Page 1
Zasady stosowania prawa unijnego
Jan Ludwik
Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego
Centrum Doskonałości im. Jeana Moneta przy Uniwersytecie Wrocławskim
Zasada pierwszeństwa
•Wyrok w sprawie 26/62 Van Gend & Loos: „Wspólnota stanowi nowy porządek prawny w prawie międzynarodowym, na rzecz którego państwa ograniczyły, jakkolwiek tylko w wąskich dziedzinach, swoje prawa suwerenne, i którego normy znajdują zastosowanie nie tylko do państw członkowskich, ale i pochodzących z nich jednostek”
•Wyrok w sprawie 6/64 COSTA przeciwko E.N.E.L.: „Prawu utworzonemu na podstawie traktatu, pochodzącemu z niezależnego źródła, nie można, ze względu na jego wynikającą stąd szczególną naturę, przeciwstawiać w postępowaniu sądowym jakiegokolwiek wewnętrznego aktu prawnego, gdyż oznaczałoby to utratę przez to prawo charakteru wspólnotowego i zakwestionowanie samych podstaw prawnych Wspólnoty”
•Wyrok w sprawie 106/77 Simmenthal: „Zgodnie z zasadą wyższości prawa wspólnotowego bezpośrednio stosowane postanowienia traktatu oraz akty wydawane przez instytucje nie tylko powodują w stosunku do prawa krajowego państw członkowskich, od chwili wejścia w życie, nieskuteczność z mocy prawa wszelkich sprzecznych z nimi obowiązujących przepisów prawa krajowego, ale także – jako integralne elementy porządku prawnego obowiązującego na terytorium każdego z państw członkowskich, mające wyższą moc prawną – uniemożliwiają stanowienie nowych, ważnych aktów prawa krajowego, gdyby były one niezgodne z normami wspólnotowymi”
Page 3
Konsekwencje zasady pierwszeństwa
•Zasada pierwszeństwa zobowiązuje sądy do stosowania prawa unijnego do prawa krajowego.
•Każdy sąd ma obowiązek niestosowania prawa krajowego, zarówno wcześniejszego, jak i późniejszego, sprzecznego z prawem unijnym, bez czekania na jego uchylenie.
•Rezultatem prymatu prawa Unii nie jest nieważność sprzecznego z nim prawa krajowego, lecz obowiązek niestosowania normy krajowej.
Źródło: J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej, Wyd. 3, Warszawa 2012, s. 296
Potrójna bezpośredniość prawa unijnego
Bezpośrednie obowiązywanie
Bezpośrednie stosowanie
Bezpośredni skutek
Page 5
Bezpośrednie obowiązywanie
Przepisy prawa unijnego obowiązują na terytorium państw członkowskich z dniem ich wejścia
w życie bez konieczności
odrębnego wprowadzenia ich do wewnętrznego porządku prawnego w drodze ratyfikacji
czy szerzej rozumianej inkorporacji przez organ państwa członkowskiego.
Szeroko:
odnosi się do wszystkich prawnie wiążących aktów prawa unijnego
(traktatów założycielskich, rozporządzeń, dyrektyw, decyzji,
umów międzynarodowych, ogólnych zasad prawa).
Wąsko:
dotyczy wyłącznie rozporządzeń.
Źródło: Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Tom III Komentarz pod red. A. Wróbla, J. Łacny i D. Kornobis-Romanowskiej, Wolters Kluwer Polska Warszawa 2010,
Page 6
Bezpośrednie stosowanie
I. Dotyczy sposobu i zakresu stosowania prawa unijnego przez organy państwa członkowskiego.
II. Bezpośrednio stosowane mogą być zarówno bezpośrednio obowiązujące przepisy prawa unijnego (stanowiące część wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich), jak i inne przepisy tego prawa, które organ państwa członkowskiego uzna za obowiązujące i uczyni podstawą rozstrzygnięcia.
III. Podstawą prawną załatwienia sprawy zawisłej przed organem państwa członkowskiego jest przepis prawa unijnego, a nie przepis prawa wewnętrznego państwa członkowskiego.
IV. Odbywa się w ramach wąsko rozumianego procesu określania konsekwencji prawnych faktów uznanych za udowodnione w drodze aktu jednostkowego i konkretnego (decyzja administracyjna, wyrok sądowy).
Źródło: Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Tom III Komentarz pod red. A. Wróbla, J. Łacny i D. Kornobis-Romanowskiej, Wolters Kluwer
Page 7
Bezpośredni skutek
Bezpośredni skutek oznacza, że jednostka może skutecznie
powołać się na
przepisy w postępowaniu przed sądem krajowym
Aspekt wertykalny:
jednostka-państwo
Aspekt horyzontalny:
jednostka-jednostka
Page 8
Bezpośredni skutek –kryteria stosowania
I. Normy mające wywołać bezpośredni skutek są dostatecznie jasne i precyzyjne .
II. Są bezwarunkowe .
III.Nie podlegają wykonaniu przez państwa członkowskie lub instytucje Unii.
IV.Nie przyznają tym podmiotom kompetencji do działania na zasadzie uznania lub władzy dyskrecjonalnej (ang. discretion).
Źródło: Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Tom III Komentarz pod red. A. Wróbla, J. Łacny i D. Kornobis-Romanowskiej, Wolters Kluwer
Page 9
Bezpośredni skutek
a akty prawa wtórnego
Wiążące akty prawa wtónego
Rozporządzenie Dyrektywa Decyzja
Wywołuje skutek bezpośredni z racji swojej
szczególnej natury (środek ujednolicania prawa o zasięgu ogólnym) –
- Horyzontalnie i wertykalnie
Wymaga transpozycji, nie wywołuje skutku bezpośredniego, z wyjątkiem:
•Złej ranspozycji
•Braku transpozycji
•Upływu okresu transpozycji Tylko wertykalnie.
Wywołuje skutek bezpośredni w aspekcie wertykalnym przeciwko
jej adresatowi (np. państwu)
Źródło: J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej, Wyd. 3, Warszawa 2012, s. 296
Wykładnia zgodna
I. Obowiązek sądów krajowych interpretowania prawa krajowego zgodnie z treścią i celem prawa unijnego.
II. Dotyczy wszystkich krajowych przepisów prawnych realizujących prawo Unii.
III. Jest ograniczony przez ogólne zasady prawa (nie można interpretować contra legem).
IV. Nie przyznają tym podmiotom kompetencji do działania na zasadzie uznania lub władzy dyskrecjonalnej (ang. Discretion)
+
I. W razie transpozycji dyrektywy po terminie oraz przy braku jej bezpośredniej skuteczności sądy krajowe są zobowiązane do dokonywania wykładni prawa wewnętrznego w świetle brzmienia dyrektywy i jej celu
II. Od wejścia w życie dyrektywy, sądy krajowe są zobowiązane do powstrzymywania się od doknywania wykładni godzącej w cel dyrektywy
Źródło: J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej, Wyd. 3, Warszawa 2012, s. 296
