Czy wolno nawracać siłą? - spór polsko-krzyżacki na soborze w Konstancji
Wprowadzenie Przeczytaj Animacja Sprawdź się Dla nauczyciela
Czy narody pogańskie mają prawo do zachowania swoich wierzeń, posiadania państw i spokojnego życia?
Jakie zasady powinny obowiązywać w stosunkach z nimi? Czy można je traktować na równi z państwami chrześcijańskimi? W czasach, gdy nawracano pogan siłą, pytania te musiały brzmieć rewolucyjnie. Po raz pierwszy postawiono je na soborze w Konstancji (1414–1418), a uczynił to członek polskiej delegacji, uczony i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Paweł Włodkowic. Był on kontynuatorem myśli profesora prawa i pierwszego rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego - Stanisława ze Skarbimierza. Dziś Włodkowica uznaje się za prekursora idei tolerancji i mówi, że w dziedzinie stosunku do pogan dokonał takiej samej rewolucji jak Kopernik w astronomii, a Krzyżakom, z którymi polemizował w Konstancji, zadał większą klęskę, niż zadano im ją pod Grunwaldem.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Twoje cele
Wyjaśnisz polski wkład w ideę tolerancji, sięgającą czasów średniowiecza.
Scharakteryzujesz różne sposoby rozwiązywania sporów między państwami.
Ocenisz wady i zalety sposobów rozwiązywania sporów między państwami.
Czy wolno nawracać siłą? - spór polsko-krzyżacki na soborze w Konstancji
Sobór w Konstancji trwał prawie 4 lata od listopada 1414 r. do kwietnia 1418 r. Zwołany był przez antypapieża Jana (XXIII).
Celem soboru było zakończenie wielkiej schizmy zachodniej.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Przeczytaj
Spór niezakończony
Zwycięstwo grunwaldzkie nie zakończyło sporu polsko‑krzyżackiego. To, co udało się Polsce i Litwie wynegocjować podczas rokowań pokojowych w Toruniu, odpowiadało ówczesnym realiom politycznym i położeniu obu państw. W dłuższej perspektywie wynik pokoju toruńskiego nie zaspokajał jednak ambicji państwa polsko‑litewskiego.
Polska i Litwa w czasach panowania Władysława Jagiełły. Na podstawie mapy określ, które ziemie zajmował zakon krzyżacki po podpisaniu I pokoju toruńskiego w 1411 r.
Źródło: Krys an Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.
Niedługo po podpisaniu pokoju kończącego wielką wojnę Polska wystąpiła wobec zakonu z szerokim programem rewindykacji wszystkich ziem, włączając w to Pomorze Gdańskie, ziemię michałowską i chełmińską. Dążono także do zmiany statusu Żmudzi, przekazanej Litwie na mocy porozumień pokojowych do końca życia Witolda. Król polski liczył, że postulaty te uda się zrealizować na drodze pokojowej. Negocjacje prowadzone z zakonem za pośrednictwem cesarza rzymskiego Zygmunta Luksemburskiego nie przyniosły jednak oczekiwanych przez Polskę rezultatów. Podobnie zresztą jak bezpośrednie rozmowy z samymi Krzyżakami. Żadna ze stron nie chciała iść na ustępstwa.
W obliczu fiaska rokowań król Władysław wypowiedział zakonowi wojnę. Proporcje sił w zbliżającej się rozgrywce wyraźnie były na korzyść Polski. Armia krzyżacka nie była już tak silna jak ta, którą zakon wystawił w 1410 roku. Po klęsce grunwaldzkiej zakon popadł w kryzys finansowy, nie mógł też już liczyć na znaczący napływ rycerzy z zachodu Europy. Wielki mistrz zdecydował się zatem na unikanie rozstrzygnięć na polu bitwy, zamiast tego koncentrując się na obronie zamków i miast. Armia polska i litewska musiały zaś ograniczyć się do prowadzenia oblężeń krzyżackich zamków. Taktyka ta okazała się jednak mało skuteczna. Mimo pewnych sukcesów armia polska musiała odstąpić od oblegania większości zamków.
