"The evolution of human behavior" [w:] "The uniqueness of man", S.L. Washburn, Amstredam-London 1969 : [recenzja]

J.M. Dołęga

"The evolution of human behavior"

[w:] "The uniqueness of man", S.L.

Washburn, Amstredam-London 1969

: [recenzja]

Studia Philosophiae Christianae 8/1, 219-221

R

E

С

E

N

Z

J

E

Z Z A G A D N IE Ń FILOZOFII PRZYRO DY

W ash b u rn S. L., T h e e v o lu tio n o f h u m a n b e h a v io r , W : T h e u n i­ queness o f m a n , A m s te r d a m - L o n d o n 1969.

M arler P., A n im a ls a n d m a n : C o m m u n ic a tio n a n d its d e v e lo p m e n t, W: C o m m u n ic a tio n , A m s te r d a m —L o n d o n 1969.

L u b a ń s k i M.

S. A. P a s tu s z n y j, O n ie k o to ry c h m e to d o ło g ic z e sk ic h o s o b ie n n o s tja c h m a te m a tiz a c ii g e n e tik i, F iło s o fs k ie N a u k i 1971.

A. M. M o s te p a n e n k o , N ie is c z e rp a je m o s t’ m i k r o o b je k to w p ro b le m a m n o g o o b razija p r o s tr a n s tw ie n n o - w r e m ie n n y c h o tn o s z e n ij, F iło so fs k ie N auki 1971.

O n i s z c z u k E.

P. K. A n o c h in , F iło s o fs k ie a s p e k ty fu n k c jo n a ln o j s y s te m y , W o p ro - sy filo so fii, 3/1971.

H. M e h lb e rg , T h e P r o b le m o f C a u s a lity in a I n d e te r m in is tic S c ie n ­ ce, I n t e r n a tio n a l J o u r n a l o f T h e o r e tic a l P h y s ic s , 2/1969/4.

W a sh b u rn S . L ., T h e e v o lu tio n o f h u m a n b e h a v io r , W : T h e u n iq u e n e s s o f man, ed. b y J . D. R o s la n s k y , N o r th - H o lla n d , A m s te r d a m —L o n d o n

1969, 165— 189.

T em atem o m a w ia n e g o a r t y k u łu je s t z a c h o w a n ie się c z ło w ie k a i jeg o rozw ój e w o lu c y jn y ja k o ce c h y d c y d u ją c e o w y ją tk o w o ś c i g a tu n k u lu d z ­ kiego. W y ją tk o w o ś ć t a je s t w y n ik ie m e w o lu c ji, k tó r ą a u to r u jm u je ja k o zm ian ę g e n o w e j p u li p o p u la c ji. Z m ia n y te d o k o n u ją się p o w o li i są p o d sta w ą o k re ś lo n y c h z a c h o w a ń . B a d a n ia n a d ro z w o je m z a c h o ­ w a ń lu d z k ic h m o ż e m y p ro w a d z ić m e to d ą a n a liz s k a m ie n ia ło ś c i o ra z przez o b s e rw a c ję b e h a w io r u w s p ó łc z e s n y c h n a c z e ln y c h . O s ią g n ię te w y ­

n ik i p o ró w n u je m y ze so b ą , co p o z w a la n a o d tw o rz e n ie p ro c e s u ro z w o ­ jo w e g o c z ło w ie k a .

