ORGAN ZWIĄZKU GMIN W OJEW ÓDZTW A ŚLĄSKIEGO
jllliuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!iii!iiiiiiiiiiiiiii|L W ydaw ca: jin|,l,ml,l,l,,,|,I|1I|||||||ii|i>iiiMimiiiuiimiiiiiiHiimiiiiiiiiiiL.
= P re n u m e r a ta w y n o s i 2 z ło t e k w a r ta ln ie = * '...= O g ł o s z e n i a : J e d n o ła m o w y w ie r s z =
= O p ła t a p o c z t o w a o p ł a c o n a r y c z a łt e m | Związek Gmlll W oj. Ś l , I m ilim . 50 gr. P r z e d te k s te m 1 z ł z a =
= T e l e f o n : K a t o w i c e 34 1-47 = ...= w ie r s z m ilim . R a c h . w P K O . 30 0 -8 0 2 = ... R e d - 1 A d m .: K a t o w ic e , P o c z t o w a 7. II ... ... IHIIIIIIIIIlltr
Nr. 3-4 Katowice, marzec-kwiecień 1936 r. Rok XII
Dnia 11-go marca 1936 r. została wydana ustawa o Komisji Oszezędnościowo-Oddłużeniowej dla Sa
morządu Terytorjalnego w W ojewództwie Śląskiem (Dz, U. ŚL nr. 7, poz, 11), zawierająca szereg nie
zmiernie ważnych przepisów dotyczących oddłużenia samorządu terytorjalnego w W ojewództwie Śląskiem, których pełne i rychłe zrealizowanie przyniesie możność podjęcia normalnej gospodarki w związkach samorządowych.
* * *
Uzasadnienie
do projektu ustawy o Komisji Oszczędnościowo-Oddł użeniowej dla Samorządu Terytorjalnego w W ojew ó
dztwie Śląskiem, uchwalonego przez Śląską Radę W ojewódzką na posiedzeniu w dniu 2, XII. 1935.
Sposób przeprowadzenia akcji oszczędnościowej i oddłużeniowej w związkach samorządowych tery
torialnego ujęty został w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r, o p o
prawie gospodarki i finansów związków samorządo
wych (Dz. U. R, P. Nr. 94, poz, 846) oraz w nowelizu
jącym to rozporządznie — dekrecie Prezydenta R ze
czypospolitej z dnia 14 listopada 1935 r. (iDz. U. R, P. Nr. 82, poz. 505).
W myśl tych przepisów, dla celów oddłużenia i obniżenia kosztów administracji w poszczególnych samorządach, powołane są komisje oszczędnościowo- oddłużeniowe — przy urzędach wojewódzkich, C en tralna Komisja Oszczędnościowo - Oddłużeniowa dla Samorządu — przy Prezesie Rady Ministrów, oraz Urząd Rozjemczy do Spraw Kredytowych Samorządu Terytorjalnego z siedzibą w Warszawie.
Powiatowe związki komunalne 26 283 340 zł.
miasta wydzielone 166 272 435 ,,
miasta niewydzielone 84 930 936 „
gminy wiejskie 101 821 937 ,,
O ile chodzi o województwo śląskie, to ustawo
dawstwu śląskiemu zastrzeżone zostało powołanie analogicznej komisji oszczędnościowo-oddłużeniowej i podporządkowanie jej w zakresie akcji oddłużenio
wej i oszczędnościowej Centralnej Komisji Oszczęd- nościowo-Oddłużeniowej. Utworzenie Komisji Osz- czędnościowo-Oddłużeniowej dla Samorządu Teryto
rjalnego W ojewództwa Śląskiego uważa się za wska
zane ze względu na to, iż również na terenie samo
rządów śląskich zachodzą sprawy natury gospodar
czo-finansowej, których normowanie w postępowaniu przed wymienionemi uprzednio komisjami, leży w in
teresie wymienionych samorządów.
Konieczność tego podkreśla fakt stosunkowo znacznego, w porównaniu do stanu majątkowego za
dłużenia związków samorządowych województwa, które według stanu w dniu 31 marca 1934 r. przed
stawiało się następująco:
stan czynny stan bierny czysty majątek 17 624 471 zł.
57 182 024 „ 40 541 885 26 452 461
11 279 932 zł.
107 461 651 „ 43984 683 „ 74 524 768 „ Razem: 379 308 649 zł. 141 790 842 zł. 237 251 036 zł.
Wydatki na spłatę długów w roku 1933/4 wyno
siły okrągło 7.400.000 zł., w obec 44,600,000 zł. ogółu wydatków zwyczajnych, a więc 16,8%.
Organizacja Komisji Oszczędnościowo-Oddłuże
niowej dla Samorządu Terytorjalnego W ojewództwa Śląskiego opiera się na analogicznych zasadach, jakie przyjęte zostały dla komisyj oszczędnościowo-oddłu- żeniowych działających w innych województwach.
Komisji Admimstracyjno-Samorządowej Sejmu Śląsk iego w sprawie wniosku Śląskiej Rady W ojewódzkiej zawierającego projekt ustawy o Komisji Oszczędnoś ciowo-Oddłużeniowej dla Samorządu Terytorjalnego
w W ojew ództw ie Śląskiem.
W y s o k i S e j m i e !
Projekt ustawy o Komisji Oszcządnościowo-Od- dłużeniowej dla Samorządu Terytorjalnego w W oje- wódzlwie Śląskiem czyni zadość istotnym potrze
bom naszych samorządów.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. o poprawie gospodarki i finansów związków samorządowych (Dz. U. R. P.
Nr. 94, poz. 846) znowelizowane dekretem z dnia 14 listopada 1935 r. (Dz. U. R. P. Nr. 82, poz. 505) za wiera zasadniczo dwie grupy przepisów o poprawie gospodarki i finansów samorządowych.
Pierwsza z nich przyznaje samorządom natych
miastowe ulgi wchodzące w życie automatycznie z chwilą ogłoszenia ustawy, druga grupa przewiduje możliwość udzielenia ulg w odrębnem postępowaniu przed specjalnemi komisjami i Urzędem Rozjemczym.
Jakkolwiek ulgi, z których samorządy nasze już korzystają, są niewątpliwie znaczne w stosunku do poprzedniego stanu prawnego, to jednakże nie roz
wiązały one ostatecznie problemu oddłużenia samo rządów. Sytuacja ziwązków samorządowych w tym względnie jest ciężka. Pożyczki zaciągnięte w cza
sach wysokiej konjunktury gospodarczej, przeznaczo
ne na inwestycje samorządowe, urosły obecnie w swej wewnętrznej wartości wskutek deflacji do podwójnej wysokości. Spłata zatem i obsługa ich przekracza w wielu wypadkach możliwości samorzą
du i zagraża prawidłowemu spełnianiu obowiązków publicznych samorządów. Jest to tem większa krzy
wda, że samorządy śląskie w dziele odbudowy Pań
stwa mają bardzo poważne zasługi, dając nietylko zatrudnienie licznym rzeszom bezrobotnych, ale pod
nosząc zarazem przez racjonalne inwestycje poziom gospodarzy ludności. Jest rzeczą zatem słuszną, by obecnie w obec zmienionych warunków gospodar
czych przyznano samorządom tym dalekoidące ulgi przy uwzględnieniu interesów wierzycieli.
Tym wymogom czynią zadość przepisy rozporzą
dzenia Prezydenta Rzeczyypospolitej przewidujące postępowanie oddłużeniowe przed Komisjami Oszczę dnościowo-Oddłużeniowemi i Urzędem Rozjemczym.
Z dobrodziejstwa tego jednakże samorządy ślą
skie dotychczas korzystać nie mogły, ponieważ utwo- dzenie Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej za
strzeżone było ustawodawstwu śląskiemu.
O ile chodzi o strukturę prawną powyższej K o
misji zauważyć należy, że odpowiada ona analogicz
nym przepisom obowiązującym na obszarze reszty Państwa. Pod tym względem projekt śląskiej ustawy nie budzi żadnych zastrzeżeń.
Według wyjaśnień przedstawiciela P. W ojew ody Śląskiego, do komisji należeć będą osoby, mające od
powiednie kwalifikacje fachowe na powyższy urząd i dające gwarancję, że zadanie swe spełnią bezstron
nie.
Koszty komisji przewiduje Urząd W ojewódzki Śląski w rozmiarach skromnych, nie stanowiących i- stotnego obciążenia samorządu.