Ruiny krzyżackiej twierdzy w Radzyniu Chełmińskim (na terenie ziemi chełmińskiej), wybudowanej na początku XIV w.
z przeznaczeniem na siedzibę komtura. Zdobyta przez wojska polskie w czasie kampanii grunwaldzkiej, po pokoju toruńskim powróciła w ręce krzyżackie. Na stałe znalazła się pod panowaniem polskim po zakończeniu wojny trzynastoletniej (1454–
1466). Czy łatwo było zdobyć krzyżackie zamki?
Źródło: Agnieszka M, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Jednocześnie z unikaniem rozwiązania konfliktu w bitwie Krzyżacy prowadzili akcję niszczenia okolicznych pól, utrudniając w ten sposób aprowizację armii królewskiej. Stąd wojna ta otrzymała miano wojny głodowej. W październiku 1414 r. zawarto rozejm, w którym celem rozstrzygnięcia sporu obie strony zobowiązały się odwołać do decyzji forum międzynarodowego. Okazją ku temu miał być zaczynający się właśnie sobór powszechny w Konstancji.
Klęska i zwycięstwo
Strona polska pokładała w soborze w Konstancji wielkie nadzieje, licząc na zakończenie sporu
z Krzyżakami. W skład polskiej delegacji weszli przedstawiciele Kościoła, rycerze, dyplomaci i uczeni. Na czele stanął arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba, bliski współpracownik króla, doskonale obeznany ze sprawami krzyżackimi. Został on w 1417 r. mianowany pierwszym prymasem Polski przez Marcina V, nowego papieża wybranego przez sobór. Bardzo ważną rolę w grupie polskich delegatów na sobór odegrał Paweł Włodkowic – uczony, prawnik, pisarz, rektor Akademii Krakowskiej. Swoje wystąpienie oparł on na koncepcjach filozoficznych swojego poprzednika na stanowisku rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego - Stanisława ze Skarbimierza. Odwołał się on do opracowanej przez krakowskiego uczonego idei wojny sprawiedliwej, czyli takiej którą prowadzi się w słusznej sprawie o odzyskanie tego, co niesłusznie zabrano i wtedy, gdy zawiodły inne środki. Podczas soboru w Konstancji Polacy musieli też stawić czoło poważnym oszczerstwom. Dominikanin Jan Falkenberg rozpowszechniał antypolską „Satyrę przeciw herezji i innym nikczemnościom Polaków i ich króla Jagiełły” swojego autorstwa. Utwór powstał jako odpowiedź na przegraną Krzyżaków pod Grunwaldem. Falkenberg oskarżał w nim Polaków i króla Jagiełłę m.in. o pogaństwo i zachęcał do ich eksterminacji. W obronie Polski wystąpił Paweł Włodkowic i dzięki niemu „Satyrę” uznano za gorszącą, a jej autor trafił do więzienia.
Sobór nie podjął żadnej rozstrzygającej decyzji odnośnie przynależności Pomorza Gdańskiego, ziemi michałowskiej i chełmińskiej, pozostawiając je w rękach zakonu krzyżackiego. Klęskę tę
zrekompensowały sukcesy na płaszczyźnie propagandowej i moralnej odniesione przez polską delegację.
Po raz pierwszy Polska odegrała tak znaczącą rolę na forum międzynarodowym, a sprawa konfliktu z zakonem stała się jedną z tych, które przez jakiś czas żywo zajmowały największe umysły ówczesnej Europy. Dzięki wystąpieniu rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Pawła Włodkowica zdołano podważyć krzyżackie metody nawracania pogan. Wystąpienie to wraz ze stanowiącym jego pokłosie poglądem, że względem pogan obowiązują takie same prawa jak względem chrześcijan i że nie wolno narzucać wiary przemocą, stanowi największy polski wkład w dzieło soborowe i w myśl filozoficzną przyszłych stuleci.
Collegium Maius (Kolegium Większe) – najstarszy budynek Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego początki sięgają ok. 1400 r.
Wtedy to król Jagiełło za pieniądze pochodzące z funduszu ustanowionego przez zmarłą królową Jadwigę wykupił od rodziny Pęcherzów z Rzeszotar kamienicę i przekazał ją na potrzeby odnowionej uczelni. Uniwersytet wkrótce stał się kuźnią wielu talentów, a związani z nim uczeni swoim piórem nieraz służyli sprawie polskiej w sporze z zakonem krzyżackim. Z uczelnią tą związany był Stanisław ze Skarbimierza, pierwszy rektor, autor kazania wygłoszonego na pogrzebie królowej Jadwigi oraz kazania o wojnie sprawiedliwej. Funkcję rektora uniwersytetu pełnił też Paweł Włodkowic.
