Województwo wrocławskie w okresie XXX-lecia PRL

w okresie XXX-lecia PRL

do użytku służbowego

WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY WE WROCŁAWIU

WROCŁAW 1974

*

*

f.h

r

*

••

*

i •*

»

t

t

t •

*

*

WOJEWÓDZTWO WROCŁAWSKIE

do użytku służbowego

WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY WE WROCŁAWIU

WROCŁAW 1974

OPRAĆOVAKIB REDAKCYJNE

mgr Jacek laleta

mgr Boten» Sscenpa kowala

Materiał do opracowania przygotowali: mgr Krystyna Are an, inl, Irena Biskupska, mgr Barbara Buebner, Mieczysława Jósiak, Henryka Mazurek, mgr Wiesława Mlerzwlak, Wanda Podhorodeoka, mgr Jadwiga Tarsa, Danuta

Zielińska.

Redakcja teohniosnat Jarzy Ślepka

SPIS TREŚCI

Str.

»■<•«> ... T

#

Podstawowe procesy demograflotne 1 społeczno-zawodowe

ludności... 13 Warunki socjalno-bytowe 1 społeczne ... 23 Rozwój gospodarczy... ... 60

•

Aneks. Ważniejsze dane o rozwoju społeczno-gospodarczym

województwa... 70 Druk: ZWS1D w# Wrocławiu

Zaa. 256/74. Nakł. 400 egz. A5

PRZEDMOWA

Publikacja niniejsza opracowana została w Wo­

jewódzki» Urzędzie Statystycznym z okazji XXX-leeia PRL. Celem publikacji Jest przedstawienie rozwoju województwa oraz zmian w jego strukturze społeczno-

gospodarczej do roku 1973, w retrospekcjl uwarunko­

wanej dostępnością materiałów statystycznych.

Opracowanie składa się z trzech części.W pierw­

szej uwzględniono podstawowe procesy demograficzne i społeczno-zawodowe ludności województwa. W drugiej części omówiono problematykę warunków socjalno-byto­

wych 1 społecznych ludności.Część trzecią poświęcono zagadnieniom związanym z rozwojem gospodarczym woje­

wództwa. W końcowej części opracowania zamieszczono przegląd ważniejszych danyoh liczbowych dotyczących województwa 1 poszczególnych powiatów.

Z uwagi na charakter publikacji w treści pomi­

nięto wyjaśnienia oraz szczegółowe uwagi metodolo­

giczne, zamieszczane w rocznikach statystycznych.

Dane zawarte w opracowaniu prezentowane są w każdora­

zowym podziale administracyjnym.

mgr Jacek Kaleta Dyrektor

WOJEWÓDZKIEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO

Wrocław, lipiec 1974 r.

LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU W WOJEWÓDZTWIE WROCŁAWSKIM

Stan w dniu 31 XI

Mężczyźni

20 10

Wiek 75 iw*»

70 65

60 55 50

US UO

35

30 25

20

15

10

5

c ¹⁹⁷⁰

1973

Kobiety

10

Ty*.

20

Wiek zdolności produkcyjnej

.

BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE

I PRZYROST NATURALNY LUDNOŚCI

TVS \ fys

— Izby mieszkalne oddane do użytku - - Przyrost naturalny

MIEJSCE WOJEWÓDZTWA W «73 R

Wśród województw i miast wydzielonych

1 2 3 U 5 6 7 8910 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Ludność

Zatrudnienie w gospodarce

uspołecznionej na 1000 ludności Nakłady inwestycyjne w go spod narodowej na 1 mieszkańca

Produkcja globalna przemysłu uspołecznionego na 1 mieszkańca Izby mieszkalne oddane oo

użytku na 1 (XX) ludności Lekarze medycyny na 10000 ludności

Wśród województw

Powierzchnia

Sprzedaż detaliczna towardw na 1 mieszkańca

Plony 4 zbdz

Bydło na 1001« użytków rolnych Trzoda chlewna na 100 ha użytkdw

rolnych

12 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1

UDZIAŁ WOJEWÓDZTWA WROCŁAWSKIEGO

PRODUKCJI KRAJOWEJ NEKTÖRYCH WYROBÓW PRZEMYSŁOWYCH W 1973 ROKU

Ruda miedzi

?

Tkaniny lniane i konopne

Tkaniny bawełniane i bawełnopodobne

Odbiorniki radiowe (racz me z zestawami)

Porcelana elekt rotech niczna i techniczna

Autobusy

Węgiel brunatny

Porcelana stołowa

Wagony towarowe

Energia elektryczna Koks

WSTĘP

Województwo wrocławskie obejmuje częśó Niziny Śląskiej, Przed­

górza Sudeckiego 1 Sudetów z Kotliną Jeleniogórską i Kłodzką - o ogól- O

nym obszarze 18855 km , co stanowi 6,0 % powierzchni kraju. Jest to najbardziej na południowy zachód wysunięty obszar Polski, od północy

1 rsohodu graniczy z województwami: zielonogórskim, poznańskim i opol­

skim, a od południa i zachodu z CSRS i NRD.

Pod względem administracyjnym teren województwa podzielony jest

na 27 powiatów 1 4 miasta wydzielone z powiatów /Jelenia Góra, Legnica, Świdnica, Wałbrzych/. Na terenie województwa znajduje się 84 miasta,

a powiaty województwa podzielone są na 137 gmin. Aktualny podział admi­

nistracyjny został ustalony 9 XII 1973 roku.

Województwo wrocławskie z siedzibą władz wojewódzkich w mieście Wrocławiu utworzono na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia

29 maja 1946 roku. W tym czasie województwo wrocławskie obejmowało

35 powiatów w tym 2 miejskie /m. Wałbrzych i m. Wrocław/. W 1948 roku powstały 3 nowe powiaty miejskie /Jelenia Góra, Legnica, Świdnica/.

W wyniku reformy administracyjnej w 1950 roku 7 powiatów /Brzeg,Głogów, Kożuchów, Namysłów, Szprotawa, Żagań 1 Żary/ włączono do dwu nowoutwo­

rzonych województw: zielonogórskiego 1 opolskiego. W 1954 roku na te-

renie województwa wrocławskiego w mlejeoe 222 gmin utworzono 49S gromad,

8

powstał też nowy powiat noworudzki. Z dniem 1 stycznia 1957 roku tery­

torium miasta Wrocławia zostało wyłączone z województwa wrocławskiego i weszło do grupy miast pozostających na prawach wojewódzkich. Od 1956 roku rozpoczął się powolny proces zmniejszania liczby gromad w poszcze­

gólnych powiatach województwa. Najintensywniejsze zmiany w formie sca­

lania gromad wystąpiły w 1961 roku, kiedy to liczba gromad zmniejszyła się o 167. W wyniku nowej reformy administracyjnej z dniem 1 I 1973 ro­

ku 13 wsi z terenu województwa włączono do miasta Wrocławia.

Dogodne położenie województwa w stosunku do głównych szlaków komu­

nikacyjnych Europy, duża ilość dróg wodnych wynikająca z urozmaiconej budowy geologicznej, obfitość surowców mineralnych, dobre warunki glebo­

we i klimatyczne oraz znaczne obszary leśne — stanowią czynniki wpływa­

jące korzystnie na Jego znaczenie 1 rozwój gospodarczy. Szczególnie

istotne znaczenie dla tego rozwoju posiadają bogactwa mineralne wystę­

pujące na terenie województwa.

Do kopalin o największym znaczeniu gospodarczym należą rudy miedzi w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym/odkryte przez polskich geologów w 1957 roku złoża miedzi stały się symbolem osiągnięć gospodarczych

w 30-leciu PRL/, węgiel brunatny w rejonie Turoszowa i Legnicy, gaz

ziemny w północno-wschodniej części województwa, węgiel kamienny w re­

jonie Wałbrzycha 1 Nowej Rudy, rudy niklu w Szklarach k/Ząbkowic Ślą­

skich. Ponadto województwo wrocławskie posiada znaczne zasoby surowców ceramicznych i ogniotrwałych, kamieni budowlanych i drogowych, surowców ceramiki budowlanej i kruszywa budowlanego. Na uwagę zasługują również unikalne surowce w skali kraju, takie jak; baryt, kaolin, magnezyt.

