Piotrowski Bernard

(1)

1

(2)

SPIS ZAWARTOŚĆ

TECZKI ^3/k ykOwrds.

^T; £./.6 ^h' jft.5(»...

dfotófc.t!

I./l. Relacja j// v $ O ^ A A

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora i / l 0 Ą / - W LI./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora —

III./]. Materiały dotyczące rodziny relatora — ^

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. — -

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) __

III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 •—.

III./5. Inne ... --- IV. Korespondencja

"II. Materiały uzupełniające relację

VI Fotografie V. Nazwiskowe ł

2

(3)

3

(4)

A R C H I W U M 1

E lżbiety Zh u ć j

( K ' % ...

Relacja1*01' >... W - f j j f t f

członka

dra Bernarda Piotrowskiego zam. 13-^00 Iłowe Miasto, ul.Gen.Świerczewskiego 16

litfsj

t e ] f-if/

Dr Bernard Piotrowski urodzony 11 sierpnia 1903 r.w Sierosławiu powiat Swiecie, zamieszkuje aktualnie w 13-300 Nowym Mieście ul.Gen. Świerczewskiego 16 tel.23- 69. Ojciec Stanisław nauczyciel - inspektor szkolny w Nowym Mieście był aktywistą Towarzystwa Czytelni Ludo

wych, Katolickiego Towarzystwa Młodzieży i Towarzystwa Upiększania Miasta. Matka Katarzyna z domu Roszczynial- ska zajmowała się gospodarstwem domowym, a w wolnych chwilach działała w Towarżystwie Pań Miłosierdzia.

Bernard Piotrowski ukończył w 1922 r. Gimnazjum Klasycz-f ne w Brodnicy, zaś Wydział Lekarski w 1929 r. na Uniwer-|

sytecie Poznańskim uzyskując dyplom doktora medycyny.

Do 1939 r. B.Piotrowski pracuje kolejno:

- 1931r. - Szpital Powiatowy w Swieciu,

- 1932r. - Szpital Sióstr Elżbietanek w Katowi- 1929r.

1931 r.

cach,

1<932r. - 1932r. służba wojskowa w Szkole Podchorążych Rezerwy Sanit. w Warszawie,

1933r. - _{1 9 3 9}r, - lekarz w kasie chorych w Nowym Mieś

cie. ;V tych okresach dr Piotrowski działa aktywnie w Kołach Łowiećk-ich, w Lidze Morskiej i Kolonialnej.

r! sierpniu 1939 r. dr Piotrowski zostaje powołany do od

bycia służby wojskowej i przydzielony do PKP jako le

karz kolejowy w stopniu, kapral podchorąży.Powrót do do- .mu następuje, w roku 1939. wtedy to kontynuje leczenie

ludności iłowego Miasta, w Ubezpieczalni Społecznej i uźz udziela również pomocy, lekarskiej bezinteresownie.Przez cały okres okupacji jest uprawniony do leczenia wyłącz

anie ludności polskiej.Stanowi to swoisty rodzaj represji stosowany przez Niemców.Innym tego przykładem jest wyda-!

lenie z z-ostaj e dzie AK u ruczrłik

mieszkania.W 1942r. /początek/ dr Piotrowski zaprzysicżonyd do1 pracy konspiracyjnej w 0bwo- w Ńowym .Mieście.Zaprzysiężenia dokonuje padpo- V/ładvśł£m Ci z Brodnicy, dotychczasowy

hQ

dobry .znajomy dra Pio.trowskiego z Nowego Miasta. _U cza

sie okupacji ppor. piechoty Wł. Ciszewski pracował w majątku ..w •.Karbowie jako sekretarz właściciela.

•Dr 3.Piotrowski pseudonim "Doktor” otrzymuje zadanie prowadzenia organizacji i wywiadu na terenie Nowego Mia

sta.Ppor. Ciszewski skontaktował "Doktora" z bezpośred

nim -przełożonym ,•który prawdopodobnie był oficerem za

wodowym, .zaś'żona jego pochodziła z Brodnicy. Spotkania kontakty odbywały się w: Brodnicy w niepozornej chacie murowanej przy'ul.Przekop.Ppor, Ciszewski podał nazwis

k a przełożonego lecz dr Piotrowski w dniu dzisiejszym juz nie pamięta. Kilka razy "Doktor" kontaktował się z Ciszewskim w Karbowie, w miejscu jego pracy. Spotka

nia o'dbywałv się również w mieszkaniu dra Piotrowskie

go -drży,' U>1 / 1 Maja w Nowym Mieście.Następnym adresem kontaktowym była aptęka w Nowym Mieście przy_u l .Rynek,_

dr Piotrowski odbierał korespondencję, jak również I do Brodnicy. Opobą kon-J

1

skąd

dostarczał materiały wywiadowcze . taktową

który

pracownik - ekspedient S#,tiłiewski|

w

to’rowi" ‘roz o awansowaniu

w aptece był x ., - .

1944r. między innymi dokumentami przekazał ■•dok ' az 5"Burzja" oraz taśmę jakby telegraficzną

na podporucznika. Dr Piotrowski przy- go

v_rs . c.;

4

(5)

2

1

pominą sobie na taśmie liczbę 100. „Iógł to być numer rozkazu. Ten rozkaz jak i inne materiały,między in~

• » nymi "Burza" "Doktor" zniszczył po wsypie _{y /} I^rodnicy.

. pf(?v u tym czasie został również aresztowany : ^tniewski/

Po wyzwoleniu dr Piotrowski nie ujawnia się. Początko

wo pracuje jako lekarz w szpitalu w ,iowym Mieście i ,doraśnie w Lubawie«fio 1970r. tj. do czasu przejścia na

emeryturę przez długie lata jest ordynatorem oddziału wewnętrznego Szpitala• Powiatowego w. Iłowym ilieście.

Po.przejściu na emeryturę i aktualnie dr Piotrowski pracuje jako lekarz w niepełnym wymiarze czasu na od

dziale v/:;..;ttrznym. w szpitalu w Iłowym Mieście.Nadal aktywnie działa w Polskim Związku Łowieckim i Lidze I Ochrony Przyrody. Posiada następujące cenne dokumenty:

r ■■ 1-/ zwolnienie z ochotniczej służby wojskowej w 1920r"., 2/ dokument pobytu i świadectwo ukończenia Szkoły Pod-

.chorążych Rezerwy,

JUy K 3/ fotografie z ówiozeń w 'Szkole Podchorążych,

4/ dokument powoł-ania 'do* służby wojskowej t 1939 r.

