Kształcenie w zakresie systemów informacji przestrzennej dla administracji publicznej - potrzeby, stan i rozwój

KSZTA£CENIE W ZAKRESIE SYSTEMÓW INFORMACJI

PRZESTRZENNEJ DLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

– POTRZEBY, STAN I ROZWÓJ

EDUCATION IN SPATIAL INFORMATION SYSTEMS

FOR PUBLIC ADMINISTRATION

– NEEDS, STATE OF ART, PERSPECTIVES

Stanis³aw Bia³ousz

Zak³ad Fotogrametrii, Teledetekcji i SIP Politechniki Warszawskiej

S³owa kluczowe: systemy informacji przestrzennej (SIP), systemy informacji geograficznej (GIS), kszta³cenie, administracja publiczna

Keywords: spatial information systems (SIS), geographic information systems (GIS) education, public administration

Wstêp

Kszta³cenie w zakresie systemów informacji przestrzennej, tak jak w ka¿dej innej dziedzi-nie, powinno mieæ w swojej ofercie kilka rodzajów nauczania i kilka poziomów merytorycz-nych. S¹ nimi: kszta³cenie podstawowe na studiach I-go stopnia (in¿ynierskich), na specjal-noœci SIP (studia magisterskie), studia podyplomowe, studia doktoranckie, szkolenia dla osób ju¿ pracuj¹cych.

Kszta³ceniu akademickiemu poœwiêcono ju¿ wiele referatów na konferencjach. Zdoby³o ju¿ ono mocne przyczó³ki w wiêkszoœci szkó³ wy¿szych i radzi sobie nieŸle. W kszta³ceniu na studiach doktoranckich ujawni³o siê wiele spraw do rozwi¹zania, tak w zakresie organiza-cji, jak i finansów. Nie jest to jednak dla SIP podstawowy nurt kszta³cenia.

Natomiast szkolenia dla osób ju¿ pracuj¹cych wymagaj¹ pilnych dzia³añ, ale na razie nie znajduje to dostatecznego zainteresowania wœród decydentów (pracodawców osób przewi-dzianych do szkolenia). W niniejszym artykule jest podana kolejna pesymistyczna ocena stanu istniej¹cego i propozycje, jak ten stan zmieniæ.

Potrzeby w zakresie edukacji SIP

Mo¿na wyjœæ z kilku punktów widzenia przy okreœlaniu potrzeb nauczania SIP. Przy okreœlaniu tych potrzeb, tak samo jak i przy projektowaniu systemów (System..., 2004)

nale¿y rozpocz¹æ od zdefiniowania u¿ytkowników, okreœlenia jakie s¹ ich oczekiwania w stosunku do SIP-u, jakie produkty i technologie s¹ dla nich najwa¿niejsze. Oczekiwania, produkty i technologie zale¿¹ nie tylko od tego jakiego odbiorcy dotycz¹ (jednostka samorz¹-dowa, pañstwowa inspekcja, firma komercyjna), ale i od tego jak¹ koncepcjê SIP-u propo-nuje siê odbiorcy. A wiele jednostek samorz¹dowych otrzymuje obecnie od firm deklaruj¹-cych, ¿e pracuj¹ w „obszarze SIP” propozycje wykonania ortofotomapy, cyfrowej mapy o cechach mapy ogólnogeograficznej, pojedynczych baz danych, zamiany studium uwarunko-wañ oraz planów zagospodarowania na postaæ cyfrow¹, mapy interaktywnej dla strony internetowej i inne propozycje dotycz¹ce pojedynczych zagadnieñ. Ma³o jest firm chêtnych do oceny, agregowania i harmonizacji istniej¹cych danych przestrzennych tak, aby mog³y stworzyæ system, a jeszcze mniej do wykonywania analiz przestrzennych, wiêc do wytwa-rzania informacji u¿ytecznych dla decydentów.

Najwiêkszym u¿ytkownikiem systemów informacji przestrzennej, najwiêkszym w³aœci-cielem danych przestrzennych oraz najwiêkszym pracodawc¹ dla specjalistów SIP jest ad-ministracja publiczna. Zdecydowana wiêkszoœæ zadañ realizowanych przez administracjê samorz¹dow¹ ma charakter przestrzenny, bo jest zlokalizowana w okreœlonym punkcie, miej-scowoœci, gminie, powiecie, województwie. Dotychczas zbieraj¹c i oceniaj¹c dane potrzeb-ne do realizacji tych zadañ wiêcej uwagi poœwiêcano danym opisowym ni¿ graficznym. Lokalizacjê miejsca, którego dotyczy³y dane opisowe, interpretuj¹cy je pracownik mia³ zako-dowan¹ w pamiêci gdy dobrze zna³ swój teren lub okreœla³ go z mapy. Dla dzia³añ dotycz¹-cych jednego zadania takie podejœcie zdawa³o i nadal zdaje egzamin. Jednak nie wystarcza dla analiz wielu zjawisk na raz i dla analizy zmian w czasie.

Pytanie o liczbê osób w administracji samorz¹dowej, które powinny pos³ugiwaæ siê tech-nikami SIP jest pytaniem trochê retorycznym, bowiem wszyscy pracownicy korzystaj¹cy z danych przestrzennych powinni umieæ pos³ugiwaæ siê tymi technikami.

Podobnie w administracji rz¹dowej. Wprawdzie jest ona obarczona g³ównie funkcjami kontrolnymi, a nie decyzyjnymi, to jednak dla sprawnej kontroli s¹ potrzebne analizy porów-nawcze, najlepiej, zautomatyzowane i zobiektywizowane dziêki korzystaniu z baz danych przestrzennych i z funkcji analitycznych dostêpnych w oprogramowaniu SIP.

Z rozwa¿añ o administracji publicznej wy³¹czamy w tym miejscu grupê osób odpowie-dzialnych za tworzenie, archiwizowanie i udostêpnianie danych przestrzennych, wiêc osoby z administracji geodezyjnej i kartograficznej. Kszta³cenie dla tych osób wymaga nieco innego zakresu.

