Zenon Grocholewski
"Lehrbuch des Kirchenrechts auf
Grund des Codex Iuris Canonici", Bd.
3: "Prozess- und Strafrecht", Klaus
Mörsdorf, Paderborn 1979 :
[recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 25/3-4, 232-234
232 Recenzje [14]
r a s de la Iglesia. A sp ek t p ra k ty c z n y n ie pom niejsza dużej w arto śc i n a u k o w e j, i to w za k resie k an o n iczn y m ja k d teologicznym . Być m o że, iż ta k i ty p p ra c y p rzy czy n i się do jej d u żej p o p u larn o ści, i za - dhęoi do -sięgnięcia ,po m ą b ardzo zróżnicow ane grono czytelników . D od atk o w ą za ch ę tą m oże być b a rd z o ja sn y i k la ro w n y język, a ta k że i sz ata g ra fic z n a w y d an ia.
R zeczyw istość n ow ych stm lk tu r K ościoła w p r a c y A. P ertnśndez n a b ie ra b ardzo re a ln y c h i żyw ych k sz ta łtó w talk prawinycih ja k i te o lo gicznych. K ościół u k a z a n y za sta ł w ła śn ie paprizez te s tr u k tu r y jako ro z w ija ją c y się i żyw y organizm . W łaśnie .poprzez te sfoulktuiry K ościół w spółczesny s ta je siię coraz w y ra źn iej obecny w świiedie:, co w ięcej uczlastniiczy w jego życiu. W ispólnota K ościoła, j.alk to u k a z a ł au to r, mie je st już w sp ó ln o tą is tn ie ją c ą swaiściie ob o k świiaita, lecz p rze ciw n ie sta n o w i an a isto tn y czy n n ik w sp ó ln o ty świata,, wispótaotty ludzi. W y d a je się, iż w pełn iejszy m zrozum ieniu K ościoła dziś m oże być o g rom nie pom ocne stu d iu m A u relio Fem śndeiz.
Ks. A n d rze j F. D ziuba
Klaus M ö r s d o r f , Lehrbuch des K irchenrechts au f Grund des Codex Iuris Canonici, III Band: Prozess- und Strafrecht, Elfte, v e r besserte und verm ehrte A uflage, Ferdinand Sehöningh Verlag, P a
derborn 1979, ss. 513.
K sią żk a o k tó re j m o w a u zu p e łn ia je d e n a ste w y d a n ie znanego i po p u la rn e g o p o d ręc zn ik a p ra w a kano n iczn eg o w języku n ie m ie ck im , z re dagow anego początkow o przez E d w a rd a Eichm anm a i potetm u z u p e łn ia nego .i w ielo k ro tn ie w ydaw anego przez K. M&nsdoirfa. P ierw szy tom
jed en asteg o w y d a n ia u k a z a ł się w r. 11964, druigi n a to m ia st w г. 1067. O becny trz e c i tom zoisitał w y d a n y po 20 la ta c h ad p rzy g o to w a n ia po przedniego:, czyli dziesiątego w y d an ia, k tó re u k a z a ło się w p ra w d zie w r. 1964, lecz, ja k w s k a z u je „ im p rim a tu r” i przedm ow a, było gotow e do d ru k u ju ż w r. 1S59.
Tom ta n z a w iera k an o n icz n e p ra w o procesow e oraz k a rn e . U kład itoimu (podział n a części, rozdziały, a rty k u ły , p a ra g ra fy , icih n u m e ra c ja ,i fiommulacja tytu łó w ), m e to d a w y k ła d u oraz ezaita g raficz n a są id e n ty cz n e ja k w po p rzed n im w y d an iu . Je d y n y m w y ją tk ie m je st tro>- ch ę zm ieniony u k ła d i in tytulaicje w części dotyczącej procesów b e a ty fik a c y jn y c h i k an o n iza cy jn y c h . R ów nież otbjętość d z ie ła je st p r a w ie ta sam a (w ykład m a te ria łu w je d e n a sty m w y d a n iu jesit je d y n ie o 7 stro n dłuższy).
M ając n a uw ad ze pow yższe stw ie rd z en ie o ra z fa k t, że podręczn ik Eaic'hm anna-M örsdorfa je st poiwsaechnie zn an y , n ie u w aż am za -konie czne om aw ian ie poszczególnych części i rozdziałów , ty m bardziej., że w y k ła d p rzabiaga w ed łu g p o rząd k u podyk to w an eg o a k tu a ln y m K o
[15] Recenzje 233
d ek sem P ra w a 'K anonicznego. N asu w a się n a to m ia st py tan ie, o ile to now e w y d a n ie p ra w a procesow ego i k arn e g o jest p odręcznikiem posoborow ym , p o p raw io n y m a przero b io n y m ; n a okładce bow iem w id n ie je w sk az an ie „elfte., verfoesserte uind Y erm eihrte Auiflage” .