W razie potrzeby dr Piotrowski jest skłonny powyż™e dokumenty przekazać do klubu.

Dr Piotrowski oświadczył, iż niektóre wiadomości, o których dzisiaj,'zapomniał są zawarte w jego listach skierowanych do klubu z 1978- r.

czasie przekazywania niniejszej relacji, pomimo ukońj czenia 84 lat dr Piotrowski był w bardzo dobrej kon

dycji fizycznej i psychicznej.

W czasie następnych bytności u doktora Piotrowskiego przekazałyhastępujące informacje:

,fi&i v l ) często kontaktpwał się z Bolesławem Jentkiewiczem.

Omawiał z nim swoje sprawy dotyczące AK. Spotykali się na ulicy i w wk sklepie. Jentkiewicz mówił, że k U ^ p r z y j e ż d ż ą do niego z Brodnicy "Władysław”. Przy

. spotkaniach obowiązywało hasło i odzew. Ponadto H(W Jentkiewicz miał " kostkę", którą zobowiązany był

każdorazowo pokazywać. Kto dostarczył hasło o "kost

kę" Piotrowski nie wie; ^

H&J 2) Doktor Piotrowski spotykał się w czasie okupacji z księdzem Manthay, który pochodził z Brodnicy i cza- 1 / sem przekazywał pieniądze Jentkiewięzowi, który z ko-

lei jako Pemoc przekazywał je Dzięgielewskiemu i f i f / ^sędziemu p o m o r s k i e m u .

3) Jentkiewicz Bolesław w czasie okupacji pracował w sklepie obuwniczym. Był w AK* Do sklepu przychodził H G i c/mężczyzna o pseudonimie "Stanisław" i omawiał z nim

sprawy administracji powojennej. Piotrowski ze "Sta

nisławem" nie spotkał się. Jentkiewicz mówił Piotrow

skiemu, że"Stanisław" to 11 był dowódca wyższej rangi"

4) Piotrowski przekazuje do klubu 3 fotografiw zamordowa nych w grudniu 1939r. mieszkańców Nowego Miasta i okolic. Podobno fotografie wykonał Niemiec.

88r.

5

(6)

Relacja

członka konspiracji AK dra Bernarda Piotrowskiego zam.13-300 Nowe Miasto, ul*Gen,Świerczewskiego 16 Dr Bernard ^Piotrowski urodzony 11 sierpnia 1903 r*W 1 Sierosławiu powiat Swiecie, zamieszkuje aktualnie w

13-300 Nowym Mieście ul,Gen. Świerczewskiego 16 tel,23- 69* Ojciec Stanisław nauczyciel - inspektor szkolny w Nowym Mieście był aktywistą Towartystwa Czytelni Ludo

wych, Katolickiego Towarzystwa Młodzieży i Towarzystwa Upiększania Miasta. Matka Katarzyna z domu Roszczynial- ska zajmowała się gospodarstwem domowym, a w wolnych chwilach działała w Towarzystwie Pań Miłosierdzia.

Bernard Piotrowski ukończył w 1922 r. Gimnazjum Klasycz- ne w Brodnicy, zaś Wydział Lekarski w 1929 r* na Uniwer

sytecie Poznańskim uzyskując dyplom doktora medycyny.

Bo 1939 r. B,Piotrowski pracuje kolejno 1

1929r* - 1931r, - Szpital Powiatowy w Swieciu,

1931r. - 1932r* - Szpital Sióstr Elżbietanek w Katowi

cach,

1932r. - 1932r, - służba wojskowa w Szkole Podchorążych Rezerwy Sanit, w Warszawie,

1933r* - I939r» - lekarz w kasie chorych w Nowym Mieś

cie. W tych okresach dr Piotrowski działa aktywnie w Kołach Łowiedk-ich, w Lidze Morskiej i Kolonialnej.

W sierpniu 1939 r* dr Piotrowski zostaje powołany do od bycia służby wojskowej i przydzielony do PKP jako le

karz kolejowy w stopniu kapral podchorąży.Powrót do do

mu następuje w roku 1939* Wtedy to kontynuje leczenie ludności Nowego Miasta w Ubezpieczalni Społecznej i hśbs udziela również pomocy lekarskiej bezinteresownie.Przez cały okres okupacji jost uprawniony do leczenia wyłącz

nie ludności polskiej.Stanowi to swoisty rodzaj represj stosowany przez Niemców.Innym tego przykładem jest wyda lenie z mieszkania,W I942r. /początek/ dr Piotrowski zostaje zaprzysiężony:* do pracy konspiracyjnej w Obwo

dzie AK w Nowym Mieście*Zaprzysiężenia dokonuje podpo

rucznik Władysław Ciszewski z Brodnicy, dotychczasowy dobry znajomy dra Piotrowskiego z Nowego Miasta.W cza

sie okupacji ppor, piechoty Wł* Ciszewski pracował w majątku w Karbówie jako sekretarz właściciela.

Dr B«Piotrowski pseudonim “Doktor’' otrzymuje zadanie prowadzenia organizacji i wywiadu na terenie Nowego Mis sta*Ppor. Ciszewski skontaktował "Doktora" z bezpośred

nim przełożonym , który prawdopodobnie był oficerem aa- wodowym, zaś żona jego pochodziła z Brodnicy. Spotkanie kontakty odbywały się w Brodnicy w niepozornej chacie murowanej przy ul.Przekop.Ppor. Ciszewski podał nazwis

ko przełożonego lecz dr Piotrowski w dniu dzisiejszym już nie pamięta. Kilka razy "Doktor" kontaktował się z Ciszewskim w Karbowie, w miejscu jego pracy. Spotka

nia odbywały się również w mieszkaniu dra Piotrowskie

go przy ul. X Maja w Nowym Mieście*Następnym adresem kontaktowym była apteka w Nowym Mieście przy ul.R^nek, skąd dr Piotrowski odbierał korespondencję, jak również dostarczał materiały wywiadowcze do Brodnicy. Os$bą kor taktową w aptece był pracownik - ekspedient Sytiiiewski który w 1944r, między innymi dokumentami przekazał "DoŁ torowi" rozkaz "Burzp" oraz taśmę jakby telegraficzną o awansowaniu go na podporucznika. Dr Piotrowski przy-

6

(7)

pominą sobie na taśmie liczbę 100. SfySgł to być numer rozkazu. Ten rozkaz Jak i inne materiały,między in

nymi "Burza” "Doktor" zniszczył po wsypie w Brodnicy, W tyra czasie został również aresztowany Sytniewski.

