Sprawozdanie z Otwartych Posiedzeń Katedry Logiki ATK w roku akademickim 1985

(1)

Tadeusz Olszewski

Sprawozdanie z Otwartych Posiedzeń

Katedry Logiki ATK w roku

akademickim 1985/86

Studia Philosophiae Christianae 23/1, 219-221

(2)

to th e rea d er), th e n u m b e r Z n- b if it is n o t a p rim e, w ill be a p ro d u ct of p rim e s of th e sam e form .

To p rove th a t x n—y n h as also divisors of th e fo rm 2 n k + l w e ap p ly th e tra n sfo rm a tio n —y = [ ( x —y)— x] and, p roceeding as before, w e fin a lly o b tain

(19) x n—y n = ( x —y) · W „_i= (x—y) · (2nki+ 1).

T he divisors of th e ty p e 2 n k + l a re called po w er divisors, since th e ir in te rn a l s tru c tu re is closely connected w ith th e p o w er ex p o n en t n.

TO M A SZ O LSZEW SKI

SPRAWOZDANIE Z OTWARTYCH POSIEDZEŃ KATEDRY LOGIKI ATK W ROKU AKADEMICKIM 1985/86

W o m aw ianym okresie odbyły się cztery posiedzenia. P ierw sze z nich m iało m iejsce d n ia 18 listo p ad a 1985 r. i dotyczyło X X X I K o n feren cji H isto rii L ogiki pośw ięconej L eonow i C hw istkow i; odbyła się ona w K rakow ie w d n ia ch od 18 do 20 p aź d ziern ik a 1985 r. S praw ozdanie z te j K o n fe re n cji oraz k ró tk i życiorys L. C h w istk a p rze d staw ił uczestnik tej K onferencji, m g r T. Olszew ski. K o n fe re n cja ta odbyła się w ro k po setn ej rocznicy urodzin C h w istk a i czterd ziestej jego śm ierci. C h w i ste k był w y b itn y m logikiem p rzede w szy stk im dokonał u d o sk o n alen ia i uproszczenia rozgałęzionej te o rii typów R u ssella i W hiteheada), m iał je d n a k ta k że am b icje zdziałan ia czegoś now ego w dziedzinie teo rii sztuki. Te w łaśn ie am bicje, p o p a rte n aw y k a m i p rzeniesionym i z dzie dziny n a u k fo rm aln y ch , sta ły się p rzyczyną stw o rze n ia pew n ej specy ficznej teorii, zw an ej te o rią w ielości rzeczyw istości. T eo ria ta , opu b li k o w an a w 1921 r., w zbudziła w iele k o n tro w e rsji. G łów ny zarzu t, ja k i m ożna je j postaw ić, to b r a k zrozum iałości: n ie w iadom o bow iem ja k tę te o rię zin terp reto w a ć, by pozostała w zgodzie z p rze k o n an ia m i C h w i stk a a p rzy ty m n ie b y ła rażąco sprzeczna z p rze k o n an ia m i in n y c h lu dzi. T em u za g ad n ien iu pośw ięcony był k o m u n ik a t, k tó ry T. O lszew ski p rze d staw ił n a w sp o m n ia n ej K o n fe re n cji i k tó reg o tre ść zre fe ro w ał n a o m aw ian y m posiedzeniu. P rz ed sta w io n e pro b lem y spow odow ały d y sk u sję, k tó re j w y n ik ie m był p o stu la t pow rócenia do tego zagad n ien ia na n astęp n y m posiedzeniu K ate d ry .

O m ów ieniu częściow ych a k sjo m a ty k z a w a rty c h w te o rii C h w istk a pośw ięcone było d rugie posiedzenie, k tó re odbyło się 2 g ru d n ia 1985 r. T. O lszew ski p rze d sta w ił n a nim p róbę C h w istk a zak sjo m aty zo w an ia c zterech system ów m ając y ch stanow ić te o rie czterech ro d za jó w rz e czyw istości. W d y sk u sji zw racano uw agę n a liczne u s te rk i m etodologicz ne obciążające te o rię C h w istk a w ieloznacznością lu b w ręcz b rak ie m znaczenia. P osłu g iw an ie się p ojęciam i zaczerp n ięty m i z języ k a potocz nego bez odpow iednich u ściśleń czy defin icji oraz sym boliczne zapisy w an ie tez w ta k im języku fo rm u ło w a n y ch stw a rz a złudzenie precy zji fo rm a ln e j p rzy rzeczyw istym b ra k u ja k iejk o lw iek precyzji. C ała te o ria C h w istk a sp ra w ia w ra że n ie raczej tym czasow ych zapisków n ie zb y t ja s n y ch jeszcze pom ysłów teo rety czn y ch an iżeli w y k ła d u d o jrza łej teo rii w sta d iu m u p o w aż n iając y m do je j p u b lik a cji. P ró b y pobieżnej in te r p re ta c ji te j te o rii d o p ro w ad zają bądź do b a n a łu niezgodnego z m yślą je j a u to ra , bądź też do p ara d o k su . Do ad e k w atn e g o zrozum ienia i p ró

(3)

by oceny m yśli, k tó re chciał zaw rzeć C hw istek w om aw ianej teorii, konieczne je st uw zględnienie w pełn i całego k o n te k stu historycznego i psychologicznego, k tó ry — być może — w y ja śn i ja k a była zam ierzona tre ść te j teorii. ...

