UNI VERSIT ATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN—POLONIA
VOL. XXXIX, 13 SECTIO C 1984
Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki 1 Geografii Roślin
Florian SWIĘS
Zbiorowiska ruderalne i flora synantropijna miasta Gorlic
PynepaiibHbie cooómecTBa u CMnaHTponHaa (Jwiopa ropowa Topamie Ruderal Communities and Synantropic Flora of Gorlice City
ZAKRES I METODYKA BADAŃ
Zbiorowiska roślinności ruderalnej na terenie Gorlic nie były dotąd opracowa
ne. Natomiast stanowiska kilku rzadszych roślin z tego miasta ogłosiła Ciemięga (2). Intensywne badania pod tymi dwoma względami w obrębie Gorlic przeprowa
dzono w latach 1980—1982. W regionie Dołów Jasielsko-Sanockich podobne meto
dycznie badania flory i roślinności jak w Gorlicach wcześniej zrealizowano w Jaśle (23) i Krośnie (24), a obecnie przeprowadza się również w innych większych mia
stach.
Systematykę 17 zidentyfikowanych syntaksonów ruderalnych na podstawie 84 zdj. fitosoc. przyjęto za Kornasiem (10), umieszczając je w obrębie klasy Rudero-Secalietea. Udokumentowane zbiorowiska ruderalne 1—12 zdj. fitosoc. ze
stawiono w tab. 3—8 w obrębie 6 grup, głównie w ramach związków zespołów o stosunkowo największym powiązaniu syntaksonomicznym czy też ekologicznym.
Wydzielone mniejsze jednostki w obrębie zespołu o nie znanej i trudnej dotąd do zdefiniowania randze fitosocjologicznej, i udokumentowane przy tym niedostateczną liczbą zdjęć fitosocjologicznych, nazwano formami zespołu (tab. 6, 8).
Stosunki ilościowości gatunków w zdjęciach fitosocjologicznych wyrażono w ska
li 5-stopniowej. Rośliny o pokryciu mniejszym od 5% lub sporadyczne oznakowano kolejno jako +, r. Objaśnienia użytych w tab. 3—8 symboli określonych grup ga
tunków diagnostycznych, głównie według opracowania 15 i 16, podano w tab. 9 i 10.
Zastosowana nomenklatura roślin naczyniowych i mszaków jest taka jak w po
przednich tego typu pracach (22—24).
Podział 416 gatunków miejscowej flory synantropijnej na zestawione w tab. 2 i 11 grupy ekologiczne apofitów i geograficzno-historyczne antropofitów oparto głównie na pracach 11, 12, 13, 26 i tam cytowanych.
Analizy chemiczne 18 pobranych prób gleb z 15 rozpatrywanych płatów zbioro
wisk ruderalnych wykonano w laboratorium IUNG w Puławach. W próbkach tych, według stosowanych metod (14) w wymienionym Instytucie oznaczono (tab. 1):
pehametrem produkcji krajowej — odczyn pH; fotometrem płomieniowym — CaC;
wg Egnera i Rhiema — P2O5 i K2O; spektrometrem do adsorbcji atomowej —
Mg; kolorymetrycznie — N—NH4+ i N—NOS—.
Ryc. 1. Mapka sytuacyjna Gorlic ze stanowiskami 84 zdjęć fitosocjologicznych 17 określonych zbiorowisk roślinności ruderalnej w tab. 3—8
Situation map of Gorlice with stations of 84 phytosociological of 17 definite com
munities of ruderal vegetation in Tables 3—8
TEREN BADAN
Miasto Gorlice powstało w połowie XIX wieku (9). W ostatnim dwudziestoleciu zajmuje powierzchnię 13,23 ha i ma 12.357 mieszkańców. Obecnie Gorlice uchodzą za najbardziej uprzemyłowione miasto we wschodniej części Pogórza Karpackiego.
Powstały w nim pierwsze w kraju rafinerie ropy i przemysłu naftowego. Do naj
bardziej rozbudowanych obiektów przemysłowych w tym mieście należą: Fabryka Maszyn Wiertniczych „Glinik”, Zakłady Aparatury Spawalniczej „Aspa”, Rafinerie Nafty „Glimar”, Zakłady Materiałów Izolacyjnych „Matizol” oraz Zakłady Cera
miki Budowlanej. Na terenie Gorlic krzyżują się najważniejsze podkarpackie szlaki komunikacji drogowej. Obiekty kolejowe są tu bardzo słabo rozbudowane.
Pod wzlędem geobotgnicznym Gorlice znajdują się w podgórskiej strefie przejściowej między Karpatami Wschodnimi i Zachodnimi (21). Centralna i najstar
sza, zachodnia część tego miasta usytuowana jest na południowo-wschodnim skraju Pogórza Ciężkowickiego. Natomiast najmłodsza i sukcesywnie najbardziej rozbu
dowywana, wschodnia część Gorlic, znajduje się na połogich skłonach szerokich
dolin Ropy i Sękówki, należących już do Dołów Jasielsko-Sanockich.
Podłoże skalne na badanym terenie stanowią bezwapniste piaskowce czarnorzec- kie z cienkimi przewarstwieniami łupków ilastych i innych skał (19). Wysady tych skał nakryte są na stokach zwietrzeliną gliniasto-gruzowiskową, a w dolinach rzek — madami żwirowo-gliniasto-pylastymi. W obydwu wypadkach są to utwory wieku plejstoceńsko-holoceńskiego o miąższości do kilku metrów. Na stokach wznie
sień dominują gleby brunatne kwaśne gliniasto-pylaste, a na terasach akumulacyj
nych rzek — mady brunatne pylasto-piaszczyste. Gleby te w naturalnych warun
kach są na ogół bezwapniste oraz ubogie w związki fosforu i potasu (4).
Klimat okolic Gorlic, jak na warunki fizjograficzne Dołów Jasielsko-Sanockich, w znacznym stopniu jest modelowany przez napływy wilgotniejszych i chłodniej
szych mas powietrza z sąsiadujących od południa górzystych partii Beskidu Niskie
go (7, 17). Podstawowe czynniki klimatyczne tych okolic zilustrowano na przykła
dzie stacji meteorologicznej w Bieczu (ryc. 2), posiadającej dokładniejsze na ten temat dane niż Gorlice.
Ryc. 2. Diagram klimatyczny dla miasta Biecza koło Gorlic za lata 1961—1965;
dane wg „Rocznika Meteorologicznego”, PIHM, Warszawa; 1 — średnie miesięcz
ne sumy opadów atmosferycznych, 2 — średnie miesięczne temperatury powie
trza, 3 — wilgotny okres roku, 4 — ciep
ły okres roku (średnie miesięczne mini
ma temperatury < 0°C); 5 — okres z możliwością przymrozków (najniższe w miesiącu minima temperatury < 0°C);
6 — zimny okres roku (średnie miesięcz
ne minima temperatury > 0°C); t — śred
nia roczna temperatura powietrza, A — amplituda temperatury powietrza, H — wysokość położenia stacji meteorologicz
nej, R — roczna suma opadów atmosfe
rycznych
Climatic diagram of Biecz city near Gor
lice for 1961—1965; data acc. to "Meteorclogical Annual”, PIHM, Warszawa; 1 — mean monthly sums of atmospheric rainfalls; 2 — mean monthly air temperatures;
3 — moist season of the year; 4 — cold season of the year (mean monthly tem
peraturę minima < 0°C); 5 — period with possible ground frost (the lowest tem
peraturę minima < 0°C); 6 — warm period of the year (mean monthly tempera
turę minima > 0°C); t — mean yearly air temperaturę amplitudę, H — height of meteorological station, R — yearly sum of atmospheric precipitation
ROŚLINNOŚĆ RUDERALNA
Na terenie Gorlic zidentyfikowano na podstawie 84 zdj. fitosoc.
(ryc. 1) 8 zespołów i 9 zbiorowisk ruderalnych (tab. 3—8):
Klasa: Rudero-Secalietea Br.-BI. 1936.
Rząd: Bidentetalia tripartitae B r. - B 1. et R. T x. 1943.
Tab. 1. Niektóre właściwości chemiczne gleb na głębokości 5—20 cm pod ich po
wierzchnią w określonych w tab. 3—8 płatach zbiorowisk roślinności ruderalnej z terenu Gorlic
Some Chemical soil properties at the depth of 5—20 cm under soil surface upon the areas covered with ruderal vegetation specified in Tables 3—8 from Gorlice city
Numer Numer, nazwa zespołu /Zp./, zbioro
wiska /TfoJ
Number, name of associations /Zp./, comnunities /Zb./
Z a w a r t 0 s ii i iii i ' P 0- J 2 5 ć
ag/
ag/1(
r2°
c o n t e OOg gleby )0g of soil
n t
-NOj”
No.