Dla większości tych kopalin udokumentowana baza surowcowa zapewnia ich

długoletnią eksploatację. Dzięki licznym i owocnym wierceniom geologicz­

nym spodziewane jest dalsze powiększenie bazy surowcowej szczególnie w zakresie gazu ziemnego, rud miedzi, surowców ogniotrwałych, kamieni

budowlanych 1 drogowych, surowców ceramiki budowlanej 1 kruszywa budo­

wlanego.

9 Gleby województwa wrocławskiego należą do grupy lepszych od prze­

ciętnych w Polsce. Najlepsze występują na obszarze Niziny śląskiej.

Są to głównie gleby blelloowe, brunatne i czarne ziemie z przewagą gleb II klasy bonitacyjnej. Gleby bardzo dobre i dobre zajmują na terenie wo­

jewództwa ok. 55 % ogólnej powierzchni użytków rolnych. Obszary najsłab­

szych gleb pokryte są lasami, które zajmują 28,5 % ogólnej powierzchni województwa wrocławskiego.

Warunki klimatyczne województwa są stosunkowo korzystne. Obszar Niziny śląskiej posiada najdłuższy w kraju okres wegetacyjny wynoszący ca

230 dni. Nizina Śląska i Przedgórze charakteryzują się również wysoką średnią roczną temperaturą powietrza 1 dość znaczną sumą opadów.

Główną osią systemu hydrograficznego województwa Jest rzeka Odra, która stanowi najlepszą w Polsce drogę wodną. Odra i jej dopływy są

głównym źródłem poborów wody dla potrzeb przemysłu, gospodarki komunal­

nej 1 rolnictwa.

Uogólniając, środowisko geograficzne województwa wrocławskiego stwarza i stwarzać będzie korzystne warunki dla rozwoju podstawowych

dziedzin gospodarki* Bogate zasoby surowców stanowią bazę dla dalszego rozwoju przemysłu. Korzystne warunki glebowe w połączeniu ze sprzyjają­

cymi warunkami klimatycznymi dają możliwość dalszej intensyfikacji pro­

dukcji rolnej. Wreszcie bogactwo fora krajobrazowych, warunki klimatycz­

ne, rozmieszczenie szaty roślinnej, występowanie wód mineralnych stwa- rzają doskonałe warunki dalszej rozbudowy bazy wczasowo-turystycznej

1 lecznictwa sanatoryjnego*

Wrocławskie dnia dzisiejszego to województwo o wysokim stopniu

wszechstronnego uprzemysłowienia /region ten znany w przeszłości głów­

nie z przemysłów: włókienniczego , rolno-spożywczego i węglowego Jest dziś przemysłowo wszechstronnie rozwiniętym, z dominującymi w tenden­

cjach rozwojowych przemysłami: metalurgicznym, elektromaszynowym, pali-

10

wowo-energetycznym, chemicznym i lekkie/i zurbanizowania. Charaktery­

zuje się również wysokotowarowym rolnictwem oraz dominującym udziałem w gospodarce uzdrowiskowej i turystyczno-wypoczynkowej kraju.

Województwo wrocławskie zajmując 6,0 % powierzchni kraju skupia również 6,0 % ogółu ludności Polski. Gęstość zaludnienia osiąga tu

107 osób na 1 km 1 Jest zbieżną ze wskaźnikiem dla kraju* Należy ono 2 do najbardziej zaludnionych województw obok katowickiego, krakowskiego,

gdańskiego i opolskiego. Wysoki odsetek ludności miejskiej /56,6 %/

stawia wrocławskie w grupie najbardziej zurbanizowanych województw w kraju obok katowickiego, gdańskiego i szczecińskiego, również odsetek ludności utrzymującej się głównie ze źródeł pozarolniczych /77,9 %/

Jest wyższy od krajowego /71,9 %/.

Wszechstronny rozwój województwa w 30-leeiu PRL spowodował, że wro­

cławskie Jest dzisiaj drugim - po katowickim - województwem w Polsce pod względem uprzemysłowienia, wytwarzającym 7,2 % krajowej produkcji

#

przemysłowej. Na taki udział w krajowej produkcji przemysłowej składa się wyłączność województwa w wydobyciu rudy miedzi /100,0 #/, 65,8 %

udziału w produkcji odbiorników radiofonicznych, 57,1 % węgla brunatne­

go, 51,5 % tkanin lnianych 1 konopnych, 41,2 % porcelany elektrotech­

nicznej i 34,1 % porcelany stołowej. Ponad 20,0 % swego udziału ma

województwo w produkcji tkanin Jedwabnych 1 Jedwabnopodobnyoh, tkanin bawełnianych 1 bawełnopodobnyoh, autobusów 1 wagonów towarowych.

V? czołówce krajowej znajduje się również rolnictwo województwa wrocławskiego..Osiągnięte za 1973 r. plony czterech zbóż /31,2 q/ha/

były o ok. 18 % wyższe od średnich w kraju. Wrocławskie dało w 1973 r.

10,6 % krajowego skupu 4 zbóż /w tym 19,1 % skupu pszenicy/, 5,6 %

skupu mleka oraz 8,6 % skupu żywca wołowego 1 4,8 % skupu żywca wieprze-

#

wego.

Walory turystyczne województwa wrocławskiego stawiają je w rzędzie największych regionów turystyczno-wypoczynkowych 1 uzdrowiskowych

Polski. Znajduje się tu 32,5 % miejsc w ośrodkach wczasowych FWP.

W województwie wrocławskim znajduje się 23291 miejsc noclegowych

w obiektach turystycznych, co stanowi 6,8% ogółu miejsc w Polsce.

Województwo wrocławskie Jest licznie odwiedzane przez turys­

tów zagranicznych, oo znacznie ułatwiają liczne przejścia graniczne.

Duży wzrost liczby turystów z NRD obserwuje się od 1972 rolro, kiedy to została otwarta granica między NRD i Polską, W 1973 roku przekroczyło granicę Polski w województwie wrocławskim 1889430 obywateli NRD 1

2734424 obywateli PRL, Należy przyjąć, że około 30 % tego ruchu doty­

czyło wyłącznie rejonów bezpośrednio przygranicznych. Pozostałych 70 % obywateli NRD kierowało się w dalsze rejony województwa - głównie oko­

lice Jeleniej Góry 1 Kłodzka oraz o, Wrocławia.

Turystyczną atrakcyjność województwa wynikającą z walorów naturalnych

znacznie podnosi wysoki stopień urbanizacji ośrodków koncentracji ruchu turystycznego oraz uzdrowisk, gęsta sieć dróg kołowych i kolejowych

oraz szereg urządzeń dla obsługi turystyki.

Obchody XXX-lecla PRL są okazją do wykazania naszego ogromnego dorobku umożliwiającego określanie perspektyw dalszego rozwoju.

Dorobek ten stawia województwo wrocławskie w rzędzie najaktywniejszych województw kraju.

11

Milicz

Lubin

Rotesfwwtec

Oleśnice Złotoryje

środę Si W ^rocław

Lwdeek Si

wrocfewiki

OtewP

Świdnice

Jelenie Gdre

Strzelin Kemienne X'-*«

Gdre y>ri Dzierżoniów

Ząbkowice Sl

Kłodzko

Bystrzyce Kt

PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY

WOJEWÓDZTWA WROCŁAWSKIEGO

Stan w dniu 1 M973r

Z

1

PODSTAWOWE PROCESY DEMOGRAFICZNE I SPOŁECZNO-ZAWODOWE LUDNOŚCI

Ludność

Wzrost ogólnej liczby ludności w pierwszych latach powojennych uwarunkowany był masowymi ruchami migracyjnymi będącymi konsekwencją wojny, w wyniku akcji osiedleńczej we wrześniu 1945 roku ludność pol­

ska na terenie województwa liczyła 400 tys osób, tj. 35 % ogólnego a ta- nu ludności, a w styczniu 1947 roku 1100 tys osób tj. 80 % ogólnej

liczby ludności. Podstawowa akcja osiedleńcza została zakończona

w 1948 roku. Łącznie w woj. wrocławskim osiedlono około 1400 tys osób.

