Tomasz Andrzejewski, Krzysztof Motyl, Siedziby rycerskie w Księstwie Głogowskim. Zamki i Dwory Rechenbergów i Schonaichów - recenzja

folemiki i recenzje 401

Działalność

wojewody Henryka Józewskiego, który

w latach 1928-1938 do

stworzenia na

"bratniego

narodem polskim i

skim, nie

entuzjazmu konserwatystów, którzy opowiadali

za

kowitą polonizacją

ziem wschodnich. Pozostawali jednak wówczas w sojuszu z sa-

nacją więc

po prostu unikali zajmowania stanowiska w sprawie "eksperymentu

wołyńskiego".

Zatem postawa ugrupowania wobec

narodowych

w

istocie

pogodzenia sprzecznych tendencji. Tych

nie

ukazała.

Za

pracy

autorka nie

porównania

stanowiska konserwatystów

z

innych obozów politycznych II

Rzeczypospolitej. Niekiedy jedynie

stanowisko w konkretnej sprawie

Narodowej Demokracji lub sanacji. Tymczasem ugrupowanie nie

"obozu zachowawczego".

czy krakowscy zajmowali

w wielu kwestiach odmienne stanowisko.

Krytyczne uwagi nie

jednak pozytywnej generalnie opinii o pracy.

Tomasz Andrzejewski, Krzysztof Motyl

Siedziby rycerskie w

Bohdan Halczak

głogowskim.

Zamki i dwory Rechenbergów i Schonaichów

Nowa Sól 2002, ss. 64+XVI

Nakładem

Muzeum Miejskiego w Nowej Soli

praca Tomasza Andrzejew-

skiego i Krzystofa Motyla

Siedziby rycerskie w

Zamki i dwory Rechenbergów i Schonaichów. Wydawnictwo to ze wszech miar za-

sługuje

na odnotowanie ze

na

i

znanej proble-

matyki. Ani przedstawione rody, ani zaprezentowane w

obiekty architekto-

niczne nie

przedmiotem

a wiedza o nich

rozproszona po

studiach

Praca T. Andrzejewskiego i T. Motyla jest

monograficznego

ujęcia

tematu.

Stało się

bardzo dobrze,

autorzy nie ograniczyli

do opisu samych obiek-

tów architektonicznych, ale dali

przy okazji zarys dziejów rodów Rechenber-

gów i Schonaichów oraz historii

w których

ich zamki.

1 Należy tu zwrócić przede wszystkim uwagę na prace S. Kowalskiego (Zabytki woje- wództwa zielonogórskiego, Zielona Góra 1987; Miasta Środkowego Nadodrza dawnie;: Histo- ria zapisana w zabytkach, Zielona Góra 1994) oraz Czas architekturą zapisany. Zabytki woje-

wództwa zielonogórskiego, (red. l. Peryt-Gierasimczuk, Zielona Góra 1998).

402

Tak

w pierwszym rozdziale otrzymujemy opisy rodów, a w

na-

stępnych

- ich siedzib w Borowie Polskim, Otyniu, Tarnowie Jeziernym,

Siedlisku i

z

poszczególnym obiektom

składa się

z zarysu ich historii na tle dziejów

w której

a

następnie

analizy architektury zamków

w

ich cech warownych).

Autorzy zdecydowali

ze swoich analiz budowle, które w

Schonaichów i Rechenbergów

przez krótki okres (zamki i dwory w

Kożuchowie,

Przybyszowie, Czciradzu i Zaborze) oraz te, które zbudowano poza

obszarem

(np. zamek w Kliczkowie).

bibliografia

opracowania drukowane i

w maszynopisach

dokumentacje konserwatorskie. Wydaje

ze

formalnych ta ostatnia

grupa (podobnie jak i publikacje

wydzielona w

chodzi o prace drukowane,

brak

nich

dotyczącego

Otynia

M. Konopnickiej-Szatarskiej2 i wydanego przez

stwową Służbę

Ochrony Zabytków opracowania pod red.