Rozwi¹zaniem najprostszym dla administracji publicznej by³oby przyjmowanie do pracy osób maj¹cych ju¿ odpowiednie przygotowanie w zakresie systemów informacji przestrzen-nej. Poniewa¿ jest to z kilku powodów niemo¿liwe, nale¿y stworzyæ aktualnie zatrudnionym pracownikom mo¿liwoœæ uzupe³nienia wiedzy na temat SIP, lub wybranych technologii SIP, niezbêdnych do wykonywania ich zadañ. Nie wszyscy pracownicy musz¹ osi¹gn¹æ ten sam poziom kompetencji. Po¿¹dane kompetencje personelu i umiejêtnoœci korzystania z SIP-u mo¿na rozpatrywaæ na kilku poziomach (System..., 2004):

1) znajomoœæ podstawowych pojêæ i technologii dla wyrobienia sobie opinii o korzy-œciach wynikaj¹cych z SIP-u i dla dojœcia do przekonania, ¿e obecnie nie mo¿na ju¿ dobrze zarz¹dzaæ terenem nie pos³uguj¹c siê SIP-em – ten poziom znajomoœci jest adresowany zarówno do decydentów, jak i do wykonawców decyzji;

2) znajomoœæ podstawowych operacji dostêpnych w technologiach SIP, umo¿liwiaj¹-cych udzia³ w tworzeniu baz danych i przekszta³caniu w³asnych baz danych do standardów wymaganych w SIP;

3) znajomoœæ podstawowych operacji dostêpnych w technologiach SIP, umo¿liwiaj¹-cych korzystanie z baz danych (w³asnych i zewnêtrznych) – stawianie pytañ, wizualizacja danych, wydruki;

4) znajomoœæ operacji umo¿liwiaj¹cych wykonywanie analiz przestrzennych w oparciu o dane z w³asnych baz danych i dane importowane z innych baz danych – umiejêtnoœæ ³¹czenia danych z ró¿nych baz danych;

5) znajomoœæ operacji umo¿liwiaj¹cych modelowanie zjawisk i procesów, symulacje ró¿-nych rozwi¹zañ wraz z podpowiedziami rozwi¹zañ alternatywró¿-nych;

6) znajomoœæ podstaw teoretycznych SIP, metod projektowania, realizacji i funkcjono-wania systemów, znajomoœæ podstaw prawnych, norm i standardów, zasad wspó³dzia³ania z innymi systemami informacyjnymi, technikami udostêpniania danych w sieciach i bezpie-czeñstwa danych.

Wymienione wy¿ej umiejêtnoœci bêd¹ przydatne zarówno do samodzielnego tworzenia baz danych przestrzennych i póŸniejszego korzystania z nich, jak i w przypadku kiedy urz¹d administracji sam nie wykonuje tych czynnoœci, a zleca je wyspecjalizowanej firmie. Z wy¿ej wymienionych poziomów kompetencji rodzi siê koncepcja zakresów szkoleñ dla pracowni-ków administracji publicznej.

Oprócz tak skonstruowanych szkoleñ zawieraj¹cych wiele zajêæ praktycznych (labora-toryjnych) potrzebny jest jednodniowy pokaz mo¿liwoœci wykorzystania SIP-u do zarz¹-dzania terenem, pokaz oparty na przyk³adach z najbli¿szego terenu, a nie na materia³ach dystrybutorów oprogramowania. Taki pokaz by³by adresowany do decydentów wysokie-go i œredniewysokie-go szczebla. Obserwacja praktyki zobowi¹zuje do dodania stwierdzenia, które wydaje siê oczywiste. Szkolenia wtedy spe³ni¹ swoj¹ rolê, jeœli po ich zakoñczeniu uczest-nicy znajd¹ w swoich instytucjach minimum warunków do wykorzystania nabytych umie-jêtnoœci.

Kszta³cenie pracowników administracji geodezyjnej i kartograficznej wymaga innego pro-gramu ni¿ dla pracowników innych jednostek urzêdów (GUGiK, 2005). Programy szkoleñ powinny tu byæ skoncentrowane na aktualizacji wiedzy na temat:

m nowych metod pozyskiwania danych przestrzennych (GPS, fotogrametria, teledetekcja), m tworzenia baz danych topograficznych i kartograficznych,

m uk³adów odniesienia,

m archiwizowania i ujednolicania danych, m tworzenia metainformacji,

m prawnych, technicznych i organizacyjnych zasad udostêpniania danych,

m przetwarzania danych do postaci zaspokajaj¹cej potrzeby u¿ytkowników bran¿owych. Tu te¿ mo¿na przewidzieæ 2 albo 3 poziomy kszta³cenia: dla operatorów oprogramowa-nia, twórców baz danych, metainformacji i poszczególnych rodzajów danych przestrzen-nych oraz dla twórców koncepcji i osób upowszechniaj¹cych dane przestrzenne.

Rozwojowi SIP-u w Polsce i na œwiecie towarzysz¹ konferencje i opracowania meto-dyczne na temat nauczania. Jest to ju¿ doœæ bogaty materia³ (Adamczewski, Parzyñski, 2003; Bia³ousz, 1997; Bia³ousz, 2003; Bia³ousz, 2006; Ba³ousz, Czarnecki, 1995; Ba³ousz, Czarnecki, 1997; Bia³ousz, Lady-Dru¿ycka, 2005; Lady-Dru¿ycka, 1999; Lady-Dru¿ycka, 2002: Morgan, Fleury, 1993). Opisano w nim miêdzy innymi:

m zale¿noœci zakresu nauczania od przyjêtej koncepcji SIP, korzeni zawodowych kszta³-conych osób,

m koncepcjê horyzontalnego i wertykalnego nauczania SIP,

m zakresy szkoleñ dla ró¿nych grup zawodowych i dla osób o ró¿nym przygotowaniu pocz¹tkowym.

Najobszerniejszym opracowaniem by³a ekspertyza „Stan obecny i koncepcja kszta³cenia w zakresie Systemów Informacji Przestrzennej” wykonana dla G³ównego Urzêdu Geodezji i Kartografii (Bia³ousz, 2005).

W niniejszym artykule rezygnujê z podsumowywania i oceny stwierdzeñ zawartych  w licznych dotychczasowych opracowaniach. Bardziej interesuj¹ce wydaje siê skorzystanie  z zupe³nie nowych materia³ów, które pojawi³y siê w roku 2006 i 2007. Te materia³y to raporty z æwiczeñ terenowych z SIP, jakie po ósmym semestrze odbywaj¹ studenci specjal-noœci SIP na Wydziale Geodezji i Kartografii PW (B¹kowska i in., 2007).

Koncepcja tych æwiczeñ wywodzi siê ze stwierdzenia, ¿e wiêkszoœæ systemów infor-macji przestrzennej jest obecnie i bêdzie nadal tworzona dla jednostek samorz¹du teryto-rialnego. Potrzeby kszta³cenia okreœla fakt, ¿e w ka¿dej z oko³o 4000 jednostek administra-cji samorz¹dowej i rz¹dowej jest potrzebny co najmniej jeden specjalista SIP o pe³nym zakresie umiejêtnoœci, a oko³o 70% pracowników jednostek powinno umieæ korzystaæ z danych przestrzennych przy pomocy technologii SIP. Absolwenci specjalnoœci SIP powin-ni wiêc choæ czêœciowo poznaæ funkcjonowapowin-nie admipowin-nistracji w tych jednostkach aby móc dla nich projektowaæ i tworzyæ systemy, a tak¿e prowadziæ szkolenia dla pracowni-ków.

