c h ) , o b c e p r z e d s ta w ic ie ls tw a a k r e d y to w a n e w P o lsc e i k o r z y s ta ją c e t u z p r z y w il e ju e k s t e r y to r ia l n o ś c i (p ra w a z a k ra jo w o ś c i) o r a z p ra c o w n ic y ty c h p r z e d s ta w ic ie ls tw o b c y c h i c z ło n k o w ie ich ro d z in , je ż e li z a m ie s z k a n ie ty c h osób w P o ls c e n a s tą p iło w z w ią z k u z z a t r u d n i e ­ n ie m p r a c o w n ik ó w w p r z e d s ta w ic ie ls tw a c h . C y to w a n e p o s ta n o w ie n ia o k a z a ły s ię >w p r a k t y c e n ie w y s ta r c z a ją c e d o o k re ś le n ia c u d z o z ie m c ó w lu b k ra jo w c ó w d e w iz o w y c h . D la te g o te ż z a rz ą d z e n ie M in is tr a F i n a n ­ s ó w z d n ia 31.V.1860 r . w s p r a w ie s to s o w a n ia p rz e p is ó w u s ta w y d e w iz o w e j do o só b c z a so w o p r z e b y w a ją c y c h z a g ra n ic ą lu b w k r a j u o ra z z e z w o le n ia d la ty c h o só b n a n ie k t ó r e c z y n n o śo i o b ro tu w a r to ś c ia m i d e w iz o w y m i (M on. P o l. N r 51, poz. 244) z a jm u je się p o ru s z o n y m z a g a d n ie n ie m b a r d z ie j szczegółow o.

Z a rz ą d z e n ie to u s t a la m . in., że k r a jo w c a m i d e w iz o w y m i są o b y w a te le p o lscy z a m ie s z k u ją c y s ta le w P o ls c e o ra z oso b y in n e , k tó r e u z y s k a ły z g o d ę w ła d z p o l­ s k ic h n a s t a łe p rz e b y w a n ie w k r a j u . Z a rz ą d z e n ie s tw ie r d z a n a s tę p n ie , że k r a ­ jo w c y d e w iz o w i n ie s t a ją s ię b y n a jm n ie j c u d z o z ie m c a m i d e w iz o w y m i w o k re s ie c z a so w e g o p r z e b y w a n ia za g ra n ic ą . Z a c z a so w y p o b y t za g r a n ic ą u w a ż a się p r z e ­ b y w a n ie p o z a g ra n ic a m i k r a j u w celu : 1) z a ła tw ia n ia s p r a w słu ż b o w y c h , o d w ie d z in k r e w n y c h lu b z n a jo m y c h , w y c ie ­ c z e k tu r y s ty c z n y c h lu b k r a jo z n a w c z y c h , 2) o b ję c ia s ta n o w is k a i w y k o n y w a n ia p ra c y w p la c ó w c e d y p lo m a ty c z n e j lu b k o n s u l a r n e j P R L a lb o w p rz e d s ta w ic ie ls tw ie p o ls k ie j o r g a n iz a c ji lu b in s ty ­ tu c j i za g ra n ic ą , 3) z a tr u d n ie n i a w o b c e j in s ty tu c ji, o rg a n iz a c ji l u b p r z e d s ię b io r s tw ie za g ra n ic ą a lb o n a p o k ła d z ie s t a t k u o b c e j b a n d e ry , 4) p r z e p r o w a d z a n ia b a d a ń n a u k o w y c h lu b s z k o le n ia . R ó w n ie ż c z ło n k o w ie ro d z in i i n n i d o m o w n ic y o sób, k tó r e m a ją p r z e b y w a ć za