3 r~« • H HH -H
«K O OM U »4 O* o.
of,
«J o 32V o
■n o ss
pH *
0aCO} Kg nh4+ n
EC1 h20
1 1 1a 6^ 7.? ___J
o
O I 7.4I 25,60 0,60 0,32 3,502 7 2a Zp. Chenopodietum ruderale ... 7,0 7.4 0,050 ! ■ 3,8 1,40 5,70 0,14 0,75 5 16 5 Zb. Erigeron canadensis ... 5,9 6,6 0,000 8,9 57,60 1,20 0,25 1.13 4 20 6 Zb. Eąuisctum arvenee ... 7,4 7,7 0,004 ! 4,2
i 0,50 0,16 0,04 2,35
5 33 7 Zp. Senecioni-Tussilaginetum .... 7,1 7.7 0,021 { 6,8 1.25 3,70 0,00 0,55
6 36
39
8 Zb. Daucus carota... .. 6,5 7,5 0,007 0,019
' 8,0 0,65 2,50 0,90
0,02 0,50
1,35 7 9 Zp. Echio-Uelolitet-jffl... 7,2 7,9 i 2.4
j______ 1.25 0,40
8 43 10a Zp. Łeonuro-Arctietum tomentcsi . 7,2 7,7 0,015 i 60,0 50,00 1,20 0,22 0,22 9 49 11a Zo. Tanaceto-Artemisietum ... 7,1 7,6 0,015 ! 50,0 1.73 0,60 7,35 0,40 10 54 11b Zp. Tanaceto-Artemisietum ... 6,7 7,4 0,023 5 4»° 24,00 2,60 •5,12 1,00 11 58 12 Zb. Chelidonium maiua... .. 7,2 7,7 0,024 J 18,2 41,00 '2,90 0,72 2,35 12 61 15 Zb. Impatiens panriflora... 6.9 7,4 0,009 | 20,0 1,31 0,10 0,70 1,15 15 65 14 Zb. Armoracia lapathifolia ... 6,8 7,4 0,019 ■ 27,6 49,20 1,60 0,46 1,00 14 64 14 Zb. Armoracia lapathifolia ... 6,5 7.1 0,011 i 40,0 6,80 1,60 1,70 1,00 15 72 15 Zb. Urtica dioica - Rumex obusif. 7,0 7.5 0,018 'i 60,0 2,44 1,20 0,80 0,55 16 75 16 Zp. Lolio-Plantaginetum anserinae 7,2 7,7 0,017 ! 25,0 1,10 1,00 0,12 0,56 17 76 I7a Zp. Lolio-Plantaginetum ... 7,4 7,8 0,025 ! 11.6 1,45 1,10 0,49 0,75 18 ei 17b Zp. Lolio-Plantaginetum ... 7,5 7,7 0,025 l 27,0
1 1.23 1,60 0,00 1,00
——
Związek: Bidention tripartitae N o r d h. 1940.
Zespół: 1. Polygono-Bidentetum (Koch 1926) Lohm. 1950:
wariant: a) Bidens tripartitus, wariant: b) Polygonum tomentosum.
Rząd: Onopordetalia acanthii B r. - B1. et R. T x. 1945.
Związek: Sisymbrion R. Tx, Lohm. et P r s g. 1950.
Zespół: 2. Chenopodietum ruderale Oberd. 1957:
wariant: a) Chenopodium rubrum, wariant: b) typowy.
Związek: Onopordion acanthii B r. - B1. 1926.
Zbiorowisko: 3. Erigeron canadensis i Marchantia polymorpha.
Zbiorowisko: 4. Rubus caesius.
Zbiorowisko: 5. Convolvulus arvensis.
Zbiorowisko: 6. Eąuiseturn arven.se.
Zespół: 7. Senecioni-Tussilaginetum Molier 1948.
Zbiorowisko: 8. Daucus carota.
Zespół: 9. Echio-Melilotetum R. T x. 1942.
Związek: Arction lappae R. T x. 1937 em. S i s s. 1946.
Tab. 2. Ważniejsze elementy ekologiczne i geograficzno-historyczne 416 gatunków flory synantropijnej na terenie Gorlic
Morę important ecological and geographic-historical elements of 416 synantropic flora species of Gorlice city
C-rupy ekologiozne i geogra- Lioaby
ficzno-historyczne roślin gatunków i ich stanowisk
1, AP 0 F I TI; 282 695
1.1. wodne i nadwodne ... 50 119 1.2. kseroteraiczne ... 51 112 1.5. solniskowe ... 1 1 1.4. łąkowe ... 82 245
1.5. leśne i zaroslowe ... 98 220
2. ANTROPOPITY; 133 F 247
2. 1. ir c b i o f 1 t j| 65 • 141
2. 2. t i n o f i t j; 63 106
2.2.1. agresto-epekofltjr .. 20 42
2.2.2. ergazjo-epekofity .. 24 37
2.2.3. ergazjo-efemerofity. ±... 27 1.-2. APOPITY + AMTROPOPITYj 415.-.
. .. 942
--- .
askaiaiki flory /wg Kornas i a 19*77/ obliczone Wg liczby gatunków i ich stanowisk eynwitropiłacjl /2.1. + 2.2./ 133
— 247
■odernlsacji /2.2. : 2.1./ 1.04 0,70
labi-Luoócl /2.2.3./ 24 27
Uwaga: Wszystkie zestawienia wg tab. 11. Przy danych dotyczących „licz
by stanowisk” wykorzystano 5-stopniowe klasy liczebności miejsc występowania roślin.
Notes: Ali the lists enclosed here, acc. to Table 11. With the data referring to the "number of stations” only 5-degree classes of number of places of plants occurrence have been used.
Zespół: 10. Leonuro-Arctietum tomentosi (Felfoldy 1942) Lohm.
apud R. Tx. 1950:
forma: a) Arctium tomentosum,
forma: b) Arctium lappa i Artemisia wlgaris.
Zespół: 11. Tanaceto-Artemisietum Br.-BL 1931:
wariant: a) Artemisia wlgaris, wariant: b) typowy.
Związek: Alliarion Oberd. 1962.
Zbiorowisko: 12. Chelidonium maius.
Zbiorowisko: 14. Armoracia lapathifolia.
Zbiorowisko: 15. Urtica dioica — Rumex obtusifolius.
Rząd: Potentillo-Polygonetalia R. Tx. 1947.
Związek: Polygonion avicularis Br.-BL 1931.
Zespół: 16. Lolio-Potentilletum anserinae K n a p p 1946.
Zespół: 17. Lolio-Plantaginetum (L i n c o 1 a 1921) B e g e r 1930:
forma: a) żyźniejsza,
wariant: b) typowy.
Tab. 3. 1 — Polygono-Bidentetum w wariantach: a — Bidens tripartitus, 2 — Po
lygonum tomentosum; 2 — Chenopodietum ruderale w wariantach: a — Cheno- podium rubrum, b — typowym
1 — Polygono-Bidentetum in variants: a — Bidens tripartitus, b — Polygonum tomentosum; 2 — Chenopodietum ruderale in variants: a — Chenopodium rubrum,
b — typical
Stanowiska, daty /Stations, de.tes/: 1 - Ul. Sikorskiego, zaśmiecone, nuiiste obrzeże stawu, 24 VII 1951. 2 - Ul. Sikorskiego, zaśmiecone, bagniste obrzeże stawu, 24 VII 1981. 3 - Stacja kole
jowa, rów przydrożny, zasypywany okruchami pobudowlanymi, 24 VII 1931. 4 - Między ul. Słowackiego i Konopnickiej, znaniacone obrzeże rowu odwadniającego, 24 VII 1981. 5 - Ul. Bllch, przydrożna pryzma z gliny i okruchów cegły, 27 VII 1981. 6 - Ul. Okrzei, zsypisko gliny i żwiru nad rowem, 19 VII 1931. 7 - Ul. Pstrowskiego, teren cegielni, rozkopany plac gliniasty, 19 VII 1981. 8 - Ul. Szpitalna, zwał gliny i żwiru nad rowem, 19 VII 1981. 9 - Ul. Szopena, zwał gliny i żwiru, 18 VII 1981. 10 - Osiedle Magdalena, pryzma gliniasto-żwirowa, 28 VII 1981. 11 - Ul. Pstrowskiego, teren cegielni, rozkopany plac gliniasty z okruchami cegły, 27 VII 1981. 12 - Skrzyżowanie ul. Wi
lczej i Sienkiewicza, zwał gliny z tynkiem i cegłą, 27 VII 1981. 13 - Między ul. Moniuszki i Krasińskiego, rozkopany gliniasto-żwirowy plac budowlany, 16 VII 1981. 14 - Ul. Obrońców Stalin
gradu, pod mostem, pryzma glinlasto-żwirowa, 24 VIJ 1981. 15 - Ul, Asnyka, zwał gliny ze żwirem, 28 VII 1981.
Numer zbiorowiska /Number of ccmmu- nity/ ... a
1
b a
2 b
Numer zdjęcia /Number of record/ ... 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Powierzchnia zdjęcia w a /Area cf
record in m?/ ... .. 12 20 4 4 18 12 18 20 25 9 20 8 12 10 20 Pokrycie warstwy runa w jŁ /Corer of/
hsrb-layer in %/ ... .. • 100 100 90 90 100 100 90 100 100 100 90 90 100 100 70 Pokrycie warstwy mchów w /Corer of
uoos-layer in %/ ...
