znać losy żołnierzy batalionów „Zośka” i „Parasol

(1)

Śladami batalionów „Zośka” i „Parasol”

Autor: Ewa Ciosek/Muzeum Powstania Warszawskiego

Lekcja przeznaczona dla uczniów klas szóstych szkół podstawowych Czas trwania lekcji – 45 min.

Cele. Po lekcji uczeń powinien:

 znać losy żołnierzy batalionów „Zośka” i „Parasol”;

 umieć wyjaśnić pochodzenie nazw tych dwóch batalionów;

 wytłumaczyć znaczenie hasła „Szarych Szeregów”: „Dziś, Jutro, Pojutrze”;

 umieć podzielić „Szare Szeregi” na grupy wiekowe („zawiszacy”, Szkoły Bojowe, Grupy Szturmowe);

 rozumieć pojęcia: mały sabotaż, dywersja, „Szare Szeregi”;

 potrafić wyjaśnić znaczenie Akcji pod Arsenałem;

 znać daty: 27 września 1939, 26 marca 1943, 1 sierpnia 1944;

 umieć wskazać najważniejsze miejsca walk „Zośki” i „Parasola” w Powstaniu Warszawskim;

 umieć pracować w grupach;

 doceniać rolę przyjaźni, lojalności i poświęcenia dla innych.

Środki dydaktyczne:

 prezentacja multimedialna (materiał pomocniczy nr 2),

 karteczki samoprzylepne w dwóch kolorach (dla każdej z grup),

(2)

 materiały pomocnicze nr 1-6,

 projektor i komputer.

Metody dydaktyczne:

 burza mózgów,

 rozmowa nauczająca,

 praca w grupach.



UWAGA: Przed lekcją uczeń powinien znać okoliczności agresji Niemiec i Związku Sowieckiego na Polskę we wrześniu 1939 roku, warunki życia Polaków w czasie niemieckiej okupacji oraz ich formy oporu względem okupanta.

Przebieg lekcji:

1. W formie burzy mózgów uczniowie wymieniają pojęcia, które kojarzą im się z harcerstwem. Nauczyciel dba o to, żeby padły ważne sformułowania: Prawo Harcerskie, mundur, obozy harcerskie, krzyż harcerski, odznaki, sztandar, proporzec. Jeden uczeń zapisuje na tablicy propozycje kolegów. Następnie wszyscy wspólnie określają, co było niedozwolone w czasie okupacji. Zakazane rzeczy, formy działalności uczeń skreśla innym kolorem kredy lub markera. Dla ułatwienia zadania nauczyciel może rozdać listę pojęć, z której uczniowie wybierają te, które kojarzą się im z harcerstwem (materiał pomocniczy nr 1) – 5 min.

2. Następnie nauczyciel, w oparciu o prezentację multimedialną (materiał pomocniczy nr 2), opowiada o tajnej organizacji harcerskiej, jaką były „Szare Szeregi”, o jej strukturze i zadaniach (slajdy nr 1 i 2) – 3 min.

3. Nauczyciel w rozmowie nauczającej wyjaśnia znaczenie hasła

„Szarych Szeregów” – „Dziś, Jutro, Pojutrze” (slajd nr 3). Przy haśle

„Dziś”, podaje informacje o tajnym nauczaniu, akcjach małego sabotażu (slajd nr 4). Opowiada o „Alku”, „Rudym” i „Zośce”, zwraca

(3)

uwagę na znaczenie przyjaźni w trudnych czasach niemieckiej okupacji (slajd nr 5) oraz wyjaśnia przyczyny i przebieg Akcji pod Arsenałem (slajd nr 6 i 7). Może także przeczytać piosenkę „Ballada o Arsenale” (materiał pomocniczy nr 3) – 6 min.

4. Nauczyciel pokazuje uczniom odznaki batalionów „Zośka” i „Parasol”

oraz opowiada o genezie obu oddziałów. Podkreśla, że harcerzom bardzo zależał na zachowaniu pamięci o poległych kolegach (slajd nr 8 i 9) – 2 min.

5. Nauczyciel opowiada o szlaku bojowym dwóch wymienionych batalionów podczas Powstania Warszawskiego – walkach na Woli, Starym Mieście, przejściu żołnierzy „Parasola” kanałami do Śródmieścia (slajdy nr 10, 11, 12, 13). Informuje o odważnej i spektakularnej akcji przebicia się żołnierzy „Zośki” przez Ogród Saski – był to jedyny oddział, który przeszedł ze Starówki do Śródmieścia nie kanałami, ale miastem, udając Niemców.

Prowadzący zwraca uwagę na trudność akcji i związane z nią ryzyko (slajd nr 14). Mówi o przeprawie Powstańców przez Wisłę z Czerniakowa na Pragę i o kapitulacji Polaków (slajdy nr 15 i 16) – 6 min.

6. Jako podsumowanie lekcji uczniowie, w grupach dwu lub trzyosobowych, opracowują krzyżówkę (materiał pomocniczy nr 4).

Przykład opracowanej i rozwiązanej krzyżówki znajduje się w materiale pomocniczym nr 5 – 15 min.

a. Nauczyciel może zaproponować poszczególnym grupom wymianę krzyżówek między sobą i ich wypełnienie, może też skopiować opracowane krzyżówki, a każdy z uczniów rozwiąże ją w domu.

b. Jeżeli lekcja prowadzona jest w kilku klasach, można najlepiej opracowane krzyżówki umieścić na internetowej stronie szkoły, w szkolnej gazetce lub zaproponować konkurs dla uczniów na najlepszą krzyżówkę.

(4)

Jeżeli nauczyciel uzna, że na realizację zadania w danej grupie jest za mało czasu, może skorzystać z gotowej propozycji krzyżówki i polecić uczniom ułożenie pytań do proponowanych haseł (krzyżówka z materiału pomocniczego nr 6).

7. W podsumowaniu lekcji niezmiernie istotne jest nawiązanie do tego, że dziś żyjemy w „Pojutrzu”, a nasz patriotyzm ma się wyrażać nie tylko w codziennej pracy dla dobra społeczeństwa, ale także w pamięci o poległych bohaterach (slajd nr 17) – 5 min.