PANEL nr 1
Co warto wiedzieć o architekturze drewnianej w Polsce?
dr inż. arch. Katarzyna Pałubska zastępca dyrektora Departamentu Ochrony Zabytków w Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu
dr Grażyna Ruszczyk
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
Jerzy Szałygin
wiceprezes Stowarzyszenia Konserwa- torów Zabytków, główny specjalista w Dziale Rozwoju Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Moderator Mariusz Czuba zastępca dyrektora
Narodowego Instytutu Dziedzictwa
PANEL nr 1 Co warto wiedzieć o architekturze drewnianej w Polsce?
dr inż. arch. Katarzyna Pałubska – zastępca dyrektora Departamentu Ochrony Zabytków w Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu od 2020 r. Doktor na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej (2010). Zastępca dyrektora w biurze Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (2018–2020). Od 2005 r. zaangażowana w dzia- łalność edukacyjną, organizacyjną, społeczną i naukową na polu międzynarodowej ochrony dziedzictwa kulturowego i polityki krajobrazowej, głównie w strukturach ICOMOS. Naukowo zajmuje się konserwacją i rewitalizacją dziedzictwa oraz zarządzaniem dziedzictwem kultu- rowym Europy (jest autorką około 30 artykułów naukowych i rozdziałów w pracach mono- graficznych). We władzach PKN ICOMOS w latach 2015–2020, członek ISCCL
(ICOMOS-IFLA). Kierowała wieloma międzynarodowymi projektami dotyczącymi ochrony dziedzictwa w Europie.
Jerzy Szałygin – główny specjalista w Dziale Rozwoju Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, etnograf, konserwator zabytków, muzealnik, wiceprezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, prezes Fundacji Terpa. Wielokrotny rzeczoznawca MKDNiS ds. architektury drewnianej, rzeczoznawca SKZ ds. ochrony obiektów zabytkowych, realizator ponad 80 projektów badawczych i konserwatorskich, o ponad 30-letnim
doświadczeniu w przygotowaniu i prowadzeniu prac konserwatorskich przy
polskich i związanych z Polską zabytkach w kraju i za granicą. Autor 5 książek i blisko 200 artykułów, opracowań i dokumentacji konserwatorskich, naukowych i popularyzator- skich z dziedziny ochrony zabytków, etnografii, architektury drewnianej i osadnictwa na prawie holenderskim.
PANEL nr 1 Co warto wiedzieć o architekturze drewnianej w Polsce?
Moderator
Mariusz Czuba – zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Ukończył studia z zakresu historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Specjalizuje się w zagad- nieniach związanych z architekturą późnego średniowiecza oraz sakralnym budownictwem drewnianym. Jest autorem kilkudziesięciu opracowań, w tym książkowych, z dziedziny historii sztuki i szeroko pojętej ochrony dziedzictwa kulturowego. Od 1993 r. zawodowo związany z państwową służbą konserwatorską. W latach 1999–2008 Podkarpacki Wojewódzki Konser- wator Zabytków. Wieloletni wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu oraz Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Sanoku. Od 2008 r. zastępca dyrektora Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków (od 1 stycznia 2011 r.
Narodowego Instytutu Dziedzictwa).
dr Grażyna Ruszczyk – historyk sztuki, od 1982 r. pracownik naukowy Instytutu Sztuki PAN (Zakład Historii Sztuk Plastycznych, Pracownia Polskiej Sztuki Dawnej), wykładowca Konser- wacji Drewna Zabytkowego na Wydziale Technologii Drewna SGGW. Współpracownik Ośrod- ka do spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturowego poza Granicami Kraju, działającego przy Stowarzyszeniu „Wspólnota Polska”, autorka artykułów i książek: „Architektura drewniana w Polsce” oraz „Drewno i architektura”.