Dla u³atwienia przebiegu æwiczeñ studenci byli skierowani do gmin (miast), z których pochodz¹ i w których mieszkaj¹ ich rodziny. W ci¹gu dwóch tygodni mieli zapoznaæ siê ze struktur¹ urzêdu, zakresem obowi¹zków i uprawnieñ poszczególnych jednostek urzêdu, zo-baczyæ jakie dane przestrzenne s¹ potrzebne do wype³niania obowi¹zków i z jakich danych przestrzennych korzystaj¹ na co dzieñ pracownicy (jakie s¹ mapy, bazy danych przestrzen-nych), jaki jest sprzêt, oprogramowanie i umiejêtnoœci pracowników w zakresie technologii SIP, jakie dane i w jaki sposób s¹ wymieniane z jednostkami s¹siednimi oraz z jednostkami wy¿szego rzêdu, czy ju¿ jest system albo jego namiastka.

Poniewa¿ przewidywaliœmy stan, taki jaki zostanie przedstawiony w nastêpnym punkcie, studenci przygotowali wczeœniej warstwê ogólnogeograficzn¹ dla tej gminy (miasta) na pod-stawie map topograficznych 1:25 000 lub 1:10 000. Pos³u¿y³a ona jako materia³ do ilustracji mo¿liwoœci SIP podczas wyk³adu (pogadanki) dla zainteresowanych pracowników urzêdu w pierwszych dniach pobytu i jako osnowa geometryczna dla stworzenia przyk³adowej bazy danych zaprezentowanej pod koniec æwiczeñ.

¯adna z jednostek odwiedzonych przez studentów nie mia³a systemu informacji prze-strzennej, ani jego namiastki. Zidentyfikowano ró¿ne tematyczne bazy danych tworzone na potrzeby poszczególnych wydzia³ów, ale by³y to bazy danych w wiêkszoœci niespójne i nie przestrzenne. Tylko jeden z pracowników mia³ ukoñczone studia podyplomowe z SIP, a pojedyncze osoby mia³y wybrane fragmenty SIP-u podczas studiów. Oko³o 20% pra-cowników umia³o korzystaæ z istniej¹cych baz danych, ale prawie nikt nie tworzy³ baz danych.

Trudno mówiæ jaka jest reprezentatywnoœæ 35 jednostek administracyjnych, w których byli studenci w stosunku do ca³oœci administracji samorz¹dowej i rz¹dowej, ale mimo to uzasadnionym bêdzie stwierdzenie, ¿e przed nami ogrom pracy edukacyjnej. Trzeba

wy-kszta³ciæ w pe³nym zakresie SIP mo¿liwie du¿¹ liczbê studentów, aby w ka¿dej jednostce administracyjnej by³ co najmniej jeden specjalista SIP o pe³nym profilu i przeszkoliæ 60-70 % pracowników administracji.

Studencka ocena stanu systemów

w jednostkach administracji samorz¹dowej i potrzeb kszta³cenia

Przed postawieniem nastêpnych hipotez zapoznajmy siê z kilkoma wyci¹gami z raportów z æwiczeñ studenckich.

Gmina wiejska 1 (30 km od Warszawy)

Gmina nie ma ¿adnego opracowania o charakterze SIP. Nie ma baz danych w formie elektronicznej. Wszelkie dane przestrzenne s¹ w postaci papierowej. Ankieta wykaza³a po-trzebê stworzenia dodatkowych Ÿróde³ informacji przestrzennej. Gmina nie ma ¿adnego opro-gramowania typu GIS, ale jest dobrze wyposa¿ona w sprzêt komputerowy. Nie ma pracow-ników znaj¹cych podstawy i technologie SIP, ale s¹ osoby zainteresowane szkoleniem i dokszta³caniem w zakresie SIP. Jest potrzebne choæby podstawowe szkolenie z podstaw SIP oraz z obs³ugi oprogramowania.

Urz¹d jest zainteresowany stworzeniem SIP-u, a w pierwszej kolejnoœci internetowego serwisu informacyjnego wraz z interaktywn¹ map¹ gminy. Pragnie równie¿ przetworzyæ Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego i Studium Uwarunkowañ do formy elek-tronicznej , tak aby by³y mo¿liwe operacje na danych.

W najbli¿szym czasie nie przewiduje siê tworzenia elektronicznych baz danych prze-strzennych, poniewa¿ Urz¹d nie jest na to przygotowany, ale stworzone przeze mnie 2 bazy danych (szko³y, ulice) mog¹ daæ pocz¹tek kolejnym bazom danych.

SIP dla gminy powinien rozró¿niaæ 2 typy u¿ytkowników: podstawowego (mieszkañca, turystê, ciekawskiego, inwestora) z mo¿liwoœci¹ ogl¹dania danych w serwisie i zaawanso-wanego (szko³y, pracownicy Urzêdu, inne s³u¿by) maj¹cego dostêp do baz danych z mo¿li-woœci¹ aktualizacji i wykonywania analiz.

Czujê satysfakcjê z odbytych æwiczeñ terenowych. Wyra¿am chêæ ich kontynuacji w formie pracy dyplomowej.

By³ to doœæ d³ugi wyci¹g, ale dziêki temu bêdzie mo¿na pomin¹æ podobne stwierdzenia zawarte w innych raportach.

Gmina wiejska 2 (120 km od Warszawy)

W gminie nie ma jakiegokolwiek oprogramowania typu GIS, ale w ka¿dym referacie jest zainsta-lowane oprogramowanie Access. Urz¹d ma dostatecznie du¿o komputerów wysokiej jakoœci. Prak-tycznie na ka¿dym stanowisku pracy jest komputer z drukark¹ i dostêpem do Internetu.

Wszyscy ankietowani pracownicy Urzêdu Gminy i kierownictwo wykazali zaintereso-wanie problematyk¹ SIP i chêtnie by podjêli szkolenia z technologii tworzenia i obs³ugi SIP. Dla zobrazowania i uœwiadomienia korzyœci p³yn¹cych z wprowadzenia technologii SIP du¿e znaczenie mia³a prezentacja przeprowadzona przez opiekuna æwiczeñ ze strony Uczelni.

