Od danych do informacji – teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania mapy zasadniczej

OD DANYCH DO INFORMACJI –

TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE ASPEKTY

FUNKCJONOWANIA MAPY ZASADNICZEJ

FROM DATA TO INFORMATION – THEORETICAL

AND PRACTICAL ASPECTS OF THE BASE MAP

El¿bieta Bielecka1_{, Waldemar Izdebski}2

1_{Wojskowa Akademia Techniczna, Wydzia³ In¿ynierii L¹dowej i Geodezji} 2_{Politechnika Warszawska, Wydzia³ Geodezji i Kartografii}

S³owa kluczowe: dane przestrzenne, mapa zasadnicza, prezentacja kartograficzna, redakcja kartograficzna, skala mapy

Keywords: spatial data, base map, cartographic presentation, cartographic editing, map scale

Wprowadzenie

Przyjêcie w 2010 roku przez Parlament Europejski i Radê dyrektywy INSPIRE i jej trans-pozycja do prawa polskiego, spowodowa³y szersze spojrzenie na zasady gromadzenia i udo-stêpniania danych przestrzennych przez administracjê publiczn¹ i wymusi³y zmianê wielu przepisów reguluj¹cych te kwestie. Kluczowe zmiany, zapisane w tzw. INSPIRE principle (INSPIRE, 2014), dotyczy³y przede wszystkim niepowielania tych samych danych przez ró¿ne organy administracji publicznej oraz udostêpniania danych przestrzennych w sposób u³atwiaj¹cy ich wielokrotne wykorzystanie w procesie podejmowania decyzji. Wymusza to interoperacyjnoœæ danych, zarówno na poziomie technicznym jak i semantycznym, a tak¿e interoperacyjnoœæ us³ug u³atwiaj¹cych dostêp do tych danych. Metod¹ osi¹gniêcia interope-racyjnoœci jest harmonizacja. Oba terminy interoperacyjnoœæ i harmonizacja wesz³y na sta³e do prawodawstwa reguluj¹cego zasady gromadzenia danych w pañstwowym zasobie geo-dezyjnym i kartograficznym. Zgodnie z art. 3, ust. 3 ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej (IIP) (Dz.U. z 2010 r. Nr 76, poz. 489) interoperacyjnoœæ w odniesieniu do zbiorów danych przestrzennych, oznacza mo¿liwoœæ automatycznego ³¹czenia zbiorów da-nych i opracowywania na ich podstawie nowych produktów geoinformacyjda-nych, powodu-j¹c zarazem wytworzenie wartoœci dodanej. Drog¹ do osi¹gniêcia tak rozumianej interopera-* Artyku³ powsta³ w wyniku wspó³pracy naukowej realizowanej podczas sta¿u naukowego dr hab. El¿biety Bieleckiej na Wydziale Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej.

cyjnoœci jest harmonizacja obejmuj¹ca dzia³ania prawne, techniczne i organizacyjne (Ustawa Pgik, art. 2, pkt. 16). W œwietle powy¿szych definicji, celem harmonizacji danych (zbiorów danych, baz danych) jest doprowadzenie do ich wzajemnej spójnoœci przez eliminacjê redun-dancji i niespójnoœci (semantycznych, syntaktycznych i przestrzennych) oraz przystosowa-nie do wspólnego i ³¹cznego wykorzystywania. Przy czym, przez przystosowa-niespójnoœæ semantyczn¹ nale¿y rozumieæ niezgodnoœæ definicji obiektów i ich atrybutów oraz wystêpowanie homoni-mów i synonihomoni-mów w nazwach obiektów i atrybutów. Niespójnoœæ syntaktyczna dotyczy g³ównie ró¿nych sposobów kodowania danych, a przestrzenna – niezgodnoœci w lokalizacji tych samych obiektów przestrzennych, wystêpuj¹ca przede wszystkim wtedy, gdy te same dane s¹ pozyskiwane z ró¿nych Ÿróde³ i ró¿nymi metodami (np. wektoryzacji mapy, ekstrak-cji z ortofotomapy lub pomiaru terenowego).

W dokumencie programowym INSPIRE pt. ”Generic Conceptual Model” (INSPIRE, 2014), wymienionych zosta³o 21 komponentów interoperacyjnoœci, zaznaczono tak¿e, ¿e ze wzglêdu na z³o¿onoœæ procesu osi¹gania interoperacyjnoœci nie wszystkie z nich s¹ jednakowo istotne. Pewnego rodzaju uszeregowanie tych komponentów wykonano w ramach projektu HUM-BOLT, w którym za najwa¿niejsze uznano uzgodnienie metadanych, schematów aplikacyjnych i katalogów obiektów, kodowania danych, terminologii, aspektów przestrzennych i czaso-wych, wielorakiej reprezentacji oraz zarz¹dzania identyfikatorami (Villa i in., 2008).