Komisja Administracyjno-Samorządowa przyjęła projekt jednomyślnie w drugiem i trzeciem czytaniu, w obec czego mam zaszczyt prosić:
Wysoki Sejm raczy uchwalić pow. projekt usta
wy w brzmieniu nadanem mu przez Śląską Radę W o jewódzką.
Katowice, dnia 31 stycznia 1936 r.
Przewodniczący
Komisji Admimstracyjno-Samorządowej:
{— ) Dr. K o c u r . Sprawozdawca
Komisji Admimstracyjno-Samorządowej:
Dr. K a r c z e w s k i , Poseł na Sejm Śląski.
Oddłużenie Samorządu Terytorjalnego w Województwie Śląskiem
w świetle przepisów prawnych.
" r
Oddłużenie samorządu terytorjalnego unormowa
ne rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. (Dz. U. R. P. Nr. 94. poz.
846) o poprawie gospodarki i finansów związków sa
morządowych, zmienionem dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 listopadna 1935 r. (Dz. U.
R. P. Nr. 82 poz. 506) oraz ustawa o Komisji Oszczę- dnościowo-Oddłużeniowej dla Samorządu Teryto
rjalnego w W ojewództwie Śląskiem z dnia 11-go mar
ca 1936 r. (Dz. U. Śl. Nr. 7 poz. 11) oparte są na dwóch słusznych i celowych zasadach:
a) powszechnych norm oddłużeniowych, dających jednakowe ulgi wszystkim dłużnym związkom samo
rządowym i
b) indywidualnych planach oddłużenia w postę
powaniu przed komisjami dla związków, których p o
łożenie wymaga specjalnych ulg.
15
Powszechne normy oddłużenia.
Według powszechnych norm oddłużenia zawar
tych w art. 1— 6 rozp. oddłużeniu podlegają wszyst
kie związki samorządu bez względu na położenie go
spodarcze, jeżeli posiadają 1) krótkoterminowe p o
życzki w B. G, iK., 2) zaległe raty, odsetki, prowizje itp. z tytułu pożyczek długoterminowych i krótkoter
minowych w B. G. K. i bankach komunalnych, 3) p o
życzki z lokat prawa publicznego w B. G. K. i ban
kach komunalnych użyte zgodnie z przeznaczeniem, 4) długi hipoteczne (za wyjątkiem długów kredyto
wych), 5) niektóre długi w obec K. IK. 0 0 ,, 6) odsetki zaległe od prywatno-prawnych należności pienięż
nych za oprocentowanie powyżej 5,5%. Wynikające z tych przepisów uprawnienia winne wszystkie zain
teresowane związki samorządowe jak najskrupulat
niej i w sposób wyczerpujący wykorzystać.
Postępowanie przed komisjami.
Do kompetencji Centralnej Komisji w zakresie akcji oddłużeniowej należy orzekanie ulg w spłacie zobowiązań związków samorządowych w obec Skarbu Państwa, funduszów państwowych, instytucji publicz- no-prawnych, Banku Gospodarstwa Krajowego, Pań
stwowego Banku Rolnego i banków komunalnych (art. 14 ust. 2 pkt. 3).
W stosunku do wszelkich zobowiązań finanso
wych związków samorządowych, zobowiązań zakła
dów i przedsiębiorstw tych związków, chociażby te zakłady i przedsiębiorstwa wyposażone były w oso
bow ość prawa publicznego lub prywatnego, z wyjąt
kiem zobowiązań, objętych art. 14 ust. 2 pkt. 3) oraz
zobowiązań z tytułu pożyczek, emitowanych przez związki samorządowe na rynku zagranicznym właści
we jest postępowanie przed W ojewódzką Komisją Oszczędnościowo-Oddłużeniową.
Postępowanie oddłużeniowo przez wyzyskanie norm powszechnych lub w trybie art. 14 ust. 2 pkt.
3) wszczyna się na wniosek związku dłużnego. Po
stępowanie przed W ojewódzką Komisją Oszczędnoś- ciowo-Oddłużeniową może być wszczęte na wniosek interesowanego związku samorządowego, na wniosek władzy nadzorczej związku samorządowego, na wnio
sek Centralnej i W ojewódzkiej Komisji oraz na wnio
sek wierzyciela.
Postępowanie oddłużeniowe przed Komisją Oszczędnościowo-Oddłużeniową dla Samorządu T e
rytorjalnego w W ojewództwie Śląskiem powinno być wszczęte w terminie do dnia 31-go grudnia 1936 r,;
wszczęte po tym terminie nie ma skutków praw
nych.
Wniosek o wszczęcie postępowania oddłużenio
wego zgłoszony przez zainteresowane strony lub wła
dzę nadzorczą, powinien być umotywowany, Do wniosku należy dołączyć;
1) budżet na rok bieżący,
2) zamknięcie rachunkowe za ostatni rok budże
towy oraz
3) wykaz wszelkich długów ze wskazaniem
a) tytułów, b) wysokości oprocentowania, c) ter
minów płatności.
W następnym zeszycie „Orędownika Samorządu"
zostaną podane bliższe wiadomości, dotyczące spo
rządzenia wniosków oddłużeniowych.
R e z o l u c j a
Komisji Budżetowo-Skarbowej Sejmu Śląskiego do preliminarza budżetowego W ojew. Śl. na r. 1936/37.
w sprawie obniżenia oprocentowania pożyczek.
W związku z wejściem w życie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 peździernika 1934 r. o poprawie gospodarki i finansów związków samorządowych (Dz. U. R. P. Nr. 94, poz. 846) i usta
wy śląskiej o utworzeniu na obszarze W ojewództwa Śląskiego Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej dla samorządów śląskich zwraca się Sejm Śląski do Śląskiej Rady Wojewódzkiej o obniżenie oprocento
wania od pożyczki, udzielonej gminom i instytucjom
przez Skarb Śląski z środków, pochodzących z p o życzki zagranicznej (amerykańskiej) z 1% na 5^%
zgodnie z wydanemi w tej materji rozporządzeniami i dekretami Prezydenta Rzeczypospolitej, i o zarzą
dzenie, by gminy i instytucje te korzystały także z obniżki kursu przy spłacie rat amortyzacyjnych w taki sposób, jak Skarb Śląski korzysta przez zniesie
nie przez Stany Zjednoczone Ameryki Północnej pa
rytetu złota.
Ustawy
o oddłużeniu Związków Samorządu Terytorjalnego.
W związku z akcją oszczędnościowo-oddłużenio- wą w samorządach wydane zostały następujące prze
pisy:
1) Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24-go października 1934 r. o poprawie gospo
darki i finansów związków samorządowych Dz. U. R.
P. Nr. 94 poz. 846.
2) Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14-go listopada 1935 r. w sprawie zmiany rozporzą
dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 paź
dziernika 1934 r. o poprawie gospodarki i finansów związków samorządow. (Dz, U. R. P. Nr. 82 poz. 506)
3) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dn.
26 marca 1935 r. wydane w porozumieniu z Ministra
mi: Spraw Wewnętrznych, Skarbu oraz Przemysłu i Handlu w sprawie organizacji i trybu postępowania Centralnej Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej dla Samorządu. Dz, U, R. P. Nr. 22 poz. 132.
4) Rozporządzenia Ministrów: Spraw W ewnętrz
nych, Skarbu, oraz Przemysłu i Handlu z dnia 16 kwietnia 1935 r, o organizacji i trybie postępowania komisyj oszczędnościowo-oddłużeniowych dla samo
rządu Dz. U, R. P. Nr. 31 poz. 231.
5) Rozporządzenie Ministra Skarbu z dn. 6 sierp
nia 1935 r. o zasadach i warunkach konwersji na p o życzki długoterminowe pożyczek krótkoterminowych, udzielonych związkom samorządowym przez Bank Gospodarstwa Krajowego, oraz zaległych rat, odse
tek, prowizyj, kosztów i innych należności ubocz
nych z tytułu pożyczek tak krótkoterminowych jak i długoterminowych, udzielonych przez Bank G o spodarstwa Krajowego i banki komunalne Dz. U.
R. P. Nr. 61 poz. 393.
6) Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 16 września 1935 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ministrem Sprawiedliwości o ustalaniu wysokości i sposobu pokrywania kosztów
funkcjonowania komisyj oszczędnościowo-oddłuże- niowych dla samorządu przy urzędach wojewódzkich.
Dz. U. R. P. Nr. 72 poz. 456.
7} Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 20 lu
tego 1936 r. wydane w porozumienieu z Ministrem Spraw Wewnętrznych w sprawie wykonania art. 27 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. o poprawie gospodarki i fi
nansów związków samorządowych, Dz. U. R. P. Nr.
18 poz. 155.
8) Ustawa z dnia 11 marca 1936 roku o Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej dla Samorządu T e
rytorjalnego w W ojewództwie Śląskiem. Dz. U. Śl, Nr. 7 poz. 11.
9) Rozporządzenie W ojew ody Śląskiego z dnia 17 marca 1936 r. o organizacji i trybie postępowania Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej dla Samo
rządu terytorjalnego w W ojewództwie Śląskiem, Dz, Ust. Śl. Nr. 7 poz. 12.
Rola samorządu terytorjalnego w systemie admin. publ
Na posiedzeniu Komisji Budżetowej Senatu mia
łem już sposobność wspomnieć o wadze, jaką przy
wiązuję do spraw samorządu terytorjalnego, prawi
dłowego funkcjonowania jego organów ustrojowych i właściwego stosunku do nich władz nadzorczych.
Ustawodawstwo nasze z Ustawą Konstytucyjną na czele przesądziło ważką rolę samorządu ieryto- rjałnego w systemie administracji publicznej Państwa w sposób niedwuznaczny, a w konsekwencji prowa
dzący do konieczności sharmonizowania dwóch czyn
ników: administracyjno-rządowego i społeczno-samo- rządowego tak w systemie i teorji, jak również w praktyce dnia powszedniego.
Samorząd terytorjalny jest jednem z praktycz
nych urządzeń administracji państwowej, stanowiąc przedłużenie i uzupełnienie administracji rządowej tak, jak i miejscowe potrzeby publiczne stanowią fragment potrzeb ogólno-państwowych.
Samorząd jest więc ogniwem administracji pań
stwowej, kierowanej wolą Rządu, odpowiedzialnego za całokształt działalności administracji, jak wynika to z art. 25 Konstytucji. Stąd więc czynnik oby
watelski w samorządzie powołany jest do współdzia
łania z czynnikiem administracyjnym i przeciwsta
wianie sobie tych dwóch czynników pozbawione jest jakiegokolwiek sensu.
To przeciwstawienie jest niewątpliwie skutkiem fałszywego nastawienia wielu obywateli do określo
nego poprzednio stanowiska samorządu w systemie
* W y ją te k z p rzem ów ien ia M in istra S p ra w W e w n ę trz n y c h W ła d y s ła w a R a c z k ie w ic z a w y g ło s z o n e g o na 11 p osied zen iu S e natu w dniu 12. III, 1936 r., w ed łu g druku G a z e ty A d m in istra cji nr, 6 z idnia 15. III. 1936 r.
współczesnej administracji publicznej, jest nawrotem do myślenia kategorjami, sięgającemi czasów przed
wojennych, kiedy czynnik obywatelski w samorzą
dzie na obszarach, gdzie samorząd istniał, uważany był za czynnik walki o zachowanie naszej odrębnoś
ci narodowej i przeciwstawiony był administracji państwowej, zaborczej,
W państwie niepodległym cała administracja pu
bliczna we wszystkich jej organach ma służyć intere
sowi publicznemu, interesowi zbiorowemu ogółu oby
wateli, musi więc opierać się na zaufaniu obywateli, tak jak opiera się na środkach, łożonych przez nich, jako płatników.
Rolę samorządu terytorjalnego w administracji publicznej ilustruje fakt, że w pojęciu tegoż samo
rządu mieści się liczba, sięgająca 4.000 odrębnych or
ganizmów gospodarczych i komórek administracji pu
blicznej, opartych na najbliższym w nich udziale oby
wateli; jest to teren szerokiej współpracy, współtro- ski i współodpowiedzialności mas obywatelskich za wykonywanie zadań publicznych, na tle własnych p o trzeb życia zbiorowego. Z tego stanowiska problem istoty i roli samorządu był gruntownie naświetlany przez moich poprzedników w okresie nie tak odleg
łych jeszcze prac nad nową ustawą samorządową.
A żeby zaś należycie ocenić znaczenie samorządu dla życia państwowego, wystarczy uprzytomnić so
bie, ile jeszcze pracy trzeba w łożyć w proces scale
nia szerokich mas z ideą silnego Państwa, jako
„wspólnego dobra wszystkich obywateli", w proces, którego przebieg przyśpieszyć może tylko bliski u- dział obywateli w lokalnem życiu publicznem, co jest właśnie istotą samorządu. Zwłaszcza w naszych sto^
17 sunkach, przy tak wielkiem zróżniczkowaniuy mas obywatelskich pod względem społecznym, kulturalny, gospodarczym, politycznym i narodowościowym, tyl
ko wspólna praca nad obsługą wspólnych dla wszy
stkich obywateli potrzeb życia zbiorowego może ła
godzić dysproporcje i konflikty społeczne, wprowa
dzając do stosunków społecznych i gospodarczych nieodzowną dla Państwa harmonję. Głównie przez samorząd terytorjalny, jako organizację powszechną, Państwo może osiągnąć to, co zakreśla sobie w art,
9 Konstytucji kwietniowej, a mianowicie może „ze spolić wszystkich obywateli w harmonijnem współ
działaniu na rzecz dobra powszechnego".
Jeżeli dodamy do tego, że olbrzymie zaniedba
nia w dziedzinie kulturalnej i gospodarczej, olbrzy
mie braki, powstałe w długich latach niewoli poli
tycznej, wymagają niezwykłych nakładów pracy i środków i że wyłącznie tylko rząd centralny oraz podległe mu komórki rządowe nie byłyby w moż
ności sprostać tym zadaniom, to wciągnięcie szero
kich mas obywatelskich do bezpośredniej współpra
cy w odrobieniu tych zaniedbań jest nieodzownością 0 głębokiem znaczeniu ideologicznem i praktycznem.
Do pełnej realizacji tego postulatu zmierza ustawa samorządowa z marca 1933 r., wciągając do udziału w pracach samorządu szerokie masy obywateli, któ
rych liczba w organach samorządowych, wliczając tu 1 gromady, sięga 600.000 osób.
Jak z powyższego wynika, samorząd terytorjal
ny w Polsce jest organizacją rozległej pracy zbioro
wej obywateli dla podniesienia cywilizacji i kultury miast i wsi, wyprowadzenia osiedli ze stanu w ieko
wych zaniedbań, podniesienia dobrobytu kulturalnego i gospodarczego szerokich mas.
Stąd więc nie trzeba podkreślać, jaką wagę w sa
morządzie dla jego prawidłowego rozwoju ma ele
ment ludzki, na który składa się czynnik obywatel
ski, reprezentowany przez rady i kolegja zarządów, oraz zastęp pracowników samorządowych. Harmo
nijna praca tych czynników wewnątrz związków sa
morządowych oraz właściwy stosunek sprawowanej przez nie administracji do obywateli są nieodzownym warunkiem prawidłowego rozwoju samorządu i p o
pularyzowania jego. idei w świadomości mas. Nad spełnieniem tego warunku czuwać powinni przełoże
ni związków samorządowych, t. j. starostowie powia
towi, jako przewodniczący wydziałów powiatowych, prezydenci miast, burmistrzowie i wójtowie. Mają oni trudną i odpowiedzialną misję kierowania ży
ciem samorządowem, pracą zbiorową organów ustro
jowych oraz harmonizowania wysiłków obywateli w samorządzie i godzenia interesów lokalnych z p o trzebami ogólno-państwowemi. Ustawa samorządo
wa wyposaża w tym celu przełożonych związków w duży autorytet i znaczne uprawnienia. Z całym jed
nak naciskiem pragnę podkreślić, że w parze z temi
uprawnieniami powinien postępować konieczny umiar i takt w ich stosowaniu w obec obywateli, uczestni
czących w pracach samorządu i stykających się z je
go administracją. Czynniki kierownicze w samorzą
dzie muszą nie szczędzić wysiłków w gruntowaniu w obywatelu — samorządowcu poczucia realnej współpracy i wartości jego w niej udziału, oraz w utrwaleniu zaufania do pracy zbiorowej, opartej na bogactwie doświadczenia i inicjatywy. Przez w cią
ganie obywateli, zasiadających w organach samorzą
dowych, do aktywnej współpracy, kierownicy życia samorządowego muszą przeciwdziałać objawom bier
ności i defetyzmu, osłabiającym poczucie współtroskl i współodpowiedzialności za gospodarkę publiczną.