Zmiany w stanie ludności w latach 1946-1973 ilustruje ponlisze zesta­

wienie:

Z tege I Na 100 1 męS-

czyze

przypa-

W| Ir

I Ogółem I roku

I poprzed­

niego ■

UTA Ogółem

mężczy­

źni

I keble-

1 ty

s tyeląeaeh

u a

blet ■ 100

1

1946 1598,0 662,0 936,0 141 z 1 z

1950 1390,0 . 665,8 724,2 109 73 87,0

1955 1607,8 784,8 823,0 105 84 115,7

1960 I 1832,6 900,3 932,3 104 97 114,0

1965 1967,0 962,8 1004,2 104 104 107,3

14 dak

1970 1973

U Tl

Uwaga: dla lat 194# 1 1950 daaa spisów powssoohayeh ludności, dla po­

zostałych lat dano ssaaunkewe według stanu w dalu 31 XII.

Rozwój ludności województwa w późniejszych latach charaktery­

zuje szybki proces urbanizacji, wysoki przyrost naturalny, wzrost ak­

tywizacji zawodowej ludności. Równolegle następował proces pełnej In­

tegracji społeczeństwa - stanowiącego pierwotnie konglomerat różnych grup osadniczych.

Intensywny roswój podstawowych działów gospodarki narodowej,w tym

*

szczególnie przemysłu,stymulował szybki proces urbanizacji wojewódz­

twa wyrażający się we wzroście liczby 1 udziału ludności miejskiej

w globalnej liczbie mieszkańców oraz Ilościowym wzroście sieci miast 1 ąsledll miejskich1^. Prawie cały przyrost ludności województwa w e- kresle 1950-1973 przypada na ludność miejską, której liczba wzrosła

ponad dwukrotnie.

1/ Osiedla jaks jednostki admlnlstraoyjae.powstały z terenów wiej­

skich w końcu 1954 r., a przestały Istnieć z dniem 1 I 1973 r.

15 ObrasuJ* ts pcnlżese zestawianie

194#

1950 1955 i960 19#5 1970 1973

UTA

1598.0 1390.0 1607,8 1832,6 1967.0 1976,5 2008.1 Ogółem

* tysiącach

1054,0 1098.8 1136.8

miasta*^ wieś

544,0 533,6 744,9 950,2

Z tego Udział

ludno- i--- ael ogó

■lej- łee sklej

w odsetkach

1946 ■ 100

136,9 81,9 174.7 83,7 193.8 86,6 202.0 83,3 209.0 82,7

x x

98,1 81,3 Ta1"'"

a/ W latach 1955-1970 łącznie z osiedlami.

Llezba miast i 64 i rokn 1950 wzrosła de 84 w roku 1973, przy

ezym wydatnie zwiększyła się liczba miast powyżej 20 tys. mieszkańców /z 6 do 16/ oraz zmalała liczba najmniejszych miast liczących poniżej 5 tys. mieszkańców /z 32 do 24/. W 1950 roku najwyższy udział posiadała

ludność miejska zamieszkująca miasta od 5-10 tys mieszkańców /29,8 %/, natemlast w 1973 roku największy odsetek ludności przypada aa miasta

od 20-50 tys.mieszkańców /34,2 %/. Odsetek ludności miejskiej mieszka­

jącej w miastach liczących poniżej 5 tys. mieszkańców zmalał z 15,3 % w 1950 roku de 7,6 % w 1973 roku.

W całym tym okresie liczba ludności wiejskiej utrzymywała się

prawie na ustabilizowanym poziomie,z czego wynika, *e przyreat natu­

ralny ludności wzl był pochłaniany przez ubytek ludności wiejskiej - głównie na skutek migracji wewnętrznej do miast.

Z racji specyficznej struktury wieku ludności /osiedlania się po

wojnie przede wszystkim ludzi młodych/ współczynniki natężenia mał-

16

żenstw, a szczególnie urodzeń 1 przyrostu naturalnego były przez długie lata w województwie wrocławskim znacznie wyższe od ogólnokrajowych.

W 1950 r. współczynnik urodzeń w województwie wyniósł aż 44,6 °/00 przy krajowym współczynniku 30,7 °/oo.Liczba ponad 30 urodzeń przypadają-

eyoh na 1000 ludności utrzymała się w województwie do 1958 roku /w ca­

łym kraju do 1952 r./. Stopniowe Jednak następował spadek liczby uro­

dzeń, spowodowany m.ln, względami strukturalnymi /wchodzenie w okres

rozrodczy słabszych liczebnie roczników kobiet urodzonych w czasie woj­

ny/, Jak 1 w wyniku szeroko propagowanego świadomego macierzyństwa.

Przebieg procesów ruchu naturalnego obrazuje poniższa tablica:

WYSZCZEGÓLNIENIE 1970 1973

W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH

Małżeństwa |[28104 21149 15221 11495 18638 Uradzenia żywe 58764 64272 46941 35115 33630

Zgony 13857 16890 11063 10601 12808

Przyrost natu­

ralny 44907 47382 35878 24514 20822

NA 1000 LUDNOŚCI

Małżeństwa 21,0 14,T 8,5 5*9 »,4

Urodzesla 43,9 44,6 26,3 17,9 16,8

Zgeay 10,3 11,T 6,2 6,4 6,4

Przyrost matu­

ra lay 33,6 32,9 20,1 12,5 10,4

21264 37477

13335 24142

10,6

18,7 6,7

12,0

NA 1000 URODZEŃ ŻYWYCH Zgony niemo­

wląt

Wysokiej liczbie urodzeń towarzyszyło w omawianym okresie obniże­

nie się natężenia zgonów, przy ozya współczynnik umieralności niemo­

wląt w okresie 1950-1973 zmniejszył się pięciokrotnie.

RUCH NATURALNY LUDNOŚCI

Urodzenia Żywe Przyrost naturalny

Zgony

LUDNOŚĆ W WIEKU * PRODUKCYJNYM I NIEPRODUKCYJNYM

Stan w dniu 31 X*

1965

1970

1973

Min

Ludność w wieku

Y7/A przedprodukcyjnym

a) Mężczyźni W-64, kobiety 18-59 lat

LEKARZE MEDYCYNY NA OOOO LUDNOŚCI WG POWIATÓW Stan w dniu 31 XII

1970 1973

VOTEVNtfOZm) Bolesławiec

Bystrzyca Dzierżoniów

Odra Jawor

M. Jelenia Góra Jelenia Góra Kamienna Odra

Kłodzko M. Legnica

Legnica Lubań

Lubin

Lwówek Sl.

Milicz

Nowa Ruda Ole lnica

Oława Strzelin

Syców Środa Sl.

M. Świdnica Świdnica Trzebnica

M Wałbrzych Wa łbr z>ch

Wołów Wrocław

Ząbkowice Śl Zgorzelec

Złotoryja

17

Wpływ wye»klege przyroetu maturaImege me wsreet egółu ludności wojewódetwa pe I960 roku pomniejsza ujemne ealde ruohu wędrówkowego.

Prey reemąeym ubytku wędrówkowym ludneśei wiejskiej, dodatnie ealde wędrówek w mlaetaeh wyraźnie maleje w oetatmleh latach.

W wyniku migracji struktura ludności według mlejeea urodzenia kształtowała alę w końcu 1970 r. w woj. wrocławskim następujące:

MIEJSCE URODZENIA

w odsetkach 1975,6 1097,2

98.8 633.5

776.3 1235.0

W obecnych grani­

cach Polski

V woj. wroeław-

445,6 ekle

W Innym weje-

wódstwle 704,7 441,4

Za granicą

a/ W liczbie ogółem mieści się 8,3 tys. osób o nie ustalonym miejscu urodzenia /w miastach 6,1 tys, na wsi 3,2 tys osób/.

źródło: dane NSP 1970 r.