Po wyzwoleniu dr Piotrowski nie ujawnia się. Początko

wo pracuje jako*lekarz w szpitalu w Nowym Mieście i doraźnie w Lubawie.Do 1970r. tj. do czasu przejścia n€

emerytury przez długie lata jest ordynatorem oddziału wewnętrznego Szpitala Powiatowego w Nowym Mieście.

Po przejściu na emeryturę i aktualnie dr Piotrowski pracuje jako lekarz w niepełnym wymiarze czasu na od

dziale wewnętrznym w szpitalu w Nowym Liieście. Nadał aktywnie działa w Polskim Związku Łowieckim i Lidze Ochrony Przyrody* Posiada następujące cenne dokumentyi 1/ zwolnienie z ochotniczej służby wojskowej w 1920r.f 2/ dokument pobytu i świadectwo ukończenia Szkoły Pod

chorążych Rezerwy,

3/ fotografie z ćwiczeń w Szkole Podchorążych,

^ / dokument powołania do służby wojskowej 1939 ^ W razie potrzeby dr Piotrowski jest skłonny powyższe dokumenty przekazać do klubu.

Dr Piotrowski oświadczył, iż niektóre wiadomości, o których dzisiaj zapomniał: są zawarte w jego listach skierowanych do kluba z 1978 r*

W czasie przekazywania niniejszej relacji, pomimo ukor czenia 84 lat dr Piotrowski był w bardzo dobrej kon

dycji fizycznej i psychicznej.

¥ czasie następnych, bytności u doktora Piotrowskiego przekazał'piastę pu jące informacje? \J

1) często kontaktował sie z Bolesławem Jentkiewiczem.

Omawiał z nim swoje sprawy dotyczące AK. Spotykali się na ulicy i w wk sklepie. Jentkiewicz ino wił t że przyjeżdża do niepo z Brodnicy "Władysław". Przy spotkaniach obowiązywało hasło i odzew. Ponadto Jentkiewicz miał ** kostkę", którą zobowiązany był każdorazowo pokazywać. Kto dostarczył hasło o "kost kę" Piotrowski nie wici

2) Doktor Piotrowski spotykał się w czasie okupacji z księdzem Manthay, który pochodził z Brodnicy i cza

sem przekazywał pieniądze Jentkiewiczoyi, który z k lei jako pefnoc przekazywał je Dzifgielewakiemu i sędziemu '^©morskiemu.

3) Jentkiewicz Bolesław w czasie okupacji pracował w sklepie obuwniczym. Był w AK. Do sklepu przychodził mężczyzna o psaud&nimie "Stanisław" i omawiał z nim sprawy administracji powojennej* Piotrowski ze "Sta nisławem" nie spotkał się. Jentkiewicz mówił Piotrc skiemu, że"Stanisław" to " był dowódca wyższej rang 4) Piotrowski przekazuje do klubu 3 fotografii zamordc

nych w grudniu 1939r. mieszkańców Nowego Miasta i okolic* Podobno fotografie wykonał Niemiec.

7

(8)

R E L A C J A

d o k t o r a B e r n a r d a P i o t r o w s k i e g o , e m e r y t o w a n e g o l e k a r z a m e d y c y n y ,z a m i e s z  k a ł e g o w N o w y m M i e ś c i e L u b a w s k i m , ul. G r u n w a l d z k a 16 - d o t y c z ą c ą d z i a  ł a l n o ś c i w n o w o m i e j s k i m o b w o d z i e A r m i i K r a j o w e j .

D o k t o r B . P i o t r o w s k i jako k i e r o w n i k p i o n u w o j s k o w e g o współdziałał' z K o  m e n d a n t e m O b w o d u A K w N o w y m M i e ś c i e L u b a w s k i m . F u n k c j e te p e ł n i ł p r z e z ca ty o k r e s o k u p a c j i B o l e s ł a w C e n t k i e w i c z - i n w a l i d a w o j e n n y ( s z t y w n y p r a - l w y s t a w b a r k o w y ) , z z a w o d u kupiec, p r e z e s " S o k oła", d z i a ł a c z s p o ł eczny.

U t r z y m u j ą c y z n i m k o n t a k t k o n s p i r a c y j n y p r z e d s t a w i c i e l j e d n o s t k i n a d  r z ę d n e j u ż y w a ł p s e u d o n i m u " W ł a d y s ł a w " .

W p o c z ą t k o w y m o k r e s i e I n s p e k t o r a t A K w B r o d n i c y u t r z y m y w a ł z d o k t o r e m B . P i o t r o w s k i m k o n t a k t za p o ś r e d n i c t w e m c z ę s t o z m i e n i a j ą c y c h sip m ł o d y c h ł ą c z n i c z e k z W S K lub S z a r y c h S z e r e g ó w . Ze w z g l ę d u n a c z ę s t e a r e s z t o w a n i a w B r o d n i c y i n i e b e z p i e c z e ń s t w o d e k o n s p i r a c j i - po jego i n t e r w e n c j i - f u n  k c j e te s p e ł n i a ł p o c h o d z ą c y z Jabłonowa, m ł o d y p r a c o w n i k n o w o m i e j s k i e j 1 : a p t e k i - S y t n i ew s k i , a r e s z t o w a n y w 1944 roku. Z rozmowy, jaka d o k t o r B . k '

P s t r o w s k i o d b y ł z jego zona po woj n i e , w y n i k a ł o , ze i ona od c h w i l i a. j S z t o w a n i a nie m i a ł a ż a d n y c h w i a d o m o ś c i o d a l s z y c h l o s a c h s w o j e g o meza.