Peryt-Gierasimczuk

Autorzy we

ich opracowanie jest podsumowaniem do-

tychczasowego stanu

ale

je

rekonstrukcje opisywanych

budowli. W istocie recenzowana

w wielu miejscach ma charakter nowator-

ski i

dyskusyjny (np. rekonstrukcja zamku w Borowie, czy

siedemnasto-

wiecznych fortyfikacji zamku w Siedlisku), z czego

sobie

au-

torzy,

swoje rekonstrukcje "próbami". Wiele

z ich

opiera

na przypuszczeniach i

o czym uczciwie w wielu

miejscach

Tak

oni poza stan dotychczaso-

wych

skromnie zapowiadali we

Niestety,

w takim kierunku, autorzy nie zadbali o

doku-

mentację naukową,

praca bowiem pozbawiona jest przypisów, co znacznie

zuba-

ża.

Trudno dociec, co jest wynikiem podsumowania dotychczasowego dorobku, a co

wynika z

analiz terenowych i

Nie ma tego problemu oczywi-

ście

w rozdziale pierwszym, który w

oparty jest na literaturze,

na-

tomiast pojawia

on w

W odniesieniu do

pierwszego

znacznie lepiej, w

szers_ zym

opisane dzieje rodów do

XVIII wieku. Okres

młodszy, obejmujący

XIX-XX wiek,

w sposób kronikarski i bardzo

skrótowy, co

jest wynikiem stanu

nad dziejami Dolnego

w

ogóle. Wydaje

warto by

ten

o uproszczone tablice

2 M. K o n o p n i c k a -S z a t a r s k a, Otyń w czasach nowożytnych (XVI-XVIII w.), [w:] Ziemie Zachodnie. Polska-Niemcy. Integracja europejska. Księga pamiątkowa z okaz;i'

siedemdziesiątej rocznicy urodzin Prof. dra hab. Hieronima Szczegóły, red. C. Osękowski, Zielona Góra 2001, s. 185-196.

3 Czas architekturą zapisany. ..

...

Polemiki i recenzje

403

genealogiczne, które znacznie

w opisywanych przez autorów

rodzinnych koligacjach.

Wielką zasługą

autorów jest zebranie bardzo bogatego

ikonogra-

ficznego.

zawiera bowiem ponad sto (w tym

tablic kolorowych

umieszczonych na

opracowania) rysunków, schematów

one zazwyczaj

wyniki em pracy autorów), reprodukcji dawnych rycin i archiwalnych fotografii (z

lat przed i po II wojnie

i w

fotografii

obecny

stan opisywanych budowli. Ta bogata ikonografia stanowi niezaprzeczalny walor

książki.

Reasumując:

opracowanie T. Andrzejewskiego i M. Motyla trzeba

za

udane i potrzebne

wnosi ono nowe elementy do

histo-

rii regionu i przyczynia

do rozszerzania i popularyzacji wiedzy.

przez

autorów schemat

wzorcem dla innych tego typu

i

oni podobne badania w odniesieniu do innych siedzib

rycerskich

na obszarze województwa lubuskiego.

Dariusz

Małgorzata

Konopnicka-Szatarska

Kontrreformacja w

(XVI-XVIII wiek)

Zielona Góra 2002, ss. 187.

Problemy

religijnego na

w dobie reformacji i kontrreformacji wzbu-

dzają

od pewnego czasu coraz

zainteresowanie badaczy

Opublikowana w

serii "Historia" przez Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego

M.

Konopnickiej-Szatarskiej

wpisuje

w ten zakres

Praca ta

jednocześnie

kontynuuje prowadzone przez zielonogórskich historyków badania

dzięki

czemu

jedynym obszarem

który docze-

kał się pełnego

przedstawienia przemian religijnych w XVI -XVII wieku.

M.

Konopnickiej-Szatarskiej

na

ze

na wykorzysta-

nie bardzo bogatej literatury i przede wszystkim nieznanych lub

znanych do

tej pory

1 Wystarczy tu wymienić chociażby niektóre nazwiska spośród nich: W. Bochnak, K. Dola,

J .

J.

J.

2 T. D z w o n k o w s k i, Straty gospodarcze miast księstwa głogowskiego w okresie wojny 30-letnie;; [w:] Wojna 30-letnia (1618-1648) na ziemiach nadodrzańskich, Zielona Góra 1993; D. D o l a ń s k i, Najspokojniejszy Kościół. Reformacja XVI wieku w księstwie głogow­

skim, Zielona Góra 1998; T.

J