1. F ilo g e n e z ę lu d z k ic h z a c h o w a ń a u to r u k a z u je n a p rz y k ła d z ie ro z w o ­ j u s to p y , k tó r a je s t z w ią z a n a z s y s te m e m lo k o m o c ji. O s ią g n ę ła o n a fo r m ę s to p y lu d z k ie j n a jw c z e ś n ie j w s to s u n k u do r o z w o ju in n y c h n a ­ rz ą d ó w . J e d n o c z e ś n ie ro z w ó j i p o d o b n ą fo r m ę u z ę b ie n ia do ty p u lu d z ­ k ie g o z n a jd u je m y w n a js ta r s z y c h fo r m a c h k o p a ln y c h . In a c z e j z a ś k s z t a łtu je się ro z w ó j r ę k i p rz e b ie g a ją c y w z n a c z n ie w o ln ie js z y m te m p ie . U ż y w a n ie n a rz ę d z i k a m ie n n y c h do b e z p o śre d n ie g o u ż y tk u s p o ty k a ­ m y u n a c z e ln y c h . J e d n a k s p r a w n e u ż y w a n ie n a rz ę d z i je s t w y u c z a ln ą c e c h ą lu d z k ą , ja k ą je d n o s tk a o sią g a w s p o łe c z e ń stw ie . P r o d u k c ja p r o ­ s ty c h n a rz ę d z i k a m ie n n y c h się g a o s ta tn ie g o m ilio n a la t. N a s tę p n y o k re s r o z w o ju n o w eg o ty p u n a rz ę d z i s ię g a l a t — z d a n ie m a u to r a —■ 600 000 i je s t z w ią z a n y z d u ż y m m ó z g ie m u ty c h is to t. P o n a d to is to ty t e p o lo w a ły n a d u ż e g o z w ie rz a co j e s t m o ż liw e p rz y w s p ó łp ra c y w ie ­ lu o s o b n ik ó w i p e w n y m p o d z ia le p ra c y . D w u n o ż n y s y s te m lo k o m o c ji, ro z w ó j r ę k i, m ó zg u u m o ż liw ił u ż y w a n ie i p r o d u k c ję n a rz ę d z i. I n n y m z a g a d n ie n ie m w r o z w o ju lu d z k ic h z a c h o w a ń j e s t ję z y k . P o d ­ s t a w ą r o z w o ju ję z y k a je s t p r o d u k c ja d ź w ię k ó w p rz e z w s z y s tk ie z w ie ­ rz ę ta . W ja k i sp o só b s y s te m k o m u n ik a c ji z m ie n ił s ię w s y s te m j ę ­ z y k a — to p ro b le m tr u d n y do ro z w ią z a n ia n a p o d s ta w ie p r z e p r o w a ­ d z o n y c h b a d a ń fo rm k o p a ln y c h . W y d a w a n e p rz e z z w ie rz ę ta d ź w ię k i s y g n a liz u ją s ta n y e m o c jo n a ln e , k tó r e m a ją z n a c z e n ie w s y tu a c ji sp o łe c z n e j. W s y s te m ie k o m u n ik a c ji w ie lk ie z n a c z e n ie m a e k s p r e s ja z w ią z a n a z w y d a w a n ie m d ź w ię k ó w i g e s ta m i (por. C a m p b e ll B., H u m a n e v o lu tio n , L o n d o n 1967, 304—308). Z n a c z e n ie w y d a w a n e g o d ź w ię k u w s ta d z ie z a le ż y od r a n g i i p o z y c ji o s o b n ik a w s tr u k tu r z e sp o łe c z n e j g ru p y . B a d a n ia w sp ó łc z e s n e j n e u ro f iz jo lo g ii w s k a z u ją d o k ła d n ie o b s z a r y m ó z g u z w ią z a n e z m o w ą , k tó r e m u s ia ły p ó źn o ro z w in ą ć się w e w o ­ lu c ji lu d z k ie j, i d la te g o s y s te m p o ro z u m ie w a n ia ję z y k o w e g o p o ja w ił się w z w ią z k u ze s p r a w n y m u ż y w a n ie m n a rz ę d z i w filo g e n e z ie c z ło ­ w ie k a . 2. W a s h b u r n w y ró ż n ia tr z y e ta p y w ro z w o ju b e h a w io r u lu d z k ie g o , a ) F o r m a z a c h o w a n ia w y s tę p u ją c a u A u s tr a lo p ith e c u s , g d zie n ie sp o ­ ty k a m y z m ia n w ty p ie n a rz ę d z i; i o b e jm u je o k re s p r a w d o p o d o b n ie o s ta tn ic h d w u m ilio n ó w la t. b) H o m o e re c tu s — to n a s tę p n y e ta p r o z ­ w o ju . Z a u w a ż a m y z m ia n y n a r z ę d z i i p o w o ln y ic h ro z w ó j. F o r m a t a w y s tę p u je w la t a c h 600 000—50 000 n a w ie lk im o b sz a rz e (A n g lia, E u ­ ro p a , B lisk i W sch ó d , A f r y k a , In d ie ), c) T rz e c i e ta p to H o m o s a p ie n s — n o tu je m y t u t a j ró ż n e r o d z a je n a rz ę d z i, ic h g e o g ra fic z n e z ró ż n ic o w a n ie i sz y b k ie z m ia n y n a rz ę d z i z e w o lu c y jn e g o p u n k tu w id z e n ia . N a p o d ­

sta w ie a n a liz lin g w in is ty c z n y c h d r M o rris S w a d e s h s tw ie rd z ił, że s y ­ stem ję z y k o w y w sz e d ł w u ż y c ie o k o ło 40 000 l a t te m u .