ł k c z n o s c z L u b a w a u t r zymywał' za p o ś r e d n i c t w e m p r a c o w n i k a l u b a w s k i e  go t ar t a k u - L e c z k o w s k i e g o . Po a r e s z t o w a n i u w l i s t o p a d z i e 1944 roku p r z e  b y w a ł on - w e d ł u g rel a c j i W i e s ł a w a C i c h o c k i e g o - w w i ę z i e n i u g r u d z i ą d z k i mf

n a p r z e ł o m i e 1944 i 1945 roku. Z o s t a ł tam p r a w d o p o d o b n i e z a m o r d o w a n / .

N i e d o s z ł o do b e z p o ś r e d n i e g o s p o t k a n i a d o k t o r a B. P i o t r o w s k i e g o z B e r n a - - rd e m C z o ł b a z Brodnicy,^ k t ó r y u s i l n i e s t a r a ł sie n a w i a z a c ten konta k t .

S p r a w a m i b e z p i e c z e ń s t w a or a z w y w i a d e m p o l i t y c z n o - g o s p o d a r c z y m na t e  r e n i e p o w i a t u k i e r o w a ł m a g i s t e r p r a w a i ^ e k o n o m i i - S t a n i s ł a w Leski.

P o z o s t a w a ł on w ś c i s ł y m k o n t a k c i e z K o m e n d a n t e m O bwodu.

0 A k c j a o p i e k i s p o ł e c z n e j p o d l e g a ł a K o n r a d o w i S k i b o w s k i e m u , d r o g e r z y - - ści e zr N o w e g o Miasta. P r z y d z i e l ą n o n i e tylko z a s i ł k i p i e n i e ż n e czy p om o c ż y w n o ś c i o w a , ale także r o z t a c z a n o s t a ł a o p i e k e n a d s a m otnymi, st a r y m i ludźmi, r o d z i n a m i p o m o r d o w a n y c h , w i e z i o n y c h , w y w i e z i o n y c h na r o b o t y itp.

D o k t o r B . P i o t r o w s k i też n i e z n a n a z w i s k a p i ą t e g o c z ł & n k a sztabu, p e ł n i ą c e g o p r a w d o p o d o b n i e f u n k c j e z a s t ę p c y k o m e n d a n t a na Lubawę.

O r g a n i z a c j a t a j n e g o n a u c z a n i a na t e r e n i e p o w i a t u miał' z a jac sie no- n w o m i e s z c z a n i n ż p o c h o d z e n i a - m g r .S t a n i s ł a w L e m a ń s k i . A r b e i s a m t s k i e r o - v " <

wgjf go j e d n a k w c h a r a k t e r z e r o b o t n i k a r o l n e g o do m a j a t k u m i e j s c o w e g o

o ~ o z a r n i k a n i e m i e c k i e g o ,G e i g e r a w M o r t ę g a c h . B y ł tam z a t r u d n i o n y w kan- V # > V / c e l a r i i . Jako s w e g o k o l e g e ze s t u d i ó w o d w i e d z i ł go tam d oktor B . P i o t r o 

w ski. W d r u g i e j p o ł o w i e 1944 roku mgr . S t . Leińanski z o s t a ł s k i e r o w a n y do

Ku

hO,

k o p a n i a r o wów p r z e c i w c z o l g o w y c h .^ A r e s z t o w a n y w g r u d n i u 1944 roku p r z e b y  w a ł - w e d ł u g re l a c j i W i e s ł a w a C i c h o c k i e g o - w w i e z i e n i u g r u d z i ą d z k i m i

tam p r a w d o p o d o b n i e z o s t a ł ^ z a m o r d o w a n y .

/ /

N a l i ś c i e o s o b s k i e r o w a n y c h do o b o z u k o n c e n t r a c y j n e g o w p o c z a t k a c h sier- p n i a 1 944 roku (ppor . Boguińił Hof f m a n , Bpo/* K o w a l s k i , c h o r ą ż y O r z e c h o w s k i ) ' ^ z n a j d o w a ł o sie r ó w n i e ż n a z w i s k o d o k t o r a B . P i o t r o w s k i e g o . Ze‘ w z g l ę d u na ^ ‘

b r a k l e k a r z y t ermin jego a r e s z t o w a n i a zostai: o d r oc z o n y .

E m e r y t o w a n y c h o r ą ż y O r z e c h o w s k i - m i m o o d w a g i o s o b i s t e j w y k a z a n e j w o b r o n i e M o d l i n a - b y ł u w a ż a n y rów n i e ż p r z e z N i e m c ó w za g e r m a n o f i l a i n i e n a l e ż a ł do ż a d n e g o p i o n u k o n s p i r a c j i .

r

8

(9)

P o d a j ą c y sie za p a r t y z a n t a d e z e r t e r z a r m i i n i e m i e c k i e j odwiedzał' z e g a r - ,, m i s t r z a J ó z e f a Kor p i aczewskiego. P o g n a n e m u tam f r y z j e r o w i N o W i c k i e m u , \J ' j p r z e k a z y w a ł u l o t k i a n t y w o j e n n e , k t ó r e ten n a k l e j a ć n a m u r a c h b u d y n k ó w

f'{Qy t a b l i c a c h o ę £ o s z e n . Po k i l k u n a s t u d n i a c h N o w i c k i zosta-ł ą ^ e s z t o w a n y i s k a z a n y n a s c i e c i e w g r u d z i ą d z k i m w i e z i e n i u . Jozef K o r p a c z e w s k i z o s t a i o s a d z o n y n a rok w i ę z i e n i a . D a l s z e l o s y ' a r e s z t o w a n e g o d e z e r t e r a n i e sa

znane. ,

W e w r z e ś n i u 1939 roku o j c i e c d o k t o r a B. P i o t r o w s k i e g o , 6 7 - l e t n i e m e  r y t o w a n y i n s p e k t o r s z k o l n y , S t a n i s ł a w P i o t r o w s k i i Bogumił' H o f f m a n , d y - / ^ , rektor n o w o m i e j s k i e g o liceum, z o s t a l i z m u s z e n i p r z e z m i e j s c o w y S e l b s - (/' J' t s c h u t z do z a m i a t a n i a k i l k u s e t m e t r o w e g o o d c i n k a u l i c y S o b i e s k i e g o , wzdłtjz p o s e s j i m i e j s c o w e g O ( g i m n a z j u m . Na s k u t e k i n t e r w e n c j i m i e j s c o w e g o Niemca,, * M a k s a B e n d i x a z a k o n c z o n o tę akcje.