Źródło: Cancre, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Słownik
I pokój toruński
pokój zawarty w Toruniu w 1411 r., kończący wielką wojnę z zakonem krzyżackim, na mocy którego Żmudź powróciła do Litwy na okres życia Witolda, Królestwo Polskie odzyskało ziemię dobrzyńską, ziemia chełmińska z Toruniem przeszła ponownie pod panowanie Krzyżaków, obie strony postanowiły też, że kupcy mogą swobodnie i bez przeszkód używać dróg wodnych i lądowych
wojna głodowa
wojna z 1414 r. między Polską a państwem zakonu krzyżackiego, prowadzona pod hasłem odzyskania ziem utraconych przez Polskę na rzecz zakonu, zakończyła się dwuletnim rozejmem
stany pruskie
reprezentacja stanów (szlachty, duchowieństwa i mieszczaństwa) ukształtowana w państwie zakonu krzyżackiego, mająca początki ok. 1370 r.
aprowizacja
zaopatrzenie ludności w artykuły pierwszej potrzeby, głównie żywność sobór powszechny
zjazd biskupów z całego Kościoła celem ustanowienia nowych praw herezja
(z gr. hairesis – wybór, łac. haeresis) nauki niezgodne z oficjalną doktryną kościelną i odrzucane przez Kościół jako błędne
Słowa kluczowe
sobór w Konstancji, Paweł Włodkowic, konflikt Polski z zakonem krzyżackim, wojna sprawiedliwa, Polska w XIV–XV w.
Bibliografia
T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, PWN. Warszawa 2019.
J. Krzyżanowska, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, 1990.
K. Baczkowski, Wielka historia Polski, t.3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370‑1506), Kraków 1999.
J. Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. XI, PWN, Warszawa 2009.
A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie, Koszalin 1997.
Animacja
Polecenie 1
Przeanalizuj animację przedstawiającą sobór w Konstancji. Jaki charakter miał sobór? Kto w nim uczestniczył?
Kto odgrywał najważniejszą rolę?
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl Film nawiązujący do treści materiału
Polecenie 2
Jaki był cel wykonywania miniatur? Kto je wykonywał i w jaki sposób?
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: 輸醙難
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 4 Ćwiczenie 2
Rozwiąż krzyżówkę, a następnie wyjaśnij hasło.
Ćwiczenie 3
Wskaż poprawną odpowiedź.
Ćwiczenie 5
Przeczytaj trzy fragmenty, a następnie wykonaj polecenia.
Źródło 1: opis bitwy pod Grunwaldem (fragment)
Źródło 2: opis wojny z roku 1422 (fragment)
Kronika konfliktu Władysława króla polskiego z Krzyżakami [...]
Gdy skończył, wszyscy zgodnie zaczęli śpiewać „Bogurodzica” i ruszyli do bitwy [...].
Na prawym skrzydle wystąpił do boju książę Witold ze swym ludem, z chorągwią świętego Jerzego i chorągwią przedniej straży. [...] Rozgorzał wówczas bardzo srogi bój [...].
Trwała zasię bitwa przez sześć godzin i wówczas dopiero Krzyżacy zwrócili się do odwrotu. Tym razem uszli aż do swoich obozów.
Zebrawszy tedy na powrót siły, mistrz ze swym pozostałym ludem, mając ze sobą piętnaście lub więcej chorągwi, [wysuwając się] z pewnego małego lasku, zapragnął obrócić swoje hufce przeciw osobie króla; i już kopie i włócznie zdjęte z ramion złożyli na tarczach i stali w miejscu, pragnąc rozeznać, gdzie okaże się łatwiejsze i korzystniejsze starcie z wrogiem.
Źródło: Kronika konfliktu Władysława króla polskiego z Krzyżakami [...], [w:] Krzysztof Baczkowski, Wielka Historia Polski, tom 3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370–1506), Kraków 1999, s. 96.
“
Jan Długosz
Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks.
醙
輸
難
Źródło 3: wystąpienie Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji (fragment)
XI
Król polski Władysław ruszywszy zatem zbrojnie z Wolborza zatrzymywał się niemal w tych samych miejscach, przez które przemaszerowano na wielką wojnę.