PANEL nr 2
Finansowanie i prawne możliwości ochrony architektury drewnianej
Filip Gawliński
prezes Fundacji Ochrony Zabytków Architektury Drewnianej
Jolanta Goszczyńska
Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków
prof. Monika Bogdanowska
Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków
Moderator Anna Czerwińska-Walczak zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa
PANEL nr 2 Finansowanie i prawne możliwości ochrony architektury drewnianej
dr hab. Monika Bogdanowska – Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Autorka kon- cepcji działania na rzecz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami w województwie małopolskim, opierającej się na tworzeniu wokół bogatej narracji kulturowej woj. małopolskiego programów promocji, ochrony, ratowania i udostępniania obiektów dziedzictwa, miejsc i przestrzeni. Za kluczo- we w pracy wojewódzkiego konserwatora zabytków uznaje podejmowanie starań zmierzających do poprawy relacji między obywatelami a urzędem oraz wspieranie społecznych aktywności na rzecz ochrony i opieki nad dziedzictwem wszelkimi dostępnymi środkami. Przez wiele lat pracowała czynnie jako konserwator, m.in. w Pracowni Konserwacji Rzeźby Drewnianej Polichromowanej na Wydziale Konserwacji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie czy przy konserwacji wielu obiektów na terenie Krakowa, poznając praktyczną stronę tego zawodu. Jako pracownik naukowy Wydziału Architektu- ry PK zajmowała się zagadnieniami związanymi z szeroko rozumianą teorią i praktyką konserwacji, co znalazło odbicie w licznych publikacjach. Jest aktywnie zaangażowana w ochronę zabytków, regularnie włącza się w działalność organizacji społecznych działających dla dobra Krakowa i ochrony zabytków.
Filip Gawliński – prezes Fundacji Ochrony Zabytków Architektury Drewnianej. Absolwent historii sztuki KUL, w latach 2003–2007 korespondent The Society for the Protection of Ancient Buildings w Wielkiej Brytanii, od 2002 r. zajmuje się konserwacją zabytkowej architektury drewnianej, od 2007 r. kolekcjoner zabytkowej architektury drewnianej na Żuławach. Twórca Fundacji Ochrony Zabytków Architektury Drewnianej oraz Muzeum Wolnego Czasu w Krynicy Morskiej.
PANEL nr 2 Finansowanie i prawne możliwości ochrony architektury drewnianej
Moderator
Anna Czerwińska-Walczak – zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Absolwentka Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Od 2008 r. zajmuje się ochroną dziedzictwa kulturowego, muzealnictwem i zarządzaniem w instytucjach kultury. Doświad- czenie zawodowe zdobywała kolejno na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP, na stanowisku głównego konserwatora w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, kierując Muzeum w Nieborowie i Arkadii, oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie oraz jako kustosz Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum. Jest autorką prac badawczych i publikacji z zakresu plastyki nowożytnej oraz ochrony zabytków. Rzeczoznawca Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodo- wego i Sportu w zakresie opieki nad zabytkami.
Jolanta Goszczyńska – Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, historyk sztuki. Przez cały okres pracy zawodowej związana z ochroną zabytków. W 2005 r. ukończyła studia podyplomowe w Wyższej Szkole Umiejętności Społecznych na kierunku Ochrona prawna dóbr kultury. Od 2003 r.
była zastępcą Wielkopolskiego WKZ, a w maju 2014 r. została powołana na stanowisko Wielkopolskiego WKZ. Jest współautorką opracowań poświęconych kościołom drewnianym w Wielkopolsce oraz ratuszom w Wielkopolsce, wydanych przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną, jak również autorką artykułów poświęconych zabytkom i problemom konserwatorskim publikowanych m.in. w „Kronice Miasta Poznania”, „Kronice Wielkopolskiej”, „Kurierze Konserwatorskim”, „Wielkopolskim Biule- tynie Konserwatorskim”, „Atlasie Architektury Poznania”. Za książkę „Majątki wielkopolskie. Tom VIII: Miasto Poznań” uzyskała nagrodę Biblioteki Raczyńskich im. Józefa Łukaszewicza „Posnaniana 2004”. Jako Wielkopolski WKZ podjęła działania mające na celu popularyzację zabytków
województwa. Z jej inicjatywy zostały zorganizowane dwa konkursy plastyczne dla dzieci szkól podstawowych: „Mój ulubiony zabytek” i „Zabytek z mojej okolicy”, a także sesja popularnonaukowa pokazującą prace konserwatorskie i badania naukowe dot. wybranych zabytków województwa wielkopolskiego. Odznaczona złotą odznaką „Za opiekę nad zabytkami” oraz srebrnym medalem
„Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
PANEL nr 3
Adaptacja obiektów w teorii i praktyce
dr inż. arch. Tomasz Cykalewicz członek Stowarzyszenia na rzecz Ochrony Dziedzictwa „Młyn-Papiernia”
Mariusz Wiśniewski
właściciel domu podcieniowego nr 6 w Żuławkach
Maria Markiewcz
sekretarz zarządu Fundacji Centrum Badań nad Historią i Kulturą Małych Miast
Moderator: dr inż. arch. Marcin Górski,
adiunkt Zakładu Dziedzictwa Architektonicznego i Sztuki Wydziału Architektury Politechniki
Warszawskiej
PANEL nr 3 Adaptacja obiektów w teorii i praktyce
Maria Markiewicz – sekretarz zarządu Centrum Badań nad Historią i Kulturą Małych Miast.