Analizuj¹c zapisy ustaw o infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz.U. z 2010 r. Nr 76, poz. 489) oraz prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287), a tak¿e przepisy wykonawcze do ww. ustaw mo¿emy stwierdziæ, ¿e w osi¹ganiu interopera-cyjnoœci zbiorów danych, gromadzonych w pañstwowym zasobie geodezyjnym i kartogra-ficznym, za kluczow¹ kwestiê uznano zharmonizowanie schematów aplikacyjnych i katalo-gów obiektów. Wagê tego problemu podkreœlaj¹ Bielecka i Zwirowicz (2013), Cha³ka ze wspó³autorami (2011), G³a¿ewski (2009), Kaczmarek i Iwaniak (2011), Izdebski (2008, 2013), Parzyñski (2010, 2011, 2014), Pachelski (2007, 2008), Zwirowicz-Rutkowska (2010).

Jednym z produktów, bêd¹cych niejako dowodem na osi¹gniêcie interoperacyjnoœci, bê-dzie mapa zasadnicza, która jako standardowe opracowanie kartograficzne ma byæ tworzona na podstawie danych gromadzonych w kilku rejestrach publicznych. Innymi s³owy mapa zasadnicza, jako cyfrowy model kartograficzny (DCM – Digital Cartographic Model) po-wstaje z wielu modeli krajobrazowych (DLM – Digital Landscape Model), zwanych tak¿e przez G³a¿ewskiego (2006) modelami topograficznymi, w drodze przypisania im odpowied-nich znaków kartograficznych oraz redakcji kartograficznej.

Celem niniejszego artyku³u jest wskazanie pewnych rozwi¹zañ, które u³atwi¹ automa-tyczn¹ wizualizacjê i redakcjê treœci mapy zasadniczej, zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisa-mi. Artyku³ stanowi przyczynek do rozszerzonej dyskusji naukowej na temat modelu aplika-cyjnego i aspektów implementacyjnych mapy zasadniczej, tak¿e w aspekcie szerszym ni¿ ramy obowi¹zuj¹cych aktów prawnych. A tak¿e rozwa¿añ jak przejœæ od formalnego zapisu danych w ró¿nych zbiorach danych przestrzennych do mapy jako g³ównej, semantycznej interpretacji tych danych.

Mapa zasadnicza – podstawy prawne

Mapa zasadnicza jest wielkoskalowym opracowaniem kartograficznym, zawieraj¹cym aktualne informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólnogeograficznych oraz elementach ewidencji gruntów i budynków, sieciach uzbrojenia terenu (Ustawa Pgik, art. 2, pkt.7). Jest to mapa gospodarcza, wykorzystywana do celów administracyjnych, praw-nych, ewidencyjnych oraz projektowych. Mapa zasadnicza jest podstawowym, Ÿród³owym opracowaniem kartograficznym do sporz¹dzania map pochodnych (m.in. czêœci graficznej miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, map uzbrojenia terenu, map inwenta-ryzacyjnych). Do 2011 roku, mapê zasadnicz¹ wykonywano zgodnie z instrukcj¹ K-1 (wyd. I z 1979 r., a ostatnie z 1998 r.), kiedy to instrukcja straci³a wa¿noœæ na podstawie art. 35 ustawy o IIP. Od 5 kwietnia 2013 roku, jedynym dokumentem opisuj¹cym tryb i standardy techniczne tworzenia mapy zasadniczej, jest Rozporz¹dzenie Ministra Administracji i Cyfry-zacji z 12 lutego 2013 r. w sprawie bazy danych geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu, bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej (Dz.U. z 2013 r. poz. 383). A zatem, od 2013 r. mapa zasadnicza powinna byæ prowadzona jedynie w postaci numerycznej, a dane do jej opracowania maj¹ byæ pozyskane z baz danych, prowadzonych przez administracjê geodezyjn¹ i kartograficzn¹.

Treœæ mapy zasadniczej obejmuje 278 obiektów, pochodz¹cych z szeœciu rejestrów pu-blicznych: EGiB, GESUT, PRG, PRPOG, BDOT500 i BDSOG, przy czym najwiêcej, bo a¿ 114 obiektów pochodzi z Bazy Danych Obiektów Topograficznych o szczegó³owoœci za-pewniaj¹cej tworzenie standardowych opracowañ kartograficznych w skalach 1:500–1:5000, oznaczanej w skrócie BDOT500. Zestawienie liczby obiektów pochodz¹cych z poszczegól-nych rejestrów zamieszczono w tabeli 1.