, F i k c y j n e d o k u m e n t y ^ o s o b i s t e - g ł o w n i e dla u c z e s t n i k ó w k o n s p i r a c j i ,

HI?/ -wystawiał' Jan G r z e s k i e w i c z , s e k r e t a r z U r z ę d u G m i n y - N o w e M i a s t o - W i e s. (/f P i e r w s z y ^ n i e l e g a l n y d o w ó d o s o b i s t y o t r z y m a ć rolnik, d z i a ł a c z sp o ł e c z n y ,

Jozef B a c z e w s k i , k t ó r e m u u d ał b się szczes^liwie u n i k n ą ć r o z s t r z e l a n i a w l e s i e b r a t i a ń s k i m . H i s t o r i e s w ego o c a l e n i a opowiadał' m i e d z y i n nymi w - że d o k t o r o w i B. P i o t r o w s k i e m u .

P o d c z a s pierwszej! po w y z w o l e n i u o f i c j a l n e j n a r a d y A K - o w c o w w mie- , s z k a n i u K o n r a d a S k i b o w s k i e g o k o n s p i r a c y j n e f u n k c j e o b e c n y c h ^ ujawnił^ < ( S t a n i s ł a w Leski. On też z a p r o p o n o w a ł p r o b l e m a t y k ę r o z m ó w z w o j e n n y m ko- m e n d a n t e m grodu.

W p e r t r a k t a c j a c h z r a d z i e c k i m k o m e n d a n t e m g r o d u u c z e s t n i c z y l i : Bole- s l a ^ J e n t k i e w i c z , Jan K u j a w s k i j S t a n i s ł a w Le&ki, k s i ą d z Wl^adysłlłw K a  n i e w s k i , d oktor B e r n a r d P i o t r o w s k i i tłumacz Br^ła.

Z g o d n i e z d e c y z j ą P o l s k i e g o K o m i t e t u O b y w a t e l s k i e g o d o k t o r B. P i o  t r o w s k i z o r g a n i z o w a ł p ra c e w s z p i t a l u i b y ł c z ł o n k i e m w o j s k o w e j k o m i s j i p o b o r o w e j .

P o d k o n i e c s t y c z n i a 1945 roku N K W D w g o d z i n a c h p r z e d p o ł u d n i o w y c h p r z e p r o w a d z i ł o g r u n t o w n a r e w i z j e w jego m i e s z k a n i u .

M i m o r o z k a z u z 19 s t y c z n i a '1 94 5 roku o r o z w i a z a n i u AK, w c i ą g u p i e r w s z y c h tyg o d n i po w y z w o l e n i u w a z n i e j s z e d e c y z j e p e r s o n a l n e , l o k a  l owe i g o s p o d a r c z e były u z g a d n i a n e p r z e z zespół'' A K - o w c ó w na s p o t k a n i a c h

w m i e s z k a n i u k s i ę d z a fcfaniewskiego. B r a ł w n i c h udzia-ł'' również D o m i n i k W / < U |

" '"ater . ‘

9 * r

D o k t o r B. P i o t r o w s k i stw i e r d z a , ze d z i a ł a l n o ś ć o r g a n i z o w a n y c h l u ź n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h p o w i a t u p l a c ó w e k A K - n a s k u t e k p r z e s i e d l e ń , w y s y ł a n i a na r o b o t y w gł'ab R zeszy, w c i e l a n i a do W e r m a c h t u , tzw. E i n s a t z u itp. - b y ł a krótkotrwała.' N a z w i s k juz n i e pamięta.

D e c y z j e S z t a b u O b w o d u o b e z w z g l ę d n y m nie u j a w n i a n i u sie u c z e s t n i  k ó w A K - o w s k i e j k o n s p i r a c j i p o d j ę t o j e d n o m y ś l n i e ,

f t y z w i ą z k u z r e f e r a t e m K r z y s z t o f a K o m o r o w s k i e g o d oktor B. P i o t r o w s k i

I . ^/ . . M r > I t t . i ^t/ ^ r v V , . ^

w y j a ś n i a , ze reda k t o r " D r w ęcy", k s i ą d z Jozef^Deińbieński zmarł' w 1962 r W i d z i a ł o s o b i s c i e jego g r o b w T o p ó l ń i e k o ł o Świecia.

S t w i e r d z a m z g o d n o ś ć p o w y z s z e j relacji, spisanej /

p r z e z Ja n a K u j a w s k i e g o na p o d s t a w i e r o z m ó w p r z e p r o w a d z o n y c h w N o w y m M i e ś c i e L u b a w s k i m

w dniach: 29 sierpnia, 11 w r z e ś n i a i 9 p a ź d z i e r n i k a 1991 roku.

9

(10)

10

(11)

11

(12)

12

(13)

13

(14)

Relacja członka konspiracji.

Ja, Bernard Piotrowski urodziłem się 11 sierpnia 1903 roku

• ^,

w Sierosławiu pow, Swiecie. Ojciec moj Stanisławbył inspektorem szkolnym, matka Katarzyna z domu Roszczynialska •

Ojciec mój jako emeryt "był opiekunem Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży i aktywistą Powiatowego Zarządu Czytelni Ludowych,

Mieszkam obecnie w Nowym Mieście Lubawskim przy ulicy Grunwaldzkiej 16

«

U k o ńczyłem Państwowe Gimnazjum w Brodnicy w 1922 rokutWydział Lekarski Uniwersytetu Poznańskiego w 1929 roku. Jako lekarz pracowałem w Szpitalu Powiatowym w Inowrocławiu, w Szpitalu Miejskim w Katowicach, a od 1932 roku do sierpnia 1991 w szpitalu w No w y m Mieście Lub,

W latach 1931/32 odbyłem służbę wojskową w Szkole Podchorążych Sanitarnych Rezerwy w Warszawie, Mam stopień podchorążego- kaprala W sierpniu 1939 roku zostałem powołany do wojska w charakterze kolejowego w Jabłonowie.