Liczba gatunków w zdjęciu /Number of
species in record/ ... 15 13 7 18 27 22 28 27 21 19 25 19 29 31 22
R-S Eąuisetum arrense /D: 6/ ... 3.2 4 1.1 • 4- . 4- • . . 4 4
R-S Capsella bursa-oaetoria /Ch:l7/ ♦ ♦ 4 4- ♦ 4- 4 4 4 4
R-S Chenopodium album /Ch: 2/ ... ♦ 5.4 5.4 5.5 5.5 5.5 5.4 3.4 3.2 5.4 5.4 4.4
R-S Galeopsis tetrahit ... ♦ • 4 • • 4
R-S Atrlplex patulum ... • 4- 3.2 2.2 2.2 2.2 3.2 4.2 2.2 4
R-S Polygonum persicaria ... 4 4 • •
R-S Stellaria media ... 4 • 4- • . •
R-S Kelandrium album ... ♦ 4- 4 •
R-S Cirsium arvonse ... . • 4 4 4 4
R-S Senecio vu?.garia... • 4 4
Ba t Lldena cemuus /D: 1/... .. 5.5 5.5 • • .
Ba t Rorlppa palustris ... 4 4 ♦ ♦ • • • •
Ba t Polygonum nodosum /D: 1/ ... 5.4 5.4 ♦ 4- 4- 4 4 4 4 2.2
Ba t Chenopodium rubrum ... 2.2 2.2 2.1 4- 4- 4- 4 4 •
S-Va Polygonum conTOlvulua ... 4 4 4 4- 4- 4- • • 4 • 4
S-Ve Tripleuronpermum inodorum ... • 4 4 4 4 4- 4 • • f •
S-Va Anag&llls arrensis ... 4 ♦ • 4- • • • • 4
S-Ya Scr.chus arrensis... 4- 4 4 4- 2.2 • • 4 4 4 +
S-Va G«linnoga ąuadriraćieta ... 4 • 4- • • • 4 4 4
S-Ya Oxalis stricta ...
S-Ya Anthemis arYenni? ...
4
4-' . 4- . 4 4-
4
S-Ya Menthn arrensis ... • • • 4- • 4
S-Ya Lapsana coi/munic... • • . • • • • 4 4
P-Sn Bchinochloa crus-galli ... •. • 4- • • • 4
4 4 4
Ca e Paparer rhoeas ... .. 4 • • 4 4
Ca a Artsmisia rulgaris /Ch: 11/ ... 4- 4
Oa a Rumex obtusifolius /B: 15/ .... 4- 4- • • 4 • 4
Oa a Urtica dioica /D: 13/... .. • 4- 4- • • 4 •
Syn Sisymbrium offioinale ... 4 4- • 4- 4- • • 4
Syn .'-epidium ruderale... • 4- • • 4 • •
On a Tunoila.jo fcrf.nrs /Ch: 7/... 4 ♦ 1.1 • • 4- ♦ • 2.2 4
On a kelilotus albus /Ch: 9/ ... • 4- 4- 2.2 • 4
An 1 Amoraoia lape.thifolia /D: 14/. 4- • • .V • • 4
P-Pa Plantp.go naior /Ch: 17/ ... + 4 4 4- 4- 4- 4- ► 4 4 4 4
P-Pa Pctentilla anserina /Ch: 16/ .. 4 • • 4 • • • 4 •
A-Rc Ranunculus repens ... 4- 4- 4- 4- 4- 4 4 4 4 A-Rc AgroDyron repens ... • • 4- 4- 4- • 4 4 4
A-Rc Agroetis atolonifera ... * * • • • 4 • • 4 •
Pn a Matricaria discoldea /Ch: 17/ • 4 4 ♦ ♦ ♦ • ♦ 2.1 • 4- 4- 4 • • •
Pn a Poa annua ,•••••••••••••••••••• . • • • ♦ 4- ♦ • • • 4 • ♦ * ♦
Pn a Polygonum arioulare • •... • •••• • • • ♦ 4- 4- 4- • • ♦ 2.3 4 • ♦
Ciąg dalszy tab. 3 — Table 3 continued
Numer zdjęcia /Number of record/ ... 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Ca 8 Calystegla aepium ... ♦ 4- 4-
Sn f Solidago canadensis ... • • 4- - • • 4-
+- +
M-Aa Cerastium vulgatum ... . 4- 4- 4»
M-Aa Yicia cracca ... • • ♦ • 4- +
+ ♦ 4-
P-P 4- ♦ 4-
C Trifolium hybridum ... 4- ♦
Mn c Lysimachia yulgaris ... 4- ♦ 4- 4- 4-
Ara Daucus carota /D: 8/ ... • • 4- • 4- 4- • 4- 4-
Aron Taraxacun> officinale... • ♦ 4- 4- •
Aron Trifolium repens ... . 4- 4- ♦ 4- 4- ♦ 4- 4-
Cy e Lolium perenne /Ch: 17/ ... 4 ♦ 4- 4- • •
An g Lycopus europaeus ... 4 + 4- 4-
?a s Scronhularia nodoaa ... ■ • 4- 4“
P Picris hieracioides ... . . 4- 4- 4- 4- 4- 4- 4-
Uł Kedicago lupulina ... 4- • • ♦ ♦ 4 4-
Ub Epilobium roseum ... 4 4- 4- • • •
Gatunki sporadyczne /Sporadic specles/i Ba t - Bldens trlpartltus /B: 1/ 15/+) S-Va - Thlaspl ar- rense 1/+, Yiola arvennle 15/+] EPCh - Ennhorhla helloncopla 5/+} Cn d - A.thuaa cynaplum 5/+}
Oa a - Geranium cualllum 5/+. Tanacetum vulgare /Gh! 11/ 9/*: On a - Melllotua officinalis /Gh:9/
1A/+, Oenothora blennla /Ch: 9/ 7/+} tal- Arctlum tomentoeua /Gh: 10/ 7/+, Lamlum album 15/+:
A-Re - Mentha longlfolla 14/+, Rumem orlopus 15/+} Phn - Typha anguetlfolla 1/+} M-Aa - Veronlca chamaedrya 8/+. Ranunculus acer 8/+, Holcue lanatus 11/+, Plantago lanoeolata 11/+1 Ba o - Juncus effusus 1A/+, Selinum carTifolia 12/+} P-P - Petasites kabllklanus 12/+} Aron - Heraoleum aphon- dylluffi 8/+} Oy c - Leontodon autumnalls 8/+} P-B - Euphorbla cyparlaeias 14/+) Son - Rubus cae- sius 14/+1 A-P - Eupatorlum cannabinum 10/+} Us - Slnaple alba 7/+, Trltioum Tulgare 4/+, Solanum tuberosum 4/+, Oalendula offlolnalls 15/+} Uł - Ononls arrensls 14/+, Agroetls irulgarie 8/+} Ub - Poa ramota 1/+} Uk - Euphorbla stricta 14?+, Barbarea Tulgarle 9/+, Cichorium lntybus 14/+) Ur - Ylcia eepium 15/+.
Podobieństwa i różnico pomiędzy charakteryzowanymi zbiorowiska
mi w ich stosunkach fitosocjologicznych i ekologicznych są bardzo zło
żone. Łącznie w skład 17 syntaksonów ruderalnych wchodzi 196 roślin naczyniowych i 11 mszaków z 49 grup syngenetycznych i towarzyszą
cych * (tab. 10). Maksymalnie na jedno zbiorowisko ruderalne przypada 9—103 rośliny należące do 6—32 grup fitosocjologicznych. Podstawową rolę odgrywają rośliny z klasy Rudero-Secalietea (85 gat.) łącznie z to
warzyszącymi (45 gat.) i z klasy Molinio-Arrhenatheretea (43 gat.).
W 17 omawianych zespołach i zbiorowiskach ruderalnych stwierdzo
no 33 gatunki, które uważane są dla tych jednostek za charakterystycz
ne lub wyróżniające (tab. 9). Maksymalnie na jeden syntakson ruderal- ny przypada 2—22 tych roślin. Najpospolitszymi roślinami w miejsco
wych zbiorowiskach ruderalnych (tab. 3—9) są m. in. Eąuisetum arven- se, Tussilago farfara, Daucus carota, Artemisia vulgaris, Plantago maior, Malricaria discoidea, Lolium perenne, Agropyron repens, Sonchus arvensis, Taraxacum officinale, Trifolium repens i Poa annua. Zasad
niczo rozpatrywane jednostki ruderalne o bardzo niejednorodnym skła
dzie florystycznym cechują ściśle określone dominujące gatunki, uwa
żane jednocześnie za charakterystyczne lub wyróżniające (tab. 3—8).
Na ogół przynależność fitosocjologiczna zidentyfikowanych jedno-
Grupa gatunków roślin o bliżej nie określonej randze fitosocjologicznej.