Ustawa samorządowa pozwala nadto na wciąga
nie do udziału w pracach samorządu szeregu czyn
nych jednostek z poza składu organów samorządo
wych przez powoływanie takich jednostek do komi
syj rad i zarządów. Jej możliwości rozszerzenia pod
stawy społecznej w różnych etapach prac samorządo
w ych przełożeni związków nie powinni spuszczać z oka.
Na kształtowanie się prawidłowego stosunku p o między samorządem a obywatelem ma duży wpływ sposób, w jaki do obywateli odnoszą się pracownicy samorządowi. Obywatel oczekuje od związku sa
morządowego szybkiej i celowej obsługi swoich inte
resów i traktowania go w sposób życzliwy. Na te renie wiejskim gmina jest często jedynym urzędem publicznym, z którym styka się obywatel i na p od stawie traktowania jego spraw i osoby przez zarząd i pracowników gminy urabia sobie pogląd na stosu
nek do niego Państwa. Pracownicy samorządowi tylko przez społeczne traktowanie obywateli mogą gruntować w nicht zaufanie do samorządu i admini
stracji publicznej. Pracownicy samorządowi wyma
ganiom tym dotychczas naogół umieli odpowiedzieć.
Braki w przygotowaniu personelu samorządowego stale uzupełnia akcja doszkalania pracowników na kursach w Warszawie przy W olnej W szechnicy Pol
skiej i kursach regjonalnych w największych ośrod
kach miejskich. Sami również pracownicy drogą sa
mopomocy prowadzą przez swe organizacje akcję szkoleniową. Na kwalifikacje i poziom fachowy pra
cowników samorządowych kładą też nacisk projekty ustaw pracowniczych, które są przedmiotem prac Izb Ustawodawczych.
Dookoła tych projektów powstała gęsta mgła podejrzeń i oskarżeń. W iele zarzutów, wysuwanych w prasie codziennej i pracowniczej, było skutkiem nieufności do projektowanej reformy, a nierzadko — braku znajomości zasad projektów, jak również zmian, wprowadzonych do nich w wyniku narad, od
bytych w Ministerstwie Spraw W ewnętrznych z przedstawicielami organizacyj pracowniczych i sa
morządowych, Wyniki dotychczasowych prac Sej
mu zdołały, jak mi się zdaje, rozwiać tę mgłę, b o wiem wykazały, że Rząd nie upiera się przy projek
towanych sformułowaniach i godzi się na rzeczowo uzasadnione ich zmiany. Jestem głęboko przekona
ny, że uporządkowanie spraw pracowniczych przez uchwalenie i wprowadzenie w życie ustaw pracow niczych usunie liczne pow ody do procesów sądo
wych i zażaleń i pozwoli na pełną realizację reformy ustrojowej, gdyż doda do życia samorządowego jesz
cze jeden czynnik harmonji, co ze stanowiska organi
zacyjnego i społeczno-wychowawczego mieć będzie olbrzymie znaczenie praktyczne.
Gdy o kadrach pracowników samorządowych jest mowa, pragnę zaznaczyć, że i w danym w y
padku — jak przy administracji rządowej — dużą przywiązuję wagę do zapewnienia ideowej i fachowo przygotowanej młodzieży dostępu do placówek pra
cowniczych w samorządzie terytorjalnym. Początek w tym kierunku został zrobiony w roku ubiegłym przez zorganizowanie kursu samorządowego dla słu
chaczy wyższych uczelni i ułatwienie im odbycia praktyk wakacyjnych. W roku bieżącym akcja ta jest jeszcze szerzej potraktowana przez specjalną or
ganizację społeczną, jaką jest Instytut Pracy Samo
rządu przy ofiarnym współudziale urzędników mego resortu oraz zainteresowanych resortów fachowych.
Pragnę zkolei wypowiedzieć parę uwag na te
mat stosunku mego resortu do nadzoru nad samorzą
dem terytorjalnym. Samorząd jest częścią admini
stracji państwowej i — jak wskazuje na to art. 72 no
wej Konstytucji — jest łącznie z administracją rzą
dową powołany do sprawowania służby publicznej.
Sharmonizowanie więc pracy samorządu z działalno
ścią całcj machiny państwowej jest podstawowem zadaniem nadzoru państwowego. Ustawa samorzą
dowa przewiduje dużą skalę środków nadzorczych, a trafny ich wybór i umiejętne stosowanie posiada niezmierną wagę dla prawidłowego stusunku samo rządu do Rządu.
Zasadniczą przesłanką polityki władz nadzor
czych winno być oparcie stosunku tych władz i sa
morządu na podstawach wzajemnego zaufania i sza
cunku. Stąd też wszystkie czynności władz nadzor
czych i ich wystąpienia w obec organów samorządo
wych nacechowane być winny taktem i umiarem, płynącym z ustawicznej świadomości ideologicznych i wychowawczych założeń samorządu.
Nie może przeto praktyka nadzorcza podważać zasady hierarchicznej niezależności samorządu od administracji rządowej w zakresie ustalonym ustawo
w o dla inicjatywy i działalności czynnika obywatel
skiego.
Ze stanowiska kierownika polityki nadzorczej w obec samorządu podkreślam jak najusilniej, że każ
dej decyzji władzy nadzorczej, każdej jej ingerencji w sferę swobody działania samorządu towarzyszyć
winno poczucie praworządności. Takie bowiem je
dynie postępowanie władz nadzorczych sprzyjać bę
dzie utrwaleniu się tego poczucia również i wśród kierowników życia samorządowego i organów samo
rządowych, będących wszak emanacją społeczeń
stwa.
W parze z powyższemi założeniami, pozostawia
jącemu aż nadto miejsca na właściwą inicjatywę władz nadzorczych, zmierzającą do ułatwienia samo
rządom wykonywania ich zadań i usprawnienia me
tod ich pracy, musi iść — rzecz oczywista — stanow
czość, sprężystość i szybkość kontroli nadzorczej i dalej idącej ingerencji, gdy do administracji samorzą
dowej wkradają się nieporządki i niewłaściwości, grożące interesowi publicznemu. Takim najbardziej radykalnym środkiem nadzoru jest nawet rozwią
zanie organów samorządowych. Jest to środek ko
nieczny w przypadkach, li tylko, gdy do pracy orga
nów samorządowych wkracza demagogja, albo gdy działają one niezgodnie z ustawami albo nieudolnie.
Nie leży bynajmniej w intencjach moich stoso
wanie tego środka inaczej, jak tylko w wypadkach ostateczności — gdy skłócenie czynników i grup, działających w organach kolegjalnych samorządu, do
prowadza — miriio upomnień — do udaremnienia pra
widłowej pracy tych organów, a co za tem idzie do ciężkich strat samorządu, a wraz z nim interesu pu
blicznego. W szystko powyższe odnosi się również do indywidualnego składania z urzędu członków za
rządu związków samorządowych, co uważać będą za akt zgoła wyjątkowy, podyktowany jedynie ob- jektywnemi koniecznościami. W pewnych odłamach opinji utarł się pogląd, że te radykalne i drastyczne środki nadzoru, o jakich tu mówię, stosowane były dotychczas zbyt pochopnie, przeczą jednako
w oż temu mniemaniu liczby, które wskazują, że na 53 miasta wydzielone — tylko w trzech brak jest w chwili obecnej organów, pochodzących z wyboru, a ilość podobnych wypadków w odniesieniu do ogó
łu miast mniejszych i gmin wiejskich jest znikoma.
Poglądowi temu przeciwstawiają się zresztą wręcz przeciwne również opinje pewnych odłamów społe
czeństwa o niedostatecznej rzekomo w wielu w y
padkach ingerencji władzy nadzorczej.