W czasie okupacji mieszkałem i pracowałem ą^.ko lekarz w Nowym Mieście. W 1942 roku podpor, fładysław Ciszewski z Brodnicy v x ⁱ

odebrał ode mnie przysięgę AK, Pseudonimu nie używałem, Yo u . Pełniłem funkcję kierownika działu wojskowego nowomiejskiego ■

Oddziału AK, Moim przełożonym w Inspektoracie Brodnica był oficer Wojska Polskiego z Brodnicy , którego nazwiska nie pamiętam.

Mieszkał on w pobliżu restauracji Strzelnica, Bywałem u niego w wyznaczonych terminach. W e d ł u g uzyskanych po wojnie informacji

zastał on aresztowany w sierpniu 1944 r. i ząinął w Stutthofie.

Inspektorat Brodnicy utrzymywał też ze mnAą kontakt za pośrednictwem często zmieniających się łączniczek. Ze względu na częste areszto-

wania w Brodnicy i niebezpieczeństwo dekonspiracji, po mojej . ;f.

interwencji funkcję tę spełniał młody pracownik nowomiejskigj A p t e k i ^ - Sytniewski, Z rozmowy , jaką odbyłem po wojnie z jego żoną

wynikało, że od chwili jego aresztowania w 1944 roku nie miała żadnych wiadomości o dalszych jego losach.

Łączność z Lubawą utrzymywałem za pośrednictwem zamieszkałego w Jabłonowie, a zatrudnionego w lubawskim tartaku L e c h o w s k i e g o . *

Po aresztowaniu na przełomie 1944/45 roku został on prawdopodobnie zamordowany w więzieniu grudziądzkim.

Zwerbowani członkowie komórki z terenu powiatu byli wywożeni na roboty do Niemiec wzgl. jako neindeutschowani” zos&ali powołani do armii niemieckiej.Niektórzy z n4ch odwiedzili mnie po wojnie, nazwisk ich nie pamiętam.

14

(15)

^ ^Al

W styczniu 1945r. byłem współorganizatorem Polskiego Komitetu Obywatelskiego. Na jego polecenie jako jedyny lekarz w powiecie organizowałem Służbę Zdrowia, a następnie byłem członkiem

Wojskowej Komisji Poborowej w Nowym Mieście i Iławie.

Po wyzwoleniu brałem udział we wszystkich spotkaniach zespołów AK-owców w czasie , których omawiano ważniejsze decyzje organizacyjne , personalne, gospodarcze itp.

Nowe Miasto Lub. ₄ grudnia 1991.

Piotrowski J3ernard

podpdTs -nię^rżyt^łfiy

15

(16)

16

(17)

17

(18)

18

(19)

19

(20)

20

(21)

21

(22)

22

(23)

23

(24)

24

(25)

25

(26)

26

(27)

27

(28)

28

(29)

29

(30)

30

(31)

31

(32)

32

(33)

33

(34)

34

(35)

35

(36)

P i • t r 0^. w g k i B e r n a r d / tf03- /ps."Doktor”,żołnierz AK

Kapral-podchorąźy po Szkole' Fsdchorą^ych.

J f '3 / ł

Urodzony t1 sierpnia 1f03r w Sierosławiu k/Świecia z ajca Stanisława ,wielkiega spałecznika i matki

Katarzyn^ z demu Reszczynialskdej*Bernard Piatrawski ukończył w 1922t Gimnazjum Klasyczne w Bradnicy,zaś

w 1929r uzyskuje dyplom iaktara Medycyny na Uniwersytecie w Poznaniu#Do 1?39r pracuje w służbie zdrwia,ostatnia jaka lekarz w kasie charych w Nawy-Mieścio Lub.

Działa aktywnie w K@łach Łowieckich i Lidze Marskiej i Kalanialnej*

W sierpniu 1f3fr dr Piatrawski zastaje powołany do odbycia służby wojskowej i przydzielony do PKP jako lekarz kolejowy.'# październiku 1939r wraca do demu i przez cały akres akupacji jest uprawniony do leczenia wyłącznie

luineści polskie j*Na początku 1M 2 r zostaje zaprzysiężony d© pracy konspiracyjnej w obwodzie AK w Newym-Mieście.

Był wywiadswcą.Materiały dostarczał de pulrictów kontaktowych w aptece w New,/-Mieście i Brednicy»W jego mieszkaniu odby

wały się spotkania konspiraćyjne*Przygetewywał akcj? ."Burza**.

Po wyzwoleniu nie ujawnia się*Peczątkew® pracuje jako lekarz w szpitalu *De ff70r tj*d© czasu przejścia na emery

turę przez długie lata jest ordynatorem aidziału wewnętrz

nego Szpitala w Nowym-Mieście*Pracuje społecznie w Polskim Związku łowieckim i lidze Ochrony przyrody*

Odznaczony m. i. Złoty* Krzyżem Zasługi/1f57/»Krżyźem

Kawalerskim Orderu Odrodzenia Pslski/1975/Tytułem Załuźoneg©

Lekarza PRL/tf*7/»Złotym Medalem Załugi Łowieckiej/1f§5/*

Źródła:

1*Relaeja własna M-7 ,zbiory E.Z w Toruniu

2*Relacja Ks.Kaniewskiego M-152,zbiery E.Z w Taruniu 3*"Da® Schulwasen in der polnischen Westpreusens "autor

Botho Spittler,Dortmund 1fi6r.

0_{p ¥.} _—ji

\ 36

(37)

Piotrowski Bernard ps. „Doktor” (1903-1995), c członek Sztabu Obwodu A K Nowe Miasto Lu

bawskie.

Urodzony 11 VIII 1903 r. w Sierosławiu, pow.