N a trzecim posiedzeniu K ate d ry , czyli w d niu 17 m a rc a 1986 r., r e f e r a t na te m a t b łędu p etitio p rin cip ii u A ry sto telesa w ygłosił ks. d r M ie czysław Bom bik. R e fe re n t zw rócił uw agę n a tru d n o ści zw iązane z p ró b ą pełnego i ad ek w atn eg o u ję cia A ry sto telesa te o rii błędów ; tru d n o ści te zw iązane są — z je d n ej stro n y — z fa k te m istn ie n ia b a rie ry języ kow ej i czasow ej, co u tru d n ia w łaściw e odczytanie te k stu — z d ru giej zaś — z w ad a m i sam ego te k stu , a m ianow icie z n iejasnościam i term inologicznym i i z rela ty w iz a c ją znaczeń do w ielu pojęć nie logicz nych, lecz ontologicznych i teoriopoznaw czych. A ry sto teles zaliczał o m a w ian y przez re fe re n ta ro d zaj b łędu do tzw . sofizm atów poza językow ych, czyli do błędów , k tó ry ch przyczyna leży poza sfe rą języka; p etitio p rin  cipii, to błąd polegający n a b ra k u u za sa d n ien ia ja k ie jś p rz e sła n k i w nios k ow ania. R e fe re n t p rze d sta w ił m. in. odm iany tego ro d z a ju błędu, k tó re — zdaniem A ry sto telesa — po jaw ić się m ogą w sylogizm ach. W edług S tag iry ty , ab y sylogizm był dow odem , jego p rze słan k i m u szą spełniać pew ne pozaform alne. w a ru n k i; m a ją one być: praw dziw e, bezpośrednie, p ierw o tn e, lep iej znane, w cześniejsze od w niosku, m a ją być jego przyczynam i. W ystarczy więc, ab y zarzucić k tó re jś z p rz e sła n e k b ra k je d n ej z ty c h — ja k k o lw iek ro z u m ia n y c h — cech, b y m ożna było m ów ić o popełn ien iu w d an y m sylogiźm ie błędu p etitio principii. Szczególnym p rzy p a d k iem tego błędu je st sylogizm , w k t ó r y m . w y stę p u je ja k a ś postać błędnego koła w dow odzeniu, kiedy to ja k a ś p rz e sła n k a je s t w ja k im ś sensie w tó rn a w sto su n k u do w niosku; sporny je st. tu pro b lem ow ej w tórności (jak ją rozum ieć). W d y sk u sji pod--, k reśla n o w ad y u ję c ia A ry sto telesa a zarazem potrzebę i w arto ść p o dejm o w an ia tego te m atu .

-D nia 21.: k w ie tn ia 1986 r. o‘dbyło się cz w arte p o sie d z e n ie , K ate d ry Logiki.. R e fe ra t n a te m a t e k sten sjo n aln e j te o rii sensu w ygłosił m g r . T o m asz C hodkow ski. R e fe ren t pow ołał się n a w ygłoszony w cześniej (do k ła d n ie trz y la ta tem u) re f e ra t dotyczący em pirycznej te o rii sensu Kazi-, m ierzą A jdukiew icza. P u n k te m w y jśc ia b y ła te o ria k o d en o tac ji tegoż au to ra . T eo ria ta — zdaniem re fe re n ta — odw ołując się p ojęcia w y ra ż e n ia prostego, w ym aga je d n a k (w b rew zam ierzeniom A jdukiew icza) od w ołania się w ostateczności do reg u ł języka, co przeczy założeniu o czy ste j em piryczności te j te o rii sensu. R e fe re n t zw rócił uw agę n a to, że dotychczasow y podział k o rela tó w sem antycznych w y ra że ń n a in te n cje i ek sten sje nie w y sta rc za ; w pro w ad ził d w a in n e podziały ta k ic h k o re la tó w u sta la ją c m .in. now e znaczenie d la w y ra że n ia „przedm iot in - te n sjo n a ln y ” i stw ierd zając, że p osługiw anie się pojęciem in te n sji nie m usi pociągać za sobą p rzy jm o w a n ia ja k ie jś ontologii in te n sjo n a ln ej. W yróżnił w reszcie trz y różne ro d za je k o d en o tac ji i zakończył re fe ra t po staw ien iem tezy, że te o ria A jdukiew icza nie odw ołując .się w yłącznie do em p irii an i do pew nej ontologii in te n sjo n a ln e j stan o w i — p rzy p ew n ej jej in te rp re ta c ji — trze ci p u n k t w y jścia lu b trze cią drogę do stw o rze n ia te o rii sensu.