P rz e g lą d a ją c om aw ian y t-oan, ła tw o zauw ażyć, że A. w ziął pad u w a gę d o k u m e n ty posoborow e z diziiedziny procesów i praw a, k a rn e g o , jak m a tu proiprio Causas m a trim o n ia les (19711), odnoszące się do p ro c e sów niew ażności m a łże ń stw a; inistr. D ispensationis m a trim o n ii (1972), dotyczącą m a łże ń stw n ie d o p ełn ian y c h ; m otu p roprio Sa n ctita s clarior i komsit. Sacra R itu u m C ongregatio (1'969), r e g u lu ją c e procesy b e a ty fik a c y jn e i k an o n iza cy jn e ; now e w łaściw ości S y g n a tu ry A postolskiej ;i je j N orm ae speciales (1(968); ta k sam o p rze p isy n o rm a ty w n e posobo ro w e -regulujące ak ty w n o ść Roity R zy m sk iej; n o rm y dotyczące t r y b u n a łó w p o n ad d iec ez jaln y c h (1970); oraz w ie le odpow iedzi P ap ie sk ie j K om isji I n te r p re ta c y jn e j S oboru W aty k a ń sk ieg o II, a ta k ż e liczne in n e d o k u m e n ty w m n ie jsz y m sto p n iu ‘z m ien iają ce p raw o procesow e i k a r n e w o k re sie posoborow ym .
Z d ru g ie j je d n a k stro n y , n a rz u c a się spostrzeżenie, że A. zachow ał m axiim um te k s tu z p o przedniego w y d an ia, a .popraw ił go jed y n ie ta m , gdzie o m aw ian e p raw o n ie je st ju ż a k tu a ln e . P o p ra w k i t e je d n a k są skąpe, in fo rm u ją ty lk o o inowycih przapiisaoh, bez szerszego u k a z a n ia p ro b le m a ty k i z niimii zw iązanej. Np. procesom sp o m o -ad m in istra icy j- nym , k tó re są p rzed m io tem b ard z o żyw ego za in te re so w a n ia w k an o - miistyce w spółczesnej '.(także w p o d ręcznikach), Morsdoirf pośw ięca je d y n ie dw ie stromy 03:1—33), i to w k o n te k ście kain. 1601; procesom u s u n ię c ia proboszcza po m yśli Chris-tus D om inus, n. 31., i E cclesiae Sanetae, a r t. 20, jedynlie je d n ą stro n ę (2180—281). S ą te ż p ew n e b ra k i w n a s z k i cow aniu a k tu a ln e j p ro b le m a ty k i procesow ej, mp. n ie m a w ogóle m ow y o p ro ced u rze zm ierza ją cej do ro zw iązan ia m a łże ń stw a in fa>voreim fi- dei, an i o p ro ced u rze dotyczącej se k u la ry z a c ji ducho w n y ch lufo se k u la ry z a c ji i u su n ię c ia zakonników . Szeroko zaś — o dziwo — o m aw ia A. p ro c e d u rę u su n ię cia proboszczów n ie u su w a ln y c h (sis. 280—286), m i mo, że je st oma już od l;3 la t n ie a k tu a ln a .(jzofo. „E cclesiae S a n e ta e ”, ant. 20, § 1). R ów nież gdy chodzi o p raw o k a rn e , A. po:prawia je d y n ie n o rm y nieaktualnie. W y k ład a szeroko o poszczególnych k a ra c h , m im o, że w iększość z n ic h już od d aw n a miie jest stosow ana, i że p rze w id zia n e s ą dość r a d y k a ln e refo rm y w ty m w zględzie; nie u k a zu je zaś now ych p e rsp e k ty w p ra w a k a rn e g o , an i też problem ów dy sk u to w a n y ch w najn o w szej lite ra tu rz e koinanistycanej. W ogóle należy pow iedzieć, że lite r a tu r a posoborow a je st w y k o rz y sta n a je d y n ie w b ard z o n ik łe j m ierze, i to p ra w ie je d y n ie w zw iązku z nowymii p rz e p isa m i p ra w a (nip. odnośnie „C ausas m a trim o n ia le s” zacy to w an e są dw ie pozycje); tru d n o bow iem znaleźć ja k ą ś now szą cytalcję w inmycih częściach po d ręczn ik a.