Świecie; syn Stanisława, inspektora szkolnego i , • działacza społecznego, i Katarzyny z d. Roszczy-

■■ nialskiej. W 1920 r. zgłosił się ochotniczo do Gru

dziądzkiego Pułku Strzelców. W 1922 r. ukończył Państwowe Gimnazjum Klasyczne w Brodnicy i w 1929 r. studia medyczne na Uniwersytecie Po

znańskim. Odbył służbę wojskową w Szkole Pod-

; chorążych Sanitarnych Rezerwy w Warszawie od 12 VIII 1931— 12 IV 1932, kończąc ją jako kpr.

podchor. pospolitego ruszenia z bronią. Pracował jako lekarz w szpitalach w Inowrocławiu, Katowi

cach, a od 1932 r. w Nowym Mieście Lubawskim, czynny równocześnie społecznie. [

czątku 1942 r. odebrał od niego przysięgę AK, jako od organizatora powiatu nowomiejskiego, znajomy mu ppor. Władysław Ciszewski z Brodnicy, który potem kon

taktował się z nim jeszcze kilkakrotnie. W Sztabie Obwodu pełnił Piotrowski odtąd funkcję, jak sam ją określał, kierownika „działu wojskowego”, zajmując się sprawa

mi organizacyjnymi i przede wszystkim wywiadem. Jednak Stanisław Dzięgielewski, kolega Piotrowskiego ze studiów, członek Sztabu Komendy Okręgu, mówi o nim jako o kmdcie Obwodu Nowomiejskiego. (Sztab tego Obwodu stanowił, przy braku kandydata-oficera na kmdta Obwodu, pięcioosobowy zespół cywilny: kierował nim, obok Piotrowskiego, inwalida wojenny, kupiec i działacz społeczny Bolesław Jentkiewicz, którego przełożonym był ktoś spoza Nowego Miasta o ps. „Włady

sław”, być może przedstawiciel Okręgowej Delegatury Rządu, kontaktujący się z nim na hasło i odzew oraz pokazaniem „kostki”; obok „Władysława” spotykał się także z Jentkiewiczem w sklepie obuwniczym, w którym ten pracował, szef wywiadu Sztabu Okręgu, Józef Gruss ps. „Stanisław”. (Poza Jentkiewiczem i Piotrowskim w skład Sztabu wchodził Stanisław Leski, kierujący sprawami bezpieczeństwa i wywia

du polityczno-gospodarczego, Konrad Skibowski, któremu podlegała opieka spo

łeczna i osoba piąta pełniąca obowiązki kmdta na m. Lubawę — prawdopodobnie Józef Zażembłowski). Przełożonym Piotrowskiego był kmdt Inspektoratu Brodnicy, I kpt. Tadeusz Fiutowski (zmarł w „marszu śmierci” więźniów Stutthofu wiosną 1945 r.), do którego jeździł po instrukcje i na odprawy w określonych terminach do Brodnicy. Łączność Piotrowskiego z Insp. Brodnica była utrzymywana przez zmie

niające się łączniczki brodnickie. Uważając to za niebezpieczne, Piotrowski interwe

niował, dlatego łącznikiem z Brodnicą stał się młody ekspedient apteki na Rynku, Henryk (czy Edward) Sytniewski ps. „Zygmunt” (zamordowany w styczniu 1945 r. w związku z odkryciem desantu polsko-radzieckiego w Pokrzywdowie k. Brodnicy).

Łączność Sztabu Obwodu z m. Lubawą zapewniał Józef Leczkowski, mieszkający w Jabłonowie, a zatrudniony w tartaku w Lubawie (również zamordowany w 1945 r.).

Piotrowski spotykał się z ks. Manthayem z Brodnicy, który mu przekazywał pienią

dze dla Jentkiewicza. Głównym zadaniem Piotrowskiego było organizowanie sieci wywiadowczej i w tym charakterze jego kontaktem był m.in. ks. Władysław Łanie- wski z Brodnicy, a miejsca składania meldunków znajdowały się w Nowym Mieście . (apteka na Rynku) i w Brodnicy. Jednym z jego informatorów był Wiesław Cicho- j

cki, powiązany z ks. Szczepanem Pieszczochem (członkiem Związku Jaszczurczego, , proboszczem parafii k. Brodnicy). Piotrowski szczęśliwie zdołał uniknąć spotkania z prowokatorem gestapowskim Bernardem Czołbą, który go usilnie poszukiwał.

Rozkazy związane z akcją „Burza” otrzymał Piotrowski w sierpniu 1944 r. przez Sytniewskiego wraz z nominacją na ppor. AK. Jego przygotowania do „Burzy” były jednak bardzo ograniczone, a rozkazy otrzymane niewykonalne, bo zwerbowanych przez niego żołnierzy plutonów A K z terenu powiatu przesiedlono, wywożono na roboty w Niemczech, wcielano do Wehrmachtu, bądź aresztowano. Na początku sierpnia 1944 r. również Piotrowski znalazł się na liście skierowanych do obozów koncentracyjnych (m.in. z ppor. Bogusławem Hoffmanem, por. Kowalskim i emeiy-

37

(38)

38

(39)

telskiego. Uczestniczył w wielu jego spotkaniach, na których podejmowano ważne decyzje organizacyjne, personalne, gospodarcze; m.in. podjęto także jednomyślnie decyzję o bezwzględnym nieujawnianiu się akowskiej konspiracji. Z ramienia tego Komitetu Piotrowski organizował służbę zdrowia. Po wejściu Czerwonej Armii pracował nadal, aż do przejścia na emeryturę w 1970 r., jako ordynator oddziału wewnętrznego szpitala nowomiejskiego, a potem do 1991 r. jako lekarz. Był wciąż czynny społecznie, m.in. w Lidze Ochrony Przyrody i Polskim Związku Łowieckim.

Zmarł w grudniu 1995 r. w Nowym Mieście Lubawskim.

Odznaczony po wojnie odznaczeniami cywilnymi.

AMSt., Rei. t. X X III, nr 174; AP AK, T.: Dzięgielewski S., Kujawski J., Łaniewski W., Pater D., Piotrowski B. (tu wywiady przeprowadzone przez J. Kujawskiego, Z. Muchliń- skiego, korespondencja z E. Zawacką oraz dokumenty o służbie wojskowej).

Elżbieta Zawacka

39

(40)

LE K A R Z P O D ZIE M IA

Zostai lekarzem z powołania, żołnierzem Armii Krajowej z wyboru, oficerem z awansu i niewiele brakowało, ż e mógł też być ofiarą gestapow

skiej prowokacji.

Bernard Piotrowski, ps. „Doktor” urodził się u; 1903r. u j Sierosłamiu, pow.