Szybko następującym zmianom u liczbie 1 rozmieszczeniu ludności

towarzyszyły zmiany w strukturze ludności według wieku.

18

Ilustracją teg# Jest zestawienie:

OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 100,0

0 - 2 lat 10,8 7,7 4,7 5,2

3 • • 8,7 11,4 6,3 6,0

7 - 15 13,6 21,3 19,7 16,5

1* - 19 7,8 4,7 9,7 9,5

20 - 24 10,5 6,8 10,0 11,1

25 - 29 11,5 8,4 5,4 7,4

30 - 54 29,2 30,4 31,7 31,6

55 - 59 2,7 3,3

•

3,7

#

3,1

60 lat 1 więcej 5,2 6,0 8,8 9,6

W konsekwencji załam * strukturze ludności według wieku przesunął się wiek środkowy ludności województwa. W 1950 r. wiek średkewy wyno­

sił 24,4 lat, w roku 1973 natomiast 25,5 lat.

Równolegle nastąpiły pewne przesunięcia w strukturze ludności w wieku produkcyjnym 1 nieprodukcyjnym oraz zalany w relacji między obydwiema grupami nieprodukcyjnymi. Prezentuje te tablica:

GRUPY WIEKU

ode e t k a • h

WYS ZCZEGÖLNIBNIB 1950 i960 1970 1973

OGÓŁEM w tye. 1390,0 1806,3 1976,5 2008,1

Ludność w wieku:

przedprodukcyjnym 509,3 771,7 704,2 652,3

produkcyjnym*^ 823,1 946,0 1129,3 1196,2

poprodukcyjnym 57,6 88,6 143,0 159,6

Na 100 osób w wieku pro­

dukcyjnym przypada osób

w wieku nieprodukcyjnym 69 91 75 68

przedprodukcyjnym 62 82 62 55

poprodukcyjnym 7 9 13 13

w miastach 60 83 70 61

na wsi 75 101 82 78

a/Mężczyźni m wieku 18-64 lat, kobiety w wieku 18-69 lat.

19

Do najważniejszych zmian o charakterze strukturalnym należą żula-

%

ny, które w ciągu trzydziestolecia nastąpiły w strukturze zawodowej lu­

dności województwa. Postępujący proces uprzemysłowienia, wzrost pozarol­

niczych działów gospodarki narodowej oraz rozszerzenie zakresu dzlałal-

* nośel usługowej spowodowały znaczny wzrost udziału ludności utrzymują- oej się ze źródeł pozarolniczych , o czym informuje zestawienie:

W rolnictwie LATA

1950 1960 1970

w liczbach bezwzglę­

dnych

* odsetkach ogółu lud­

ności

w liczbach bezwzglę­

dnych

w odsetkach ogółu lu­

dności OGÓŁEM

•

832823 60,0 554195

1232643 68,3 572360

1502444 11 76,0 473159

40.0 31,7 24.0 MIASTA

1950 1 ₆₁₂₁₈₀ 93,4 43144

1960 885356 94,5 51424

1970 1046962 95,4 50239

WIEŚ

1950 220643 30,2 511051

1960 347287 40,0 520936

1970 455482 51,9 422920

6,6 5.5 4.6

69,8 60,0 48,1

Uwaga: dame narodowych spisów powszechnych w podziale administracyjnym z dnia 1.1.1971 r.

W okresie 1960-1970 liczba ludności utrzymującej się ze źródeł

pozarolniczych wzresła o 21,9 %, przy czym na wal wzrost ten wyniósł

aż 31,2 %.

Zatrudnienie

W elągo oałege trzydziestolecia PRL przewodnią myślą polityki społecznej było zapomnienie każdemu obywatelowi prawa 1 warunków de

pracy. Poczynaniem w tym zakresie towarzyszył wzrost aktywizacji zawo- dowej ludności, której głównym czynnikiem był rozwój gospodarki uspo­

łecznionej.

Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej województwa wzrosło w latach 1950-1973 blisko dwukrotnie, a zatrudnienie kobiet ponad dwa 1 pół ra­

ma.

Zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej w latach 1950-1973 przedsta­

wia poniższe zestawienie:

LATA

Rasen

Z tego nężozy

źni

w tysiącach

Odsetek

kobiet de ogółu za­

trudnię- nyeh

1950 : 376,2 257,9 118,3 31,4

1955 462,7 311,6 151,1 32,7

1960 497,7 325,7 172,0 34,6

1965 577,4 358,3 219,1 37,9

1970 657,9 384,0 273,9 41,6

1973 734,9 414,3 320,6 43,6

Uwaga : Dane ujmują pracowników pełnezatrudnlonyoh /łącznie

z sezonowymi 1 dorywczo zatrudnionymi/ oram nlepołnoma-

trudnicnych w głównym miejscu pracy.

Liczba zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej- na 1000 mieszkań-

e

eów w województwie wzrosła z 271 w 1950 reku de 366 w 1973 reku.

#

*

Obok wzrostu ogólnej liczby zatrudnionych, następowały również -«>

o osra#lanym okresie zmiany w strukturze zatrudnienia, w gospodarce uspo­

łecznionej^ co prezentuje tablica i

21

DZIAŁY I 1950 [i960 I 1970 I 1973 [1950 j 1973 GOSPODARKI

NA RODOWEJ w tysiącach 11950 ^b

»100 Lr odsetkach

OGÓŁEM 376,2 497,7 657,9 734,9 195,3 100,0 100,0

Przemysł 198,0

#

244,5 320,3 354,7 179,1 52,6

48,3

Budownictwo 20,7 34,9 52,9 255,6 5,5 7,2

Rolnictwo 36,5 39,1 59,3 66,1 181,3 9,7 9,0

Leśnictwo 8,2 I 12,3 12,3 11,2 137,0 2,2 1,5

Transport 1 łączność

•

29,3

#

42,0

6

62,9 56,0 191,1 t , ^s 7,6

Handel 30,3 38,4 42,6 48,9 161,5 8,0 5,7

Gospodarka mie­

szkaniowa 1 ko­

muna Ina 7,0 14,4 24,1 26,7 379,9 1,9 3,6

Nauka o,i 0,1 0,9 1,9 22-kretJ 0,0 0,3

Oświata i wycho­

wanie 12,8 22,4 36,6 38,9

#

304,4 3,4 5 ^5,3

Kultura 1 sztu­

ka 1,1 2,3 2,9

#

3,1 274,1 0,3 0,4 Ochrona zdrowia,

opieka społeczna 1 kultura fIzyciJ

ma 15,3 29,6 42,0 46,4 302,9 4,1 6,3

Finanse 1 ubez­

pieczenia I 2,5

3,9 4,2 166,0 0,7 0,6

Administracja

państwowa

wy-

miar sprawiedli­

wości

8,9

e

9,8 89,5

1,3

Pozostałe gałę­

zie gospodarki narodowej

0

3,4 6,2 10,0 14,1 408,4 0,9 j ^1,9

22

Załamy, Jakie zaszły w strukturze eatrudnienia, dotyczą ^rów­

nie* kwalifikacji kadr.

Dane etatystyczne odnoszące się de liczby pracowników gospodarki uspo­

łecznionej według wykształcenia dotyczące ostatnich 15 lat, pozwalają zaobserwować zmiany, Jakie zaszły ma tym odcinku.

POZIOM

WYKSZTAŁCENIA

1958 1964 1968 1970 1973

średnie sawedewe średnie ogólne- kształcące

Zasadnicze zawedewe Pozostałe

133.2 423.3

z tego;

podstawowe 157,0

151.5

NA 1000 ZATRUDNIONYCH Wyłażę

Średnie zawedewe średnie ogólno­

kształcące

Zasadnicze zawodowe Pozostałe

2t

podstawowe

niepełne podstawo we

Osiągnięty w województwie poziom wykształcenia zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej,aczkolwiek wykazuje Istotną poprawę,

szczególnie w grupach z wykształceniem średnim zawodowym 1 zasadniczym zawodowym, jest relatywnie - w stosunku do stanu w kraju 1 potrzeb gos­

podarki - niewystarczający w grupie pracowników z wykształceniem wyż­

szym.