O prócz w yżej om ów ionych czterech P osiedzeń K a te d ry L ogiki ATK należy jeszcze W nin iejszy m sp raw o zd an iu odnotow ać n a stę p u ją c e w ąż- ne w yd arzen ia. Z in ic ja ty w y K a te d r y odbyły się bow iem sp o tk a n ia z trze m a gośćm i zagranicznym i, n a k tó ry c h to sp o tk a n ia ch w ygłosili oni re fe ra ty . B yli to: prof. N o rb e rt F isch e r z U n iw e rsy te tu w M ainz (w

(4)

m a rc u 1985 r.), prof. P a u l W e in g a rtn e r z U n iw e rsy te tu w S alzburgu (w m a ju 1985 r.) oraz prof. W olfgang W aldstein z tegoż U n iw ersy te tu (w p aź d ziern ik u 1985 r.); r e fe ra ty te zostały_ przetłum aczone na język p olski i zostały o publikow ane w S tu d i a P h ilosoph iae Christianae.

STA N ISŁA W A. PO R Ę B SK I

MIĘDZYNARODOWY KONGRES FILOZOFICZNY NA TEMAT: WCZESNY HUMANIZM I FILOZOFIA W PADWIE

PADW A 26—29 WRZEŚNIA 1985

W organ izacji M iędzynarodow ego K ongresu Filozoficznego w P ad w ie party cy p o w ało w iele in sty tu c ji n au k o w y ch i nie tylk o nauk o w y ch , m.in. P ad ew sk a A kadem ia N auk, U n iw ersy te t P ad ew sk i, In s ty tu t H istorii Z akonów diecezji F e r ra ra i Com acchio oraz C en ten fo r M edieval and R enaissance S tudies (U niversity of C alifornia) w Los A ngeles a ta k że w ład ze m iejsk ie i a d m in istra c y jn e P ad w y i jej okolicznych m iejsco wości, w k tó ry c h odbyw ały się sp o tk a n ia kongresow e. T rzeba bow iem nadm ienić, że poza otw arciem ko n g resu i in a u g u ra c y jn y m w ykładem , k tó re m iały m iejsce w P ad w ie, pozostałe sp o tk a n ia odbyw ały się w ró w nie p ięknych ja k P a d w a m iejscow ościach oddalonych w pro m ien iu 40— 80 k m od P ad w y : M onselice, A rq u a P e tra rc a , P om posa, dokąd u czestn i cy ko n g resu dow ożeni byli au to k a ra m i.

W śród uczestników k o ngresu p rzew ażali w ykładow cy i pracow nicy n au k o w i u n iw ersy te tó w w łoskich (Padw a, W enecja, M ediolan, P aw ia, P isa, T u ry n , Rzym , S assari, U rbino). Z gości zagranicznych, b ardziej in te re su ją c y c h uczestników , należy w ym ienić P. O. K riste lle ra (C olum bia U n iv ersity of N ew Y ork), w y traw n eg o znaw cę filozofii w łoskiego ren esan su , któ reg o k siążk a pt. H u m a n iz m i f i l o z o f i a 1 została p rz e tłu m a  czona w m inionym ro k u n a język polski. O skar P aw eł K riste lłe r w ygło sił pierw szego dnia k o n g resu bardzo in te re su ją c y odczyt w języku w ło skim na te m a t H u m a n iz m i filozofia w P a d w ie.

In n ą osobistością z zagranicy b y ła M. T. d’A lverny z P ary ża , m ów iąca, n a te m a t P io tr z A b a n o ja k o p r z e k ł a d o w c a Galena.

Z P o lsk i uczestniczyło dw óch m ediew istów : prof, d r Z dzisław K u k - sewicz, re p re z e n tu ją c y P A N i d r S tan isław A. P o rę b sk i z ATK.

O tw arcie ko n g resu m iało m iejsce w siedzibie P ad ew sk iej A kadem ii N auk, 26 w rześnia o godz. 16.30. U roczystości o tw arc ia ko n g resu i pow i ta n ia przy b y ły ch gości dokonał prezes A kadem ii, prof. L ino L azzarini. N astępnie, w godzinę później, w p rze p ięk n e j au li U n iw ersy te tu P ad e w skiego (dei G iganti) odbyło się posiedzenie in a u g u ra c y jn e , k tó re m u p rz e w odniczył prof. L uigi Gui, prezes ko n g resu i zarazem przew odniczący P aństw ow ego In s ty tu tu F ra n cisz k a P e tra rk i. I tu w łaśnie, w te j re n e sansow ej auli, w y k ład in a u g u ra c y jn y w ygłosił w spo m n ian y uprzednio O. P. K risteller. W arto w spom nieć, że w szystkie re f e ra ty głoszone były w języku w łoskim , poza w ypow iedzią prof. Z. K uksew idza (w języku fran cu sk im ) i w y stąp ien iem prof. N ancy G. S iraisi z N ew Y ork (w ję zyku angielskim ).

1 O. P. K risteller, H u m a n iz m i filozofia. C z t e r y studia, tłum aczyli: G rzegorz Błachow icz, Leszek Szczucki, M ikołaj Szym ański, W arszaw a 1985, ss. 189.