Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: „...i aby żyć, siebie samego trzeba dać”
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
3) dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Rozumie pojęcie stereotypu i wie, że nie należy się nimi kierować przy ocenie drugiego człowieka,
● Dostrzega i rozumie stereotypy funkcjonujące w języku,
● Propaguje postawę otwartości i ukazuje wartość i znaczenie różnorodności.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Wymienia znane stereotypy związane z narodami, grupami zawodowymi, płciami i wybranymi grupami społecznymi,
● Zna pojęcia: stereotyp, uprzedzenie, dyskryminacja, tolerancja,
● Kształtuje umiejętność wyrażania własnego zdania oraz wczuwania się w potrzeby i uczucia innych ludzi,
● Czyta i słucha ze zrozumieniem,
● Wyraża się w sposób precyzyjny i zwięzły,
● Ma świadomość dziedzictwa kulturowego własnego kraju i Europy,
● Komunikuje się i współpracuje w grupie.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
● Zasób multimedialny: film „Jaka jest wartość w różnorodności?”,
● Sprzęt multimedialny (komputer, ewentualnie podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna),
1
● Tekst/nagranie piosenki Stanisława Soyki „Tolerancja”1,
● Słownik frazeologiczny z przysłowiami.
Metody nauczania:
● Podające: wykład, wyjaśnienie,
● Problemowe: rozmowa kierowana, dyskusja,
● Eksponująca: film,
● Praktyczna: ćwiczenia praktyczne.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Grupowa,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów. Zapisuje temat zajęć na tablicy i pyta uczestników lekcji, jakie skojarzenia wywołuje u nich ten cytat (być może uczniowie wskażą na tekst piosenki Stanisława Soyki i podadzą jej tytuł; wtedy nauczyciel może pytać o tolerancję – jak uczniowie ją rozumieją), co według nich znaczy, jak można go interpretować. Pozwala uczniom na swobodne wypowiedzi.
Etap realizacji
Prowadzący zajęcia prowadzi krótki wykład na temat językowego obrazu świata: opowiada o porzekadłach, przysłowiach, frazeologizmach, a także przedstawia np. dowcipy językowe i niektóre formy gramatyczne, które utrwaliły się jako obiegowe wyobrażenia ludzi o tym, jak wygląda rzeczywistość. Wprowadza pojęcie stereotypu i podkreśla, iż niektóre stereotypy mocno utrwalone są w języku w postaci powiedzeń, frazeologizmów czy różnych nazw (np.
na oszusta, złodzieja mówimy: „cygan”, szybką i stanowczą decyzję nazywamy: „męską”).
Może też czytać stereotypowe określenia dotyczące kobiet i mężczyzn (lub rozdać je uczniom na wydrukowanych kartkach) i wspólnie z uczniami opisywać wyłaniający się z nich obraz.
Przykładowe wyrażenia:
Frazeologizm, przysłowie Obraz, jaki się z nich wyłania Babskie gadanie
Kobieca logika Męska rozmowa
Zachować się jak prawdziwy mężczyzna
1 Proponowane źródło: Stanisław Soyka, Tolerancja (Na miły Bóg), Złota kolekcja, cd 2005, EMI Music Poland.
2
Męska decyzja Kobieta zmienną jest Kobiecy instynkt Chłopaki nie płaczą
Babska droga od pieca do proga Chłop jak dąb
Chłop do cepów, baba do kądzieli Przez żołądek do serca mężczyzny
Uczniowie kończą zdania:
„Politycy są...”
„Blondynki są…”
„Kobiety za kierownicą...”
„Stare panny...”
„Młodzież...”
„Mężczyźni są…”
Następnie chętni uczniowie odszukują w słowniku frazeologicznym powiedzenia i przysłowia będące stereotypami.
W ramach podsumowania tej części zajęć uczniowie wymieniają znane sobie obiegowe wyobrażenia o świecie i ludziach. Dyskutują; w rozmowie pojawi się być może pojęcie
„generalizować”. Nauczyciel podkreśla, że stereotypy i powszechne przekonania to często obrazy nieprawdziwe i krzywdzące. Pyta, skąd się one biorą – kieruje rozmową tak, by młodzież wskazała np. na strach wielu osób przed innym, różniącym się, nietypowym; obawę przed kulturowymi i religijnymi obyczajami, wynikającą najczęściej z niezrozumienia, braku wiedzy, braku otwartości i tolerancji. Podkreśla, że przekonania te wynikają z wychowania np. w środowisku ksenofobicznym, o utartych skostniałych poglądach. Z drugiej strony jednak pewne tradycje środowiskowe, np. rodzinne, religijne, kulturowe itp. niosą za sobą wiele wartości.
Nauczyciel proponuje uczniom obejrzenie materiału filmowego (zasoby multimedialne), w którym publicysta Jacek Żakowski wyjaśnia, jaka jest wartość w konfrontowaniu różnych stylów myślenia i różnych postaw. Prosi, by uczestnicy zajęć zastanowili się, czy takie sytuacje, na jakie wskazuje Żakowski, mogą być inspirujące; czy są ważne np. dla osób kształtujących życie polityczne i publiczne.
Po emisji nauczyciel rozpoczyna kolejną dyskusję, zadając przykładowe pytania: czy uczniowie zgadzają się z poglądami mówiącego w filmie? Tak/nie i dlaczego? Jak do tego ma się tolerancja, co wobec tego znaczy? Czy życie „w tyglu” kulturowym jest interesujące,
3
rozwijające duchowo itp.? Jakie znaczenie ma wielokulturowość, zestawienie różnych stylów myślenia i postaw społecznych dla życia np. w danym kraju, społeczeństwie?
Etap końcowy
Nauczyciel proponuje wysłuchanie i przeczytanie tekstu utworu Stanisława Soyki
„Tolerancja”. Uczniowie wypisują fragmenty, które ich zdaniem mogą stanowić „złote myśli”
(zapisują je w zeszycie); zwracają uwagę na „słowa-klucze”, „słowa-drogowskazy” ważne dla nich, dla ich pokolenia.
Zapis tematu pracy domowej:
1. Napisz list do kolegi z zagranicy, w którym przekonasz go, że warto spędzić wakacje w Polsce.
2. Napisz, jakie są Twoje korzenie.
Dodatkowo:
Scenariusz może być przeprowadzony także na godzinie wychowawczej, na lekcji WOS-u .
4