2

WARUNKI SOCJALNO-BYTOWE I SPOŁECZNE

Dochody ludności

Poważny dorobek w rozwoju województwa wrocławskiego w trzydziesto­

leciu PRL znalazł swoje odbicie w polepszeniu warunków bytowych i spo­

łecznych mieszkańców*

Widocznej poprawie uległy przede wszystkim warunki materialnego bytu, na skutek wyraźnego - szczególnie w ostatnich latach - wzrostu

dochodów ludności*

W okresie 1961-1972 wypłaty z funduszu płac - głównego źródła dochodów ludności pracującej - wzrosły w województwie ponad dwu

i półkrotnie,

Nominalne dochody z tytułu płac, a także świadczeń społecznych wzrosły w tym okresie o 16,2 mld czyli zwiększały się średnio

rocznie o 1,16 mld zł, przy czym dynamika dochodów z tytułu świadczeń społecznych zdecydowanie wyprzedzała dynamikę dochodów z tytułu płac, co wiązało się w szczególności z dokonywanymi reformami rent i emery­

tur.

24

Dynamikę dochodów ludności z tytułu płac i świadczeń społecznych przed­

stawia następujące zestawienie:

WYSZCZEGÓLNIENIE 1965 1970 1972 3975

I960 =

= 100

1965 =

= 100

1970 ,

= 100

I960 =

= 100

1970 =

= 100 Dochody nominalne lud-

ności z tytułu płac ' 1/

i świadczeń społecz­

nych^ 156,1 140,5

#

124,1 269,5 140,9

•

z tytułu wynagrodzeń objętych funduszem

płac 152,6 158,5 121,0 255,8 158,2

z tytułu wynagrodzeń z funduszu zakładowe­

go i funduszu o podo­

bnym charakterze 155,8 175,8

#

141,7

#

418,5 154,7 z tytułu świadczeń

społecznych 152,7 145,9 155,0 550,1 150,5

w tym:

emerytury i renty e 146,5 154,5 z 148,7

1/ Dane obejmują wynagrodzenia objęte funduszem płac oraz wynagrodze­

nia z funduszu zakładowego i funduszu o podobnym charakterze.

2J Dane obejmują wypłaty rent, emerytur, zasiłków pracowniczych, od­

szkodowań 1 ubezpieczeń.

Spośród podstawowych elementów dochodów ludności nierolniczej

najwyższą dynamikę wykazywały wypłaty z funduszu zakładowego /wzrost

ponad czterokrotny/, a także z tytułu świadczeń społecznych /wzrost

ponad trzykrotny/, szczególnie w zakresie emerytur i rent.

25 Kształtowanie się przeciętnych wysokości emerytur 1 rent ilustru­

je tablicat

Przeciętna wysokość 1 renty bieżącej w zł WYSZCZEGÓLNIENIE

Ogółem

1410

rodzinne

Dochody ludności z produkcji rolniczej w gospodarce chłopskiej charakteryzowały się dużymi wahaniami z roku na rok, co było bez­

pośrednią konsekwencją tzw. dobrych 1 złych lat w rolnictwie.

Wzrost dochodów ludności z tytułu sprzedaży płodów rolnych na przestrzeni lat I960 - 1975 przedstawiał się następująco:

WYSZCZEGÓLNIENIE

I960 = 1970 =

« 100

100 ₌ 100

Skup scentralizowany

produktów rolnych

Poziom płac

Podstawową pozycję dochodów ludności stanowią płace z tytułu trudnienia w gospodarce uspołecznionej.

Proces podwyższania się poziomu płac pracowników w gospodarce

I

uspołecznionej województwa, a szczególnie płac najniższych, ilustruj*

_ prezentowane niżej - zmiany w strukturze zatrudnienia według wyso­

kości płacy /za miesiąc wrzesień poszczególnych lat/:

0GÓZ3K

e

100,0

OGÓŁEM

100,0 100,0 100,0

według płacy

1200 zł i mniej 28,1 17,8 10,0 5,4

1201 - 2000 44,7 41,7 53,9 30,3

2001 - 3000 19,9 28,1 35,1 41,6

3001 - 5000 6,3 10,6 17,6 19,2

5001 zł 1 więcej

• a

1,0 1,8 3,4 3,5

PRACOWNICY FIZYCZNI

RAZEM

według płacy

100,0 100,0 100,0 100,0

1200 zł i mniej 30,1 19,3 12,2 7,2

1201 - 2000 44,1 39,9 32,1 30,1

2001 - 3000 19,2 29,1 35,9 41,7

3001 - 5000 5,9 10,3 16,7 17,8

5001 ż> i więcej 0,7 1,4 3,1 3,2

27

Pracownicy pełńozatrudnieni według płacy mieś uns Z C ZEGÓLUIENIE

brutto netto

PRACOWNIC! UMYSŁOWI

RA7TKU 100,0 100,0 100,0 100,0

według płacy

1200 zł i mniej 23,6 14,0 5,0 1.5

1201 - 2000 46,7 46,0 37,8 30,9

2001 - 3000 20,8 26,1 33,5 41,2

3001 _ 5000 7,2 11,4 19,6 22,3

5000 zł i więcej 1.7 2,5 4,1 4,1

a/ Dane obejmują pracowników pełnozatrudnionych, którzy otrzymali wy­

nagrodzenie za cały miesiąc* Bez uczniów oraz bez zatrudnionych w organizacjach politycznych i społecznych*

W strukturze płac nastąpiły istotne i wyraźne Przesunięcia.0 ile w I960 r* ok. 73 % pracowników otrzymywało wynagrodzenie nie przekra­

czające 2000 zł brutto /w tym niemal 30 % - 1200 zł i mniej/ to w roku 1972 odsetek ten zmalał do 36 %. Równocześnie zwiększył się

odsetek pracowników o zarobkach najwyższych, a szczególnie oscylują­

cych wokół przeciętnego poziomu płac, który w województwie wzrósł z 2160 zł brutto w 1967 r. do 2304 zł n e t t o w roku 1972*

Pamiętać przy tym należy, że rok 1973 jak i pierwsza połowa 1974 r.

przyniosły dalsze, istotne podwyższenie płac w wielu gałęziach gospo­

darki*

Handel wewnętrzny

Wzrastające w trzydziestoleciu PRL /chociaż z poszczególnych pod- okresach z różnym nasileniem/ dochody, kształtujące poziom siły nabyw­

czej ludności - stawiały przed handlem detalicznym stale rosnące zada­

nia w zakresie zaopatrzenia rynku.

Podstawowy dorobek tego działu gospodarki województwa od 1950 r.

może wyrazić się wz

- ponad Jedenastokrotnym wzroście sprzedaży detalicznej 1 ponad trzy­

nastokrotnym wzroście obrotów gastronomicznych /w cenach bieżących/, - ponad dwukrotnym zwiększeniu sieci punktów sprzedaży detalicznej,

- prawie czterokrotnym wzroście liczby zakładów gastronomicznych,

- wyraźnej, w ostatnich latach - poprawie poziomu zaopatrzenia rynku.

Łączna wartość dokonanej w latach 1950-1973 sprzedaży wyniosła 331,9 mld zł /wg cen bieżących/, W przeliczeniu na 1-go mieszkańca

wartość sprzedaży wzrosła w tym okresie ponad ośmiokrotnie 1 wyniosła

9 %

w 1973 roku 15152 zł

W okresie minionego 30-leola szybszy był wzrost sprzedaży w han­

dln wiejskie niż w handlu miejskim. W porównaniu do roku 1950 sprzedaż plonu wiejskiego wzrosła aż ozternaatokrotnie. Związane to było głównie z poprawą zaopatrzenia rynku wiejskiego w podstawowe środki produkcji

dla rolnictwa.