Tab. 4. Zbiorowiska: 3 — Erigeron canadensis i Marchantia polymorpha, 4 — Ru
bus caesius, 5 — Convolvulus aroensis, 6 — Eąuisetum aroense
Communities: 3 — Erigeron canadensis and Marchantia polymorpha, 4 — Rubus caesius, 5 — Convolvulus aruensis, 6 — Eąuisetum arvense
Stanowiska, daty /Stations, dates/: 16 - Ul. Waryńskiego, torowisko kole
jowe na żwirze i tłuczniu, 2 VIII 1982. 17 - Stacja kolejowa Glinik, na
syp torowiska na tłuczniu, 14 VII 1981. 18 - Park Bieehońskiego, zbocze żwirowo-kamienistej skarpy, 15 VII 1981. 19 - Ul. Szpitalna, zwał żwiro
wiskowy na placu budowy, 15 VII 1981. 20 - Ośrodek GKS Glinik, stary zwał piaszczysto-żwirowy, 29 VII 1981. 21 - Ul. Sikorskiego, piaszczysto-żwi- rowiskowe obrzeże szosy, 28 VII 1981. 22 - Stacja kolejowa, żwirowiskowy plac przeładunkowy, 29 VII 1981. 23 - Stacja kolejowa, torowisko na tłu
czniu i żwirze, 12 VIII 1981.
Numer zbiorowiska /Number of conunu-
nity/ ... 3 4 5 6 Humer zdjęcia /Number of record/ .... ,6 17 18 19 20 21 22 23 Powierzchnia zdjęcia w m2 /Area of
60 50 6 10 4 8 6 8
record in m2/ ...
Pokrycie warstwy runa w % /Cover of
herb-layer in %/ ... 40 90 90 90 90 100 70 70 Pokrycie warstwy mchów w % /Corer of
moss-layer in %/ ... 80 • • • • • * Liczba gatunków w zdjęciu /Number of
15 10 19 14 20 15 14
species in record/... .. 9
S-S Ceratodon purpureus... 2.3 . . • . . ♦ + R-S Cirsium arrense ... + +
R-S Conrolwlus arrensia /D: 5/ .... + 2.2 5.4 + + . • R-S Atriplex patulum ... + • + • + + R-S Polygonum peraicaria ...
R-S Eąuisetum arrense /L: 6/ ... • +
+ 3.2
+
5.4 5.4 5.4 4*3 3.2
R-S Capaella buisa-paotoris /Ch: 17/ . . + + •
3—Ya Sonchus awensis... .. + +
S—Va Polygonnir, convolvulua ... + + ♦ +
P-Sa Setaria glauca ... + +
Oa a Erigeron canadensis /D: 3/ ... 4.1 + +
Oa a Artemisia rulgaris /Ch: 11/ .... . + • • + +
On a Tussilago farfara /Ch: 7/ •••••• • ♦ • 1.2 + • A-Rc Carex hirta... + + • • + + + A-Rc Ranunculus renens ... .. .. + + Pa a Poa snnua ... ♦ +
K-Aa Cerastium rulgatum ... . • + ♦ Ara Daucus carota /D: 8/ ... + ■+ . • • + 1.1 Ara Anthriscus silrestris ... • + • • 2.2 Aron Heracleum sphondylium ... . + +
Cy c Lolium peronne /Ch: 17/ ... + + +
Son Rubus caesius /D: 4/ ... „ + 5.5 . • • Pa s Aegopodium podagraria ... + + + 1.2 P Picris hieracioides ... ♦ • • + • Gatunki suoradyczne /Sporadic species/: R- - Galeopsis ladanum /D: 15/, Stellaria media 20/+, Chenopodium album /Ch 2/ 21/+S Ba t - Polygonum tomentosum /D: 1/ 22/+; S-Va - Thlaspi arrense 19/+, Tripleurcspemaur inodorum 19/+, Lapsana communis 19/+, Galinsoga ąuadriradiata 20/4-, 0xa- lis stricta 20/+; EPCh - Ycronica persica 20/+: Ca c - Paparer rhoeaz 19/+; A sr - Viela tetrasperma 19/+; Oa a - Linaria rulgaris 22/+ Syn - Lepidium ruderale 19/+. Sysizr.brium officinaie 21/+; On a - Melilotus offi- cir.alis /Ch: 9/ 19/+, M. albus /Ch: 9/ 21 /+, Echium rulgare /Ch: 9/ 23/+;
An 1 - Arctiua lappa /Di 10/ 22/+; A-Rc - Agropyron repens 19/+J Pn a - Polygonum ariculare 19/+; M-Aa - Plantago lanceolata 23/+, Ranunculus acer 25/+; C - Trifolium hybridum 21/+; Aron - Pastinaca satira 17/+, Trifolluo repens 21/+; Cy o - Leontodon autuzmalis 21/+; F -B - Pimpinella aaxifraga 16/+, Arabie hirsuta 21/+, Poa compressa 22/+; US - Galium aparlne 17/3.2;
Uk - Barbarea rulgaris 19/+. Linarla minor 21/+ ; oł - Medicago lupulina 21/+; Ur - Glechoma hećeracea 17/+; Marchantia polymorpha 16/4.4, Funaria hygronetrica 16/1.1.
stek ruderalnych do związków lub grup zespołów koreluje z ogólnymi właściwościami fizycznymi i wilgotnościowymi ich gleb (tab. 3—8).
Natomiast wyraźniejszej współzależności między określonymi zbioro
wiskami ruderalnymi a zbadanymi właściwościami chemicznymi ich gleb nie stwierdzono (tab. 1). Prawie jednakowo dominują w nich gleby o odczynie zbliżonym do zasadowego, o niewielkiej lub śladowej zawar
tości wapnia, magnezu i azotu, a bardzo różnej — fosforu i potasu.
Prawie wszystkie zidentyfikowane w Gorlicach syntaksony ruderal
ne były wcześniej opisywane z innych regionów kraju i za granicą. Do najczęściej opisywanych i najlepiej zdefiniowanych należą: Polygono- -Bidentetum, Chenopodietum ruderale, Senecioni-Tussilaginetum, Echio- -Melilotetum, Leonuro-Arctietum tomentosi, Tanaceto-Artemżsietum, Lolio-Potentilletum anserinae i Lolio-Plantaginelum (1, 3, 5, 6, 8, 20, 25).
Wśród tych jednostek do najbardziej interesujących należy zespół Che
nopodietum ruderale w wariancie z Chenopodium rubrum. Na Pogórzu Karpackim bardzo podobne zbiorowisko wcześniej scharakteryzowano z terenu Krosna (22).
Inne znów, opisane z Gorlic, jednostki ruderalne — tab. 5, 7 i 8 (3—6, 8, 12—15) należą do rzadziej ogłaszanych i najczęściej ich ranga fitosocjologiczna jest dyskusyjna (1, 3, 8, 22—24). Wśród nich scha
rakteryzowane z dużego, lecz tylko z jednego, stanowiska zbiorowisko z Erigeron canadensis i Marchantia polymorpha prawdopodobnie pre
zentuje sukcesyjne stadium zespołu Sagino-Bryetum w kierunku zespołu Erigeronto-Lactucetum. W kraju bardzo podobną fitocenozę wcześniej wyodrębniono na terenie Wrocławia (20). Kolejno na uwagę zasługują przedstawione tu dwie grupy zbiorowisk: z Convolvulus aruensis, Rubus caesius i Eąuisetum aruense oraz z Daucus carota (ujęte prowizorycznie w związku Onopordion acanthii). Prezentują one, zidentyfikowane wcześniej między innymi przez fitosocjologów czecho
słowackich (5), a także i niektórych polskich (20), prawdopodobnie dwa następujące zespoły: Agropyretum repentis (być może w odrębnych podzespołach wymienionych i innych roślin) oraz Dauco-Picridetum (lokalnie nie zróżnicowanego na mniejsze jednostki), należących do odrębnych klas, rzędów i związków. Natomiast w wypadku opisanych z Gorlic takich dwóch grup zbiorowisk, jak: Chelidonium maius i Impa- tiens parvijlora, następnie — Armoracia lapathifolia oraz Urtica dioica z Rumex obtusifolius (tab. 7) wchodzą w grę dwa rozwiązania: uznanie ich za nowe zespoły lub włączenie ich do wcześniej opisywanych z kraju i za granicą (m.in. 1, 8, 20, 22—24). W tej drugiej sytuacji do
tyczy to głównie, odnośnie dwóch pierwszych — Alliario-Chaerophylle- tum, a w ostatnich dwóch — Chenopodio-Rumicetum obtusifolii, Urtico-Artemżsietum uulgaris czy też zbiorowiska Urtica dioica-Aego-
11 Annales, sectio C, t. XXXIX
Tab. 5. — Senecioni-Tussilaginetum, 8 — zbiorowisko Daucus carota, 9 — Echio- -Melilotetum
7 — Senccioni Tussilaginetum, 8 — community Daucus carota, 9 — Echio-Melilo- tetum
Stanowiska, daty /Stations, daten/: 24 - Ul. Okrr.ei, rozkopanyglinlastc-żwirowy plac 15 VII 1961. 25 - Ul. J. Kor czaka, .eror. cegielni, odkrywkagliny ce świrem, 12 VII 1961. 26 -Ul. Garbarska, świeży swałgliny, 12 VII 1961. 27 - Ul. 1'iehaluaa, rozkopany plac gliniasto-żwirowy, 13 VII 1981. 28 - Przy ul J. Srzechwy' i Koeciuozki, twirowo- yliniaote zbocze nasypu przydrożnego, 12 VIII 1981. 29 -Ul. Kasprzaka, swał gliny narumoszu betonów, 12 VII 1961.
