Województwo kieleckie (1954-1956)

P. Morawski

Województwo kieleckie (1954-1956)

Ochrona Zabytków 10/1 (36), 51-54

K R O N I K A

P R A C E K O N S E R W A T O R S K I E

WOJEWÓDZTWO KIELECKIE (1954—1956)*

K o n s e r w a c j a z e s p o ł ó w m i e j s k i e li N a j p il n ie j s z y m zadauiain dla w ła dz w o j e ­ w ó d z t w a k i e l e c k i e g o jest u p o r z ą d k o w a n i e z a ­ n ie d b a n y c h m ia st w o j e w ó d z t w a . P o d e jm u ją c prace n ad p la n a m i z a g o s p o d a r o w a n ia p r z e ­ s t r z e n n e g o n a le ż a ło z bad ać h i s t o r y c z n y st an z a ­ b u d o w y m ia s ta , dzi ej e jego ro z w o ju i p r z e ­ sta nki na p rz y szł o ść . W ty m ce lu Woj. Za ­ rząd Arcli. Bud . ( da w nie js z y W y d z ia ł B u d o w ­ nic tw a) w p o r o z u m i e n iu z k o n se r w a to r e m w o ­ j e w ó d z k i m z le c ił P r a c o w n i K o n se r w a c ji Za­ b y t k ó w o p r a c o w a n ie s z er eg u s t u d i ó w histo- ry cz n o -u r b a n ist y c z n y c h . N a j w a ż n ie js z e z nich je st n i e d a w n o u k o ń c z o n e st u d i u m S a n d o m i e ­ rza. P o n a d t o o p r a c o w a n o st u d ia teg o r o d z a ­ ju dla n a s t ę p u ją c y c h miast: K i e l c e , R ad om , O p o c z n o , K o ń sk ie , B u sk o , N o w y K o r c z y n , K a ­ zi m ie rz a W ie lk a i S tas zów . S tudia te s t a ­ no w ią m a te r ia ł p o m o c n i c z y dla P r a c o w n i U r ­ b a n ist y c z n e j W .Z.A.B. przy o p r a c o w a n i u p r o ­ j e k t ó w z a g o s p o d a r o w a n ia m ia st i g w ar antują , że w p r o je k ta c h tych z o s ta n ie n a l e ż y c i e u w ­ z g lę d n io n a p r o b l e m a ty k a za c h o w a n ia i s t o t ­ n y c h w a r t o śc i z a b y t k o w y c h za ło ż e n ia m i e j s k i e ­ go i j eg o r o z b u d o w y a ty m sa m y m , że z o s ta ­ ną s p e ł n i o n e p o s t u l a ty k o n s e r w a to r s k ie . W o p ar ci u o w s p o m n ia n e s tu d iu m S a n d o ­ m ier za zn ajdu je się na u k o ń c z e n i u p la n z a g o ­ s p o d a r o w a n ia p r z e s tr z e n n e g o ry nku i ulic p r z y ­ r y n k o w y c h (P.K.Z . w W a rs za w ie — inż. arcli. W. P o d l e w s k i ) (ryc. 5 5). Dla S ta r o p o l s k i e g o Z agłęb ia H u t n i c z e g o P r a ­ c o w n ia P la n ó w R e g i o n a l n y c h w K r a k o w ie o p r a c o w a ła p r o je k t z a g o s p o d a r o w a n ia , któ r y ma by ć r e a liz o w a n y w n a st ę p n y c h latach. K o n s e r w a c j a b u d o w n i c t w a mi ej­ s ki eg o W p ie r w s z y c h ty g o d n ia c h 195 6 r. u k o ń c z o n o trwającą od lat k ilk u o d b u d o w ę z a b y t k o w e j k a m i e n i c y O l e ś n i c k i c h w S a n d o ­ m i e r z u , je d y ne j na s a n d o m ie r sk im ry nku, która za ch ow ał a o t w a r te p o d c ie n ia . W k a m i e ­ nicy tej zn a la z ły p o m i e s z c z e n i e m u z e u m i b i ­ b lio te k a (ryc. 5 0 ).

W sie d e m n a s t o w i e c z n y m b u d y n k u p ok la sz tor- uym C o l l e g i u m G o s t o m i a u u m w S a n d o m i e r z u w y k o n a n o r e m o n t e l e ­ wa cji (wraz z a t ty k ą ) . B u d y n e k ten u ż y t k o w a ­ ny je st o b e c n ie dla c e l ó w sz k o ln ic t w a . + P o r . S p r a w o z d a n i e za o k r e s w c z e ś n i e j s z y , , , O c l i r . Z a b . “ , 1 952, n r 1, s t r . 63 o r a z 1956, n r 1— 2, s t r . 101.