By³a to wspólna prezentacja studenta i opiekuna wykorzystuj¹ca m.in. opracowan¹ wcze-œniej dla gminy warstwê ogólnogeograficzn¹. Nasuwa siê komentarz, ¿e mimo wielkiej liczby

konferencji na temat SIP, nie uczestnicz¹ w nich pracownicy „podstawowego frontu” korzy-stania z SIP.

Gmina wiejska 3 (150 km od Warszawy)

Wyposa¿enie Urzêdu w komputery jest dobre. Komputery s¹ po³¹czone w sieæ lokaln¹ i maj¹ dostêp do Internetu. Z istnienia sieci nie wynika jednak przesy³anie danych miêdzy referatami (mówiono, ¿e nie ma potrzeby). Nie ma oprogramowania Access.

Na stanowiskach bezpoœrednio zwi¹zanych z informacj¹ przestrzenn¹ pracuj¹ 3 osoby i to one g³ównie by³y zainteresowane SIP-em. Wiêkszoœæ pozosta³ych pracowników Urzêdu deklarowa³a, ¿e nie ma do czynienia z danymi przestrzennymi. Takie deklaracje wynikaj¹ prawdopodobnie z faktu, ¿e wiêkszoœæ danych przestrzennych potrzebnych do ich pracy znajduje siê „w g³owach” dziêki dobrej znajomoœci terenu. Dane te s¹ wykorzystywane automatycznie, w³aœciwie bez udzia³u œwiadomoœci.

Na stanowisku ds. Geodezji i Gospodarki Nieruchomoœciami jest zainstalowane oprogra-mowanie EWOPIS oraz EWMAPA o okrojonej u¿ytecznoœci z powodu braku powi¹zania z baz¹ danych EWOPIS.

Nikt z pracowników Urzêdu Gminy nie mia³ stycznoœci z SIP-em.

W Urzêdzie jest dostêpna ma³a iloœæ danych przestrzennych. Ich Ÿród³em s¹ 2 dokumenty: m cyfrowa mapa ewidencyjna obs³ugiwana przez oprogramowanie EWMAPA oraz baza danych opisowych obs³ugiwana przez oprogramowanie EWOPIS; jak ju¿ wspomnia-no, utrudnieniem jest brak po³¹czenia czêœci geometrycznej i opisowej oraz zawê¿ona funkcjonalnoœæ oprogramowania EWMAPA;

m miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – jest to jeden z czêœciej wykorzy-stywanych dokumentów, z czego wynika potrzeba jego zamiany na postaæ cyfrow¹ wspó³graj¹c¹ z warstw¹ zawieraj¹c¹ dzia³ki ewidencyjne.

Przy okazji opracowywania planu zagospodarowania przestrzennego powsta³o kilka opra-cowañ studyjnych dla obszaru ca³ej gminy (kartograficznych w skali 1:50 000 i opisowych). Z analiz wynika, ¿e SIP dla tej gminy nale¿y tworzyæ od podstaw. Najmniej ingerencji  i nak³adów bêdzie wymagaæ czêœæ sk³adowa „sprzêt”, znacznie wiêcej pozosta³e sk³adniki: personel, oprogramowanie, dane przestrzenne.

Przy wyborze oprogramowania nale¿y siê kierowaæ z jednej strony ide¹ uproszczenia  i przyœpieszenia zadañ typowych, codziennych, z drugiej jednak potrzeb¹ wspomagania zarz¹dzania gmin¹ – do czego s¹ potrzebne choæby proste analizy przestrzenne. Nale¿y wiêc przeszkoliæ pracowników w zakresie podstaw SIP i korzystania z podstawowych funkcji oprogramowania SIP oraz zapewniæ pomoc specjalisty kompetentnego w ca³oœci technologii SIP.

Gmina miejska (20 km od Warszawy)

Urz¹d Miasta jest doœæ dobrze zorganizowany i dobrze wyposa¿ony w komputery. Jedna osoba ukoñczy³a studia podyplomowe z SIP i jedna (Referat Zagospodarowania Przestrzen-nego) zna oprogramowanie ArcView oraz ArcEditor. Kilka osób w ró¿nych jednostkach korzysta z oprogramowania Geomap. W ró¿nych referatach jest wykorzystywana mapa zasadnicza w postaci wektorowej. Brak jest oprogramowania bazodanowego.

Najwiêksze zainteresowanie SIP-em wyrazi³ Referat Œrodowiska i Rolnictwa, ale i w innych referatach jest wiele osób zainteresowanych mo¿liwoœciami SIP-u oraz szkolenia-mi.

Gmina miejsko-wiejska (30 km od Warszawy)

Gmina szybko siê rozwija, ma du¿y nap³yw inwestorów i nowych mieszkañców. Dla tak dynamicznie rozwijaj¹cej siê gminy wielkim u³atwieniem w zarz¹dzaniu sta³by siê SIP, które-go na razie nie ma. Gmina deklaruje, ¿e nie boi siê nowoczesnych rozwi¹zañ, ale du¿¹ prze-szkodê stanowi polskie prawo oraz podzia³ kompetencji miêdzy starostwem i gmin¹. Pra-cownicy s¹ ciekawi nowych rozwi¹zañ, chocia¿ wizja SIP-u jest dla nich odleg³¹ utopi¹. Przy ankietowaniu pracowników zauwa¿y³em, ¿e du¿¹ trudnoœæ sprawia³a im odpowiedŸ na pytanie: Jakie 3 tematy z zakresu Pana pracy bêd¹ mo¿liwe do lepszego rozwi¹zania dziêki zastosowaniu technologii SIP?

Nikt z pracowników nie ma przygotowania (studia, szkolenia) z zakresu SIP. Miasto 1 (powiat grodzki)

Nie we wszystkich wydzia³ach Urzêdu tematyka SIP jest znana. Wiêkszoœæ pracowni-ków, z którymi przeprowadzono rozmowy wykaza³a zainteresowanie SIP-em i uwa¿a, ¿e by³by on pomocny w zarz¹dzaniu miastem. Niektórzy jednak bardzo sceptycznie podchodz¹ do SIP-u i uwa¿aj¹, ¿e SIP nie przyniesie korzyœci administracji. Sadzê, ¿e jest to spowodo-wane niedostatkiem wiedzy oraz niereformowalnoœci¹ niektórych jednostek.

Miasto 2 (powiat grodzki)

Technologie SIP mog³yby w znacznym stopniu podnieœæ jakoœæ pracy Urzêdu Miasta. Niestety wiedza pracowników Urzêdu na temat SIP jest doœæ niska i tylko niewielu z nich mia³o stycznoœæ z SIP-em.