33 - Ul.3sopena, nasyp z gliny i piasku. J2VII 1991. 31-Stacjakolejowa,gliniasto-zwirowe obrzeże torowiska, 12VIII 1981. 32 - OśrodekOKS Glinik, stare zsypiako żwirowc-kamieniste, 12 VII 1981, 33 -Ul. Pstrowskiego, teren cegielni, dno odkrywki gliny, 12 VII 1981. 34 -Ul. Pstrowskiego, zboczeodkrywki gliny do wyrobu cegły, 12 VII 1981, 35- Ul. J. Korczaka, teren cegielni, rozkopany plac żwirowo-glinlasty, 13 VII 1981. 36 - Ul.Szopena, stare żwi
rowisko, 23 VII 1981. 37 - Ul. Waryńskiego, staryzwałżwiru i gliny, 12 VII 1981. 38-Ul. J. Korczaka, teren oe- gielni,gliniasto-iwirowe zboczeskarpy, 15 VII 1981. 39 -Ul. Pstrowskiego, teren cegielni, gliniasto-żwlrowe po
bocze drogi, 25 VII 1981. 40- Ul.Szpitalna,staryswał żwirowo-gliniasty, 12 VII 1981. 41 - Ul. Pstrowskiego,sta
ry zwał żwiru i plasku, 15 VII 1991.42 - Ul. Okrzei, żwlrowo-gruzowiakowy plac, 17 VIII 1981.
Numer nity/
Sumer
zbiorowiska /Number of conucu-
7 8 9
zdjęcia /Number of record/ ... 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 Powierzchnią zdjęcia w mZ /Areaof
16 80 12 6 9 12 14 12 9 9 16 12 12 10 6 15 8 10 15 Pokrycie warstwy runa w % /Corer of
herb-layer in %/ ... 95 90 90 70100 70 90 90 80 90 100 80 70 60 90 100 100100 100 Pokrycie warstwy mchów w /Corer of
moss-layer in %/... . ... ♦ ♦ ♦ • • 10 ♦ ♦ 10 liczba gatunkóww zdjęciu /Nusber of
speciesinrecord/ ... 21 18 20 23 20 16 24 21 25 25 18 22 19 30 24 19 27 21 32
S-S Ceratodon purpureus ... * . . ♦ ♦ 1.21.2 ♦
R-S Atriplez patulum ... . ♦ . + .
R-S Capaella bursa-naatorls /Ch:l7/ ♦ ♦ . ♦ ♦
R-S Seneolo vulgaris ... . ♦ 4
R-S PolygonumperBicarla ... 4 4
R-S Eąuisetumarver.se /D: 6/ ... ♦ ♦ ♦ 4 ♦ ♦ ♦ ♦ 4- ♦
R-S Clrsiłun arrense ...
R-S Seneoloviscosus /D: 7/ ... 4 ♦
S-S Melondrium album ... ♦ ♦ ♦
R-S Torilis Japonica ... ♦ ♦ 4- ♦
S-Va S-Va
L«pgan»onmłr.iinia ... ♦
♦
1.1
♦
Polygonumconrolrulus ... 4- *
S-Va Tripleuroeoermum inodorum... 4 4
S-VaSonchus arrensis... ♦ ♦ ♦ 4- ♦
S-VcAnthemle arrensio ... + ♦
S-VaAnagallla arrensis ... 4 4-
S-VaVlola arrensis... 4 ♦
Oa a Artemisia rulgarls /Ch: 11/ ... + ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ 2.2 1.2 3.21.2 3.2
Oaa Tanacetum rulgare /Ch: 11/ .... + ♦ 1.2 ♦ 4- *
4
Oa a Brlgeron canadencis /D: 3/ .... + ♦ 4
Oa aP.urer obtusifolius /D: 15/ ... + 4
On a Echjum vulgare /Ch: 9/ ... + + ♦ ♦ ♦ 4
On a Tussilago farfara /Ch: 7/ ... 5.4 5.4 5.44.3 5.5 4.3 5.4 5.44.25.45.5 4.3 ♦ 1.2 4- 5.2 3.4 3.3 4 On aKelllotuaalbus /Ch: 9/... 1.2 ♦ 4- 4 1.2 2.2 2.2 ♦ 4 5.4 5.55.4 4- 2.2
On aMelilotusofficinalis /Ch: 9/ . ♦ 4 ♦ 4- 3.2 4.4 5.5
An 1 Armoracia lapathifolia /D: 14/. . . 4- . ♦
P-PaPlantago maior /Ch: 17/ ... ♦ ♦ 4 4 ♦ ♦ ♦ ♦ 4- ♦ 4 4- 4
P-PaPotertilla anserlna/Ch: 16/ .. * ♦ + ♦ ♦
A-RcRanunculus repens ....... 2.2 ♦ 4 ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ 4 4- 4- 4
A-Rc Agrostisstolonifara ... ♦ 4 4 4 ♦ ♦ . 4
A-Rc Agropyron repens ... ♦ 4 ♦ ♦ 4 ♦ ♦ • ♦ 4
A-Rc Rumez crispus ... . ♦ ♦ ♦ . ♦ 4-
Pn a Ph a Pn a K-Aa
Katricariadiacoidea /Ch: 17/..
Polygonum ariculare/Ch: 17/..
♦ +
♦ ♦ ♦ •
+
'*
4 *
Centaurea J&cea ... ♦ ♦ •*
M-AaCerastium rulmatum ... . ♦ ♦ . ♦ 4
M-AaHolcus lanatua ... 4 4 4- 4
M-AaPlantago lanceolata ... ♦ 4 ♦ ♦ 4- 4- 4
M-Aalotus corniculatus ... ♦ 4 4- ♦
M-Aalathyruspratensis ... . + ♦
41-Aa Yicia craoca... . . . . ♦ . 4-
Ma c Ueschampsiacaespitosa ... ♦ • • 4- 4-
Ma o Cirsium palustre ... • • 4 • • ♦ •
Ciąg dalszy tab. 5 — Table 5 continued
podium podagraria. Niemal identyczne i pod każdym względem trudne do fitosocjologicznego zdefiniowania zbiorowiska ruderalne, jak osiem wyżej wymienionych, opisywano wcześniej z szeregu miast, m.in. z Po
górza Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej (22—24 i in.)
Na terenie Gorlic, oprócz zestawionych w tab. 3—8 fitocenoz rude
ralnych, stwierdzono inicjalne stadia zespołów Asplenietum rutae-mura- riae-trichomanis, Epilobietum hirsuti i Juncetum macri' pierwszy na murku cmentarza komunalnego, dwa pozostałe — w zabagnionych rowach przydrożnych i na dnie podtopionych wyrąbisk gliny na tere
nach cegielni.
Wśród roślinności ruderalnej na terenie Gorlic (w stosunku do zba
danych pod tym względem innych obiektów miejskich w regionie Dołów Jasielsko-Sanockich) zwraca uwagę brak Polygonetum cuspidati, Anthrisco-Lycietum halimifoli i Puccinellietum distantis oraz zbioro
wiska z Calamagrostis epigeios oraz o wiele rzadsze występowanie głów
nie Echio-Melilotetum i Leonuro-Arcietum tomentosi oraz zbiorowisk Convolvulus arvensis, Rubus caesius i Chelidonium maius. W tym wy
padku wchodzą prawdopodobnie w grę tylko warunki siedliskowe.
Tab. 6. 10 — Łeonuro-Arctietum tomentosi w formach: a — Arctium tomentosum, b — Arctium lappa i Artemisia uulgaris; 11 — Tanaceto-Artemisietum w warian
tach: a — Artemisia mdgaris, b — typowym
10 — Łeonuro-Arctietum tomentosi in the forms: Arctium tomentosum, b — Arc
tium lappa and Artemisia uulgaris; 11 — Tanaceto-Artemisietum in uariants: a — Artemisia uulgaris, b — typical
Stanowiska* daty /Stationa, dates/: 43 - Ul. Kościuszki , ruderalny skraj ogrodu, 25 VII 1982. 44 - Ul. Obrońców Stalingradu, pod mostem, zaśmiecone podnóże skarpy, 23 VII 1981. 45 - Ul. Ogrodowa, stare Z3ypisl:o śmieci na obrzeżu ogródka, 26 VII 1331. 46 - Ul. Stawiska, gliniasto-żwirowe obrze- że parku, 28 VII 1931. 47 - Stacja kolejowa, zsypisko gruzu pobudowlanego na placu. 27 VIII 1981.