W gospodarce związków samorządowych, któ
rych —• jak to już we wstępie zaznaczyłem — jest dkoło 4.000 odrębnych jednostek, z natury rzeczy zdarzać się muszą tu i ówdzie pewne niedociągnięcia i błędy, a zdarzać się mogą — mimo kontroli w e
wnętrznej — także i nadużycia. Władza nadzorcza jest właśnie od tego, ażeby błędy prostować, a nad
użycia tępić i im zapobiegać. Chodzi jednak o to, aby zarzuty w konkretnych przypadkach nie były zbyt łatwo generalizowane i przedstawiane opinji publicznej w formie, dyskredytującej działalność ogó
łu związków samorządowych, Nie przeczę przez to,
19 że taki czy inny kierunek działalności związków sa
morządowych może i powinien w opinji publicznej podlegać krytyce i że na tem tle wysuwane być mogą ogólne zarzuty pod adresem gospodarki samorządo
wej.
lakim ogólnym zarzutem był np. powtarzany przez szereg lat zarzut podejmowania przez związki samorządowe na zbyt wielką skalę i niezawsze celo
wych inwestycyj. Należy tu jednak podkreślić, że rozpęd inwestycyjny, który w swoim czasie istniał, a był w dużym stopniu usprawiedliwiony z jednej strony chęcią odrobienia zaniedbań i braków, jakie po okresie niewoli politycznej ujawiały się w Polsce na każdem polu życia, z drugiej zaś strony — łatwo
ścią zdobycia kredytu w okresie dobrej konjunktury gospodarczej, jest już obecnie daleko poza nami. Ilu
strują to dostatecznie cyfry wydatków związków sa
morządowych, przewidywanych na inwestycje; w y
datki te wynosiły w r. 1928/29 — 556 miljonów zł., już w następnym roku spadły do 386 miljonów, w r.
1930/31 wyniosły 289 miljonów, w r. 1931/32 —- 170 miljonów, w r. 1933/34 — niecałe 74 miljony. Przy rozważaniach możności inwestycyjnych związków samorządowych na rok najbliższy dochodzi się do wniosku, że na inwestycje samorządowe w całem Państwie można będzie przeznaczyć sumę około 40 miljonów złotych, a więc sumę stanowczo za małą, aby zaspokoić chociażby najkonieczniejsze potrzeby w dziedzinie inwestycyj samorządowych.
Niemniej jest faktem, że związki samorządowe, m. in. na skutek właśnie inwestycyj, podejmowanych w latach wysokiej konjunktury gospodarczej, popa
dły w poważne zadłużenie, przekraczające sumę 1 miljarda 200 miljonów złotych, przyczem ta suma ró
wna się przeszło dwukrotności obecnej ogólnej sumy zwyczajnych budżetów samorządowych. Tak w yso
kie zadłużenie związków samorządowych utrudniało im rozwijanie tej działalności, do jakiej z mocy ustaw są powołane i pogarszało z roku na rok s?an gospo
darki samorządowej. Celem przywrócenia związkom samorządowym normalnych warunków ich działalno
ści koniecznem było doprowadzenie ich zadłużenia do poziomu, na którym obsługa długów mieściłaby się w granicach możliwości finansowych tych zwią
zków. Dokonano tego już częściow o w drodze kon
wersji pożyczek krótkoterminowych i umorzenia czę
ści zaległych rat i odsetek na podstawie rozporzą
dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z października 1934 r. o poprawie gospodarki i finansów związków samorządowych. Dalszą pracę w kierunku uregulo
wania obsługi długów samorządowych prowadzą o- becnie komisje oszczędnościowo-oddłużeniowe (cen
tralna i wojewódzkie), powołane do życia na podsta
wie powyższego rozporządzenia. Według dotychcza
sowych wyników prac tych komisyj można przewi
dywać, że ciężar rocznej obsługi długów wszystkich
oddłużonych związków samorządowych zostanie zmniejszony mniej więcej o 50% w stosunku do sum, które musiałyby być płacone, gdyby oddłużenie nie nastąpiło.
Dla poprawy gospodarki samorządowej koniecz
nem jest również uregulowanie gospodarki przedsię
biorstw komunalnych. Dotychczas brak norm pra
wnych w zakresie organizacji tych przedsiębiorstw oraz określenia formalnej strony ich gospodarki. Dla usunięcia tego braku dekret Prezydenta Rzeczypos
politej z listopada 1935 r., zmieniający wspomniane już rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej o poprawie gospodarki i finansów związków samorzą
dowych, upoważnił Ministra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Skarbu do wydania sto
sownych przepisów. Projekt takich przepisów jest już w znacznej części przygotowany i wydanie sto
sownego rozporządzenia nastąpi w najbliższym czasie.
Nie należy jednak sądzić, iż trudność sytuacji finansowej związków samorządowych jest wynikiem li tylko wspomnianego przeinwestowania się. W yni
kła ona w znacznej części także z dysproporcji, jaka od wielu już lat istnieje między dochodami związków samorządowych a temi wydatkami, jakie się wiążą z wykonywaniem ich obowiązków. Podstawą docho
dów związków samorządowych jest ustawa z r. 1923 o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych.
Ustawa ta, ustalając pewną sumę źródeł dochodo
wych dla związków samorządowych — zresztą już od początku niedostateczną — wprowadziła przepis, iż nałożenie na samorząd jakichkolwiek nowych o b o
wiązków uwarunkowane jest zapewnieniem związ
kom samorządowym nowych dochodów na pokrycie wydatków, związanych z wykonywaniem tych o b o
wiązków. Przepis ten nietylko nie był w następnych latach wykonywany, gdyż nakładano na związki sa
morządowe coraz to nowe obowiązki w dziedzinie opieki społecznej, zdrowia publicznego, oświaty i t.
p. bez zapewnienia nowych dochodów, ale ponadto
— pod wpływem takich czy innych konieczności pań
stwowych — uszczuplano nawet te źródła dochodo
we samorządu, jakie ustalone były w ustawie z r.
1923.
Uszczuplanie to odbywało się dawniej pod ką
tem widzenia konieczności zrównoważenia budżetu państwowego, ostatnio zaś — dekretem z grudnia
1935 r. — zmniejszono o blisko 25 miljonów daniny samorządowe dla odciążenia płatników tych danin
— w pierwszym rzędzie rolników w myśl podstawo
wych założeń planu gospodarczego Rządu, mającego na celu wałkę z kryzysem gospodarczym. To ostat
nie uszczuplenie dochodów związków samorządo
wych było dla tych związków szczególnie dotkliwe, zwłaszcza, że skutki przesilenia gospodarczego obar
czają samorząd szeregiem nowych zadań, szczególnie w dziedzinie opieki społecznej.
A żeby w tych warunkach związki samorządowe mogły podołać swoim zadaniom, nasuwa się koniecz
ność rewizji rozmiaru tych zadań oraz czynności, spełnianych przez gminy w t. zw. poruczonym za
kresie działania. W Ministerstwie Spraw W ewnętrz
nych przygotowane zostały odpowiednie wnioski co do słuszniejszego niż obecnie rozłożenia między p o
szczególne rodzaje związków samorządowych oraz gromady wiejskie niektórych zadań ustawowych, spe cjalnie w dziedzinie opieki społecznej, szkolnictwa i komunikacji, jak również wnioski co do zawieszenia wykonania takich zadań ustawowych, których stałe
lub czasowe zaniechanie nie spowoduje znaczniejsze
go uszczerbku dla interesu publicznego.
Zagadnienie odciążenia gmin od wykonywania czynności poruczonych nie jest łatwe do rozwikłania, gdyż rodzajów czynności, zleconych gminom w róż
nych dziedzinach administracji publicznej, naliczyć można ponad cyfrę 500 i dla odciążenia gmin od tych czynności trzebaby szczegółowo zbadać, które z nich mogą być wogóle poniechane, a które należałoby nadal pozostawić gminom. Prace nad temi problema
mi posunięto już w Ministerstwie Spraw W ewnętrz
nych dość daleko i wynik ich został w swoim czasie przekazany specjalnej komisji przy Prezydjum Rady Ministrów.
Różnice w systemie podatkowym
obowiązującym na Śląsku a w reszcie Polski, z uwzględnieniem podatków komunalnych-*) Daniny samorządowe.
Podstawą prawną do poboru podatków komu
nalnych poza województwem Śląskiem jest zasadni
czo ustawa o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych z dnia 11 sierpnia 1923 r., której jed
nolity tekst ogłoszony został obwieszczeniem Mini
stra Spraw W ewnętrznych z dnia 28 września 1932 r. (poz. 884 Dz. U. R. P.), zmieniony następnie de
kretem z dnia 24 października 1934 r, {poz. 846 Dz.
U, R. P,), dekretem z dnia 22 listopada 1935 r. (poz.
518, Dz. U. R. P.), dekretem z dnia 3 grudnia 1935 r.
(poz. 544 Dz. U. R. P.), oraz dekretem z dnia 14 sty
cznia 1936 r. (poz, 15 Dz. U. R. P.).