Tabela 1. Obiekty tworz¹ce treœæ mapy zasadniczej

. p L NazwarejesrtuŸród³owego Skrócona a w z a n u rt s e j e r a b z ci L w ó t k ei b o Zakroebseinkutmóweracij . 1 Pañstwowyrejesrtpodstawowychosnówgeodezyjnych, h c y n z c y t e n g a m i h c y n z c y rt e m i w a r g PRPOG 2 1-2 . 2 Bazadanychszczegó³owychosnówgeodezyjnych BDSOG 2 3-4 . 3 Pañstwowyrejesrtgranciipoweirzchnijednostekpodzai³ów u j a r k h c y n l ai r o t y r e t PRG 4 5-8 . 4 Ewidencjagruntówibudynków EGiB 66 9-74 . 5 Bazadanychobeiktówtopografciznychoszczegó³owoœci ñ a w o c a r p o h c y w o d r a d n a t s ei n e z r o w t j e c ¹ j ai n w e p a z 0 0 0 5 : 1 – 0 0 5 : 1 h c al a k s w h c y n z ci f a r g o tr a k 0 0 5 T O D B 114 75-188 . 6 Geodezyjnaewidencjaseiciuzbrojenaiterenu GESUT 90 189-278

Metodyka wizualizacji kartograficznej obiektów

stanowi¹cych mapê zasadnicz¹

Obiekty tworz¹ce treœæ mapy zasadniczej, tak jak w przypadku ka¿dej mapy, podlegaj¹ generalizacji, wizualizacji i redakcji kartograficznej, przy czym rozporz¹dzenie zak³ada pe³n¹ automatyzacjê tych czynnoœci przez system teleinformatyczny. System ten musi ³¹czyæ dane

geometryczne i opisowe o poszczególnych obiektach z ustalonymi znakami kartograficznymi, musi zatem mieæ charakter systemu informacji przestrzennej. Typowym dzia³aniem w syste-mach informacji przestrzennej jest to, ¿e do prezentacji graficznej mog¹ byæ przeznaczane tylko obiekty wyselekcjonowane na podstawie ró¿nych warunków logicznych, sprecyzowa-nych w celu osi¹gniêcia zamierzonego efektu prezentacji (rys. 1). Ma to szczególne znaczenie w przypadku generowania rysunku mapy zasadniczej, który powinien byæ zgodny z przyjêtymi standardami oraz wieloletni¹ tradycj¹ funkcjonowania mapy zasadniczej w postaci analogowej. W ogólnoœci te same dane przestrzenne mo¿na zaprezentowaæ za pomoc¹ ró¿nych biblio-tek znaków umownych, uzyskuj¹c tym samym ró¿ne efekty wizualne, co schematycznie przedstawiono na rysunku 2.

Aby w prezentacji danych przestrzennych, szczególnie tych bardzo szczegó³owych, jak to ma miejsce w przypadku mapy zasadniczej, osi¹gn¹æ wszystkie efekty do jakich jesteœmy przyzwyczajeni przez tradycyjne mapy papierowe, musimy posiadaæ odpowiedni¹ bibliotekê znaków umownych, a w zestawie danych o obiektach (oprócz podstawowych danych geo-metrycznych i opisowych) zapisaæ kilka dodatkowych danych zwi¹zanych jedynie z reali-zacj¹ prezentacji graficznej (Izdebski, 2013a). Jest to konieczne, aby zachowaæ redakcjê mapy kiedy elementy zaczynaj¹ siê zas³aniaæ, czyni¹c obraz nieczytelnym. Z tego wzglêdu, w modelu danych zwi¹zanym z map¹ zasadnicz¹, z ka¿dym obiektem bazy musi byæ zwi¹za-na pewzwi¹za-na liczba etykiet ze zdefiniowanym po³o¿eniem i parametrami prezentacji. Mo¿zwi¹za-na to zrealizowaæ tak, aby na podstawie specjalnego atrybutu etykieta pobiera³a swoj¹ definicjê z biblioteki znaków umownych, a nastêpnie dostawa³a indywidualne dla ka¿dego obiektu para-metry lokalizacji i prezentacji. W efekcie opisanych zabiegów, a wiêc wykorzystania znaków umownych i elementów redakcyjnych, staje siê mo¿liwe, aby z danych geometrycznych, które w postaci surowej przedstawionej na rysunku 3a uzyskiwaæ oczekiwany raport w postaci mapy (rys. 3b).