Polonistka, wieloletnia pracowniczka Instytutu Sztuki PAN oraz Służewskiego Domu Kultury. Wielo- letnia wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Tykocińskiej, zabiegającego o zachowanie tykociń- skich zabytków. Obecnie mieszka w Tykocinie, gdzie zajmuje się przywracaniem dziedzictwa domu rodzinnego przy Placu Czarnieckiego 10 oraz dokumentowaniem historii miasteczka i jego miesz- kańców w ramach programu Fundacji Centrum Badań nad Historią i Kulturą Małych Miast, która w domu ma swoją siedzibę. Dom ten w 2008 r. został wpisany do rejestru zabytków Województwa Podlaskiego, przeszedł dwa remonty konserwatorskie. Od 2013 r. część obiektu jest udostępniana do zwiedzania turystom i mieszkańcom Tykocina. Prace remontowe przeprowadzone w 2016 r.
miały charakter otwarty i edukacyjny: projekt pn. „Dom otwarty – remont otwarty” otrzymał w 2017 r. I nagrodę w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków „Zabytek poznany”
w kategorii „Prelekcje, wykłady, warsztaty”.
dr inż. arch. Tomasz Cykalewicz – członek Stowarzyszenia na rzecz Ochrony Dziedzictwa
„Młyn-Papiernia”, w latach 1990–2019 adiunkt na Wydziale Budownictwa i Architektury Zachodnio- pomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Jest czynnym architektem i urbanistą.
W latach 2009–2016 rzeczoznawca MKiDN w dziedzinie architektury, budownictwa i krajobrazu kulturowego o specjalizacji: obiekty i zespoły urbanistyczne, ochrona krajobrazu kulturowego Polski Zachodniej. W latach 2006–2016 członek Głównej Komisji Konserwatorskiej przy Generalnym Kon- serwatorze Zabytków w Polsce. Jego hobby to tradycyjne techniki i technologie budowlane, wędko- wanie i grzybobranie.
PANEL nr 3 Adaptacja obiektów w teorii i praktyce
Moderator
dr inż. arch. Marcin Górski – pracownik Zakładu Dziedzictwa Architektonicznego i Sztuki na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Na polu naukowym angażuje się w krajowe i mię- dzynarodowe programy badawcze związane z ewolucją zasad konserwatorskich i poszukiwaniem modelowych zasad zarządzania dobrami kulturowymi. Kierownik merytoryczny międzynarodowego projektu naukowego „Dokumentacja i monitoring w zarządzaniu obiektami budownictwa drewnia- nego w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu oraz w Muzeum Ryfylke”, zakończonego opracowaniem aplikacji do zarządzania zabytkowym zasobem budynków drewnianych. Współorganizator meryto- ryczny Szkoły Letniej PKN ICOMOS: „Architektura drewniana – ochrona, konserwacja, modernizacja”
w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu. Autor 30 artykułów i publikacji o tematyce konserwatorskiej.
Członek Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS oraz międzynarodowej Rady Naukowej Network of the Culture Route Fortified Monuments FORTE CULTURA e.V. Ekspert w zakresie ochrony archi- tektury obronnej oraz architektury drewnianej. Od 2007 r. właściciel konserwatorskiej pracowni architektonicznej „festgrupa”, posiada uprawnienia specjalisty mykologiczno-budowlanego 6/Sp/03/09 PSMB. Współautor ponad 70 opracowań konserwatorskich i architektonicznych.