Dlatego przed tworzeniem systemu nale¿y zorganizowaæ prezentacje i szkolenia, aby po-kazaæ mo¿liwoœci jakie przynosi SIP i przekonaæ decydentów oraz pracowników, ¿e w XXI wieku sprawne zarz¹dzanie miastem bez tych technologii nie jest ju¿ mo¿liwe.

Miasto 3 (powiat grodzki)

Miasto ma zamiar stworzenia systemu informacji przestrzennej. Brak mu jednak w³asnych pracowników kompetentnych w tej tematyce. Oczekuje na absolwentów specjalnoœci SIP.

Powiat ziemski

Osoby ze starostwa, które by³y ankietowane podchodz¹ do SIP sceptycznie i uwa¿aj¹, ¿e zanim systemy informacji przestrzennej pojawi¹ siê w administracji powiatowej minie wiele lat.

Dzielnica 1 m.st. Warszawy

Z rozmów w wydzia³ach mo¿na dojœæ do wniosku, ¿e pracownicy Urzêdu nie s¹ otwarci na technologie GIS. Najwiêkszym problemem jest brak œwiadomoœci, jakie korzyœci mo¿e przynieœæ dla ich pracy system informacji przestrzennej. Innym problemem jest sprzêt i oprogramowanie, jakim dysponuje Urz¹d. Pod koniec rozmów pracownicy wyrazili chêæ zapoznania siê z problematyk¹ GIS, jeœli by mieli ku temu okazjê.

Dzielnica 2 m.st. Warszawy

Dla wielu pracowników Urzêdu pojêcie SIP by³o czymœ nowym. Po krótkiej prezentacji problematyki SIP i rozdaniu ulotek urzêdnicy przychylnie wypowiadali siê o ewentualnym wdro¿eniu systemu. Niestety, nie ma wykwalifikowanych osób z zakresu zadañ i problema-tyki SIP. Pozytywnym aspektem jest chêæ przyst¹pienia do szkolenia z zakresu SIP, lecz na razie nie ma na to pieniêdzy.

Zbadane jednostki Urzêdu nie dysponuj¹ oprogramowaniem dla SIP. Nieliczne z nich korzystaj¹ z programu Geomap. Urzêdnicy maj¹ komfortowe warunki pracy, jeœli chodzi o sprzêt komputerowy. Dane w jednostkach, niestety, s¹ w du¿ym stopniu nieaktualne. Jed-nostki odpowiedzialne za aktualizacjê danych nie nad¹¿aj¹ z racji zbyt ma³ej liczby pracowni-ków.

Dzielnica 3 m.st. Warszawy

Urz¹d móg³by lepiej i wydajniej zarz¹dzaæ terenami dzielnicy, gdyby istnia³ system infor-macji przestrzennej. Brakuje niektórych danych, a czêœæ danych wykorzystywanych do realizacji zadañ nie jest w formie elektronicznej. G³ówn¹ baz¹ danych, jak¹ pos³uguj¹ siê wydzia³y i delegatury jest Baza Ewidencji Gruntów i Budynków udostêpniana przez Delega-turê Biura Geodezji i Katastru. Nie ma natomiast innych danych, nawet do przegl¹dania, które np. mo¿na znaleŸæ w internetowym serwisie Sto³ecznego Biura Geodezji i Katastru „iGeomap”.

W Urzêdzie chêæ pog³êbienia wiedzy na temat SIP wyrazi³y g³ównie Wydzia³ Infrastruk-tury i Wydzia³ Œrodowiska. Pracownicy proponowali jakie dane przestrzenne chcieliby po-siadaæ. Na terenie dzielnicy istnieje 5 planów zagospodarowania przestrzennego. ¯aden z nich nie jest w postaci cyfrowej. Studium uwarunkowañ zosta³o zeskanowane i udostêpnio-ne do wgl¹du ka¿demu pracownikowi Delegatury i Biura Architektury i Planowania Prze-strzennego.

SIP, zdaniem niektórych pracowników Urzêdu, by³by bardzo potrzebny. Jednak¿e wiêk-szoœæ pracowników uwa¿a, ¿e jest zupe³nie zbêdny, poniewa¿ ich zakres obowi¹zków nie ma zwi¹zku z danymi przestrzennymi. Najprawdopodobniej sposób w jaki funkcjonuje Urz¹d bêdzie taki do czasu, a¿ zostan¹ wprowadzone przepisy nakazuj¹ce stosowanie bardziej nowoczesnych technik.

Dzielnice 4 i 5 m. st. Warszawy

Decydenci i kierownictwo wy¿szego szczebla nie byli zainteresowani przyjêciem stu-dentów, ani rozmow¹ z przedstawicielem Politechniki Warszawskiej, mimo wczeœniejszego otrzymania szczegó³owego opisu celu pobytu studentów i ulotki na temat SIP.

Podsumowanie ocen studenckich

Nie ma podstaw do wyra¿enia opinii, na ile przedstawione wy¿ej spostrze¿enia studentów s¹ reprezentatywne dla ca³ej Polski. Jeœli jednak s¹ reprezentatywne tylko dla 5 województw, w których byli (mazowieckie, podlaskie, lubelskie, pomorskie, œwiêtokrzyskie), to potwier-dzaj¹ wyra¿on¹ na pocz¹tku artyku³u opiniê o ogromie pracy edukacyjnej jak¹ nale¿y wyko-naæ. Potrzeby s¹ wielkie, bo liczba pracowników administracji wszystkich typów jest bardzo du¿a, a wiêkszoœæ pracowników, czy ma tego œwiadomoœæ, czy te¿ jeszcze nie, korzysta z danych przestrzennych.

Programy edukacyjne i szkolenia powinny byæ w pierwszej kolejnoœci przygotowane dla decydentów wysokiego i œredniego szczebla, a w nastêpnej kolejnoœci dla pracowników korzystaj¹cych z danych przestrzennych. Kszta³cenie studentów osi¹gnê³o ju¿ zupe³nie przy-zwoity poziom. Wiele prac dyplomowych z SIP nadaje siê do wdro¿enia w gminach i miastach – takie przyk³ady ju¿ s¹.