48 - Ul. Szpitalna, plac budowy żwlrowo-piaszczysto-gliniasty, 25 VII 1981. 49 - Ul • Obrońców Sta- lingradu, pcd budynkiem, zaśmiecony plac gliniasto -żwirowy, 26 VII 1981. 50 - Ul. Sikorskiego, pia- szczysto-żwirowe pobocze drogi, 27 VII 1981. 51 - Ul. Szopena, przy zabudowaniu, miejsce gliniasto- żwirowe, 28 VII 1981. 52 - Ul. Szopena, zwał żwirowo-piaszczy3ty, 25 VII 1981. 53 - Ul. J .Korczaka- gliniasto-żwirowe pobocze drcgi, 23 VII 1981. 54 - Ul. ^.Konopnickiej, stare zsypisko śmieci i od- paćków pobudowlanych, 25 VII 1981. 55 -Ul. Garbarska, cwał gliny z okruchami cogły białej 1 pias- kiem, 24 VII 1981. 56 - Stacja kolejowa, stara pryzma żwiru i piasku, 24 VII 1981. 57 - Ul. Gwar- dii Ludowej, zwał gliniasto-żwirowy ni placu budowy, 26 VIII 1931.
Humor zbiorowiska /Kunber of ccmmu- 10 11
nity/ ... a b a b
Numer zdjęcia /Number of record/ ... ♦ 3 U 45 46 47 48 49 50 51 52 53 5* 55 56 57 Powierzchnia zdjęcia w n»2 /Area of
record in nr/ ... 6 6 6 5 10 16 20 12 10 12 6 8 12 10 10 Pokrycie warstwy.runa w % /Cover of
herb-layer in £/ ... 90 80 90 100 100 100 100 90 100 90 80 80 70 100 100 Pokrycie warstwy mchów w < /Cover of
mess-layer in %/ ... • . ♦ ♦ • • • . 10 4 4 4 • 4 4 Liczba gatunków w zdjęolu /Number of
species in iecord/ ... 21 17 24 21 12 22 23 24 29 31 20 30 17 28 29
S-S Ceratodcn purpureus ... .. • 4- • • . 4- •
P.-S Chenopodium album /Ch: 2/... 4 4- 4- 4 . • • 4 4 4
R-S Eąuisetum arrense /D: 6/ ... 4 4- . . 4- 4 4 • 4
R-S Capsella bursa-paotoris /Ch:l7/ . ♦ . 4- 4 •
R-S Toriiis japonioa ... . 4- . • 4 4 R-S Atriplex patulum ... 4- 4- 4- 4- • • 4 4
R-S Gaieocsis ladanuro /D: 15/ ... . 4 4- •
R-S Melandrium album ... . . 4- . 4- • • R-S Cirsium arvenae ... . . 4 4- 4 4 4 4 4 4
S—Va Sonchus awensis ... 4 . 4 4- . 4- .
S-Va Polygonum conrolTulus ...
Oa a Rumex obtusifollus /D: 15/ .... 4 ♦ 4 ■ • : : 4 4
Oa a Urtica dioica /D: 15/ ... 1.1 1.1 1.1 2.1 3.2 2.1 2.1 4- 4- 4 . 4 Oa a Artemisia rulgaris /Ch: 11/ ... 4 3.2 4.2 5.5 5.4 5.4 5.4 5.3 3.2 1.1 4.3 2.2 3.2 2. 1.2 Oa a Tar.asetur. rulgare /Ch: 11/ .... . ♦ • . 2.2 3.5 2.2 3.2 4.3 5. 5.5 On a Tus3ilago farfara /Ch: 7/ ... 4 4 . 4- 4- 4- . 2.2 ♦ 3.2 3.2 2. ♦ On n Melilotus officinalis /Ch: 19/.
An 1 Arctium touentosum /D: 10/ .... 5.4 4 .
4- 4- • • 4 1.2 4
An 1 Chelidoniutn maius /D: 12/... 4- . . 4 • •
An 1 Arctium lappa /D: 10/ ... . 4.4 3.2 4- • 1.2 4- • •
An 1 Armoracia lapathifolia /D: 14/. . 4- 4- • 4- • • •
P-Pa Potentilla anserina /Ch: 16/ .. 4 2.2 . 2.2 . 4 4 • 4
?-Pn Plantago m-iior /Ch: 17/ ... + , 4- 4- 4- 4- • • 4 4 A-Kc Rumex crispus ... + . 4- . . • . A-Rc Ranunculue repona ... 4 4- 4- 4- 4- . 4 4 4 4 . 1.2 A-Rc Agronyron repena ... ♦ 4- 1.2 2.2 ♦ 2.2 * 4 4 1.1 4 4 4
A-Rc Uentha aąuatica... .. • . 4 4
A-Rc Potentilla reptans ... . 4 • • 4 . 4
4 4
4- 4- . 4- •
Pn ł Pslygonur.. aviculsre ... + 4- 4- 4 4
Ca s Cnlystegia scoium ... 4- . . 4 . 4
U-Aa Plant ag u lanceolata ... 4- • * • 4
K-Aa Fhlftum pratenae ... 4- 4 . • 4 4 4
H-Aa Veronica ch-unaedrys ... 4 . 4 1.2
k-Aa Yicia craoca ... • . 4 4 . M-Aa Lotus comiculatus ...
K-Aa Latyhrua pratensis ... • 4
4 • 4
4
K-Aa Cerastium vul£atun ... • • 4 . 4
’!a c Deschampsia caespitosa ... 4- 4- 4- 4- 2.2 1.2 4
F-P Lythrum salicaria ... . 4 4
Aria Anthriscus silrestrls ... . 4- . 4 • • •
Aria Daucus carota /D: 8/ ... • . 4 , 4 4 4 2.2 • 1.2 ♦
Ciąg dalszy tab. 6 — Table 6 continued
Mumer zdjęcia /Number of record/ ... 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57
Aron Dactylis glomerata... .. . + + . + . + . + . .
Aron Trifolium repens ... + • + + • + + • ■k • + • Aron Taraotaoum officinale ... + + + + . + + + + • + + +
Aron Heracleum sphondylium ... + + +
Aron Achillea millefolium ... . + + + 2.1 2.1 + + 2.1
Aron Geranium pratense ... . + +
Cy c lolium perrenne /Ch: 17/ ... + + 2.2 + + • + + +
P-B Medicago falcata... • + • • + •
F-B Poa compressa... .. • « + 1.2 • • •
Sn f Solidago canadensis ... . • 2.1 3.2 + • +
Son Rubus caesius /D: 4/ ... . • + + + • •
Pa s Aegopodium podagraria ... + • 2.2 + 2.1 2.2 • • +
P Picris hieracioides ... .. • + • + + + + +
Us Hypericum perforatum ... . • + + + • + +
Us Odontites rubra ... .. • • • • + + + •
Uk .Euphorbla stricta... • 4 • +
Uł Medicago lupulina ... + + + . + + • •
Uł Agrostis vulgaris ... .. • + + + • + +
Ur Gleohoma hederacea ... + + 1.2 + +
Ul Bryum argenteum ... ■+ + •
Ul Brachythecium salebrosum ... • • • • • + • +
Gatunki sporadyczne /Sporadic spccies/:R-S - Senecio rulgaris 55/+,ConvolTulus arrensis /D:5/ 55/+
Ba t - Chenopodium rubrum 43/+, Polygonum nodosum 43/+, Bidens tripartitua /D: 1/ 53/+, Rorip- pa palustris 56/+; S-Va - Tripleuroapermura inodorum 45/+, lapsana coamunis 50/+, 0xali8 stricta 54/+, Mentha arrensis 55/+; P-Sn - Galinsoga parviflora 43/+, G. ąuadriradiata 53/+; Ca c - Papa- ver rhoeas 55/+} Oa a - Erigeron canadensis /D: 3/ 52/+, Linaria rulgaris 54/+, Dipsacus silves- ter 54/+; Syn - Sisymbrium officinale 46/+; On a - Kelilotus albus /Ch: 9/ 48/+, Echium rulgare /Ch: 9/ 48/+} An 1 - Lamium album 44/+; A-Re - Agrostis etolonifera 55/+; Pn a - Matricaria disco- idea 43/+; En a - Sapponaria officinalis 49/+} S-Su - lycium halimifolium 53/+} K-Aa - Poa triria- lia 45/+, Symohytum officinale 51/+, Holcus lanatus 52/+, Fe3tuca pratensis 53/+, Prunella rulga- ris 54/+, Galium mollugo 54/+} Ma c - Juncus effusus 52/+} Aron - Pimpinella maior 50/+; P-B - Plantago media 51/+} Pa s - Sorophularia nodoaa 56/+} A-P - Eupatorlum cannabinum 51/+, Festuca gigantoa 54/+; Cn b - Melampyrum nemorosum 51/+; P - Trifolium medium 51/*, Astragalus glycyphyl- los 52/+, Origanum Tulgare 54/+} Us - Medicego sativa 45/+; Uk - Barbarea rulgaris 48/+; Uł - Ono- nis arronsis 52/+; Ub - Epilobium roseum 49/+, E. hiroutum 56/+; Ur - Vicia eepium 51/+} Ul - Am-
blystegium serpens 52/+, Plagiomniura cuspidatum 57/+.
FLORA SYNANTROPIJNA
Na terenie Gorlic stwierdzono 416 gatunków roślin naczyniowych związanych w różnym zakresie z siedliskami synantropijnymi. W tab. 2 i 11 zestawiono ich ilościowy udział w 8 ważniejszych grupach ekolo
gicznych apofitów oraz geograficzno-historycznych antropofitów.