[...] oblężenie miasta Brodnicy przeciągało się cały miesiąc, mimo że robiono różnego rodzaju wysiłki celem jego zdobycia [...] z długotrwałego przebywania w jednym miejscu wdarło się inne nieszczęście do jego [króla Władysława] obozu.
Wojsko królewskie mając pod dostatkiem wszelkich środków żywności [...] cierpiało jednak dotkliwie na całkowity brak chleba. Powstała z tego powodu biegunka osłabiła lub przyprawiła o śmierć wielu ludzi. Z powodu braku chleba, który dał się odczuć w krótkim czasie, wyprawa ta została nazwana przez Polaków głodową.
Z wylewu krwi powstała też podsycana brakiem chleba zaraza. Ogarnęła ona cały obóz królewski [...].
Źródło: Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. XI, Warszawa 2009, s. 42.
“
Anna Paner, Jan Iluk
Na tabliczce, papirusie i pergaminie
Nie należy niepokoić ani osób, ani majątków niewiernych, którzy chcą spokojnie żyć między chrześcijanami [...]. Grzeszy więc władca, który ich pozbawia majątków bez przyczyny [...]. Niewiernym wolno bez popełniania grzechu władać posiadłościami i majątkami oraz dzierżyć władzę, gdyż wszystkie te rzeczy stworzone zostały nie tylko dla wiernych [chrześcijan], ale dla wszystkich istot rozumnych [ludzi] [...].
Z tego płynie wniosek, że nie wolno niewiernym odbierać ich posiadłości
i majątków ani też ich władzy, gdyż rzeczami tymi władają bez popełnienia grzechu i z woli Boskiej.
Źródło: Jan Iluk, Anna Paner, Na tabliczce, papirusie i pergaminie, Koszalin 1997, s. 254–255.
“
Ćwiczenie 6
Przeczytaj dwa teksty źródłowe: wystąpienie Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji oraz odpowiedź Jana Falkenberga, a następnie wykonaj polecenia.
Saevientibus
Nie należy niepokoić ani osób ani majątków niewiernych, którzy chcą spokojnie żyć między chrześcijanami [...]. Grzeszy więc władca, który ich pozbawia majątków bez przyczyny [...]. Niewiernym wolno bez popełniania grzechu władać posiadłościami i majątkami oraz dzierżyć władzę, gdyż wszystkie te rzeczy stworzone zostały nie
“
難
tylko dla wiernych [chrześcijan], ale dla wszystkich istot rozumnych [ludzi]. [...]
Z tego płynie wniosek, że nie wolno niewiernym odbierać ich posiadłości
i majątków ani też ich władzy, gdyż rzeczami tymi władają bez popełnienia grzechu i z woli Boskiej. [...] Zachodzi pytanie, czy wolno zajmować majątki schizmatyków i heretyków. Chyba nie, tak jak nie wolno zajmować majątków należących do niewiernych [...]. Przywileje cesarskie, zezwalające Krzyżakom na zajmowanie ziem, należących do niewiernych nie dają im żadnej podstawy prawnej do tego [...]. Tego rodzaju napad na niewiernych, zwłaszcza przedsięwzięty bez słusznej przyczyny, jest zaprzeczeniem miłości bliźniego [...]. Bliźnimi zaś naszymi [...] są zarówno chrześcijanie, jak i niewierni bez różnicy [...]. Nie wolno niewiernych przymuszać do przyjmowania wiary chrześcijańskiej zbrojnie lub opresją, gdyż ten sposób jest krzywda dla bliźnich, a także i dlatego, że nie należy robić rzeczy złych w celu osiągnięcia rzeczy dobrych [...]. NIkogo do wiary zmuszać nie należy, gdyż wiara nie może wynikać z przymusu, a wymuszone modlitwy nie są miłe Bogu [...]. Kto działa inaczej, widocznie raczej swojej, a nie Boskiej sprawie służy [...].
Źródło: Saevien bus, [w:] Paweł Włodkowic, Pisma wybrane Pawła Włodkowica, t. 1, oprac. L. Ehrlich, Warszawa 1968, s. 13–58.
Jan Falkenberg
Księga o doktrynie władzy cesarza i papieża
Pragnę wszystkim wyraźnie przedstawić błędy, które na korzyść pogan z nienawiści ku chrześcijanom wygłasza Paweł [Włodkowic] [...].