Obecny stan kszta³cenia

Do diagnozy przedstawionej w raporcie dla GUGiK (Bia³ousz, 2005) mo¿na dodaæ: m okrzepniêcie specjalnoœci SIP na Wydziale Geodezji i Kartografii PW (obroniono

pierw-szych 10 prac dyplomowych),

m kontynuowanie (choæ z problemami finansowymi) studiów podyplomowych w PW, AGH i w innych jednostkach (Program PW, 2005; Program AGH, 2005),

m zwiêkszenie zakresu SIP na in¿ynierskich (nie licencjackich) studiach na kierunku gospodarka przestrzenna (Plan PW, 2005; Plan AGH, 2005; Plan UW-M, 2005). Niestety, trzeba równie¿ wymieniæ nie zaakceptowanie przez instytucje przydzielaj¹ce œrodki z Europejskiego Funduszu Strukturalnego (EFS) kilku projektów przewiduj¹cych szko-lenia z zakresu SIP. Dziwi¹ decyzje eliminuj¹ce te projekty na rzecz np. szkoleñ jak przygo-towywaæ pierogi wed³ug lokalnej tradycji oraz decyzje eliminuj¹ce spoœród beneficjentów pracowników administracji.

Nie mamy te¿ zorganizowanego kszta³cenia internetowego. Pracownicy szkó³ wy¿szych wyk³adaj¹cy SIP, zmêczeni poszukiwaniem coraz wiêkszych z ka¿dym rokiem œrodków na op³acanie licencji profesjonalnego oprogramowania, nie maj¹ ju¿ czasu i chêci na kolejn¹ dodatkow¹ pracê dla tworzenia internetowych modu³ów nauczania. Na razie musz¹ wystar-czyæ ekrany wyk³adów, programy nauczania, materia³y do wybranych æwiczeñ umieszcza-ne na stronach interumieszcza-netowych poszczególnych szkó³ (np. www.gik.pw.edu.pl).

Powszechnie uwa¿a siê, ze jest to tani i ³atwo dostêpny sposób kszta³cenia. Pomijaj¹c kompromituj¹c¹ jakoœæ niektórych materia³ów dostêpnych w Internecie trzeba zwróciæ uwagê na fakt, ¿e korzyœci rozk³adaj¹ siê nierówno. Obecnie beneficjentem jest ucz¹cy siê. Z do-œwiadczeñ Politechiniki Warszawskiej i Politechniki w Lozannie wynika, ¿e internetowe na-uczanie SIP wymaga od prowadz¹cego wiêkszego nak³adu czasu (1,5 do 2 razy) ni¿ przy tradycyjnym nauczaniu, pomijaj¹c straty wynikaj¹ce z nie przestrzegania praw autorskich przez korzystaj¹cych z materia³ów udostêpnianych w sieci.

Pozytywne doœwiadczenia funkcjonuj¹cych od lat portali edukacyjnych firm ESRI i In-tergraph (www.esripolska.com.pl, www.campus.esri.com, www.inIn-tergraph.pl/programy) zachêcaj¹ do poszukiwania równie¿ w Polsce dobrych rozwi¹zañ organizacyjnych i finanso-wych, poniewa¿ bez pomocy Internetu nie przeszkolimy w krótkim czasie kilkunastu (kilku-dziesiêciu?) tysiêcy pracowników administracji. Opracowane kilka lat temu w ramach pro-gramu PRONET CCE (Chmiel i in., 1999) modu³y internetowego nauczania teledetekcji i GIS umar³y œmierci¹ naturaln¹ z braku funduszy na ich odnawianie i unowoczeœnianie.

Perspektywy

Dla osób zaanga¿owanych w nauczanie SIP perspektywy s¹ bardzo dobre. Przez studen-tów SIP jest traktowany jako zespó³ nowoczesnych technologii i wybieraj¹ tê specjalnoœæ ambitni studenci. Prze³o¿y siê to wkrótce na nowych doktorów i nowych pracowników badawczych. SIP znajduje powoli nale¿ne mu miejsce w programach nauczania na kierun-kach geodezji i kartografii oraz geografii (kszta³c¹cych twórców systemów), ale martwi ograniczanie nauczania tylko do korzystania z funkcji oprogramowania na kierunkach kszta³-c¹cych specjalistów, którzy bêd¹ korzystaæ z SIP do rozwi¹zywania swoich zadañ.

Brak zrozumienia przez decydentów wysokiego i œredniego szczebla jest dla pracowni-ków hamulcem przy korzystaniu ze studiów podyplomowych i szkoleñ krótkoterminowych. Potrzebne s¹ pilnie finanse na opracowanie materia³ów, przyk³adów i szkoleñ dla decyden-tów tego szczebla.

Bezinwestycyjnym dzia³aniem mo¿e byæ zmiana sposobu myœlenia. Z dwóch rodzajów postaw: 1) wszystko co nie jest zabronione jest dozwolone, wiêc anga¿ujê siê w nowe inicjatywy, choæ nikt mi tego nie nakazuje oraz 2) robiê tylko to co mam nakazane w przepi-sach, nie bêdê siê nara¿a³ na kontrolê i krytykê. Trzeba popieraæ te pierwsze postawy, choæ znamy w œrodowisku upadki osób, którym wytykano zbyt du¿o inicjatywy.

Poniewa¿ w Europejskim Funduszu Spo³ecznym do znudzenia mówi siê o konkurencyj-noœci regionów, spo³eczeñstwie informacyjnym, innowacyjkonkurencyj-noœci, wiêc w³aœnie ten fundusz powinien byæ Ÿród³em finansowania inicjatyw dotycz¹cych kszta³cenia w SIP. Trzeba tu prze³amaæ barierê stworzon¹ przez dysponuj¹cych tym funduszem.

Korzystaj¹c ze œrodków na informatyzacjê administracji oraz z EFS trzeba pilnie stwo-rzyæ program internetowego nauczania SIP.

Du¿e nadzieje wi¹¿e siê z nowymi przepisami wynikaj¹cymi z dyrektywy INSPIRE. Na instytucje odpowiedzialne za ich wdro¿enie jest bowiem na³o¿ony obowi¹zek stworzenia warunków finansowych i organizacyjnych nie tylko do sprawniejszego korzystania z danych przestrzennych, ale i obowi¹zek inicjowania prac badawczych oraz szkoleñ.

Projekty kszta³cenia powinny te¿ braæ pod uwagê perspektywiczne modele SIP-ów two-rzonych dla ró¿nych u¿ytkowników. Jeœli siê mówi o trzech modelach: autonomicznym (on desk), modelu opartym na infrastrukturze danych przestrzennych (SDI) i o modelu hybrydo-wym, to nie trzeba zak³adaæ, ¿e model autonomiczny odszed³ do historii i ¿e wszystkie dane bêd¹ pozyskiwane z sieci. W wielu jednostkach bêd¹ tworzone w³asne bazy danych prze-strzennych, a ich system bêdzie oparty na w³asnych bazach danych i na danych pozyskiwa-nych z sieci. Dlatego w kszta³ceniu powinno siê mówiæ dostatecznie du¿o nie tylko o tech-nicznych i prawnych aspektach rozwi¹zañ sieciowych, ale i o klasycznym pozyskiwaniu danych, tworzeniu systemów baz danych, wizualizacji, analizach przestrzennych i wytwa-rzaniu informacji dla decydentów.