Zmiany w poziomie 1 strukturze sprzedaży w uspołecznionym handlu detalicznym w poszczególnych latach prezentuje tablica:

WYSZCZEGÖLNIENIE

Sprzedaż ogółei

w mld zł /ceny bie­

żące/

* tego:

Handel miejski

Handel niejaki /CRS/

Towary żywnościowe w mld zł

w %

Ternary nleżywnościowe w mld zł

w %

Sprzedaż na 1 miesz­

kańca w złotych

1 1973

1950 1960 1970

war- I 1950 . 1 t 9Ś6 I ■ 100

1812

11,3 21,9 30,3

7,6 13,5 18,3

3,7 8,4 12,0

5,0 9,8 13,'2

43,9 44,5 43,6

6,3 12,1 17,1

56,1 55,5 56,4

6260 10972 15152

11-kretny

10-krotny 14-krotny

8-krotny Wzrost wydatków ludności na zakup towarów powodował zwiększanie

spożycia wielu artykułów.

Miarą tego wzrostu jest - prezentowana poniżej - dynamika sprze­

daży detalicznej1^ niektórych towarów w przeliczeniu na l/100Cy miesz­

kańców.

Masło

Mleko spożywcze

Mięso i przetwory mięsne Tłuszcze /roślinne 1 zwie­

rzęce/

Cukier

Jaja spożywcze

Obuwie z cholewką skórzaną Tkaniny wełniane

Tkaniny bawełniane

SPRZEDAŻ NA

#

1-GO MIESZKAŃCA

#

kg 2,2 4,8

1 27,5 50,8

kg 23,2

#

39,0

#

kg 7,3 10,5

kg 22,4 27,0

set 28,2 37,5

para 1,5 2,4

m 1,0 2,2

m 6,3 6,8

218,2 184.7 168,1 143.8 120,5 133.0

160.0

220,0

107.9

dok.

SPRZEDAŻ NA 1000 MIESZKAŃCÓW

Odbiorniki: radiowe szt

s

20,2 36,3 179,7

telewizyjne szt 9,1 24,S 273,6

Pralki 1 wirówki elektryczne szt 19,3 17,4 90,2 Chłodziarki 1 zamrażarki do­

mowe szt 1,3 18,5 14-krotny

1/ Wzrost sprzedaży detalicznej poszczególnych towarów nie Jest pełnym miernikiem wzrostu spożycia bowiem nie ujmuje Innych Jego form

np. Ich spożycia w gastronomii otwartej, żywieniu zakładowym ltd.

Zrealizowana w latach 1950-1973 sprzedaż w uspołecznionych zakła­

dach gastronomicznych /łącznie z placówkami żywienia przyzakładowego/

wzrosła prawie trzynastokrotnie przy czym łączna jej wartość wyniosła 30,7 mld zł /wg cen bieżących/.

Wartość sprzedaży w gastronomii w poszczególnych latach kształtowała się następująco:

Sprzedaż ogółem

/łącznie z placówkami żywienia przyzakłado­

wego/ w min zł

w tym placówki ży­

wienia przy­

zakładowego Sprzedaż na 1 miesz­

kańca w złotych

13-krotny

9-krotny

Wzrostowi sprzedaży detalicznej towarzyszyła systematyczna popra­

wa warunków dokonywania zakupów towarów w handlu detalicznym.

31 Liczba punktów sprzedaży detalicznej w latach 1950-1973 «zrosła

o 7515 tj. ponad dwukrotnie, wynosząc na koniec 1973 roku 13061«

Rozwój sieci detalicznej w tym okresie przebiegał następująco:

WYSZCZEGÓLNIENIE 1950 1960 1970

1973

ilość 1950=

= 100

Punkty sprzedaży de­

talicznej ogółem

uspołecznione w %

w tym sklepy ogółem uspołecznione w % Liczba ludności przy

padająca na 1 punkt sprzedaży detalicz­

nej ogółem

5546 77,3 5438

a

78,1

251

10079 12492 91,6

7814 93,9

178

93,3 8404 95,7

158

13061 93,9 8657 96,3

154

235,5

159,2

61,4

Szybsze - od przyrostu ludności - tempo wzrostu Ilości punktów sprzedaży wpłynęło na poprawę warunktów zaopatrzenia ludności.

0 Ile w roku 1950 na 1 punkt sprzedaży przypadało średnio 251 osób, to w roku 1973 już tylko 154 osoby /w kraju 164/.

Równolegle z rozwojem sieci detalicznej ogółem rozszerzała się sieć sklepów, pochodzących głównie z nowego budownictwa, Jak również powsta­

łych w wyniku modernizacji Już Istniejących placówek oraz w związku

» unowocześnianiem form sprzedaży.

w latach 1960-1973 Ilość sklepów handlu uspołecznionego wzrosła o 993, w tym sklepów samoobsługowych 1 preselekcyjnych o 565.

Również korzystne zmiany w minionym 30-leclu nastąpiły w zakresie sieci gastronomicznej.

Liczba uspołecznionych zakładów gastronomicznych w latach 1950-1973

#

wzrosła o 876 tj. prawie czterokrotnie, a na koniec 1973 roku wyniosła

1173. Ilość miejsc konsumpcyjnych w tych zakładach powiększyła się

32

8 tym okresie o 70749 - ponad czterokrotnie.

Obok eteartyeh zakładów gastronomicznych rozwijała się również sieć placówek żywienia przyzakładowego. Intensywny jej rozwój nastąpił

w ostatnich 3 latach.

0 11# w dziesięcioleciu 1961-1970 liczba tych placówek wręcz

zmalała o 30, to po 1970 r. wzrosła o 168. Związane to było z wyraźnym ukierunkowaniem zakładów pracy/po 1970 r^ na poprawę warunków pracy

załóg.

Wzrost liczbowy zakładów gastronomicznych 1 miejsc konsumpcyjnych

w tych zakładach oraz wzrost placówek żywienia przyzakładowego kształ- tował się następująco:

WYSZCZEGÓLNIENIE

1973

1950 1960 1970

Ilość 1950- -100

Uspołecznione zakłady gastronomiczne

#

297 769 1152 1173 4-krotny

Miejsca konsumpcyjne u uspołecznionych za­

kładach gastronomicz­

nych 21647 44832 85230 92396 4-krotny

Liczba ludności przypadająca na:

s

- 1 zakład 4680 2339 1716 1712

# 36,6

•

- 1 miejsce konsum­

pcyjne 64 40 23 22 34,4

Placówki żywienia przyzakładowego

&

• 272 242 410 X

Usługi dla ludności

Dorobek województwa w zakresie poprawy zaspokajania potrzeb lud­

ności charakteryzują również dane dotyczące rozwoju usług, w tym usług dla ludności;

Liczba placówek usługowych w jednostkach gospodarki uspołecznionej w latach 1967-1973 wzrosła ogółem o 989 tj. o 22,3 5* z czego 659 pla­

cówek przypada na lata 1971-1973. Wzrost zakładów usługowych w latach

*

a •

1967 - 1973 był jeszcze większy 1 wynosił 1111 /zmalała o 122 liczba punktów przyjęć 1 świadczenia usług/.

Najwięcej powstało zakładów odzieżowych /203/, naprawy sprzęta radiowo-telewizyjnego /81/, naprawy środków transportu samochodowego /TO/ 1 naprawy sprzętu gospodarstwa domowego /37/,

Zwiększenie liczby zakładów usługowych znalazło odzwierciedlenie w wartościowym wzroście wykonanych usług na rzecz ludności.

W latach 1967-1973 wartość usług bytowych tj. usług naprawczych 1 kon­

serwacyjnych, budowlanych 1 Instalacyjnych oraz usług polegających na zaspokajania niektórych potrzeb osobistych tj. usług najbardziej zwią­

zanych z obsługą ludności wzrosła ponad dwukrotnie i wyniosła w 1973 roku 862 min zł.

Łączna wartośó wykonanych usług dla ludności w latach 1967-1973 wynios­

ła 4202 min zł.

W przeliczeniu na 1-go mieszkańca wartość usług zwiększyła się w tym okresie również dwukrotnie 1 wyniosła w 1973 roku 430 złotych.