g r a n i c ą w w y m ie n io n y c h w y ż e j c e la c h , w y je ż d ż a ją c y w r a z z ty m i o s o b a m i, n ie t r a c ą o c z y w iśc ie p rz e z to c h a r a k t e r u k r a jo w c ó w d e w iz o w y c h . Z p o w y ż sz y c h u s t a le ń w y n ik a , że d o k ra jo w c ó w d e w iz o w y c h p r z e b y w a ją c y c h c z a so w o za g r a n ic ą s to s u je się o g ra n ic z e n ia i o b o w ią z k i w p r o w a d z o n e u s t a w ą d e w iz o w ą , a w sz c z e g ó ln o śc i o g ra n ic z e n ia d o ty c z ą c e w z a je m n y c h w y p ł a t m ię d z y k r a j o w c a m i a c u d z o z ie m c a m i d e w iz o w y m i. D la u m o ż liw ie n ia j e d n a k o so b o m , 'k t ó r e w y je ż d ż a ją c z a so w o z k r a j u , d o k o n y w a n ia n ie z b ę d n y c h w y d a tk ó w p o łą c z o ­ n y c h z p r z e b y w a n ie m za g r a n ic ą z a rz ą d z e n ie z e z w a la ty m o so b o m n a n ie k tó r e c z y n n o ś c i o b r o t u w a r to ś c ia m i d e w iz o w y m i. T a k w ię c z e z w a la się p rz e d e w s z y s tk im n a w y d a tk o w a n ie za g r a n ic ą k w o t p rz y d z ie lo n y c h s łu ż b o w o ty tu łe m d ie t lu b 'k ie sz o n k o w e g o o r a z k w o t, k tó r e p rz y w y je ź d z ie w c e la c h p r y w a tn y c h z o sta ły w y w ie z io n e za g r a n ic ę n a p o d s ta w ie z e z w o le n ia d e w iz o w e g o (m ogą to b y ć k w o ty w a lu t k u p io n e w b a n k u , j a k ró w n ie ż k w o ty w a l u t o b c y c h p o s ia d a n e p rz e z w y je ż d ż a ją c y c h ). D a le j — z a rz ą d z e n ie to z e z w a la w y je ż d ż a ją c y m n a w y d a tk o w a n ie n a d o w o ln e c e le z a g ra n ic z n y c h ś r o d ­ k ó w p ła tn ic z y c h u z y s k a n y c h ty tu łe m w y n a g ro d z e n ia w z w ią z k u z z a tr u d n ie n ie m za g ra n ic ą . W re s z c ie z a rz ą d z e n ie z e z w a la w y je ż d ż a ją c y m n a z a w ie r a n ie za g ra n ic ą u m ó w o o d p ła tn e w y k o n y w a n ie d z ie ła lu b św ia d c z e n ie u s łu g o r a z n a p o d e jm o ­ w a n ie w y n a g r o d z e n ia lu b h o n o r a r iu m , w y n ik a ją c y c h z ty c h u m ó w . Z a r ó w n o w ię c u c z e s tn ik w y c ie c z k i tu r y s ty c z n e j c z y oso b a o d w ie d z a ją c a s w y c h k r e w n y c h , ja k i p r a c c w n ik p o ls k ie j p la c ó w k i d y p lo m a ty c z n e j czy h a n d lo w e j lu b w re s z c ie p r a ­ c o w n ik o b c e g o p r z e d s ię b io r s tw a m o g ą p o d ją ć s ię w y g ło s z e n ia r e f e r a t u , n a p is a n ia a r t y k u łu , w y k o n a n ia d z ie ła s z tu k i lu b in n e g o z le c e n ia i z a in k a s o w a ć p r z y p a d a j ą c e im z te g o t y t u ł u h o n o r a r iu m . W ty m w z g lę d z ie u p r a w n ie n ia w s z y s tk ic h o só b w y ­ je ż d ż a ją c y c h c z aso w o są ró w n e .