Optymistycznym akcentem w niniejszych rozwa¿aniach jest informacja o propozycji stwo-rzenia przez Politechnikê Warszawsk¹ i Urz¹d Marsza³kowski Województwa Mazowieckie-go Centrum Kszta³cenia SIP (MCSIP). Propozycja jest wpisana do jedneMazowieckie-go z projektów kluczowych EFS województwa i jak dot¹d (wbrew wczeœniejszym narzekaniom na EFS) przesz³a pozytywnie dotychczasowe etapy oceny. Miejmy nadziejê, ¿e tak bêdzie do koñca. Mimo ogromnego skomplikowania formalnego (ludzie sami sobie bez potrzeby komplikuj¹ ¿ycie) tych funduszy bêdziemy d¹¿yæ do uruchomienia szkoleñ w postaci modularnej, od zagadnieñ podstawowych do bardzo zaawansowanych i opracowania materia³ów promuj¹-cych SIP w oparciu o wykonane ju¿ konkretne rozwi¹zania.

W wymienianej ju¿ ekspertyzie dla GUGiK (Bia³ousz, 2005) przedstawiono propozycje zakresów i rodzajów kszta³cenia w SIP na najbli¿sze lata. Poniewa¿ s¹ one w dalszym ci¹gu aktualne, za³¹czam je z ma³ymi tylko modyfikacjami.

19

Kszta³cenie w zakresie SIP

dla administracji publicznej – potrzeby

, stan i rozwój k e n u r ei K w ói d u ts p y T w ó i d u t s ai f a r g o tr a K i a j z e d o e G Geografai Innekeirunkistudiów e n z c e t y ¿ u ¹ s h c y r ó t k al d e n n e z rt s e z r p e n a d a w o d u b d o P -o p z o r d e z r p æ ê j a z m ei c ê z c P I S z ij c a m r o f n i ai n e z d a m o r g i ai n a w i k s y z o p y d o t e M a k y t a m r o f n i ,j e n z ci f a r g o e g Katrografai,naukiprzyrodncize,informatyka Wzzaeidkrzeassupdeycsjaclysiptyilncz,yna i k y t a m r o f n i y t n e m el e : m o i z o p I ,r ei n y ¿ n I t a j c n e ci l ,r e t s a t a k , h c y n n e z rt s e z r p h c y n a d z a b i P I S y w a t s d o P P I S t k e j o r p y ³ a m mPoedtosdtaywpyozSyIsPkiiwbaanzaidadnayncyhchp,rzesrtzennych, , S I G ai n a w o m a r g o r p o y t ei k a p e t s o r p P I S t k e j o r p y ³ a m y z a b , P I S y w a t s d o P , h c y n n e z rt s e z r p h c y n a d h c y w o w a t s d o p a g u ³ s b o ai n a z d ¹ z r a z ij c k n u f h c y n a d i m a z a b : m o i z o p II r e t si g a m r ei n y ¿ n i r e t si g a m i c œ o n l a j c e p S –tematycznebazy h c y n n e z rt s e z r p h c y n a d m ei k n u r ei k z e n a z ¹i w z w ó i d u t s h c y c ¹ j ei n ts i z ei n a ts y z r o k – a j c a zi l a u t k a , h c y n a d z a b z a b h c y w o n ei n e z r o w t i h c y n a d P I S Inne SIP Inne : ai n a z c u a n s e r k a z y n ³ e P , ei n e z r o w t , ei n a w o t k e j o r p a r d w ¿anei,eksploatacja w ó t k e j o r p SIP,aspekty , e n j y c a zi n a g r o , e n w a r p , e w o s n a n if wspó³dzaia³nei ts y s i m y n n i z emami z a b a g u ³ s b o i ei n e z r o w T h c y n n e z rt s e z r p h c y n a d h c y c ¹ j a d ai w o p d o ,i c œ o n l a j c e p s i w o li f o r p P I S ei n a³ ai z d ³ ó p s w h c y w o d ê z r u w ó rt s e j e r i , ei n e z r o w t , ei n a w o t k e j o r P a j c a t a o l p s k e , ei n a ¿ a r d w , P I S w ó t k e j o r p i k r a d o p s o g al d e j c a k il p a a k si w o d o r œ i z a b a g u ³ s b o i ei n e z r o w T h c y c ¹ j a d ai w o p d o h c y n a d i c œ o n l a j c e p s i w o li f o r p ai d u t S ei k c n a r o t k o d Ca³yzakrestematycznySIP SZIaPstdosoorwoaznwai¹izteycwhannoailogii ñ ei n d a g a z h c y n a r b y w h c y n z c y t a m e t

Stanis³aw Bia³ousz . p L Typksztac³enai Kandydaci Instytucjeprowadz¹ceksztac³enei . 1 Jednodniowypokazmo¿ilwoœciSIP Decydenciwy¿szegoszczebal Szko³ywy¿sze,geodeciwojewódzc,y ei n a w o m a r g o r p o e c ¹ j a d e z r p s y m ri f P I S C M , P I S y t k e j o r p e c ¹ j u zi l a e r i . 2 Trzydnioweitygodniowe:wprowadzenei h c y n a d z a b ai n e z r o w t d o t e m i P I S ii r o e t o d h c y n n e z rt s e z r p j e w o d ¹ z r o m a s ij c a rt si n i m d a y ci n w o c a r P , h c y n z ci l b u p b ¿ u ³ s ,j e w o d ¹ z r i e n z c y zi f y b o s o e n a w o s e r e t n i a z ,y c z d ó w e j o w i c e d o e g , e z s ¿ y w y ³ o k z S ei n a w o m a r g o r p o e c ¹ j a d e z r p s y m ri f P I S C M , P I S y t k e j o r p e c ¹ j u zi l a e r i . 3 Dwutygodniowe:wprowadzeneidoteoriiSIP, y zi l a n a , h c y n n e z rt s e z r p h c y n a d z a b ei n e z r o w t ei n a w o l e d o m i e n n e z rt s e z r p j e ¿ y w k a J Szko³ywy¿sze,frimysprzedaj¹ce P I S C M , ei n a w o m a r g o r p o . 4 Jednorocznestudaipodyplomowezprzewag¹ h c y n n e z rt s e z r p zi l a n a , P I S ai n a w o t k e j o r p d o t e m ai n a w o l e d o m i ,j e w o d ¹ z r o m a s ij c a rt si n i m d a y ci n w o c a r P ai n a w o n al p r u i b , h c y n z ci l b u p b ¿ u ³ s i c n e w l o s b a i n t o b o r z e b , o g e n n e z rt s e z r p P I S C M , e z s ¿ y w y ³ o k z S . 5 Jednorocznestudaipodyplomowezprzewag¹ P I S al d h c y n a d ai n a w i k s y z o p d o t e m Pikraacotrowgnracifycizandem,jinfrisimrtagceoijgdeeozydjenzyycjhn,ej i c n e w l o s b a i n t o b o r z e b e z s ¿ y w y ³ o k z S . 6 Krótkeitematyczneszkoelnaiobejmuj¹ce ii g o l o n h c e t y ³ ai z d ei k s ¹ w Pikraacotrowgrnacifycizandem,jinprsiartcaocwijngcieyodferizmyjnej h c y n j y z e d o e g P G S , e z s ¿ y w y ³ o k z S . 7 Krótkeiszkoelnainatematinstaalcijiobs³ugi ai n a w o m a r g o r p o ij s r e w h c y w o n Wszyscyzainteresowani Frimysprzedaj¹ceoprogramowanei