Polacy i król ich są fałszywymi chrześcijanami [...], obrońcami i wspólnikami
niewiernych. Przeto zakon krzyżacki walczyć przeciw nim może z równym prawem jak przeciw niewiernym [...]. Król polski ani nie jest katolikiem, ani też wierzyć nie można, by katolicką miał wiarę [...], bo [...] po fałszywym nawróceniu wrócił do pogaństwa i bez porównania srożej niż przedtem pustoszy Kościół z pomocą niewiernych i jego jest prześladowcą. [...] Król udaje tylko wiarę chrześcijańską, nie pragnąc jej, tylko korzyści ziemskich, a mianowicie Królestwa Polskiego [...]. Litwini więc i inni poganie, którzy mu ulegają, kiedy tylko jemu królowi Polski się spodoba, obmywają się wodą, i to nie zawsze świętą wodą chrztu, lecz wodą z bagna lub rzeki, gromadami, jak bydło, nie wiedząc nic o wierze [...]. A Paweł [Włodkowic]
nieuczciwie oskarża zakon krzyżacki, że neofitów okrutnie tępi i pali ich nowe kościoły. Czyż, pytam, godne nazwy są chaty, które wznoszą pod nazwą kościołów na to, by podstępnie oszukiwać chrześcijan, gdy sam ten lud nie zasługuje na oznaczenie go nazwą chrześcijan [...].
Polacy, ich król i książęta winni utracić koronę i królestwo, a pozbawieni pasa rycerskiego pójść w stan wiecznej niewoli. Ponieważ zaś dopomagali i dostarczali uzbrojenia wszelkim poganom i kształcili ich, aby byli silniejszymi przeciw
chrześcijanom, zasłużyli przez to nie tylko na utratę królestwa, lecz także wszystkich dóbr [...]. Witold, którego dziad był szewcem, w nadziei zwycięstwa bezbożnie mówił, że konia swego w Renie napoi.
“
Źródło: Jan Falkenberg, Księga o doktrynie władzy cesarza i papieża, [w:] Krzysztof Baczkowski, Wielka Historia Polski, tom 3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370-1506), Kraków 1999, s. 112.
Ćwiczenie 7
Paweł Włodkowic w swoich wystąpieniach podczas obrad soboru w Konstancji na temat wojny
sprawiedliwej inspirował się kazaniami Stanisława ze Skarbimierza, rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Przeczytaj fragment jednego z jego kazań pt. O wojnach sprawiedliwych i zestaw dwa argumenty, które stanowiły inspirację dla Pawła Włodkowica.
Stanisław ze Skarbimierza
O wojnach sprawiedliwych
[III. PRZYMIERZA Z POGANAMI]
[a. postawienie sprawy]
art. 27 Ale ktoś by powiedział nie przystoi monarsze katolickiemu mieć związek (przymierze) z niewiernymi. […]
[c. Argumenty za dopuszczalnością]
[aa. Pomoc w uzyskaniu pokoju]
art. 29. A właśnie, jak wiadomo, tak bardzo piękny jest pokój, że wszystko, co jest dobre, lepiej się urządza w czasie pokoju i bardziej czczony jest sprawca pokoju. […]
A jeśli może wskutek mocy przeciwników samo przez się (królestwo) nie jest w stanie odzyskać pokoju, któż przy zdrowych zmysłach chciałby brać za złe, że przybrawszy sobie wtedy do pomocy nawet niewiernych, jeśli inaczej nie zdoła dać rady. […]
[a. Wolno poganom mieć państwa]
art. 39 Stąd więc jest widoczne, że według Innocentego państwa i posiadłości oraz władza godziwie, bez grzechu, mogą być przy niewiernych, dlatego że – jak
powiada – stworzone zostało nie tylko dla wiernych, ale dla każdej rozumnej istoty. […]
[b. Nie wolno im państw zabierać]
art. 40 Widoczne też jest ponadto, że nie wolno papieżowi czy wiernym zabierać niewiernym państw czy władzy, ponieważ posiadają je bez grzechu i prawnie. […]
Źródło: Stanisław ze Skarbimierza, O wojnach sprawiedliwych.