Mo¿liwe jest równie¿ drugie rozwi¹zanie bazuj¹ce na znormalizowanej metodologii oraz normach ISO i specyfikacjach OGC, w szczególnoœci ISO19117 Geographic information –

Portrayal (ISO, 2005) i OpenGIS Styled Layer Descriptor Profile of the Web Map Service

Implementation Specification (OGC, 2007). Rozwi¹zanie to jest szczególnie zalecane, wtedy gdy mapê zasadnicz¹ udostêpnia siê za pomoc¹ us³ugi sieciowej WMS. Warto jednak pamiê-taæ, ¿e czêœæ 2 specyfikacji OGC zatytu³owana Symbology Encoding (SE) dostarcza nieza-le¿nego od us³ugi udostêpniaj¹cej dane, opisu wizualizowanego obiektu, który mo¿na wyko-rzystaæ do okreœlenia „wygl¹du” obiektów w systemach desktopowych.

Proponowane zmian w zasadach redakcji mapy

Uzyskanie automatycznego raportu z baz danych, w formie mapy zasadniczej, jest mo¿-liwe przez zapis bazodanowy elementów zwi¹zanych z redakcj¹ mapy. Musi istnieæ mo¿li-woœæ zapamiêtywania indywidualnych parametrów, ró¿nych dla ka¿dej instancji etykiety, co w efekcie daje bardzo szerokie mo¿liwoœci prezentacyjne. Jeœli chodzi o treœæ etykiety, to mo¿e ona byæ wartoœci¹ sta³¹, wynikaæ z wartoœci atrybutów statycznych i wyliczalnych lub byæ kombinacj¹ tych wartoœci. Dodatkowo powinna istnieæ mo¿liwoœæ powi¹zania z ka¿d¹ etykiet¹ odnoœnika, który precyzyjnie wskazuje miejsce, do którego etykieta siê odnosi oraz sposobu justowania tekstu. Odnoœnik powinien byæ niezale¿ny w ka¿dej instancji etykiety i powinien mieæ mo¿liwoœæ definiowania jako lewostronny lub prawostronny. Przyk³adowe parametry prezentacyjne etykiety zrealizowane w systemie GEO-MAP przedstawiono na rysunku 4.

W rozporz¹dzeniu, w sprawie bazy danych ewidencji sieci uzbrojenia terenu, bazy da-nych obiektów topograficzda-nych oraz mapy zasadniczej kwestia lokalizacji znaków (obiek-tów) kartograficznych zosta³a zmarginalizowana, na co zwróci³ uwagê Izdebski (2013). Klasa obiektów kartograficznych (KR_ObiektKarto) zdefiniowana jako Obiekt

kartograficz-ny, który powstaje dla ka¿dego obiektu z bazy danych umieszczanego na mapie ma charakter

przestrzenny (na co wskazuje stereotyp <<Feature Type>>), a jego lokalizacja jest zapisywa-na w postaci wspó³rzêdnych „w uk³adzie mapy”, które to okreœlenie nigdzie nie zosta³o zde-finiowane. Lokalizacja etykiety, czyli napisu, który umieszcza siê wewn¹trz lub obok znaku kartograficznego nie zosta³a okreœlona, a tylko przyk³adowo zaprezentowana w postaci zna-ku kartograficznego. W praktyce oznacza to koniecznoœæ manualnej korekty po³o¿enia ety-kiety w zale¿noœci od intensywnoœci zagospodarowania terenu i zwi¹zanej z tym liczby obiek-tów prezentowanych na mapie.

Podobnie w „uk³adzie mapy” okreœlane s¹ wspó³rzêdne opisów1_{, które znajduj¹ siê na}

mapie, a nie opisuj¹ (nie s¹ etykiet¹) ¿adnego obiektu ani warstwic (obiekt KR_LiniaWys). Zapis ten wynika, ze sposobu zdefiniowania klasy KR_Opis. Ustawodawca jednak nie wyja-œni³ o jakie opisy chodzi, w rozporz¹dzeniu nie przedstawiono dziedziny (s³owników), nie odniesiono siê do ¿adnej innej bazy referencyjnej. Zapis ten nie ujawnia intencji ustawodawcy i powoduje istotne niejasnoœci podczas opracowywania mapy zasadniczej.

Proponowane zmiany zapisu geometrii

Niestety, same etykiety nie rozwi¹¿¹ wszystkich problemów zwi¹zanych z prezentacj¹ graficzn¹ danych mapy zasadniczej. S¹ w jej treœci obiekty, które wymagaj¹ dodatkowego opisu swojej geometrii, wykorzystywanego podczas prezentacji graficznej. Do takich obiek-tów nale¿y przede wszystkim skarpa. Skarpa z natury rzeczy jest jednym obiektem po-wierzchniowym, ale ze wzglêdu na przyjêt¹ prezentacjê graficzn¹ istotne jest, który frag-ment obrysu powinien byæ interpretowany jako góra skarpy. Informacja o dole skarpy ma, przy prezentacji, znaczenie drugorzêdne. Przyk³ad prezentacji graficznej skarpy z wykorzy-staniem dodatkowej informacji o pocz¹tku góry (punkt P1) i koñcu góry skarpy (punkt P2) przedstawiono na rysunku 5.