W W ojew ództw ie Śląskiem podatki komunalne pobiera się zasadniczo na podstawie ustawy o tym
czasowem uregulowaniu finansów komunalnych w województwie Śląskiem z dnia 14 kwietnia 1924 r.
w brzmieniu, ogłoszonem rozporządzeniem W ojew o
dy śląskiego z dnia 8 lipca 1926 r. (poz. 30 Dz, U. Śl.), zmienionej następnie ustawą z dnia 7 grudnia 1927 r.
(poz. 48 Dz, U. Śl.) oraz ustawą z dnia 23 marca 1933 r. (poz. 16 Dz, U. ŚL).
1) Podatek od gruntów:
Ustawa państwowa (Dz. U. R. P. z 1932 r. Nr.
105 poz. 884) i śląska (Dz. U. Śl. z 1927 r. Nr. 26, poz. 48) regulują sprawę jednolicie, mianowicie gminy wiejskie mogą pobierać tylko dodatek do podatku państwowego, gminy miejskie zaś bądź samoistny podatek, bądź dodatek do podatku państwowego.
Rozdział dodatku do podatku państwowego p o
datku gruntowego jest następujący:
W edług ustaw państwowych otrzymują;
*) P o s e ł Dr. D ą b row sk i, p rzed ru k za łą cz n ik a ido s p r a w o zd ania g en era ln eg o K om isji B u d ż e to w o -S k a r b o w e j o p relim in a rzu b u d ż e to w y m na ok res 1936/37,
a) gminy wiejskie 40%, powiaty 50%, samorząd w o jewódzki 10%,
b) gminy miejskie niewydzielone z powiatów 70%, powiaty 20%, samorząd wojewódzki 10%,
c) gminy miejskie wydzielone 90%, samorząd w oje
wódzki 10,
d) z w ływów tego dodatku wydziela się 6% dla izb rolniczych.
W edług ustaw śląskich otrzymują:
a) gminy wiejskie 40%, powiaty 60%, samorząd w o jewódzki nic,
b) gminy miejskie niewydzielone 60%, powiaty 40%, samorząd wojewódzki nic, względnie gminy 40%
a powiaty 60%, o ile ilość gmin miejskich w d a nym powiecie przewyższa ilość gmin wiejskich, c) gminy miejskie wydzielone 100%, powiaty nic,
samorząd wojewódzki nic,
d)" izba rolnicza nie otrzymuje nic, lecz na jej rzecz pobiera się specjalny dodatek do podatku grun
towego.
Place budowlane podlegają według ustaw państ
w ow ych podatkowi od nieruchomości, który wynosi:
a) od podstawy wymiaru, nieprzekraczającej 1.000 zł. — 8% podstawy wymiaru,
b) od wyższej podstawy wymiaru — 12% podstawy wymiaru.
Podstawę wymiaru stanowi 3% wartości obiego
wej placu budowlanego.
Dodatek komunalny do tego podatku mogą p o bierać tylko gminy miejskie w wysokości nieprzekra czającej 100% podatku państwowego.
W edług ustaw śląskich podatek od placów bu
dowlanych mogą pobierać również tylko gminy miej
skie w formie samoistnego podatku, gdyż państwo
wego podatku od placów budowlanych nie pobiera się w województwie Śląskiem. W ysokość samoistne
21 go podatku od placów budowlanych nie jest ustawo
wo ograniczona, lecz podlega regullacji przy corocz- nem zatwierdzaniu stawki podatku przez władzę nadzorczą.
2) Podatek od budynków:
W edług ustaw państwowych podatek ten po
biera się dla gmin miejskich i wiejskich w formie do
datku do państwowego podatku od nieruchomości na podstawie dekretu z dnia 14 stycznia 1936 r. (po?.
14 iDz. U. R. P.), Dodatek wynosi 7% podstawy w y
miaru, którą stanowi czynsz z tytułu najmu lub dzier
żawy. W braku tych danych podstawą wymiaru jest 5% wartości obiegowej budynku wraz z przynależne- mi budowlami ubocznemi, podwórzami i placami.
10% wpływów z dodatku komunalnego otrzymuje samorząd wojewódzki.
Według ustaw śląskich podatek budynkowy m o
gą pobierać gminy miejskie i wiejskie w formie p o datku samoistnego. W ysokość podatku nie jest usta
wowo ograniczona, lecz podlega regulacji przy za
twierdzaniu stawki podatkowej przez władzę nad
zorczą. Podatek budynkowy przypada w całości na rzecz gminy, która go pobrała.
3. Podatek od kopalin:
W edług ustaw państwowych wymieniony poda
tek mogą pobierać gminy, na których obszarze znaj
dują się kopalnie węgla, soli lub ropy naftowej z w y
jątkiem kopalń, będących w zarządzie państwowym.
Podatek pobiera się jako samoistny podatek, podle
gający zatwierdzeniu władzy nadzorczej i przypada w całości tej gminie, na której obszarze znajdują się wymienione kopalnie. Podatek wynosi 1% ceny względnie wartości sprzedaży tych produktów.
W edług ustaw śląskich wymieniony podatek p o bierają władze skarbowe z urzędu od kopalń węgia, cynku i ołowiu również w wysokości 1% ceny wzglę
dnie wartości sprzedażnej tych kopalin. Podział wpływów z tego podatku jest następujący:
a) 50% otrzymują gminy, na których obszarze znaj
dują się wymienione kopalnie; udział ten podlega dalszemu rozdziałowi na gminy zamieszkania pra cowników według liczby zatrudnionych w danej kopalni pracowników;
b) 25% powiaty, na których obszarze znajdują się wymienione kopalnie;
c) 25% wszystkie inne gminy, na których obszarze niema kopalń.
4) Podatek od lokali:
A. W edług ustaw państwowych, a mianowicie według dekretu z dnia 14 listopada 1935 r. o podatku od lokali (poz. 505 Dz. U. R. P.) gminy miejskie o- trzymują 40% wpływów z państwowego podatku od lokali.
W województwie Śląskiem podatek od lokali, pobierany na podstawie ustawy o Śląskim Funduszu
Gospodarczym (poz. 46 Dz. U. Śl. z roku 1933), przy
pada w całości na rzecz tego funduszu.
B. Według ustaw państwowych gminy miejskie i wiejskie mogą pobierać podatek od zbytku m iesz
kaniowego w formie podatku samoistnego. Jako zby
tek mieszkaniowy uważa się te części mieszkalne, które ze względu na swe przeznaczenie lub w sto
sunku do liczby osób, zamieszkujących lokale, uw a
żać należy za zbędne. W ysokość podatku nie jest ustawowo oznaczona.
W województwie Śląskiem pobór takiego podat
ku nie jest dopuszczalny.
5) Podatek od przemysłu i handlu:
Pobór podatku był jednolity dla całego obszaru Państwa aż do czasu wydania noweli do ustaw o państwowym podatku przemysłowym i o opłatach stemplowych (dekret Prezyd. R. iP. z dnia 14. I. 1936 r. Dz. U. R. P. Nr. 3 poz. 15). Dekretem tym zmie
niony został przepis art. 8 ogólno-państwowej ustawy o tymczasowem uregulowaniu finansów komunal
nych w tym kierunku, źe obecnie podatek komunal
ny od przemysłu i handlu może być pobierany tylko w postaci udziału we wpływach z państwowego p o
datku przemysłowego, pobieranego w formie podat
ku od obrotu, oraz dodatku do tego podatku, pobie
ranego w formie świadectw przemysłowych i kart rejestracyjnych. Powyższy udział wynosi według zn o welizowanej ustawy o państwowym podatku przemy
słowym 17% wpływów z podatku od obrotu.
Śląska ustawa o tymczasowem uregulowaniu fi
nansów komunalnych przewiduje opodatkowanie przemysłu i handlu podatkiem komunalnym tylko w formie dodatku komunalnego do państwowego p o datku przemysłowego, jest więc sprzeczna z ustawą państwową o podatku przemysłowym, powinna więc ulec odpowiedniej nowelizacji.
A. W edług ustaw państwowych udział w państ
wowym podatku przemysłowym od obrotu dzieli się:
a) gminy miejskie łącznie z gminami wiejskiemi o charakterze miejskim 45%, powiaty 45%, samo
rząd wojewódzki 10%,
b) gminy wiejskie 90%, samorząd powiatowy 10%.
Według ustaw śląskich udział ten dzieli się:
a) miasta wydzielone (z wyjątkiem m. Bielska) 100%.
b) miasta niewydzielone oraz m. Bielsko 85%, p o
wiaty 15%,
c) gminy wiejskie, w tem gminy wiejskie o charak
terze miejskim 65%, powiaty 35%.