Mariusz Wiśniewski – właściciel XVIII-wiecznego domu podcieniowego nr 6 w Żuławkach. Gdańsz- czanin z urodzenia, Żuławiak z wyboru. Na co dzień w nowoczesnych szklanych biurowcach repre- zentuje w negocjacjach największe światowe korporacje. Po pracy – mąż, ojciec trójki córek oraz wielki miłośnik historii i sztuki. Czas prywatny w całości poświęcił na renowację domu, obecnie jest to jeden z najlepiej zachowanych tego typu obiektów na Żuławach. Kolekcjoner fliz holenderskich, zabytkowych mebli i obrazów. W swoim domu zorganizował swoisty dom kultury, w którym przed pandemią społecznie organizował koncerty, wernisaże, projekcje filmowe, spektakle i spotkania autorskie. Pomysłodawca utworzenia na terenie Żuławek i Drewnicy żywego skansenu na Żuławach.
PANEL nr 4
Translokacje i rola skansenów w ochronie architektury drewnianej
Jarosław Gałęza
prezes Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu
dr Hubert Ossadnik
kierownik Działu Oświatowo-Promocyjne- go w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
Krzysztof Worobiec
Osada Kulturowa w Kadzidłowie
Moderator: dr Maciej Prarat
adiunkt Katedry Konserwatorstwa Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
PANEL nr 4 Translokacje i rola skansenów w ochronie architektury drewnianej
Krzysztof A. Worobiec – z zawodu geograf, z pasji muzealnik, publicysta i społecznik, pionier ochrony alei przydrożnych w Polsce, autor m.in. akcji „Ratujmy Aleje” i „Zagubione Wioski Puszczy Piskiej”, reprezentował w Sejmie obywatelski Komitet Inicjatywy Ustawodawczej ws. zmiany prze- pisów dotyczących tworzenia parków narodowych, propagator idei utworzenia Mazurskiego Parku Narodowego i Starowierskiego Parku Kulturowego. Autor książki „Zagubione wioski Puszczy
Piskiej” (ukaże się w 2. kwartale 2021 r.) i wielu tekstów dotyczących zabytków i ochrony krajobra- zu, współautor książek: „Aleje przydrożne. Historia, znaczenie, zagrożenie, ochrona”, „Mazury.
Słownik stronniczy, ilustrowany”, „Księga Puszczy Piskiej”. W 1996 r. razem z żoną Danutą założył
„Osadę Kulturową w Kadzidłowie” wpisaną do rejestru zabytków (w jej skład wchodzi 7 transloko- wanych budynków drewnianych), a w 2004 r. – Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Krajobrazu Kul- turowego Mazur „Sadyba”, którego misją jest ochrona krajobrazu kulturowego i naturalnego jako całości oraz wszystkich jego elementów zagrożonych zniszczeniem (na wniosek Sadyby zostało wpisanych do rejestru zabytków kilkadziesiąt obiektów, w tym wiele drewnianych). W 2015 r.
odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi „za wieloletnią działalność na rzecz ochrony krajobrazu kultu- rowego Warmii i Mazur”.
Jarosław Gałęza – etnograf, dyrektor Muzeum Wsi Opolskiej, członek założyciel Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce, a od 2013 r. jego przewodniczący. Autor opracowań popularyzujących Muzeum Wsi Opolskiej, muzealnictwo skansenowskie oraz kulturę ludową Śląska Opolskiego. Inicjator i organizator szeregu prac w MWO, takich jak: rozbudowa ekspozycji muzeal- nej, rozwój działalności naukowej i popularyzatorskiej (nowe przedsięwzięcia popularyzujące kulturę ludową, poszerzenie oferty edukacyjnej, cyfryzacja zbiorów, działalność wydawnicza, współpraca z partnerami zagranicznymi), rozbudowa infrastruktury technicznej (w tym: nowy budynek admini- stracyjno-recepcyjny). Organizator konferencji skansenowskich w Muzeum Wsi Opolskiej w latach 1996, 2000 i 2011 oraz międzynarodowej konferencji muzealnej AEOM’2019. Członek Rady Nauko- wej Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Rady ds. Muzeów i Miejsc Pamięci Narodowej przy MKDNiS od 2012 r., Rady Programowej NIMOZ od 2019 r. oraz Rady Naukowej czasopisma „Muzealnictwo”
od 2018 r.