Wśród tych roślin, adekwatnie do panujących miejscowych warun
ków siedliskowych, najliczniejsze są gatunki charakterystyczne dla siedlisk bezwapiennych i mezofilnych. Lokalnie do najbardziej intere
sujących należą m.in. — z apofitów: Galega officinalis, Alopecurus geniculatus, Rumex paluster, Typha angustifolia, Puccinellia distans, Lauatera thuryngiaca, Myricaria germanica, Polycnemum arvense, Cam- panula persicifolia, Trifolium aruense i Primula officinalis, a z antropo
fitów: Hyosyamus niger, Chenopodium hybridum, Nepeta cataria, Ver- bena officinalis, Bunias orientalis, Rumex confertus, Vicia grandiflora, Impatiens glandulifera, Lycium halimifolium i Polygonum sachalinense.
Na naturalnych stanowiskach w Gorlicach zwraca uwagę występowanie
m.in. Berberis vulgaris, Cucubalus baccifer i Scilla bifolia (2). Poza tym na podkreślenie zasługuje brak na tym terenie tak ogólnie pospolitych synantropów w niżowej części Polski, jak np. Artemisia absinthium, A. campesiris, Bromus sterillis, Sisymbrium altissimum i Lepidium virginicum. Nadto zupełny brak w Gorlicach synantropów z grupy agresto-efemerofitów w znacznym stopniu negatywnie odróż
nia to miasto od innych zbadanych pod tym względem we wschodniej części Pogórza Karpackiego (22, 23).
Tab. 7. Zbiorowiska: 12 — Chelidonium maius, 13 — Impatiens parviflora, 14 _ Armoracia lapathifolia, 15 — Urtica dioica i Rumex obtusifolius
Communities: 12 — Chelidonium maius, 13 — Impatiens parmflora, 14 — Armora
cia lapathifolia, 15 — Urtica dioica and Rumex obtusifolius
Stanowiska, daty /Stations, dates/: 53 - Ul. Świerczewskiego, zwał gleby ogrodowej, 15 VIII 1981.
59 - Ul. Hibnera, na ruderalnej glebie pod murkiem cmentarza, 17 VII 1981. 60 - Ul. Robotnicza, ru- doralne obrzeże ogródka, 15 VII 1961. 61 - Ul. kichalusa, teren parku, stare ssynisko gliny i śmie
ci, 18 VII 1981. 62 - Ul. Stawiska, oróchni czn.i gleba nad rzeczką, 12 VII 1981. 65 - Ul. Okrzei, na
syp z gleby pod barakiem, 16 VII 1981. 64 - U. Sienkiewicza, zapuszczona działka ogrodowa, 17 VIII
*.981. 65 - Ul. Mickiewicza, ruderalny olać poi mostem, 12 VII 1981. 66 - Przedłużenie ul. Stawis
ka, ruderalny, stary zwał gleby ze żwirem nad rzeką, 17 VII 1981. 67 - Ul. J. Tuwima, ruderalny plac przy baraku, 12 VIII 1981. 68 - Ul. Cmentarna, przypłocie gliniasto-żwirowe, 12 VII 1961. 69 - Ul.
Sz .talr.a, stary, zaśmiecony zwał gleby, 15 VII 1981. 70 - Stacja kolejowa, ruderalne obrzeże placu, 12 VIII 1981. 71 - Ul. Blich, stare śmietnisko na zboczu skarpy, 10 VIII 1981. 72 - Ul.Obrońców Sta
lingradu, stary zwał gliniar.to-gruzowiakowy w ogrodzie, 15 VIII 1981.
Numer zbiorowiska /Nur.ber of cor-nuni
ty/ ...
Numer zdjęcia /Number of record/ ....
Powierzchnia zdjęcia w n? /krea ot record in r2/ ...
Pokrycie warstwy runa w > /Corer of herb-layer in %/ ...
Pokrycie warstwy mchów w £ /Cover of moes-layer in %/ ...
Liczba gatunków w zdjęciu /Number of species in record/ ...
R-S Chenopodium album /Ch; 2/ ...
R-S Atrlplex patulum ...
R-S Galeoosis ladanum /D: 15/ ...
R-S Eąuisetum axnrer.se /D: 6/ ...
R-S Cirsium arrense ...
R-S Senecio rulgaris ...
R-S Capsella bursa-pastoris /Ch: 17/
R-S Torilis japonica ...
R-S Conrolrulus arrensis /D: 15/ ...
Ba t Polygonum nodosum /D: 1/ ...
S-Va Galinsoga ąuadriradiata ...
S-7a Sonchus arrensis ...
Oa a Impatiens parriflora /D: 15/ ...
Oa a Rumex obtusifolius /D: 15/ ....
Oa a Urtica dioica /D: 15/ ...
Oa a Artemisia rulgarls /Ch: 11/ ....
On a TuBsilago farfara /Ch: 7/ ...
An 1 Chelidonium maius /D: 12/ ...
An 1 Lam 1 urn album ...
An 1 Arctium lappa /D: 10/ ...
An 1 Armoracia lapathifolia /D: 14/..
P-?a Potentilla anserina /Ch: 16/ ..
P-Pa Plantago maior /Ch: 17/ ...
A-Rc Ranunculus repens ...
A-Rc Rumex criSDUs ...
A-Rc Agropyron repens ...
Pn a Polygonum arieulare ...
Pn a Poa annua /Ch: 17/ ...
Pn a Matricaria diseoidea /Ch: 17/ ..
12 15 14
58 59 60 61 62 63 64
12 6 8 10 8 12 6
100 90 90 90 90 90 90
• • • • 4- • •
17 7 6 10 15 20 17
4- . 4-
♦ . 4-
♦ 4-
4
♦ 4- 4-
♦
♦ ♦
5.2 5.2 5^2 5*3 +
♦ + 2.3 2.2
5^2 4- 4-
+ 4-
5.2 5.3
• ♦
4- •
4- 2.2
2.1
♦ 4-
4- 4-
♦ ♦ 2.2 •
15
65 66 67 68 69 70 71 72 80 80 50 20 16 50 12 1ó
100 100 100 100 100 100 100 100
♦ + • • • • • •
19 20 26 19 10 19 25 20 ’ 4-
♦ • ♦
♦ 4-
♦
♦ • ♦ •
4- 4- ♦
4- 4- 4> ♦ ♦
4- 4- 4-
♦ •
♦ •
• * •
• ♦ ♦ 4-
i 1.1 *
5.5 5.5 5.5 5.5 5.5 5.5 5.5 5.5
1.1 4- 4- 2.2
♦ 4-
4-
4-
4- 2.1
4- 4- 4- 4-
4- ♦ ♦ +
. 4- 4- 4- 4- 4-
4- 4- 2.2 4 4- 4- ♦
. • 4- ♦
♦ 4- 2.3 2.2 ♦ 4- .
4- ♦ 2.2 4- ♦
4- ♦
Ciąg dalszy tab. 7 — Table 7 continued
•4/29 - XG *+/S9mnoj^wiooB uniiA^uo-a^no ‘4/69 STpnum
«Tjextbauoq - xn 14/29«T«Xł»ł®nu ^TtpetUTsZi- qg I4/U umsoaaqną. mmrexos *4/0/. btxo»QP«H
*+/89 TA-nio utnjreo - ągi+/2£ Buxxndrtxo2eoxpew - łfl *+/L9 STjeSitui rejyąarg - j(fl J+/99 3BPT0Toeać-Tq eyaoTe - d 1+/L9 anurpireo uo.iZdoj?y ‘4/29boX^baxts BZqo«ą.s“ d“V 1+/99 «®opou vYitBxnqdoa3s *4/29m -nosąo BjaBUcarctid *4/29umoT^BAiTs ianxpodZqovjg ‘+/6Ś bTTbujotjjobtjbjxxv *+/QS Q Jojexacxs Bnujzpjj - s 14/85 tnnxx3qo'°'ZQ- BXn’-redm?D ‘4/85mnueąjrt umeg - j-ft 14/29 BjaisaAfTB snosT.itnuy - e uy i+/£9 BTP03 0&B%UBXd - a-d i+/lL BTSU3AJB -uoay 14/65 syjqBnxBd syąosoZ/j- o 14/Sg enurTXTXQ^X BsytsBiBd - 14/02. Dm^raopo umq'4.uvj:ovliuy ‘4/0Z, esua^Bad umaxtld *4/02. boobjobjoia - l+/G$ bo -B3A«xau9feJTd - pqy *+/Q9 t:oxąvnbc »n ‘4/^9 «Hojt2uoxwn^uasj - og-y 1+/0Z. /Ot *U0/ ujn3o^unuioą. anx%o -.zy - x «Y 1+/IL /& :H0/ 8nqiB Bnq.oxTX3'4 - « «O l4/t9 axBuyoxjjo umyaąuiAejs - uas 14/85 umjdcuZo «s -nqaay - puq »Z*^/L9 tunaandandwnimei - ROdS 1+/S9b^ot-zys gtx®*0 *+/C9 sysuoajb B^ąuerj - ®A-S I4/2.9 urjąna nmxpodoueqo ‘+/£9 /t :a/ cnqYqar'dfaq suappg - vg j/sejoads oppa^odg/ euzoZpvaodc ygun^eg
4 4 4 • ...umxnqaqnjmnxoaq^ZqoB«xg in
• • • • + • 4 • ...-jinacoj umxqoxT^S Qfl
• 4 • • 4 • 4 ... B30VJ©p&q raoqoaxo -Ifl
+ . 4 • • • • ... buxjbqu umpxiB0 łfl
®Il
4 4 • 4 ... d-Y
• 4 4 4 rz 2*2 Z'£ 2’C ri 2*2 2*2 2*2 2*2 ri 2*2 ...BT^Bj&epod uinxpodo2ay 3
• 4 4 4 4 + • 4 • 4 .../£V :qg/ auuajadmnyxori 3 Zg
• ♦ • • • • 4 • ...nmixojaxxTax«axxW>V uojy
♦ • 4 <4 + • 4 4 * 4 4 ...B^Baoinox2 exx^^»®C uojcy
• 4 4 • 4 4 4 4 4 ...ainxx^PU0Mcis on®xo«JaH uoay
4 • • 4 4 • 4 4 4 4 ...©fBUTOTJJO uojy
4 4 * ... /8 :a/B^o-rao snonsj
• + • 2U + 4 • 4 ...EBoąjdsaBo BysaureqoBag 0 t;j
• • + 4 • • • • ... sZaparurepo ooyuojaA vy-H
4 4 • •4 4 • ...8x«uyoTjjo tanąZąaiRZg x.y-K
• 4 4 ... syBuepuueo oJapyxoS J «S
• 4 • 4 4 4 ...anydas «t»o4.p£x®9 d
• • • V *2 • 4 • • ...qh.z2ju 6nonqoiBg t?ą.V
• 4 4 ... Bnropysnąng *47
ZL U OL 69 69 L9 99 59 >9 £9 29 19 09 69 ©5 ••• /pjooaj: jojagami/ ttyoSfpzjaurg
WNIOSKI
1. Na terenie Gorlic, adekwatnie do panujących warunków siedli
skowych (ryc. 2, tab. 1) dominuje roślinność ruderalna i flora synan
tropijna charakterystyczna dla siedlisk bezwapiennych i wilgotnych.