Śmiecie. Jego ojciec Stanisław był z zawodu nauczycielem. W środowisku szkolnym był znanym i cenionym pedagogiem. Z poujodu dużego doświadcze

nia zawodowego otrzymał nominację na szkolnego inspektora. Aktywną pozaszkolną pracą społeczną zyskał poujszechne zaufanie i szacunek. Nato

miast matka Katarzyna, z d. Roszczynialska prowadziła gospodarstiuo domowe.

Lekarskie początki

Bernard w ujieku 17 lat wstąpił ochotniczo do Grudziądzkiego Pułku Strzelców.

W 1922 r. egzaminem dojrzałości zakończył edukację i d Państwowym Gimnazjum Klasycznym u j Brodnicy. Siedem lat później z rąk rektora Uniwer- sytetu Poznańskiego otrzymał dyplom lekarski. Po odbyciu u j latach 1931-1932 zasadniczej służby inojskoujej u j Szkole Podchorążych Sanitarnych Rezertuy tu Warszaiuie otrzymał awans na stopień kaprala.

Na praktykę lekarską został skierouiany do szpitali u j Inoujrocłainiu

i u j Katoinicach.

W 1932r. rozpoczął pracę u j szpitalu u j Noujym Mieście Lubauiskim. Krótko przed ujybuchem wojny otrzymał kartę poujołania do służby wojskowej u; charakterze lekarza kolejowego na terenie Jabłonowa Pomorskiego. Podczas ujojny niósł pomoc medyczną ludności polskiej. Po jakimś czasie został przez administrację niemiecką wyrzucony z własnego mieszkania. W tej sytuacji mieszkał na zmianę u zaprzyjaźnionych pacjentów, których kiedyś leczył.

C\0 S> i) (X/]f\/ ^{^} ^ fo OM / j

uj ,\^m*aa ^{^ o J a}

40

(41)

i

Konspiracyjne początki

( W 1942r. spotkał ppor. Władysława Ciszewskiego z Brodnicy, który namówił go do wstąpienia do AK. Piotrowski złożył na jego ręce przysięgę i przystąpił energicznie do tworzenia w Nowym Mieście zalążków organizacji.

Kiedy powstał Sztab Obwodu AK, Piotrowski został szefem działu wojskowe

go, który zajmował się wywiadem i sprawami organizacyjnymi. Niektórzy twierdzili nawet, że Piotrowski został komendantem Obwodu Nowomiejskiego.

* W skład sztabu weszli ponadto Bolesław Jentkiewicz - inwalida wojanny,

\ Stanisław Leski - odpowiedzialny za problematykę bezpieczeństwa i wywiadu / polityczno-gospodarczego, Konrad Skibowski, który odpowiadał za sprawy

^ o p ie k i społecznej oraz Józef Zażembłowski.

Sztabowe początki

Ponieważ żadna z tych osób nie była oficerem, na czele sztabu stanęło 5- osobowe kolegium, w skład którego wszedł Piotrowski, mający przełożonego

\ f w osobie kpt. Tadeusza Fiutowskiego, z którym utrzymywał kontakt przy pomocy starannie dobranych i przeszkolonych łączniczek. W celu uniknięcia V dekonspiracji powołał dodatkowo na łącznika Edwarda Sytniewskiego, ps.

„Zygmunt”, który w aptece miejskiej na rynku w Brodnicy był sprzedawcą. Do

\f grona łączników dołączył z czasem stolarz z Lubawy Józef Leczkowski.

\/ Z Piotrowskim współpracował również ksiądz Manthay z Brodnicy, który przekazywał dla organizacji pieniądze, otrzymywane z rąk kurierów.

Tymczasem Piotrowski nadal był zajęty tworzeniem i poszerzaniem siatki wywiadowczej oraz zbieraniem informacji o dyslokacji i działalności niemiec

kich formacji mundurowych. Ważnym jego źródłem informacji został Wiesław

•J\j Cichocki, ściśle współpracujący z księdzem Szczepanem Pieszczochem, należącym do Związku Jaszczurczego.

Nieudana prowokacja

Piotrowski miał dużo szczęścia, że nie wpadł w zasadzkę, którą od dłuższego czasu przygotowywało gestapo. Znaczny w tym udział miał gestapowski prowoka

tor Bernard Czołba, który pod różnymi pretekstami chciał z nim nawiązać kontakt.

84

41

(42)

W sierpniu 1944r. przez kuriera Sytniewskiego nadeszła nominacja na stopień podporucznika AK. Piotroujski ujraz z awansem otrzymał rozkazy dotyczące planom związanych z akcją „Burza”. Jednak możliwości ich realizacji były ograniczone, gdyż część młodzieży męskiej została wysiedlona, zdolną do pracy ludność skierowano na przymusowe roboty do Niemiec. Pewna część obywateli została aresztowana lub osadzona w obozach koncentracyjnych albo wcielona do Wehrmachtu. Piotrowski również znalazł się na liście osób przewidzianych do osadzenia w obozie koncentracyjnym. Niemcy decyzję tę odłożyli na termin późniejszy, gdyż od dłuższego czasu brakowało lekarzy w miejskim szpitalu.

Po zakończeniu działań wojennych Piotrowski wraz z kolegami z AK postanowił nie ujawniać swojej działalności wojennej. Dzięki temu udało mu się wykonywać z powodzeniem zawód lekarza aż do przejścia na emeryturę.

42

(43)

43

(44)

44

(45)

45

(46)

46

(47)

47

(48)

48

(49)

49

(50)

50

(51)

51

(52)

52

(53)

53

(54)

54

(55)

55

(56)

56

(57)

57

(58)

58

(59)

59

(60)

60

(61)

61

(62)

/s

P i o t r o w s k i B e r n a r d

N o w e M L a s t o L . x x x 35óxxddx x x x x x x

AK

“ był o s t a t n i m k o m e n d a n t e m N o w e g o M i a s t a

Zob. tom 23

K . W o j . - S t u t t h o f , n r . 174, St. D z i ę g i e l e w s k i

62

(63)

63

(64)

64

(65)

65

(66)

66

(67)

67

(68)

68

(69)

69

(70)

70

(71)

71