PANEL nr 4 Translokacje i rola skansenów w ochronie architektury drewnianej
Moderator
dr Maciej Prarat – adiunkt w Katedrze Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Pracownik Działu Architektury i Parków Etnograficznych w Muzeum Etnograficznym w Toruniu (2008–2012). Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na historii architektury, badaniach architektonicznych i problematyce konserwatorskiej zabytków architektury. Autor koncepcji Olęder- skiego Parku Etnograficznego w Wielkiej Nieszawce oraz dokumentacji związanych z translokacją budynków w Muzeum Kaszubskim Parku Etnograficznym we Wdzydzach Kiszewskich.
dr Hubert Ossadnik – kierownik Działu Oświatowo-Promocyjnego w Muzeum Budownictwa Ludo- wego w Sanoku. Historyk, doktor nauk humanistycznych z zakresu etnologii, kustosz dyplomowa- ny, związany zawodowo z muzealnictwem. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół pogranicza etnicznego, etnograficznego i kulturowego we wszystkich jego aspektach oraz wokół muzealnictwa skansenowskiego. Prowadzi badania polskich i ruskich (ukraińskich) grup etnogra- ficznych, zjawiska wzajemnego oddziaływania zarówno kulturowego, jak i demograficznego na określonym terytorium etnograficznym i w historycznej przestrzeni czasowej. Regularny uczestnik skansenowskich konferencji naukowych w kraju i za granicą. Autor i współautor 75 publikacji (artykułów prasowych, popularnonaukowych i naukowych, w tym 4 publikacji książkowych).
Aktywny przewodnik beskidzki i terenowy, członek wojewódzkiej komisji egzaminacyjnej dla prze- wodników turystycznych.
PANEL nr 5
Rola organizacji pozarządowych i społeczna partycypacja w ochronie architektury drewnianej
Tomasz Zamorski prezes Stowarzyszenia
„Nasz Czerwińsk nad Wisłą”
Bogusław Pyzocha
prezes Fundacji Bieszczadzkiej
Krzysztof Michalski
członek zarządu Praskiego Stowarzy- szenia Mieszkańców „Michałów”
Moderator: Barbara Kazior Fundacja Miejsc i Ludzi Aktywnych
PANEL nr 5 Rola organizacji pozarządowych i społeczna partycypacja w ochronie architektury drewnianej
Krzysztof Michalski – członek Praskiego Stowarzyszenia Mieszkańców „Michałów”. Mieszkaniec praskiej Szmulowizny (Michałowa), działacz społeczny, Społeczny Opiekun Zabytków, autor lub współautor publikacji książkowych i artykułów dotyczących zabytków Pragi i prawobrzeżnej Warszawy. Aktywnie działa w stowarzyszeniu „Porozumienie dla Pragi”.
Tomasz Zamorski – prezes zarządu Stowarzyszenia „Nasz Czerwińsk nad Wisłą” od 2017 r.
oraz prezes zarządu Stowarzyszenia Białołęka Dworska od 2009 r. Od wielu lat zaangażowany w realizację projektów z zakresu upowszechniania oraz ochrony architektury drewnianej Mazowsza.
PANEL nr 5
Moderator
Barbara Kazior – fundator i prezes Fundacji Miejsc i Ludzi Aktywnych. Z wykształcenia archeolog, trener, moderator, koordynator programów i projektów. Od 2000 r. zajmuje się partnerstwem trójsektorowym jako metodą współpracy dla rozwoju lokalnego; ukończyła podyplomowy kurs z tej tematyki na Uniwersytecie Cambridge (Postgraduate Certificate In Cross-sector Partnership).
W swojej pracy stosuje z powodzeniem mechanizmy partycypacji społecznej i obywatelskiej, anga- żując w działania przedstawicieli różnych sektorów, środowisk i grup społecznych. Od ponad 20 lat propaguje w Polsce koncepcję ekomuzeum jako mechanizm oddolnej ochrony dziedzictwa i tworze- nia w oparciu o nie oferty turystyczno-edukacyjnej. Przeniosła na grunt polski angażującą metodę odkrywania lokalnego dziedzictwa – questing, a w wyniku przeprowadzonych przez nią licznych warsztatów powstało blisko 100 questów. Współautor i redaktor publikacji z zakresu partnerstwa, rozwoju lokalnego i ochrony dziedzictwa.
Bogusław Pyzocha – prezes Fundacji Bieszczadzkiej, której misją jest integracja i wspieranie
działań organizacji pozarządowych, instytucji samorządowych i lokalnych przedsiębiorców na rzecz zrównoważonego rozwoju Bieszczadów, a także wspieranie rozwoju obszarów wiejskich oraz akty- wizacja ludności.