N ie je d n a k o w e n a to m ia s t s ą u p r a w n ie n ia osób w y je ż d ż a ją c y c h do d y s p o n o w a n ia u z y s k a n y m w y n a g ro d z e n ie m lu b h o n o r a r iu m za w s p o m n ia n e r e f e r a t y , a r ty k u ły , d z ie ła s z tu k i lu b in n e zle c e n ia . Z g o d n ie b c w ie m z o m a w ia n y m z a rz ą d z e n ie m o soby w y je ż d ż a ją c e za g ra n ic ę w c e lu z a ła tw ie n ia s p r a w s łu ż b o w y c h , o d w ie d z in k r e w ­ n y c h lu b z n a jo m y c h czy te ż w ce la c h tu r y s ty c z n y c h lu b k r a jo z n a w c z y c h m o g ą w y d a tk o w a ć k w o ty u z y s k a n e z a w y k o n a n ie p ra c d o d a tk o w y c h ty lk o w r a m a c h i n a w a r u n k a c h z a rz ą d z e n ia M in is te r s tw a F in a n s ó w z d n ia 14. V III. 1953 r. w s p r a ­ w ie z e z w o le n ia n a d y sp o n o w a n ie czę śc ią z a g ra n ic z n y c h ś r o d k ó w p ła tn ic z y c h u z y s k i­ w a n y c h p rz e z o s o b y fiz y c z n e za n ie k tó r e p ra c e w y k o n y w a n e w o b ro c ie z z a g ra n ic ą (M o n ito r P o ls k i N r 69, poz. 402). P rz y p o m n ijm y , że z a rz ą d z e n ie to z e z w a la osobom fiz y c z n y m n a d y s p o n o w a n ie z a g ra n ic z n y m i ś r o d k a m i p ła tn ic z y m i, u z y s k iw a n y m i za n ie z w ią z a n e z o b ro te m to w a ro w y m p r a c e w y k o n y w a n e za g r a n ic ą n a zle c e n ie z a g r a n ic y , n a n ie z b ę d n e p o tr z e b y ty c h c s ó b z w ią z a n e z ic h p o b y te m za g ra n ic ą o ra z n a in n e cele b e z o g ra n ic z e ń do ró w n o w a r to ś c i zł 2 400, tj . 100 d oi. U S A za je d n ą p ra c ę . W y n a g ro d z e n ia p r z e k r a c z a ją c e ró w n o w a r to ś ć zł 4 800, t j . 200 doi. U S A , n a je d n o d e c e n i e m o g ą b y ć w y d a tk o w a n e n a c e le d o w o ln e d o 50% , p rz y c z y m p o z o s ta łe 5G°/o w y n a g ro d z e n ia p o w in n y b y ć o d p rz e d a n e b a n k o w i p o k u r s ie s p e c ja ln y m . O so b y w y je ż d ż a ją c e za g ra n ic ę w c e lu p o d ję c ia t a m p r a c y o ra z w c e ­ la c h n a u k o w y c h i s z k o le n io w y c h m o g ą b e z o g ra n ic z e ń d y s p o n o w a ć w y n a g r o d z e ­ n ie m u z y s k iw a n y m za w y k o n a n ie z le te ń i p r a c d o d a tk o w y c h . T a k w ię c n a p r z y ­ k ła d s t y p e n d y s ta F u n d a c ji F o rd a , k tó r y w c zasie p o b y tu za g r a n ic ą w c e la c h n a u k o w y c h o p r a c u j e k s ią ż k ę lu b s tw o r z y d zieło s z tu k i (rzeźb a, o b ra z ), m a p r a w o d y s p o n o w a ć u z y s k a n y m h o n o r a r iu m n a s w o je w y d a tk i o so b iste , n a k u p n o s a m o ­ c h o d u , p a p ie r ó w w a rto ś c io w y c h lu b n a c o k o lw ie k in n e g o ; m oże ró w n ie ż złożyć

24 P a w e ł H e i n z e l m a n _{N r 2 (74)}

u z y s k a n e p ie n ią d z e w b a n k u z a g ra n ic z n y m . N a to m ia s t je ś li t e n s a m s ty p e n d y s ta p rz e b y w a za g r a n ic ą w c e la c h tu r y s ty c z n y c h i w cza sie ta k ie g o p o b y tu w y k o n a d zieło , za k tó r e o tr z y m a 150 doi. U S A , b ę d z ie m ó g ł d y s p o n o w a ć o tr z y m a n y m i p ie n ię d z m i n a ja k ie k o lw ie k cele d o w y s o k o ś c i 100 doi. U S A ipod w a r u n k ie m