B. Udział w scalonym podatku przemysłowym dzieli się według ustaw państwowych i śląskich jed
nakowo z tem, że według przepisów państwowych 20% z tych wpływów przekazuje się na fundusz za
pomogowy.
6) Podatek dochodowy:
Dodatki do podatku dochodowego pobierane są tylko w b. dzielnicy pruskiej, a więc na Górnym Ślą
sku oraz w wojew. poznańskiem i pomorskiem.
A. W edług ustaw państwowych udział w państ
wowym podatku dochodowym otrzymują:
a) gminy miejskie w całości od podatku dochodow e
go, przypisanego na ich terenie,
b) powiaty w całości od podatku dochodowego, przypisanego na terenie gmin wiejskich.
B. Dodatki komunalne do państwowego podatku dochodowego mogą pobierać gminy miejskie i wiej • skie oraz powiaty w b. dzielnicy pruskiej na swoją rzecz.
W edług ustaw śląskich udział w państwowym podatku dochodowym oraz dodatek komunalny do tego podatku dzieli się w następujący sposób:
a) udział i dodatek od dochodu ponad 15.000 zł., przypadającego z przedsiębiorstw górniczych, przemysłowych i handlowych otrzymują:
gmina siedziby przedsiębiorstwa 15%, gmina wykonywania przedsiębiorstwa 25%, gmina zamieszkania pracowników 60%, które dzieli się na owe gminy w stosunku do ilo
ści pracowników, zatrudnionych z danej gminy w przedsiębiorstwie,
b) udział i dodatek od dochodu z rolnictwa, leśnict
wa i rybołóstwa dzieli się w ten sposób, że gmina przypisu podatku otrzymuje zgóry 10%, resztę zaś dzieli się na gminy położenia źródeł dochodo
wych w stosunku do wielkości, obszaru, leżącego w poszczególnych gminach,
c) udział i dodatek do podatku od uposażeń, em e
rytur i wynagrodzeń przypada gminom zamiesz
kania pracowników,
d) udział i dodatek od dochodu z innych źródeł oraz od dochodu poniżej 15.000 zł. ze źródeł, wymie
nionych pod a), otrzymują gminy przypisu p o
datku,
e) powiaty otrzymują od miast niewydzielonych z powiatu oraz od gmin wiejskich, o charakterze miejskim 15% wpływów, wymienionych pod a) do d).
Od gmin wiejskich powiaty otrzymują udział, w zależności od wysokości dochodów, które gminy te uzyskały w roku poprzednim z tytułu udziału i dodatku do podatku dochodowego, a mianowicie:
5% przy dochodzie nieprzekraczającym 5.000 zł., 10% przy dochodzie ponad 5.000 zł. do 30.000 zł., 20% przy dochodzie ponad 30,000 zł. do 50.000 zł.,
30% przy dochodzie ponad 50.000 do 100.0000 zł.,
40% przy dochodzie ponad 100.000 zł.
f) od wszystkich wpływów, wymienionych wyżej pod a) do d), przekazuje się 3% na rzecz śląskiego komunalnego funduszu pożyczkow o-zapom ogow e- g o.
7) Podatek od spożycia, zużycia, względnie p ro dukcji:
I. W calem Państwie pobiera się dodatki do pań
stwowych podatków od spożycia, zużycia względnie produkcji (z wyjątkiem podatku od węgla, olejów mi
neralnych, soli i cukru oraz patentów akcyzowych).
Dodatki te wynoszą:
30% od podatku od spirytusu i wyrobów wódczn- nych, wina i miodu syconego oraz od piwa, 15% od innych podatków.
Według ustaw państwowych dodatek komunalny do tego podatku rozdziela się w ten sposób:
fundusz pożyczkow o-zapom ogow y 35%,
miasta 25%,
powiaty 40%,
które oddawają V* część gminom wiejskim.
W województwie Śląskiem potrąca się z ogólnej sumy 10% na fundusz pożyczkowo-zapom ogowy, re sztę dzieli się:
60^ gminy miejskie,
40% powiaty, które muszą oddać gminom wiejskim:
w górnośląskiej części ^ część, w cieszyńskiej części % części.
II, Ponadto mogą być pobierane dodatki do opłat patentowych od wyrobu i przerobu spirytusu, w yro
bu drożdży oraz od sprzedaży spirytusu i napojów alkoholowych. Dodatki te mogą wynosić:
a) od opłat patentowych od wyrobu w całem Pań
stwie najwyżej 100%;
b) od opłat patentowych od sprzedaży:
w województwie Śląskiem najwyżej 100^, w innych dzielnicach najwyżej 200%.
8) Podatek od pism, tyczących się przeniesienia własności rzeczy nieruchomych:
W całem Państwie pobiera się dodatek do wy- sości 50% opłaty państwowej.
W województwie Śląskiem pobiera się nadto podatek od przyrostu wartości, wynoszący najwyżej
10% przyrostu.
9) Podatek od zaprotestowanych weksli:
W województwie Śląskiem podatku tego się nie pobiera, pobiera się go natomiast w innych dzielni
cach w wysokości 1% sumy wekslowej, 10) Podatek od spadków i darowizn:
Według ustaw państwowych pobiera się ten p o
datek w formie dodatku do państwowego podatku w wysokości 10% państwowego podatku i przekazuje się w całości do funduszu pożyczkow o-zapom ogo- wego.
W województwie Śląskiem wymieniony podatek pobierają gminy w całości na swoją rzecz,
11) Podatek od plakatów, szyldów i anonsów:
M oże być pobierany w całem Państwie,
12) Podatek od publicznych zabaw, rozrywek i widowisk:
Może być pobierany w całem Państwie.
2 3
13} Podatek od prawa polowania:
Może być pobierany w całem Państwie, 14) Podatek od przedmiotów zbytku:
Podatek od tych przedmiotów, jak ekwipaże, wierzchowce, broń myśliwska itd., pobierają zwią
zki komunalne województwa śląskiego, natomiast poza województwem Śląskiem tego podatku się nie pobiera.
15) Samoistny podatek wyrównawczy:
Podatek ten mogą gminy wiejskie według ustawy państwowej z dnia 20. marca 1931 r, i(poz. 172 Dz. U.
R. P.) pobierać na pokrycie deficytu. Podatek ten pobiera się od gruntów.
W województwie Śląskiem tego podatku nie po
biera się.
16) Inne podatki:
W całem Państwie mogą być pobierane oprócz podatków wyżej wymienionych, samoistne podatki, obciążające inne źródła, z tem jednak, że od majątku i od kapitałów i rent nie mogą być pobierane podatki na rzecz związków komunalnych.
Uwaga: W myśl art. 43 ustawy państwowej o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych Państwo może za czynności organów, których k o
szty utrzymania ponosi Skarb Państwa, a które współdziałają przy wymiarze i poborze dodatków komunalnych do podatków państwowych, potrącić 2% od sum, wypłaconych związkom komunalnym z tytułu tych dodatków.
Ustawa śląska o tymczasowem uregulowaniu fi
nansów komunalnych takiego przepisu nie zawiera.
Ze Związku Gmin Województwa Śląskiego.
PROTOKÓŁ
z posiedzenia Zarządu Związku Gmin Województwa Śląskiego, odbytego w dniu 21-go lutego 1936 r.
Obecni:
1) p. Przewodniczący Związku Prezydent miasta Katowic Dr. K o c u r ,
2) p. (Prezydent miasta Chorzów G r z e s i k , 3) p. Naczelnik gminy P r z y b y ł a ,
4) p. Naczelnik gminy O l s z o w s k i , 5) p. Naczelnik gminy Dr. M i c h n a ,
6) p. Naczelnik gminy Orzegów T o m a n e k , 7) p. Naczelnik gminy B r o l l ,
8) p. Naczelnik gminy Z i ę t e k , 9) p. Naczelnik gminy B r a n d y s , 10) p. Naczelnik gminy P o l a k ,
Nieprzybycie usprawiedliwili pp. Naczelnicy gmi
ny: Rudzki, Płonka i p, burmistrz Antes.
Porządek obrad obejmował:
1) Sprawę ustroju gmin wiejskich, 2) Sprawy personalne.
0 godzinie 10 min. 30 zagaił posiedzenie Prze
wodniczący Związku.
1) Poprawki do projektu ustawy referowali p.