Odnosi się to do 17 zespołów i zbiorowisk ruderalnych (tab. 3—8) oraz do 416 gatunków apofitów i antropofitów (tab. 2, 11).
2. Wśród miejscowej roślinności ruderalnej i flory synantropijnej — w odniesieniu do innych pod tym względem zbadanych miast w regio
nie Dołów Jasielsko-Sanockich (22, 23) — zwraca uwagę stosunkowo duże zubożenie w elementy charakterystyczne dla siedlisk terenów kolejowych i najbardziej użyźnionych. Jak na region Pogórza Karpac
kiego, najbardziej interesujące jest po raz pierwszy w Gorlicach scha
rakteryzowane zbiorowisko z Erigeron canadensis i Marchantia poly
morpha oraz na kolejnym drugim stanowisku poza Krosnem (22) zbio
rowisko z Daucus carota. W wypadku flory synantropijnej do najbar
dziej interesujących gatunków stwierdzonych na badanym terenie nale
żą m.in.: Rumex paluster, Typha angustifolia, Myricaria germanica,
Puccinellia distans, Polycnemum aroense, Primula officinalis, Bunias
orientalis, Rumex confertus, Vicia grandiflora, Lycium halimifolium,
Galega officinalis i Polygonum sachalinense, Chenopodium hybridum,
Hyoscyamus niger i Impatiens glandulifera.
Tab. 8. 16 — Lolio-Potentilletum anserinae; 17 — Lolio-Plantaginetum: a — forma żyźniejsza, b — wariant typowy
16 — Lolio-Potentilletum anserinae; 17 — Lolio-Plantaginetum: a — morę fertile form, b — typical variant
Stanowiska, daty /Stations, datęa/: 73 - Ul. Kościuszki, zaniedbany skwerek przy szo- aio, 28 VII 1981. 74 - Ul. Szpitalna, plac o wilgotno;) glinie ze żwirem, 23 VIII 1981.
75 - Ul. Świerczewskiego, udeptane, spłaszczone podwórko, 26 VII 1981. 76 - Ul. Kono
pnickiej, udeptane, żużlowo-piaszczyste pobocze drogi, 24 VII 1981. 77 - Ul. Asnyka, plac o nawierzchni gliniasto-żwirowej, 26 VII 1981. 78 - Ul. Dąbrowszczaków, glinia- sto-żwirowe obrzeże boiska sportowego, 26 VII 1981. 79 - Stacja kolejowa, torowisko o nawierzchni gliniasto-żwirowej, 18 VII 1981. 80 - Ul. Szpitalna, plac żwirowy, 12 VIII 1981. 81 - Ul. Asnyka, plac gllnia3to-żwirowy, 17 VII 1981. 82 - Ośrodek GKS Glinik, ścieżka żwirowo-piaszczysta, 19 VII 1981. 83 - Skrzyżowanie ul. Krzywej z Karwancja- nów, zdeptany plac gliniasto-żwirowy, 26 VII 1981. 84 - Ul. Kopernika, podwórko o na- i«rtjirzcłmi żwiroweJz 2^2riIiJ192Ai
Numer zbiorowiska /Number of C0B3HU"
nity/ ...
Numer zdjęcia /Number of record/ ..
Powierzchnia zdjęcia w m2 /Area of record in •... ..
Pokrycie warstwy runa w % /Corer of herb-layer in %/ ...
Pokrycie warstwy mazaków w % /Corer of moss-layer in %/ ...
Liczba gatunków w zdjęoiu /Number of speciee in record/ ...
R-S Atriplez patulum ...
R-S Chenopodium album /Ch: 2/ •••••
R-S Polygonum persicaria ...
R-S Capsella bursa-pastoris /Ch:17/
R-S Senecio rulgaris ...
Ba t Chenopodium rubrum ...
S-Va Tripleurospermum inodorum ...
S-Ya Sonchus arrensis ...
EPCh Yeronica persica ...
Oa a Artemi8ia rulgaris /Ch: 11/ ...
Syn Lepidium ruderale ...
On a Tussilago farfara /Ch: 7/ ...
An 1 Arctium lappa /D: 10/ ...
An 1 Armoracia lapathifolia /D: 10/.
P-Pa Potentilla anserina /Ch: 16/ ..
P-Pa Plantago maior /Ch: 17/ ...
A-Rc Ranunculus repens ...
A-Rc Agroatis atolonifera ...
Pn a Poa annua ...
Pn a Polygonum avioulare ...
Pn a Matricaria diseoidea /Ch: 17/ • Ma c Deschampsia caespitosa ...
Aron Achillea millefolium ...
Aron Trifolium repens ...
Aron Taraxacum offioinale ...
Cy c Lolium perenne /Ch: 17/ ...
Uł Medicago lupulina ...
Ul Bryum argenteum...
16
a 17
b
73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 94
8 6 4 5 6 5 6 10 10 8 6 5
100 90 80 90 100 100 60 70 60 90 70 70
• • 4 • • • 4 • • • • •
20 22 9 9 10 9 9 14 18 14 11 28
+ + . . + . 4
+ + ♦ • • + 4 4
+ + + + ♦ + + 4 4
. • • 4 4
+ • 4 .
• + ♦ • + 4
+ • • 4 + 4
. + . . + 4
+ + . • + 4
. + • • 4
+ + . . • 4
+ . . • • 4
+ . • . + 4
5.5 5.5 + + + + +
+ + 2.1 2.2 2.2 1.2 3.3 3.2 3.2 4.3 4.3 4.3
2.1 + . + + + +
+ • + 4
+ + + 2.2 2.2 5.4 3.3 2.3 • • 4 .
+ + 2.2 5.5 5.5 + • • 4 + 4
+ 5.3 1.2 2.3 + 1.1 1.2 1.2 4 4 4
+ +
+ + • . . +
+ + + + + + 2.2 1.2 3.3 4 4
+ . + + 4 4 +
+ + + + 1.2 + + 2.3 2.3 + 4 4
. + • . 4 + + 4
• + • • + • • • • •
Gatunki sporadyczne /Sporadic species/: R-S - Cirsium arrense 74/+, Eąuisetum arrense /D:6/ 74/+,Melandrium album 82/+} Ba t - Rorippa palustris 80/+, Bidens tripartitus /D: 1/ 84/+} S-Ya - Mentha arrensis 78/+, Galinsoga ąuadriradiata 85/+, Oralis stricta 84/+, Anagallia arrensis 84/+} P-Sn - Setaria viridie 75/+; Oa a - Urtica dioica /D: 15/ 75/+, Rumex obtusifolius /D: 15/ 74/+, Brigeron canadensis /D: 3/ 79/+} A-Rc -
•Carex hirta 75/+, Agrooyron repens 81/+; M-Aa - Symphytum offioinale 75/+; Ara - Sym
phytum officinale 75/+; Ara - Daucus carota 82/+; Aron - Heracleum sphondylium 75/+;
P - Picris hieracioidos 85/+; Us - Odontites rubra 82/+; Uk - Linaria minor 84/+; Uł - Agro8tis rulgaris 81/+.