Dodatkowa informacja daje mo¿liwoœæ ³atwej prezentacji graficznej, gdy¿ w oparciu o punkty P1 i P2 wiadomo jak rozmieœciæ linie poprzeczne, tworz¹ce znak umowny skarpy. Szczegó³owe algorytmy s¹ indywidualn¹ spraw¹ systemów informatycznych. Oczywiœcie, aby uzyskaæ poprawny rysunek nale¿y uwzglêdniæ ca³y szereg przypadków szczególnych, wynikaj¹cych z geometrii obiektu. Ogólnie, jednak i tak znajd¹ siê przypadki tak skompliko-wanych geometrii, ¿e ¿aden algorytm nie bêdzie w stanie sobie z tym poradziæ. W takiej Rysunek 4. Ilustracja wykorzystania etykiet: a – parametry etykiety, b – prezentacja graficzna etykiet

a b

sytuacji zalecane jest podzielenie obiektu o skomplikowanym obrysie na dwa lub wiêcej obiektów sk³ado-wych. Autorzy proponuj¹ zmianê w rozporz¹dzeniu przez wprowadzenie istotnych zaleceñ przy zapisie geo-metrii skarp.

Prezentacja skarpy, bazuj¹ca na przedstawionej zasadzie, daje tak¿e mo¿liwoœæ ³atwej generalizacji obiektu podczas prezentacji kartograficznej w skalach mniej-szych. Jeœli taki obiekt spe³ni kryteria do przedstawienia go symbolem, wtedy odpowiednim znakiem umownym nale¿y narysowaæ jedynie fragment obrysu od punktu P1 do P2, odpo-wiadaj¹cy górze skarpy (rys. 6).

Rysunek 5. Ilustracja budowy i prezentacji graficznej – obiektu skarpa

Rysunek 6. Widok obiektu reprezentuj¹cego skarpê: a – przed generalizacj¹, b – po generalizacji

a b

Podobne rozwi¹zania, sprzyjaj¹ce automatycznej generalizacji obiektów, w postaci osno-wy kartograficznej przedstawi³ Chrobak (2001, 2009) w odniesieniu do automatycznej gene-ralizacji budynków.

Zakres treœci mapy

Do 2013 roku zasadnicza treœæ mapy podzielona by³a na obligatoryjn¹ i fakultatywn¹, przy czym czêœæ obligatoryjn¹ stanowi³y: punkty osnów geodezyjnych, elementy ewidencji gruntów i budynków, elementy sieci uzbrojenia terenu. Pozosta³e elementy, w tym elementy komunikacyjne, rzeŸba terenu, zagospodarowanie terenu mia³y charakter fakultatywny i o ich gromadzeniu w zasobie decydowa³ starosta.

Obecne przepisy nie wprowadzaj¹ takiego podzia³u, wprowadzaj¹ natomiast stereotyp <<voidable>>, który dopuszcza stosowanie wartoœci specjalnych atrybutów opatrzonych tym stereotypem (tabela 2). Spo-woduje to, ¿e w zale¿noœci od œwiadomoœci starosty i dostêp-nych œrodków, mapa zasadnicza mo¿e nie zawieraæ wielu istot-nych dla inwestorów informa-cji, np. œrednicy przewodów, typu przewodów itp. Nale¿y za-stanowiæ siê na dopracowaniem tego zapisu w celu unikniêcia takiej interpretacji.

Tabela 2. Wartoœci specjalne atrybutów opatrzonych stereoty-pem <<voidable>> æ œ o tr a W m i k sl o p .j w Deifncija Watroœæ êi s e j u s o t s ei N neimazastosowanaiwdanymkontekœcei inapplciabel h c y n a d k a r B watroœæartybutuneijestobecneiznana, æ ei n t si ei n ¿ e t e ¿ o m a t æ œ o tr a w el a msising k a r b y w o s a z c m y T h c y n a d swzyamtrotœeærmainrtyeibutubêdzeiznanawpóŸnei-j tempalte y n a n z ei N watroœæartybutuneijetsznana,aelprawdo -e j ei n t si ei n b o d o p unknown y n o ¿ e z rt s a Z watroœæartybutujestzasrtze¿ona wtihheld

Skala mapy zasadniczej

W rozporz¹dzeniu przyjêto, ¿e dane gromadzi siê przyjmuj¹c szczegó³owoœæ 1:500, a system umo¿liwia generowanie mapy zasadniczej w czterech skalach: 1:500, 1:1000, 1:2000 i 1:5000. Mapy te ró¿ni¹ siê zakresem treœci i stosowanymi znakami kartograficznymi (np. znak skarpy) wynikaj¹cymi z przyjêtych regu³ generalizacji i redakcji mapy. Jest to bardzo klasyczne podejœcie do bardzo nowoczesnego, tworzonego niejako w locie, cyfrowego ob-razu kartograficznego, wyselekcjonowanych danych zapisanych w bazach Ÿród³owych.