Naczelnik gminy Brandys, p. Naczelnik gminy Przy
była i p. Naczelnik gminy Broll.
Uzgodniony tekst poprawek uchwalono wysłać do Sejmu Śląskiego, do Pana Naczelnika Wydziału Samorządowego Urzędu W ojewódzkiego Śląskiego oraz do Członków Sejmowej Komisji Administracyj- no-Samorządowej.
2) Uchwalono wydelegować p. Naczelnika gminy Przybyłę do zebrania materjału w sprawie zaprowa
dzenia się gmin zbiorowych w województwach mało
polskich, kongresowych i wielkopolskich.
P. Przewodniczącego upoważniono wydatkować na ten cel do 300.-— zł, (trzystu złotych).
3) Uchwalono przyjąć na kierownika biura Zwią
zku gmin Województwa Śląskiego Mgr, Magdziorai Henryka, zatrudnionego dotychczas w Magistracie w Katowicach,
O godzinie 14 min. 35 Przewodniczący zamknął posiedzenie po wyczerpaniu się porządku obrad.
— o —
PROTOKÓŁ
z posiedzenia utworzonej przy Związku Gmin W oje
wództwa Śląskiego Komisji dla spraw umów o dosta
wę gminom prądu elektrycznego, odbytego w dniu 7-go marca 1936 w Katowicach w ratuszu miasta
Katowic.
Obecni:
1) C z ł o n k o w i e K o m i s j i : pp. Prezydent Dr.
A, K ocur — przewodniczący, burmistrz Weber, burmistrz Skop.
2) Z a p r o s z e n i G o ś c i e : pp. Burmistrz Antes, burmistrz Piprek, Naczelnik gminy Kostka, na
czelnik gminy w Ścierniach, naczelnik gminy w Bańgowie.
3) R z e c z o z n a w c y : pp, Radca inż. Groza — ref, elekt. Wydz, Przem, i Handlu Urz. Woj, Śl., Strzała, dyr, Zakł. Elektr. i W odoc. m, Chorzo
wa, Żyzik, dyr. Miejskich Zakł. W odoc. m, K ato
wic, Duda, dyr, Zakł. Elektr. i W odoc, m. R yb
nika.
Nieobecność usprawiedliwił p, burmistrz Żmij i p. naczelnik gminy Miedniak i p. naczelnik gminy Przybyła.
Porządek obrad obejmował:
1) Rozpatrzenie obowiązujących umów o dostawę gminom prądu elektrycznego. Referują wnioski wła
sne:
a) p. Burmistrz m, Tarn.-Gór Antes, b) p. Naczelnik gminy Tychy W ieczorek,
c) p. Naczelnik gminy Imielin Kostka, d.) p. Naczelnik gminy w Ścierniach,
e) p. Burmistrz m. Bierunia Starego Piprek, f) p. Naczelnik gminy Bańgów.
2) Ustalenie wzoru umowy o dostawę gminom prądu elektr.
3) W olne głosy.
0 godz.12 zagaił posiedzenie przewodniczący p.
prezydent iDr. Kocur, podkreślając radosny fakt za
interesowania się pracą ze strony Urzędu Woj. ŚL.
które Związek Gmin widzi w przybyciu referenta elektr. Wydz, Przem. i Handlu Urz. Woj. ŚL celem wspólnego rozwiązania najtrudniejszego po w odocią
gach i kanalizacji problemu elektrycznego. Zazna
czając, że nie da się w ypracować jednolitego wzoru umowy o dostawę gminom prądu elektrycznego dla wszystkich gmin śląskich wskazał, że należy stworzyć pewne zespoły gmin, które, znajdując się w jednako
wych pod względem położenia warunkach, mogłyby wzór taki dla siebie ustalić i przeciwstawić się sku
tecznie niekorzystnie narzuconym przez producentów warunkom dostawy prądu.
ad 1) Zainteresowani referowali własne wnioski.
ad2) Ponieważ nie da się ustalić jednolitego w zo
ru umowy dla wszystkich gmin, należy zdaniem prze
wodniczącego ustalić pewne zasady, któreby poszcz.
gminy mogłyby wprowadzić do umów jako korzystne dla gminy.
i) Czasokres zawarcia umowy.
Przewodniczący zaznacza, że w wyjątkowych wypadkach pewne długie czasokresy są uzasadnione, lembardziej, jak dodaje p. inż. Groza, że według ogól
nopolskiej ustawy mogą one sięgać do 40 lat, ponie
waż producent, podejmując się kosztownych inwesty
cyj w poslaci budowy długiej linji przesyłki prądu, musi mieć zapewnioną możność rozłożenia amortyza
cji na szereg lat. W woj. Śląskiem okres 30 lat na
leży uważać za maksymalny i wyjątkowy, w w ypad
kach zaś, gdzie inwestycje związane z przesyłką prą
du są niewielkie, okres ten może być znacznie krót
szy. P. burmistrz Skop dodaje, że długie czasokresy powinne być elastyczne,
2) Prawo tranzytu.
P. inż. Groza podkreśla, że ważnem postanowie
niem każdej umowy o dostawę prądu powinno być zastrzeżeniem dla gminy prawa tranzytu. Przewodni
czący dodaje, że w tym wypadku gmina musi ująć ini
cjatywę w tym kierunku, bo brak tego zastrzeżenia w wysokim stopniu krępuje gminy,
3) Prawo rezerwy.
Przewodniczący wskazuje, że w dotychczaso
wych umowach dostawcy zastrzegają sobie wyłączne prawo dostawy prądu. Pomijając to, że takie posta
nowienia pociągają za sobą obowiązek dostawy prą
du oraz odpowiedniego rozszerzenia sieci i innych u- rządzeń technicznych, gmina powinna sobie za
strzec prawo rezerwy, któreby jej pozwalało w razie niewypełnienia przez dostawcę tego obowiązku, uzu
pełnić dostawę do innego przedsiębiorcy.
4) Kwestja wykupu sieci rozdzielczej przez gminę.
Przewodniczący podnosi, że w umowach należy przewidzieć możliwość przejścia sieci rozdzielczej po pewnym czasie na własność gminy P. inż. Groza jest przeciwnikiem tej koncepcji, bo jak doświadczenie uczy, gmina, nie mając tak technicznie przygotowa
nego personelu jak przedsiębiorca, trudniący się za
w odow o dostawą prądu, jest złym elektryfikatorem Poglądu tego nie podziela p. burmistrz Skop, gdyż m.
Lubliniec nieźle ten problem rozwiązało, nie podzie
la również przewodniczący, który, zostawiając ini
cjatywie prywatnej budowę sieci i eksploatację jej w pierwszych latach, jest zwolennikiem wykupu sie
ci przez gminę, która może spełnić rolę elektryfoka tora np, w formie spółdzielczej, zwłaszcza tam, gdzie lokalne warunki za tem przemawiają.
5) Płacenie gminie daniny.
W postanowieniach umowy powinno być za
strzeżone płacenie przez dostawcę pewnej daniny, na rzecz gminy. Niema być ona uważana za źródło do
chodu, lecz w najniekorzystniejszym wypadku za formę uznania ze względu na udzieloną koncesję, przez co wprowadza się gospodarkę elektryczną do budżetu. P. dyr. Strzała wskazuje, że wysokość tej daniny może się równać kosztom oświetlenia uli::, zdaniem obecnych mogłaby to być jednak tylko mak
symalna granica.
6) Cena prądu.
Cena prądu powinna się w zasadzie wyrażać w 50% w węglu, 50% w złocie. W ysokość jej powinna się znajdować w granicach godziwego zysku, przyj
mując pod uwagę panujące warunki w woj. Śląskiem.
7) Prawo wglądu do ksiąg dostawcy,
W umowach powinna gmina zastrzec sobie pra
wo wglądu do odpowiednich ksiąg przedsiębiorstwa.
Komisja uchwaliła;
W obec niemożności ustalenia jednolitego wzoru umowy dla wszystkich gmin śląskich, należy stwo
rzyć pewne zespoły gmin, któreby, znajdując się w jednakowych pod względem położenia warunkach, wzór taki dla siebie ustalić mogłyby. W wzorach tych czasokres zawarcia umowy powinien być uza
leżniony od wysokości inwestycyj, związanych z przesyłką prądu. Gminy powinne sobie zastrzec prawo tranzytu, prawo rezerwy, prawo wykupu sie
ci, rozdzielczej przez gminę, prawo wglądu do ksiąg