3. Do ro z w in ię ty c h w ła śc iw o ś c i, k tó r e d e c y d u ją o w y ją tk o w o ś c i człow ieka w p rz y ro d z ie , a u to r z a lic z a : d w u n o ż n o ść lo k o m o c ji, ro z w ó j rę k i, rozw ój m ó zg u , z m ia n a s y s te m u k o m u n ik a c ji w s y s te m ję z y k o w y , kontrola e m o c ji, w s p ó łp r a c a , k o n tr o la m ó z g u n a d s f e r ą s e k s u a ln ą , e m o ­ cjo n aln e z w ią z a n ie z d a n y m o b s z a re m , w y c h o w a n ie , a g re s y w n o ś ć z w ią ­ z a n a z d o m in a c ją , in te lig e n c ja , k tó r a je s t w y n ik ie m e w o lu c ji i s ta n o w i zb ió r w ielu ró ż n y c h z rę c z n o śc i, sa m o św ia d o m o ś ć .

Autor u w a ż a , że u ż y w a n ie n a r z ę d z i i ję z y k a ro z w in ę ło się ty lk o w linii w io d ą c e j do c z ło w ie k a , a o d d z ie le n ie te j lin ii d o k o n a ło się około 900 000 l a t te m u . W y n ik ie m lu d z k ie j e w o lu c ji je s t g a tu n e k , w k tó r y m uczenie się, w y b ó r, te c h n ic z n e z rę c z n o ś c i i s z e r o k a a d a p ta c ja są b a r ­ dziej ro z w in ię te , n iż w in n y c h g a tu n k a c h i to s ta n o w i o w y ją tk o w y m m iejscu c z ło w ie k a w ś w ie c ie is to t ży w y ch .

Należy d o d a ć , że S. L. W a s h b u r n je s t p ro f e s o re m a n tr o p o lo g ii U n i­ w ersy tetu K a lif o rn ijs k ie g o im . B e r k e le y ’a, c z ło n k ie m N a ro d o w e j A k a ­ dem ii N a u k , b y ł p rz e w o d n ic z ą c y m A m e ry k a ń s k ie g o A n tro p o lo g ic z n e g o S to w a rz y sz e n ia , z a s tę p c ą p rz e w o d n ic z ą c e g o T o w a r z y s tw a S tu d ió w E w o ­ lu cji. P ro w a d z i b a d a n ia n a d b e h a w io r e m n a c z e ln y c h o ra z r e a liz u je dłu g o term in o w y p r o g r a m b a d a ń e w o lu c ji c z ło w ie k a , o p a r ty c h o a n a liz ę b eh aw io ru sp o łeczn eg o .

J. M . D ołęga

Marler P., A n im a ls and, m a n : C o m m u n ic a tio n a n d its d e v e lo p m e n t, W : C o m m u n icatio n , ed. b y J . D. R o s la n s k y , N o rth - H o lla n d , A m s te r ­

d a m —L o n d o n 1969, 23— 62.

Peter M a r le r po u k o ń c z e n iu b io lo g ic z n y c h s tu d ió w w L o n d y n ie i uzyskaniu d o k to r a tu z b o ta n ik i, k o n ty n u u j e d a ls z ą p r a c ę n a u k o w ą n a U n iw ersy tecie w C a m b rid g e u p ro f. W. H. T h o r p e ’a, g d zie u z y s k u je doktorat z zoologii. N a s tę p n ie w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h p r a c u j e n a U n iw ersy tecie B e rk e le y ’a i R o k e fe lle ra i p ro w a d z i b a d a n ia n a d z a ­ chow aniem się z w ie rz ą t.

1. Na u w a g ę z a s łu g u ją n a s tę p u ją c e in f o rm a c je , z a w a r te w o m a w ia ­ n y m arty k u le .

1.1. P e łn e o p ra c o w a n ie z a g a d n ie n ia k o m u n ik a c ji m ię d z y is to ta m i żyw ym i w y m a g a — z d a n ie m a u to r a — p o d ję c ia b a d a ń n a d b e z k r ę ­ gowcami. N a w s tę p ie z a jm u je się p o ro z u m ie w a n ie m m ię d z y ś w ie r s z ­ czam i, k o n ik a m i p o ln y m i, n ie k tó r y m i m o ty la m i i p szczo łam i. D och o d zi d o wniosku, że k a ż d y g a tu n e k ś w ie rsz c z y m a in n ą s y g n a liz a c ję , co p o ­ w oduje, że w ś ró d d ź w ię k ó w sły s z a ln y c h o s o b n ik i w y b ie r a ją ty lk o te ,