s p r z e d a ż y b a n k o w i 50 doi. po k u r s ie zł 23,94 z a d o la ra . W y o b ra ź m y so b ie te r a z , że o s o b a w y je ż d ż a ją c a za g r a n ic ę n a p o b y t c zaso w y w y w io z ła ze so b ą , d o p e łn ia ją c z re s z tą w s z e lk ic h fo r m a ln o ś c i c z e k o w y c h , książkę* n a p is a n ą p rz e z sie b ie lu b o b ra z p rz e z s ie b ie n a m a lo w a n y a lb o a p a r a t f o t o g r a ­ fic z n y , p a p ie r o s y czy b u te lk ę s p ir y tu s u . C zy o so b a t a m a p ra w o w s p o m n ia n e p r z e d m io ty s p r z e d a ć za g r a n ic ą , p o b ra ć u z y s k a n e za n ie p ie n ią d z e i w y d a tk o w a ć je n a w ła s n e p o tr z e b y e a g ra n ic ą ? O tó ż te g o r o d z a ju tr a n s a k c j e są n ie w ą tp l iw ie o b r o te m w a r to ś c ia m i d e w iz o w y m i. S ta n o w ią o n e b o w ie m z a w ie r a n ie i w y k o n y w a n ie u m ó w , w k tó r y c h w y n ik u n a ­ s t ę p u je p r z e n ie s ie n ie p r a w a w ła s n o ś c i lu b p o s ia d a n ia z a g ra n ic z n y c h ś r o d k ó w p ł a t ­ n ic z y c h (por. a r t . 4 u s ta w y d e w iz c w e j). Z g o d n ie z aś z a r t . 19 u s ta w y d e w iz o w e j o b r ó t w a r to ś c ia m i d e w iz o w y m i je s t b e z z e z w o le n ia w ła ś c iw e j w ła d z y z a b ro n io n y . P o n ie w a ż n ie m a z e z w o le n ia g e n e ra ln e g o n a d o k o n y w a n ie za g r a n ic ą s p r z e ­ d a ż y m ie n ia ta m p o s ia d a n e g o , p rz e to o p is a n e t r a n s a k c j e m u s z ą b y ć u w a ż a n e za s p r z e c z n e z p o s ta n o w ie n ia m i u s ta w y d e w iz o w e j (c h y b a że n a ic h d o k o n a n ie u z y s k a n o s p e c ja ln e in d y w id u a ln e z e z w o le n ie d ew izo w e). Z a w ie r a n ie w ię c ta k i c h t r a n s a k c j i z c u d z o z ie m c a m i d e w iz o w y m i b e z z e z w o le n ia p o d le g a k a r o m p r z e w i­ d z ia n y m w a r t . 49 § 1 u s ta w y k a r n e j s k a r b o w e j (k a r a a r e s z tu do l a t 3 i g rz y w n y do 1 000 000 zł); w w y p a d k u d z ia ła n ia n ie u m y ś ln e g o (§ 3 cy t. a r t y k u łu ) p r z e w i­ d z ia n a j e s t k a r a g rz y w n y w w y s o k o ś c i d o 100 000 zł, a g d y w a r to ś ć p rz e d m io tu tr a n s a k c j i n ie p r z e k r a c z a k w o ty 2 500 z ł (§ 4 c y t. a r t y k u łu ) , w y m ie r z a się g rz y w n ę w w y s o k o ś c i do 50 000 zł.

W s p o m n ie liś m y ju ż — p r z y o m a w ia n iu s p o s o b ó w z d o b y c ia p ie n ię d z y n a w y d a tk i za g r a n ic ę — o t a k z w a n y m c l e a r i n g u p r y w a tn y m . C le a rin g t a k i p o le g a z w y k le n a o tr z y m a n iu z a g ra n ic z n y c h śro d k ó w p ła tn ic z y c h od c u d z o z ie m c a d e w iz o w e g o (za g r a n ic ą l u b w k r a j u ) z je d n o c z e s n y m z o b o w ią z a n ie m się d o z w ro tu ró w n o w a r to ś c i o tr z y m a n y c h w a l u t o b c y c h w z ło ty c h w e d łu g k u r s u o m ó w io n e g o d la t e j t r a n s a k c j i N ie tr z e b a b y ć z n a w c ą p rz e p is ó w d e w iz o w y c h , a b y s tw ie r d z ić w y k r y w a ln o ś ć p o d o b n e g o p o s tę p o w a n ia . O p is a n y s t a n f a k ty c z n y n a r u s z a k il k a p rz e p is ó w u s ta w y d e w iz o w e j: p r z y ję c ie p o ż y c z k i (k r e d y tu ) o d c u d z o z ie m c a d e w iz o w e g o je s t z a b r o ­ n io n e — b e z z e z w o le n ia — p o s ta n o w ie n ie m a r t . 28 u s t a w y d e w iz o w e j; w y p ła ta W k r a j u r ó w n o w a r to ś c i (w zło ty ch ) o tr z y m a n y c h p ie n ię d z y z a g ra n ic z n y c h n a r u s z a w s p o m n ia n y ju ż a r t. 19 u s ta w y d e w iz o w e j; w r e s z c ie s to s o w a n ie k u r s u in n e g o n iż u s ta lo n y p rz e z N a ro d o w y B a n k P o ls k i, (a k u r s y s to s o w a n e p rz y c l e a r in g a c h p r y ­ w a tn y c h o d b ie g a ją z r e g u ły o d k u r s u o fic ja ln e g o ) j e s t z a b ro n io n e p o s ta n o w ie n ie m a r t . 