51

Ryc . 49. O pa tó w — p r e z b i t e r i u m k o l l e g i a ty (p o le w e j ) . Stan z 1 9 5 6 r. Ryc. 50. S a n d o m ie r z — k a m i e n i c a O l e śn ic k ic h (u g ó r y ). S tan z 19 5 6 r. K o n s e r w a c j a z a b y t k o w y c h z e s p o ł ó w u ż y t e c z n o ś c i p u ­ b l i c z n e j Od dłu żs ze g o cza su p r o w a d z o n e są r o b o t y na Ś w. K r z y ż u . B u d y n k i p o k ł a s z t o r - n e z X V I I w. p r z e z n a c z o n e są na sc h r o n i s k o P T T K oraz m u z e u m . D o t y c h c z a s w y k o n a n o c z ę ś c io w o r o b o ty w e w n ę t r z n e i a d a p t a c y j n e (śc ia n k i d z ia ło w e , st ro p y o g n i o t r w a ł e ) , zm ia n ę da chu (wraz z w ięź b ą ) p o l e g a j ą c ą na j e g o p o d ­ w y ż s z e n iu oraz z m i a n ę p o k r y c ia (z blach y na g o n t) . P o n a d t o u z u p e ł n i o n o k a m i e n n y gz ym s po d d a sz y . R o b o t y są w t o k u (ryc. 47 i 4 8 ) . ' W P o d k l a s z t o r z u k. S u l e j o w a w b u d y n k a c h p o k l a s z t o r n y c h z X V I I w. p r z e z n a c z o n y c h na sc h r o n is k o P T T K w y k o n a n o c z ę ś c i o w o ro b o ty r e m o n to w o - a d a p ta c y j n e w n ę t r z ( ś c ia n k i d z i a ł o w e , str o p y o g n io tr w a łe ) oraz u s t a w i o n o n o w ą w ię ź b ę d a ­ c h o w ą i p o k r y to d a c h ó w k ą . R o b o t y z o sta ły prz e r w a ne na sk u t e k s k r e śle n ia w 1955 r. o b ie k tu z P a ń s t w o w e g o P la n u I n w e s t y c y j n e g o (ryc. 5 4 ) . W G r a b k a c h D u ż y c h , po w . c h m i e l ­ n ic k i zn ajdu je się p a ł a c z X V I I I w. o c i e ­ k a w y m p la n ie i a r c h i t e k tu r z e , w st a n ie d u ­ że g o zn is z cz en ia . R o b o t y r e m o n t o w e trwa ją od j e sie n i 19 54 r. W y k o n a n o s t r o p y o g n i o t r w a ł e , no w ą w ię ź b ę d a c h o w ą oraz p o k r y t o da ch b l a ­ chą m ie d z io w a n ą (ryc. 5 7 ) . W C h r z ą s t o w i c , p o w . w ł o s z c z o w s k i p a ł a c z X V I I I w. u le g ł s p a l e n i u p o d cz a s ostatnie j w oj ny. K o n i e c p o l s k i e Z a k ł a d y P ły t P il ś n i o w y c h p o s t a n o w i ł y o d b u d o w a ć o b i e k t na d o m ku ltu ry . D o t y c h c z a s w y k o n a n o j e d y n i e o d ­ gr u zo w a n ie.

R y c . 51. S z y d ł o w i e c — ratusz. Stan z r. 1956.