W porównaniu do roku 1967, największy wzrost wartości usług wystąpił w zakresie usług przemysłowych, budowlanych 1 usług pozostałych /fry­

zjerskie, fotograficzne ltp./

#

W dziale usług przemysłowych najbardziej dynamiczny wzrost wartości

osiągnęły usługi:

34

transportu samochodowego - ponad czterokrotny, naprawy sprzętu gospo­

darstwa domowego - prawie trzykrotny, naprawy sprzętu radiowo-telewi­

zyjnego 1 odzieżowe - ponad dwukrotny.

Poważnym uzupełnieniem usług bytowych dla ludności świadczonych przez Jednostki gospodarki uspołecznionej były usługi wykonywane przez

gospodarkę nieuspołecznioną. Wartość tych usług wyniosła w 1973 roku 1212 min zł, przekraczając poziom z 1970 roku o 12,1 %.

Podstawowe wielkości 1 wskaźniki charakteryzujące stopień rozwoju działalności usługowej obrazuje tabela:

I 1973

WYSZCZEGÓLNIENIE 1967 1970

w licz­

bach bez­

wzglę­

dnych

1967«

■ 100

Wartość usług byto­

wych dla ludności w gospodarce uspo­

łecznionej w min zł 411 572

•

862 209,6

Na 1 mieszkańca

w złotych 207 286 430 207,7

Placówki usługowe 4437 4767 5426 122,3

w tym zakłady

usługowe 2555 3108 3666 143,5

Liczba ludności przy­

padająca na 1 placów­

kę 1 449 402 370 82,4

Warunki mieszkaniowe i rozwój budownictwa mieszkaniowego

Integralnym elementem warunków bytowych ludności Jest jej sytua­

cja mieszkaniowa, Uwarunkowana ona Jest rozmiarami Istniejących zaso­

bów mieszkaniowych, a jej poprawa - rozwojem budownictwa mieszkaniowe­

go.

Stan zasobów mieszkaniowych miast 1 wsi województwa wrocławskie­

go w latach 1960-1973 przedstawia poniższe zestawienie:

Izby mieszkalne WYSZCZEGÓLNIENIE

o - ogółem a - miasta w - wieś

Ludność 1960 =

« 100

1269,0

1464,5 108.1

709.7

1619,9 127.6

1970 107,9

127.7 132.7

1973 109:6

129.6 98.7

Szybszy wzrost zasobów mieszkaniowych w stosunku do wzrostu liczby lu­

dności pozwolił na uzyskanie poprawy sytuacji mieszkaniowej ludności, wyrażającej się;

- w obniżaniu zagęszczenia Izb,

»wo wzroście przeciętnej powierzchni użytkowej na osobę.

36

Zmiany w zagęszczaniu zasobów obrazuje zestawienie:

WYSZCZEGÓLNIENIE | 19T0 1972 1973

PRZECIĘTNA LICZBA OSÓB NA IZBĘ

Ogółem 1,19 1,17 1,16

Mlaste 1,27 1,25 1,23

Wieś 1,10 1,09 1,08

PRZECIĘTNA POWIERZCHNIA UŻYTKOWA NA OSOBĘ W sT

* A O

Ogółem 15,0 15,1 15,2

Miasto 13,7 13,8 13,9

Wieś 16,5 16,7 16,8

Na polepszenie sytuacji mieszkaniowej ludności mają decydujący wpływ przyrosty zasobów mieszkaniowych z nowego budownictwa oraz ka­

pitalnych remontów. Przekazana z tych źródeł łączna ilość zasobów

w latach 1956-1973 stanowi w zakresie mieszkań 21,1 %, izb mieszkał-

• •

nych 18,4 % 1 powierzchni mieszkań 16,9 % ogólnego ich stanu na koniec 1973 roku.

Realizacja budownictwa mieszkaniowego w województwie wrocławskim kształ­

towała się w latach 1956-1973 następująco:

WYSZCZEGÓLNIENIE 1956-1960 11961-1965 I 1966-1970 I 1971-1973 OGÓŁEM 9 1 LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH

Mieszkania 18902 26136 37512 25394

Izby mieszkalne 52399 76072 101939 80033

Powierzchnia użytkowa

mieszkań w tys m 994 1212 1628 1194

GOSPODARKA USPOŁECZNIONA

•

Mieszkania 18090 25263 35469 23748

Izby mieszkalne 49880 72807 93186 72099

Powierzchnia użytkowa

mieszkań w tys m" 939 1146 1457 1040

37

dok.

WYSZCZEGÓLNIENIE 1956-1960 1961-1965 1966-1970 I 1971-1973 GOSPODARKA NIEUSPOŁECZNIONA

Mieszkania 812 873 2043 1646

Izby mieszkalne 2519 3265 8753 7934

Powierzchnia użyt­

kowa mieszkań

w tys m 55 66 171 154

Z "OGÓŁEM” PRZYPADA NA MIASTA

Mieszkania 14093 24021 32955 21983

Izby mieszkalne 39074 69194 86951 68293

Powierzchnia użyt­

kowa mieszkań

w tys ■ 696 1074 1352 994

OGÓŁEM

#

POLSKA ■ 100

# #

Mieszkania 3,0 3,5 4,0 4,1

Izby mieszkalne 3,0 3,4 3,5 3,7

Pewlerzchnia użyt­

kowa mieszkań w tys a2

# *

2,9 3,1 3 f 3

•

3,4

W latach 1956-1973 oddana w województwie ogółem 107944 mieszkania 1 310443 izby. Szczególne nasilenie budownictwa mieszkaniowego wystę-

%

puje po 1970 r. W ostatnich trzech lotach oddano 25394 mieszkania 1 80033 Izby, tj. 25,8 % przekazanych w całym okresie 1956-1973.

Pod względem rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w latach 1956-

4

1973 Województwo wrocławskie zajmuje 14-te miejsce w kraju /3,7 % bu­

downictwa krajowego/.

średnie roczne tempo wzrostu budownictwa mieszkaniowego w gospo­

darce narodowej za cały okres 1956-1973 wynosiło w zakresie mieszkań - 9,2 %, izb - 9,7 % 1 powierzchni - 8,0 % 1 było wyższe w miastach

/kolejno: 11,1 %, 11,4 %, 9,9 %/ niż na wsi /2,7 %, 3,7 %, 2,3 %/.

Jest ono Jednak istotnie zróżnicowane w poszczególnych podokresach,

np. w 1956-1960 - 19,1 %, w 1971-1973 - 10,0

38

Z ogólnej ilości efektów mieszkaniowych oddanych w latach 1956 - 1973 zdecydowana większość przypadała na teren miast /93052 mieszkania

izb o

263517 mieszkalnych i 4116 tya nT powierzchni/ - przy czym wskaźniki udziałów powierzchni mieszkań oddanych w miastach do ogólnej ilości

budownictwa mieszkaniowego miały tendencje wzrostowe: z 70,0 % w la­

tach 1956-1960 do 83,2 % za okres 1971-1973.

w tym marnym czasie odsetek ludności miejskiej w województwie zwiększył mię s 46,• % de 56,4 % i

0 wzroście rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w województwie świadczy wyraźna, od 1956 roku poprawa poziomu wskaźników obrazu­

jących Ilość izb przypadających na 1000 ludności, 1000 osób przyrostu naturalnego 1 mieszkań na 1 ^«!•:« zawartych małżeństw.

Ilustruje to poniższe zestawienie:

WYSZCZEGÓLNIENIE I 1956-1960a/ 1961-1966a/ I 1966-1970®' 1971-19738 IZBY NA 1000 LUDNOŚCI

Ogółem 6,-2 8,0 10,'3 1374

Miasta 973 13,-8 16,0 20/3

Wieś 3,1 1,5 3,3 4,5

IZBY NA 1000 OSÓB PRZYROSTU NATURA UJE GO

Ogółem 258 556 979 1141

Miasta 394 990 1679 1931

Wieś 128 103 286 337

MIESZKANIA NA 1000 ZAWARTYCH MAŁŻEŃSTW

Ogółem 224 397 469 414

Miasta 302 628 747 654

Wieś 127 77 127 123

a/ Przeciętne roczne.