Dawniej przyjmowano skalê bazow¹ dla obrêbu. Po przyjêciu skali bazowej dokonywano generalizacji treœci (iloœciowej i jakoœciowej) zgodnie z Instrukcj¹ K-1, redakcjê dostosowa-no do skali. Teraz tworzymy bazê danych o szczegó³owoœci do skali 1:500. Stworzony zapis umo¿liwia drukowanie map w ró¿nych skalach, ale czy taka jest potrzeba? Z jednej strony tak, wynika to z faktu, ¿e mapa zasadnicza jest dokumentem urzêdowym niezbêdnym w wielu procedurach administracyjnych (np. przy ubieganiu siê o pozwolenie na budowê), zaznacza siê na niej projektowane obiekty. Skala wynika wiêc z koniecznoœci drukowania dokumentów w ró¿nych skalach i oczywiste jest, ¿e dla obszarów wiejskich, niezainwesto-wanych nie ma potrzeby drukowania mapy w skali 1:500, a wystarczy skala 1:2000 lub nawet 1:5000. Z drugiej strony warto pamiêtaæ, ¿e dziœ mapa ma charakter pogl¹dowy, nikt na niej nie mierzy powierzchni czy odleg³oœci. S³uszne zatem wydaje siê stwierdzenie Izdeb-skiego (2013), ¿e dla mapy zasadniczej nale¿y pozostawiæ jedn¹ jedyn¹ skalê redakcyjn¹

1:500, bêd¹c¹ podstaw¹ wydruków do wszystkich decyzji. Umieszczenie w rozporz¹dzeniu

czterech skal mapy i przypisane im wariantowo znaków umownych niepotrzebnie zaciemnia i komplikuje istotê mapy zasadniczej, jak¹ jest wierne odzwierciedlenie terenu niezbêdne do zastosowañ in¿ynierskich.

Podsumowanie i wnioski

Cyfryzacja mapy zasadniczej zaczê³a siê w po³owie lat 90. XX wieku i od pocz¹tku towarzyszy³y jej liczne dyskusje, dotycz¹ce g³ównie zakresu treœci oraz sposobu przecho-wywania informacji o obiektach uwidocznionych na mapie. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e jak ka¿da mapa, mapa zasadnicza jest obrazem przestrzeni geograficznej, który zosta³ przygotowany do bezpoœredniego odbioru za pomoc¹ zmys³ów cz³owieka, a jej podstawowym celem jest rola informacyjna.

Zawarte w rozporz¹dzeniu zasady tworzenia mapy zasadniczej s¹ nowatorskie i wy-chodz¹ naprzeciw tendencjom wyró¿niania cyfrowych modeli kartograficznych, bazuj¹cych na zapisanych w bazie danych przestrzennych – geometrii i cechach opisowych obiektów. Dotychczas modele kartograficzne by³y stosowane g³ównie w odniesieniu do map topogra-ficznych i œrednio- lub ma³oskalowych map tematycznych, redakcjê map wielkoskalowych uznawano za niezbyt skomplikowan¹ i niewymagaj¹c¹ podejœcia modelowego. Niewyklu-czone, ¿e rozwi¹zanie zastosowane w Polsce jest unikatowe.

Niemniej jednak, próby implementacji rozporz¹dzenia w sprawie bazy danych geodezyj-nej ewidencji sieci uzbrojenia terenu, bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej i automatycznego wygenerowania mapy zasadniczej (Rozporz¹dzenie, 2013) do-wodz¹, ¿e nie wszystkie zapisy s¹ jednoznaczne (niezdefiniowany termin “uk³ad mapy”),

wielu koniecznych informacji brakuje (np. do wygenerowania rysunku skarpy, schodów), ponadto w schematach UML i GML wystêpuj¹ b³êdy szczegó³owo opisane przez Izdebskie-go (2013).

Zaproponowane rozwi¹zanie, polegaj¹ce na wprowadzeniu parametrów etykiet, przynaj-mniej czêœciowo rozwi¹¿e wspomniane problemy. Zapis z rozporz¹dzenia, ¿e system zapew-nia generowanie i redakcjê kartograficzn¹ treœci mapy zasadniczej powinien byæ uzupe³niony o mo¿liwoœci wykonywania korekty manualnej i jej trwa³ego zapisu w bazie.