29 u s t a w y d e w iz o w e j. W ty m w y p a d k u b ę d z ie m y te ż m ie li p r z y k ła d z b ie g u p rz e p is ó w u s ta w y k a r n e j s k a r b o w e j: a r t . 47 § 1 g ro z i k a r ą a r e s z tu od l a t 2 i g rz y w ­ n y w w y s o k o ś c i do 300 000 zł za p r z y ję c ie p o ż y c z k i o d c u d z o z ie m c a d e w iz o w e g o ze z ła g o d z e n ie m k a r y do g rz y w n y w w y s o k o ś c i d o 50 000 zł, je ż e li k w o ta p o ży czk i n ie p r z e k r a c z a 2 500 zł, i w w y so k o śc i do 30 000 zł, je ż e li s p r a w c a d z ia ła n ie u m y ś l­ n ie ; k a r ą a r e s z tu do l a t 3 i g rz y w n ą w w y s o k o ś c i do 1 000 000 zł z a g ro ż o n e je s t d o k o n y w a n e w y p ł a t w k r a j u n a z le c e n ie l u b n a rz e c z c u d z o z ie m c a d e w iz o w e g o (a r t. 50 § 1 u .k .s.) z o d p o w ie d n im z ła g o d z e n ie m k a r y p rz y w y p ła ta c h d o 2 500 zł o ra z p r z y d z ia ł a n iu n ie u m y ś ln y m : w re s z c ie a r t 61 § 1 u .k .s. p r z e w id u j e k a r ę

g rz y w n y w w y s o k o ś c i do 30 000 zł za s to s o w a n ie k u r s ó w in n y c h n iż u s t a l o n e n a p o d s ta w ie o b o w ią z u ją c y c h p rz e p is ó w . D o r o z w a ż e n ia p o z o s ta ła b y je s z c z e s p r a w a w y d a tk o w a n ia z a g ra n ic z n y c h ś r o d k ó w p ła tn ic z y c h o tr z y m a n y c h za g r a n ic ą od c u d z o z ie m c a d e w iz o w e g o ty t u ł e m d a r o ­ w iz n y . B e z w ą tp ie n ia d a ro w iz n a ta k a j e s t o b r o te m w a r to ś c ia m i d e w iz o w y m i. N a s tę p u j e tu p rz e c ie ż w y k o n a n ie u m o w y , w k t ó r e j w y n ik u d o c h o d z i d o p r z e n ie s ie n ia p r a w a w ła s n o ś c i w a r to ś c i d e w iz o w y c h . O b r o te m w a r to ś c ia m i d e w iz o w y m i b ę d z ie ró w n ie ż w y d a tk o w a n ie u z y s k a n y c h w t e n s p o s ó b p ie n ię d z y za g ra n ic ą . P r z e p is y w y k o n a w c z e do u s t a w y d e w iz o w e j n ie z a w ie r a ją b o w ie m z e z w o le n ia n a w y d a tk o w a n ie z a g ra n ic z n y c h ś r o d k ó w p ł a t ­ n ic z y c h u z y s k a n y c h p o d ty t u łe m d a rm y m . T a k w y g lą d a ło b y ro z s trz y g n ię c ie te g o z a g a d n ie n ia z p u n k t u w id z e n ia f o r m a l ­ n eg o . J e d n a k ż e r o z s trz y g n ię c ie ta k i e w y d a je się n ie s łu s z n e z w ie lu w z g lę d ó w . M e r y to ry c z n ie b o w ie m in te r e s d e w iz o w y P a ń s t w a n ie p o n o si w s k u te k t a k i e j d a r o ­ w iz n y ż a d n e j s t r a ty . N ie tr u d n o t u n a w e t d o p a tr z y ć się p o ś r e d n io p e w n y c h k o ­ r z y ś c i d la in t e r e s u p a ń s tw o w e g o . Z d r u g i e j z n ó w s tr o n y z a rz ą d z e n ie M i n is tr a F in a n s ó w z d n ia 9.XI.1958 r . w s p r a w ie n ie k tó r y c h ś w ia d c z e ń p ie n ię ż n y c h w s t o ­ s u n k a c h z o s o b a m i c z a so w o p r z e b y w a ją c y m i w k r a j u (M o n ito r P o ls k i N r 89, poz. 497) z e z w a la k r a jo w c o m d e w iz o w y m n a p r z y jm o w a n ie od c u d z o z ie m c ó w d e w iz o ­ w y c h d a ro w iz n y z a g ra n ic z n y c h ś r o d k ó w p ła tn ic z y c h — p o d w a r u n k ie m je d n a k n ie d o k o n y w a n ia ś w ia d c z e ń w z a je m n y c h .