Natężenie budownictwa mieszkaniowego w stosunku do rozmiarów pod­

stawowych zjawisk ruchu naturalnego ludności w województwie wrocław­

skim wyraźnie jednak odbiega od krajowego, które za lata 1971 - 1973

charakteryzowały wskaźniki:

39 - Izby na 1000 ludności -21,6

- Izby na 1000 osób przyrostu naturalnego - 2350 - mieszkania na 1000 zadartych małżeństw - 682

W omawianych latach nastąpiły zasadnicze zmiany w strukturze

uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego według Jego form. Do roku 1966 dominującą formą tego budownictwa było budownictwo rad narodo­

wych, od r. 1967 prymat przejęło budownictwo spółdzielcze. Udział

\

budownictwa rad narodowych oraz spółdzielczego w ogólnych rozmiarach

budownictwa uspołecznionego oraz wskaźniki dynamiki w zakresie powierz- chnl mieszkań obrazuje poniższe zestawienie.

SZCZE- LNIENIE

1956-, 1961-

1960a/ 1965 1966 1967 1968 1970 1973

Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

w tym: %

bud ow- fliotwo

rad na­

rodowych 24,0 49,7 43,2 26,0 18,5 “,2 21,8

spół­

dzielcze 0,3 5,3 1 23,6 40,6 45,9 58,3 46,8

1966 - 100b/

Ogółem 60,1 88,4 100,0 98,1 117,0 125,1 I 146,7 w tym:

budow­

nictwo rad na­

rodowych

spółdzie1- cze

32,6

# - 0,8

101,8 19,7

100,0 100,0

58,9

•

168,9

# 50,0 227,9

M

41,1 309,8

73,2 1 291,8 V. JV *atach 1956-1960 wskaźniki liczone do Izb mieszkalnych, b/ Wska­

źnik liczony w latach 1956—1960 1 1961—1965 do przeciętnej w roku.

Szkolnictwo

Widoczny dorobek w trzydziestoleciu PRL odnotowano w województwie wrocławskim ^w zakresie rozwoju infrastruktury społecznej, w tym głów­

nie urządzeń i placówek oświaty i wychowania, służby zdrowia draż kultury.

Wydatki bieżące budżetu województwa na oświatę i kulturę oraz na ochronę zdrowia 1 kulturę fizyczną w wybranych latach ilustrują niżej zestawione danej

WYSZCZEGÓLNIENIE I960 1965 1970 1973

w milionach złotych I 11965 =

= 100 Wydatki na:

Oświatę i kulturę # 1205,0 1597,2 2227,0 184,8 Ochronę zdrowia

i kulturę fizyczną 805,2 1247,5 1952,2 2741,4 219,8 Organizowanie oświaty następowało niezwłocznie po wyzwoleniu.

Już w roku szkolnym 1945/46 na terenie województwa czynnych było 610 szkół podstawowych, do których uczęszczało ponad 45 tys. uczniów;

w roku szkolnym 1946/4? liczba szkół podstawowych zwiększyła się do 1055, a liczba uczniów do 105,9 tys, W roku szkolnym 1949/50 liczba uczniów szkół podstawowych przekroczyła 150 tys.

Rozwój szkolnictwa ^w trzydziestoleciu stymulowany był wzrostem liczby młodzieży w wieku szkolnym, urodzonej w okresie "wyżu demogra­

ficznego" oraz realizowaną konsekwentnie zasadą powszechności nauczania podstawowego oraz polityką zabezpieczenia absolwentom szkół podstawo­

wych możliwości podjęcia dalszej nauki w szkołach stopnia ponadpodsta-

41

wowego.

Obecnie praktycznie prawie wszystkie dzieci w wieku 7-14 lat są objęte nauczaniem.

Najważniejsze informacje o szkolnictwie podstawowym w latach 1955 - 1975 przedstawia zestawienie:

I 1955/ i1960/ I 1965/ 1970/

56 61 66 71 1973/74

WYSZCZEGÓLNIENIE

1960/61

w liczbach bezwzględnych , 100

SZKOŁY 1471 1809 1829 1765 1023 56,6

w miastach 205 307 352 342 317 103,2

na wsi | 1266 1502 1477 1423 706 47,0

pomieszczenia clo

nauczania #

9235 10801 12262 10723 116,1

nauczyciele pełnozaJ

trudnieni 5772 9836 11810 13665 13190 134,1

uczniowie >01763 347793 [373082 355249 292852 84,2

absolwenci 12607 29122 X 44525 42982a/ 147,6

SZKOŁY PODSTAWOWE

DLA PRACUJĄCYCH 111 77 34 43 67 87,1

nauczyciele pełno-

zatrudnieni 102 77 36 64 70 90,9

uczniowie 3636 7611 4810 4888 5417 71,2

absolwenci 1329 3044 8181 1839 2402*/ 78,9

SZKOŁY SPECJALNE • 48b/ 51 49 63 131,2

nauczyciele pełno-»

zatrudnieni • 248 334 394 553 223,0

uczniowie # 4909 | 5988 6258 6745 137,4

absolwenci • 392

* 691 816*/ 208,7

opiekuńczych

42

Wysiłek inwestycyjny, a także organizacyjny i kadrowy zapewnił - pomimo olbrzymiego napływu uczniów na przełomie lat pięćdziesiątych

i sześćdziesiątych - uzyskanie poprawy warunków nauczania.

Na 1 pomieszczenie do nauczania przypadało w roku szkolnym 1960/61 r 48 uczniów w miastach i 31 na wsi, w roku 1965/66 - 44 uczniów w mia­

stach i 28 na wsi, a w 1973/74 r. 35 w miastach i 21 na wsi.

Na 1 nauczyciela pełnozatrudnionego przypadało w roku szkolnym 1960/61 - 40 uczniów w miastach i 32 na wsi, w roku 1965/66 - 35 uczniów

w miastach i 28 na wsi, w 1973/74 - 24 w miastach i 20 na wsi.

Od roku 1964 nastąpił w województwie silny rozwój szkolnictwa powyżej podstawowego - zarówno szkół średnich jak i zasadniczych

szkół zawodowych.

Rozwój szkolnictwa średniego ogólnokształcącego oraz szkolnictwa zawodowego obrazują dane zawarte w zestawieniu;

1970/71

1960/61 _1973/74

»75ZC ZEGÓLNIENIE

1960/61 ⁼

= 100

w liczbach bezwzględnych

SZKOŁY DLA NIB FRA CUJACYCH

LICEA OGÓLNOKSZTAŁ­

CĄCE

nauczyciele pełno- zatrudnieni 1241

11877

absolwenci

43

dok.

44

dok.

1960/61 1970/71 1973/74

WTSZCZBG&jOTMTb:

w liczbach bezwzględnych

1960/61

=100

TECHNIKA I SZKOŁY ZAWODOWE S-TO PNIA LICEALNEGO, SZKOŁY

RÓWNORZĘDNI?/

szkoły 29 109 124 427,6

uczniowie 5056 16540 18912 374,1

absolwenci 709 5526 2101a/ 296,3

a/ Absolwenci z roku szkolnego 1972/73* V Bez szkół przysposabiają, cych do zawodu flrtym do zawodu rolnika i szkół przysposobienia rol­

niczego/ oraz bez szkół specjalnych, c/ Łącznie ze szkołami artysty, cznymi II stopnia i szkołami policealnymi# d/ Łącznie z zaocznymi#

Kultura

V

W całym trzydziestoleciu przykładano w województwie wielką wagę do systematycznego rozwoju materialnej bazy kultury, w szczególności koncentrując Uwagę na kulturze masowej#

Potwierdzeniem tego są prezentowane w dalszej części dane odnoszące

się do podstawowych form działalności kulturalnej prowadzonej przez

biblioteki, teatry, kina oraz radio i telewizję.

KURACJUSZE W UZDROWISKACH

Cieplice St Zdrdj (Przerzeczyn Zdrój

. Duszniki

Jedna

Zdrój

Polanica Zdrój

Świeradów Zdrój

Z i Gzemiawa

Lądek Zdrój

i Ohigopole Zdr<3|. Kudowa Zdrój

I . . . hWj WO Ogotem

t

w tym w sanatoriach

szpitalach i prewentoriach