Dodatkowo pojawia siê problem transformacji obiektów, wystêpuj¹cy podczas generowa-nia mapy zasadniczej, obejmuj¹cej dowolny obszar le¿¹cy w ró¿nych strefach odwzorowaw-czych lub przedstawiaj¹cej obiekty zapisane w ró¿nych uk³adach odniesieñ przestrzennych.

Rozporz¹dzenie niew¹tpliwie wymaga korekty, która powinna nast¹piæ jak najszybciej i uwzglêdniaæ wszystkie zg³oszone przez œrodowisko geodezyjne uwagi, szczególnie te po-twierdzone próbami wdro¿eniowymi.

Literatura

Bielecka E., Zwirowicz-Rutkowska A., 2013:. Organisational aspects of spatial information infrastructure in Poland, Geodesy and Cartography, Vol. 62, Issue 1: 5-95, ISSN (Print) 2080-6736, DOI: 10.2478/geocart-2013-0006, July 2013.

Cha³ka K., Olszewski R., Zieliñski J., 2011: Bazy Danych Obiektów Topograficznych i Ogólnogeograficz-nych – zakres merytoryczny i techniczny opracowywanego projektu rozporz¹dzenia MSWIA. Roczniki

Geomatyki t. 9, z. 6: 98-102, PTIP Warszawa.

Chrobak T., 2009: Przydatnoœæ osnowy kartograficznej i metody obiektywnego upraszczania obiektów do aktualizacji danych w BDT. Geomatics and Environmental Engineering vol. 3 no 1/1: 81-90.

Chrobak T., 2001: Automatyzacja procesów generalizacji kartograficznej obiektów liniowych. [W:] Sobczyk Z., Grzywacz K., Malicki J. (red.) Nowoczesne technologie w geodezji i in¿ynierii œrodowiska: konferen-cja naukowa z okazji jubileuszu 50-lecia Wydzia³u Geodezji Górniczej i In¿ynierii Œrodowiska, Kraków 21–22 wrzeœnia 2001 r., wyd. AGH: 89-104.

G³a¿ewski A., 2006: Modele rzeczywistoœci geograficznej a modele danych przestrzennych. Polski Przegl¹d

Kartograficzny t. 38 nr 3: 217-225.

G³a¿ewski A., 2009: Analiza spójnoœci modeli pojêciowych polskich urzêdowych baz danych referencyj-nych. Roczniki Geomatyki t. 7, z. 5(35): 55-77, PTIP Warszawa.

INSPIRE. 2014. D2.5: Generic Conceptual Model, Version 3.4, dostêpny on-line http://inspire.ec.europa.eu/ documents/Data_Specifications/D2.5_v3.4.pdf

ISO, 2005: ISO19117 Geographic information – Portrayal

K-1, 1995: Instrukcja techniczna K-1 Podstawowa mapa kraju. Warszawa: G³ówny Geodeta Kraju, ISBN 83-7144-398-6.

Izdebski W., 2008: WMS us³uga z przysz³oœci¹. Magazyn Geoinformacyjny GEODETA 12.

Izdebski W., 2013: Analiza rozporz¹dzenia w sprawie bazy danych ewidencji sieci uzbrojenia terenu, bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej. Magazyn Geoinformacyjny GEODETA 6: 14-18. Izdebski W., 2013a: Koncepcja i wdro¿enia technologii GEO-MAP. Oficyna Wydawnicza Politechniki

War-szawskiej, Warszawa.

Kaczmarek I., Iwaniak A., 2011: Rola tezaurusa w kszta³towaniu interoperacyjnoœci semantycznej. Roczniki

Geomatyki t. 9, z. 4: 61-69, PTIP Warszawa.

OGC, 2007: OpenGIS Styled Layer Descriptor Profile of the Web Map Service Implementation Specifica-tion. Dostêpny on-line http://www.opengeospatial.org/standards/sld

Pachelski W., Parzyñski Z., 2007: Aspekty metodyczne wykorzystania norm serii ISO 19100 do budowy georeferencyjnych sk³adników krajowej infrastruktury danych przestrzennych. Roczniki Geomatyki t.5, z. 3: 113-121, PTIP Warszawa.

Pachelski W., Parzyñski Z., Zwirowicz A., 2008: Problematyka integracji modeli krajowych danych georefe-rencyjnych z normami ISO serii 19100. Roczniki Geomatyki, t. 6, z. 7: 55-72, PTIP Warszawa. Parzyñski Z., 2014: Jak dojœæ z danymi do plików GML i pozostaæ przy zdrowych zmys³ach.