R ye . Г>2 i 53 . Sto p n ic a (po w . B u s k o ) — k o śc ió ł p ar af. S tan zn isz c z e n ia z 19 49 r. oraz fr a g m e n t z r e k o n s tr u o w a n e g o sk l e p i e n i a w pr e z b ite r iu m (1 9 5 6 ). TNa z l e c e n i e K i e l e c k i c h Z a k ł a d ó w W yr o b ó w M e t a l o w y c h P r a c o w n i a K o n s e r w a c ji Z a b y tk ó w w W a r s z a w ie w y k o n a ła d o k u m e n t a c j ę t e c h ­ n i c z n ą d w o r u z X V I I w. w G n o j n i e, p o w . c h m i e l n i c k i , j e d n a k w / w Z a k ła d y o s t a ­ t e c z n i e w y c o f a ł y się z z am ia ru p r z e p r o w a d z e ­ nia ro bót k o n se r w a to r s k i c h . O b e c n ie p o s z u k u ­ je si ę n o w e g o u ż y t k o w n i k a . K o n s e r w a c j a a r c h i t e k t u r y s a ­ k r a l n e j K o ś c i ó ł par. z X I V w. ( d w u n a w o w y ) w S t o p n i c y , p o w . bu sk i zo sta ł z n i sz c z o n y p o d ­ czas o st a t n ie j w oj ny. O d b u d o w a trw a od k i l ­ k u lat. W o k r e s ie s p r a w o z d a w c z y m u k o ń c z o n o k r y c i e d a c h ó w , w y k o n a n o n o w ą s y g n a t u r k ę k a ­ m i e n n ą oraz z r e k o n s tr u o w a n o g o t y c k i e s k l e p i e ­ n ie w p r e z b it e r iu m . O b e c n i e r e k o n st r u u j e się s k l e p i e n i e w n a w a c h , w s p a r te na d w u sł u p a ch . R o b o t y f in a n s u ją w s p ó l n i e pa r a fia i M in iste r ­ s t w o K u l tu r y i S zt uk i (ryc. 52 i 5 3 ) . W K o l e g i a c i e z XI I w. w O p a t o - w i e p a r a f i a z w ła sn y c h śr o d k ó w p r o w a d z i r o b o ty z e w n ę t r z n e k a m i e n i a r s k i e prz y e l e w a ­ cj a ch i w i e ż a c h (ryc. 4 9 ) . W k o ś c i e l e b e r ­ n a r d y n ó w z X V I I I w. p ar afia p r z e p r o w a d z i ł a o d n o w i e n i e fa sa dy. W k o ś c i e l e par. z X I I I w . w K o ś ­ c i e l c u , p o w . p i ń c z o w s k i u ż y t k o w n i k r o z p o ­ c z ą ł z e w n ę t r z n e p ra ce k o n s e r w a t o r s k i e prz y o d c z y s z c z e n i u ci o s ó w absydy. W z w i ą z k u ze zm ia n ą g r a n ic a d m i n i s tr a c y jn y c h o b i e k t p r z e ­ sz e d ł do w oj . k r a k o w sk ie g o . Ry c. 54. S u l e j ó w ( p o w . O p o c z n o ) — z es pól p o k l a s z t o r n y . S tan z 19 5 6 r. Ry c. 55. S a n d o m ie r z — brama O p a to w s k a . Stan z r. 1956.

Ryc. 56. W ólk a K ł u d z k a (p ow . K ie lc e ) — dwór. Stan z 195 6 r.

Ry c. 57. Grabki D u ż e (p o w . C h m ie lnik ) — d w ó r -h a r e m . Sta n z 195 6 r.

Ryc. 58. Sk rz yn n o (p o w . P rz y su ch a ) —• M a ­ d onna z D z i e c i ą t k i e m z kośc io ła par. prz ed

k on se rw ac ją .

W g o t y c k ie j k a p l i c y z poł. X I V w. (d a w n e pr e z b ite r iu m k o śc io ła par. r o z e b r a n e g o w 1934 r.) w O p o c z n i e w y k o n a n o re ­ stau ra cj ę w n ęt rz a . O d c z y s z c z o n o s k l e p i e n i a ż e ­ browe.

W d w u k o ś c i o ł a c h z X V I I w. w G n o j n i e, pow . c h m i e l n i c k i i T a r ł o - w i e, p o w . lip sk i d o k o n a n o re sta urac ji z e w ­ nętrzn ej. W k o ś c i e l e par. z X V I I I

w.

7 X I II w. w G o ż 1 i с а с h, pow. sa n d o m ie r ­ ski oraz dla dw u b o c z n y c h ka p lic k o śc io ła par. z X I II w. w I m i e l n i e pow. ję d r z e jo w s k i. P o l i c h r o m i ę w n a w a c h tego os ta tn ie g o k o śc io ła w y k o n u je gru pa a r ty st ó w p o d k ie r u n ­ k ie m prof. T. B r z o z o w sk ie g o . M a l a r s t w o s z t a l u g o w e . W ro ­ ku 1955 P K Z w W a r s z a w ie (P r a c o w n i a Malar­ ska) w y k o n a ła r e n o w a c j ę 7 o b r a z ó w Fr. S m u g le w ic z a z k o śc io ła k la s z t o r n e g o na Św. K rzy żu . O b ec n ie w k o n se r w a c ji znajdują się p e n t a p t y k z S z y d ło w c a oraz t r y p ­ t y k z Tarczk a.

R z e ź b a . P K Z w W ar sza w ie d o k o n a ły k o n se rw a cj i t r y p t y k u z k o śc io ła par. w W ie n i a w i e , po w . p rz ys us k i oraz M a d o n ­ n y z k o śc io ła par. w Skrzy nnie. po w . przy ­ suski (ryc. 5 8) .

P. Morawski

f>4