Literatura

Adamczewski Z., Parzyñski Z., 2003: Problem przekazu wiedzy o systemach informacji przestrzennej w kszta³ceniu geodetów. Przegl¹d Geodezyjny nr 12/2003, s. 8-10.

B¹kowska W., Bielasty A., Bieniak A., Bochowicz P., Boguszewski P., Gaca M., Kocon H., Kurbiel J., Mucha M., Nestorowicz P., Noszczak J., Pacek A., Wasilewski M., 2007: Raporty z æwiczeñ terenowych z SIP po VIII semestrze. Wydzia³ GiK PW, Warszawa.

Bia³ousz S., 1997: Kszta³cenie w zakresie Systemów Informacji Przestrzennej. Materia³y Konferencji „Sys-temy Informacji Przestrzennej – GIS w Praktyce”, Kraków.

Bia³ousz S., 2003: Europejskie inicjatywy w kszta³ceniu geodetów. Przegl¹d Geodezyjny nr 6/2003. Bia³ousz S., 2005: Stan obecny i koncepcja kszta³cenia w zakresie Systemów Informacji Przestrzennej.

Ekspertyza dla GUGiK, Warszawa.

Bia³ousz S., 2006: GIS teaching – vertical and horizontal approach. Referat zamawiany. Fifth European GIS education Seminar (EUGISES), Kraków.

Bia³ousz S., Czarnecki K., 1995: LIS, GIS and Remote Sensing at Warsaw University of Technology. Present state of education, Development plan. Biuletyn IGN Nr 63/1995.

Bia³ousz S., Czarnecki K., 1997: Kadry, edukacja, organizacja badañ. Mat. Konferencji „Geodezja i Kartogra-fia u progu XXI wieku”, Warszawa.

Bia³ousz S., Lady-Dru¿ycka K., 2005: Experience of GIS training for local and regional administration personnel. Proc. European Conference for ESRI Educational Users. Warsaw.

Chmiel J., Lady-Dru¿ycka K., Ostrowski P., Bia³ousz S., Wilkowski W., Ró¿ycki S. 1999: PRONET CCE – 4-godzinny modu³ do nauczania katastru i SIP w Internecie. Mat. IX Konferencji Naukowo-Technicznej PTIP„Systemy Informacji Przestrzennej” Warszawa, s. 300-306.

Frank A.V., 1999: Geographic Information Systems – Materials for Post Graduate Course. GeoInfo Series, Vienna.

GaŸdzicki J., 2001: Leksykon Geomatyczny. PTIP, Warszawa. GDTA-CETEL curriculum, Touluse 2004.

GIS course – EADS-Fleximage. www.fleximage.fr

Goodchild M.F., Kemp K.K., 1990: NCGIA Core Curriculum in GIS. Santa Barbara, University of California. GUGiK, 2005: Ramowy program studium podyplomowego „Geoinformacja dla administracji geodezyjnej i

kartograficznej”.

Lady-Dru¿ycka K., 1999: Kszta³cenie na Wydziale Geodezji i Kartografii PW przysz³ych in¿ynierów – specjalistów informacji przestrzennej. Materia³y IX Konferencji Naukowo-Technicznej PTIP „Systemy Informacji Przestrzennej”, Warszawa.

Lady-Dru¿ycka K., 2002: Systemy Informacji Przestrzennej – przedmiot in¿ynierskich studiów na Wydzia-le Geodezji i Kartografii PW. Materia³y XII Konferencji Naukowo-Technicznej PTIP „Systemy Informa-cji Przestrzennej, Warszawa.

Morgan J.M., Fleury B.B., 1993: Academic GIS education: Assessing the state of the art. Geo Info Systems. NSRI – Cranfield University, E-ENZINE/MSc Course update, June 2005.

Plan PW, 2005: Wydzia³ Geodezji i Kartografii PW – plan studiów elastycznych.

Plan AGH, 2005: Wydzia³ Geodezji Górniczej i In¿ynierii Œrodowiska AGH – plan studiów. Plan UW-M, 2005: Wydzia³ Geodezji i Gospodarki Przestrzennej UW-M Olsztyn – plan studiów. Program PW, 2005: Wydzia³ Geodezji i Kartografii PW – program studiów podyplomowych „Systemy

Informacji Przestrzennej”. Autorzy szczegó³owych treœci dla przedmiotów: Bia³ousz S., Chmiel J., Garst-ka A., Lady-Dru¿ycGarst-ka K., Nowak E., Pachelski W.

Program AGH, 2005: Wydzia³ Geodezji Górniczej i In¿ynierii Œrodowiska AGH – program studiów pody-plomowych nt. GIS.

System..., 2004: System Baz Danych Przestrzennych dla Województwa Mazowieckiego. Oficyna Wydaw-nicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.

ród³a internetowe www.campus.esri.com www.esripolska.com.pl www.gik.pw.edu.pl

Summary

Public administration offices are and will be the main users of spatial information systems (SIS) in Poland. In every office there should be a specialist able to use the full profile of SIS and 70–80 per cent of employees should be able to take advantage of spatial data by means of SIS technology. So, there is a need to educate several thousands of SIS specialists and to organize training at various levels for dozens of thousands of public administration employees. Besides training conducted by higher educa-tion institueduca-tions and commercial companies, it is necessary to finance elaboraeduca-tion of training materials and organization of online training. Various forms of student education and various levels of training for public administration employees are proposed.

prof. zw. dr hab. in¿. Stanis³aw Bia³ousz S.Bialousz@gik.pw.edu.pl