Transforma-cja z g³ow¹. Magazyn Geoinformacyjny GEODETA 1 (224): 40-42.

Parzyñski Z., 2010: Podstawy modelowania georeferencyjnych baz danych. Archiwum Fotogrametrii,

Kar-tografii i Teledetekcji Vol. 21: 315-326.

Parzyñski Z., 2011: Wp³yw specyfikacji danych INSPIRE na przygotowywane modele georeferencyjnych baz danych. Przegl¹d Geodezyjny nr 9.

Rozporz¹dzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie bazy danych geode-zyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu, bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej. Dz.U. z dnia 21 marca 2013, poz. 383.

Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej. Dz.U. 2010, nr 76, poz. 489. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne. Dz.U. 1989, nr 30, poz. 163 z poŸn. zm. Villa P., Reitz T., Gomarasca M. A., 2008: Humboldt project for data harmonisation in the framework of GMES and ESDI: introduction and early achievements. The International Archives of the

Photogramme-try, Remote Sensing and Spatial Information Sciences Vol. XXXVII. Part B4. Beijing: 1741-1746.

Zwirowicz-Rutkowska A., 2010: Ocena korzyœci ekonomicznych i spo³ecznych wynikaj¹cych z budowy infrastruktury informacji przestrzenne. Roczniki Geomatyki t. 8, z. 5: 139-147, PTIP Warszawa.

Streszczenie

Budowa europejskiej infrastruktury informacji przestrzennej INSPIRE spowodowa³a potrzebê har-monizacji zbiorów danych przestrzennych, gromadzonych w pañstwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym. Analizuj¹c zapisy ustaw o infrastrukturze informacji przestrzennej oraz prawo geodezyjne i kartograficzne, a tak¿e przepisy wykonawcze do ww. ustaw mo¿emy stwierdziæ, ¿e w osi¹ganiu interoperacyjnoœci zbiorów danych, gromadzonych w pañstwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym za kluczow¹ kwestiê uznano zharmonizowanie schematów aplikacyjnych i katalo-gów obiektów.

Jednym z produktów bêd¹cych niejako dowodem na osi¹gniêcie interoperacyjnoœci jest mapa zasad-nicza, która jako standardowe opracowanie kartograficzne ma byæ tworzona na podstawie danych gromadzonych w kilku rejestrach publicznych. Treœæ mapy zasadniczej obejmuje 278 obiektów pocho-dz¹cych z szeœciu rejestrów publicznych: EGiB, GESUT, PRG, PRPOG, BDOT500 i BDSOG, przy czym a¿ 73% obiektów nale¿y do baz BDOT500 (114 obiektów) i GESUT (90 obiektów). Redakcja mapy zasadniczej bazuje na za³o¿eniu, ¿e ka¿demu obiektowi przestrzennemu, zapisanemu w jednym z wymienionych rejestrów, przypisywany jest znak kartograficznych, ustalaj¹cy sposób prezentacji obiektu na mapie. W artykule wskazano, na wybranych przyk³adach niejednoznacznoœci w zapisach modeli, utrudniaj¹ce lub wrêcz uniemo¿liwiaj¹ce automatyczne generowanie mapy zasadniczej. Po-dano równie¿ pewne wskazówki jak te problemy rozwi¹zaæ.

Abstract

Establishing the INSPIRE – European Spatial Iinformation Infrastructure brought about the need for harmonization of spatial data stored in the national geodetic and cartographic recourses. Analyzing the regulations set by the law of spatial information infrastructure, the law of geodesy and cartography as well as regulations about the implementing rules, we can conclude that harmonization of applica-tion schemas and object catalogues was the key issue in achieving interoperability.

One of the products that is the result of interoperability is the base map, the standard cartographic map elaborated at the scales of 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000. The base map is generated on the basis of 278 objects stored in the six public registers: EGiB, GESUT, PRG, PRPOG, BDOT500 and BDSOG, with up to 73% of the objects belonging to databases BDOT500 (114 objects) and GESUT (90 objects).

Editing of the map is based on the assumption that to each spatial object stored in one of these registers a cartographic sign has been assigned, showing the presentation of the object on the map.

The paper shows ambiguity in the application schema descriptions, hindering or even making the automatic generation of the base map impossible. It also gives some recommendations how to solve these problems.

dr hab. in¿. El¿bieta Bielecka, prof. WAT ebielecka@wat.edu.pl

dr in¿. Waldemar Izdebski w.izdebski@gik.pw.edu.pl

Rysunek 2. Prezentacja graficzna tych samych danych przy pomocy ró¿nych bibliotek znaków umownych (Izdebski, 2013a)

graficzna: a – uproszczona (bez znaków umownych), b – pe³na a b