T oteż m am y do czynienia z podręczn ik iem przedsofooirowym, u a k tu a ln ia n y m jed y n ie w dość Skąpym zakresie, d to zarów no gdy chodzi
234 R ecenzje [16]
0 idee, p ro b lem aty k ę , ja k i lite ra tu rę . P ew n y m u sp raw ie d liw ia n iem ta k ie j sy tu a c ji m ogła być chęć dolstasowiania tom u, gdy chodzi o u k ła d 1 m etodę w y k ład u , do dw óch pojprzadnich, w yd an y ch , jiak zaznaczy łam na poiczątfcu, w lataich 1364 i 1067.
N iew ą tp liw y m p ożytkiem je st końcow y indeks rzeczoiwy (ss. 484—■ 5)12), odnoszący siię do w szy stk ich ta m ó w jed en asteg o w y d an ia .
Z enon G rocholew ski
Joseph L i s 1 1 — Hubert M u e l l e r — Herbert (S c h m i t z, Grundriss des nachkonziliaren Kircherechts, Regensburg 1980, ss. XLI + 969
Jiest to daieło zbiorow e, powisitałe p rzy wiapółudiziale 46 osób, pod p a tro n a te m k rajo w eg o In s ty tu tu p ra w a kościelnego' d ie ce zji n ie m ie c k ich (Inistdltut f u e r S ta a tsk in c h e o re c h t der D ioezesen D eu tsch la n d s in Boinin). O dpow iedzialnym re d a k to re m całości jest jed en z ,trz e c h głów n y ch auto ró w , m ian o w icie J. Liisitl, k tó ry też op raco w ał skorow idz rzeczow y. Z am iarem aiutoróiw było p rzy g o to w an ie poidiręozinifca, zawue- rają ce g o p ra w o kościelne obow iązujące w oikiresie posoborow ym , a zaad reso w an eg o zarów no do. stu d iu ją c y c h pnaw o kaooinicm e, jatk i do w szy stk ich z a tru d n ia n y c h w p ra c y d u sz p aste rsk iej.
C ałość m a te ria łu podzielono' n a c z te ry części: Z agadnienia fu n d a m e n
ta ln e (G.ruindilagen), K o n s ty tu c ja K ościoła (Die Ferfaisisung der K irohe), P o słannictw o K ościoła (Die Sandumg d ar Kiinche) oraz K ościół i P a ń stw o (K irche u n d Sitaat). D zieło o tw iera kirótki w stęp , p a k tó ry m n a
stę p u je spis tre śc i i obszanny (blisko 21 stroin) w y k az skrótów . N a fcońeu zam ieszczono w y k az osób, indeks rzeczow y o raz p rez en ta cję w sp ó ła u to ró w dzieła.
K a ż d a iz części dziali siię nia u stę p y (AbschinMĄ a, te (w naaie po trz e b y ) n a rozdziały. P o d staw o w y podział sta n o w ią p a ra g ra fy , k tó ry c h n u m e ra c ja z a c h o w u je ciągłość w całym podręczniku. Je st ich łącznie 117.
C zęść pierw sza, podzielana nia trz y Ustępy uw zg lęd n ia n a s tę p u ją c e z a g ad n ien ia : K ościół i jego praw o; R efo rm a p raw a kościelnego i N or
m y ogólne. Szczególną u w ag ę w y p a d a zw rócić nia tre ść pierw szego
u stęp u , w k tó ry m om ów iono dw a te m aty : Kościół — P ra w o w ta je m n ic y K ościo ła (o b e jm u je on: I,. K ościół w b ib lijn e j mowiie ob razo w ej
i II. T ajem n ic a K ościoła ja k o wisipółnoty) omaz Teologia p ra w a k o ściel
nego (I. Z ałożenia praw ino-filozoficzne i II. T eologia p ra w a k ościel nego). O by d w a te m a ty (§§ li—<2) o p rac o w a n e przez znanych kainonistów
{W. A ym ans i E. C orreco), p o sia d ający c h talkże p rzygotow anie te
ologiczne, stanowiią w sp a n ia łe w p ro w a d ze n ie w posoborow y w y k ład p ra w a kościelnego.
U stęp d ru g i (R eform a p ra w a kościelnego), po k ró tk im oipislie pow sta n ia K odeksu p ra w a kanonicznego ;(li9tli7 r.) zaw iana sizierokie