D a ro w iz n y , o k tó r a c h m o w a w z a r z ą d z e n iu z 9.XI.1958 r., r ó ż n ią się o d d a ro w iz n d o k o n y w a n y c h za g r a n ic ą je d y n ie m ie js c e m ic h w y k o n y w a n ia , p rz y c z y m z n a tu r y rz e c z y w ię c e j n ie b e z p ie c z e ń s tw d la in t e r e s u d e w iz o w e g o m oże s tw a r z a ć tr a n s a k c j a d a ro w iz n y z a w ie r a n a w k r a j u . W re s z c ie z a k a z p r z y jm o w a n ia d a r o w iz n to p ie ­ n ią d z u m o ż e b y ć b a rd z o ła tw o o m in ię ty p r z e z p r z y ję c ie d a ro w iz n y w p o s ta c i to w a ró w . Z ty c h p r z e to w z g lę d ó w w y d a je s ię słu sz n e s tw ie rd z e n ie , że d a ro w iz n y w a r to ś c i d e w iz o w y c h — b e z ja k ic h k o lw ie k ś w ia d c z e ń w z a je m n y c h — za g r a n ic ą p r z e z c u d z o z ie m c ó w d e w iz o w y c h n a rz e c z k r a jo w c ó w d e w iz o w y c h z n a j d u j ą s ię p o za s t r e f ą z a in te r e s o w a ń p o ls k ic h w ła d z d e w iz o w y c h i n ie p o d le g a ją p o ls k ie j r e g l a m e n t a c ji d e w iz o w e j. W z w ią z k u z a ś z ty m ro d z i się p o d a d r e s e m w ła ś c iw y c h w ła d z p y ta n ie , czy z a g a d n ie n ia te g o n ie n a le ż a ło b y r o z s trz y g n ą ć w y r a ź n ie w d r o ­ d z e o d p o w ie d n ie g o z a rz ą d z e n ia . R e a s u m u ją c n a s z e w y w o d y w y p a d a p o d k re ś lić , że k r a jo w c y d e w iz o w i, k tó r z y p r z e b y w a ją c z a so w o za g ra n ic ą , o b o w ią z a n i s ą ró w n ie ż i ta m s to s o w a ć s ię d o p o s ta n o w ie ń u s t a w y d e w iz o w e j i p r z e p is ó w w y d a n y c h n a je j p o d s ta w ie . N ie p r z e ­ s tr z e g a n ie ty c h p o s ta n o w ie ń n a r a ż a s p r a w c ó w n a s u r o w e s a n k c je p r z e w id z ia n e w u s t a w i e k a r n e j s k a r b o w e j. Z n a n ą je s t rz e c z ą , że część o g a r n i ę ty c h g o rą c z k ą h a n d lo w ą k lie n tó w „ O r b is u ” , S p o r t - T u r i s tu i in n y c h b iu r tu r y s ty c z n y c h o r a z „ tu r y s tó w ” in d y w id u a ln y c h z c a łą ś w ia d o m o ś c ią d o p u s z c z a się w y k r o c z e ń 'i w y s tę p k ó w d e w iz o w y c h . W ie lu je d n a k in n y c h n a s z y c h p o d ró ż n y c h p o p e łn ia t e w y k r o c z e n ia n ie z d a ją c so b ie s p r a w y z n ie le g a ln o ś c i s w e g o d z ia ła n ia o ra z z k o n s e k w e n c ji, ja k ie z te g o d z ia ła n ia m o g ą w y n ik n ą ć . T y m ś w ia d o m y m i n ie ś w ia d o m y m a u to r e m p r z e s tę p s tw d e w iz o w y c h za g r a n i c ą w a r to w ię c c h y b a b y ło p r z y p o m n ie ć o o b o w ią z u ją c y c h ich z a k a z a c h o ra z o p o d s ta w a c h p rz y s łu g u ją c y c h im u p r a w n ie ń .