“
難
Ćwiczenie 8
Przedstaw polskie osiągnięcia na soborze w Konstancji. Uwzględnij skutki krótko- i długoterminowe. W tym celu zapoznaj sie z fragmentem wypowiedzi Jana Pawła II na temat soboru w Konstancji.
Wróciłbym jeszcze do Pawła Włodkowica, rektora krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w XV w., który głosił, iż trzeba zabezpieczyć następujące prawa narodów: do istnienia, do wolności, do niepodległości, do własnej kultury, do
godziwego rozwoju. „Gdzie mocniej działa siła, niż miłość – pisze Włodkowic – tam szuka się tego, co stanowi własny interes, a nie Jezusa Chrystusa, i stąd łatwo odstępuje się od reguły prawa Bożego. (...) Wszelkie jednak prawo potępia tych, którzy napadają na pragnących żyć w pokoju: tak prawo naturalne, które głosi: Czyń drugiemu to, czego sam pragniesz!, jak i prawo Boskie, które potępia wszelką
grabież zakazem: Nie kradnij!, a zabrania przemocy przykazaniem: Nie zabijaj!”
Cytat za: Jan Paweł II, Gaude Mater Polonia: pierwsza pielgrzymka, Kraków 2010, s. 204.
“
醙
Dla nauczyciela
Autor: Dorota Czarny Przedmiot: Historia
Temat: Czy wolno nawracać siłą? - spór polsko‑krzyżacki na soborze w Konstancji Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy Podstawa programowa:
zakres podstawowy XII. Polska w XIV – XV w.
Uczeń:
4. charakteryzuje i ocenia stosunki polsko – krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i kulturowej;
5. zestawia najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski i Europy w XIV – XV w.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacj;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia polski wkład w ideę tolerancji, sięgającą czasów średniowiecza;
charakteryzuje różne sposoby rozwiązywania sporów między państwami;
ocenia wady i zalety sposobów rozwiązywania sporów między państwami.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
JIGSAW;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
dyskusja.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
flipcharty i markery.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
1. Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie i porozmawiali przez chwilę w parach w jaki sposób zakończyła się najsłynniejsza bitwa średniowiecza – burza mózgów.
2. Wyznaczona osoba lub chętna omawia rokowania pokojowe w Toruniu – mocne i słabe strony traktatu.
3. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna:
1. Nauczyciel dzieli klasę na grupy 3 osobowe. Każda z nich zapoznaje się z materiałem e – podręcznika dotyczącym sporu polsko – krzyżackiego po traktacie pokojowym w Toruniu. Zespoły otrzymują arkusze filpcharta i markery.
2. Każdy członek grupy opracowuje przydzielone mu materiały. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą JIGSAW –w razie potrzeby wyjaśnia na czym ona polega. Każdy członek grupy ma zadanie do wykonania, po wyznaczonym czasie grupy mieszają się - uczniowie z poszczególnych zespołów, opracowujący ten sam fragment materiału, spotykają się w grupach ekspertów. Tam porządkują swoją wiedzę, wyjaśniają wątpliwości i zastanawiają się, w jaki sposób najlepiej
przedstawić, zinterpretować swoje zadanie. Uczniowie wracają do swoich macierzystych zespołów i uczą się wzajemnie. Każdy członek grupy powinien umieć wyjaśnić i odpowiedzieć na wszystkie pytania.
W każdej grupie jedynki - mają omówić w jaki sposób król Polski chciał odzyskać od Krzyżaków wszystkie utracone ziemie włącznie z Pomorzem Gdańskim;
Dwójki – mają wyjaśnić jaką rolę odegrał Sobór w Konstancji w sprawie polskiej;
Trójki – mają wyjaśnić jakie poglądy na Soborze w Konstancji przedstawili Paweł Włodkowic i Jan Falkenberg.
3. Po wyznaczonym czasie wszystkie grupy w widocznym miejscu wywieszają swoje arkusze a chętne osoby lub wyznaczone odpowiadają na pytania.
4. Nauczyciel zadaje pytanie do dyskusji:
Czy wolno nawracać siłą?
Na podstawie poznanych materiałów uczniowie wypowiadają się.
5. Prowadzący rysuje na tablicy tabelę w której zapisuje – „wady” i „zalety” - proszę abyście się teraz zastanowili i ocenili te rozwiązania.
6. Uczniowie podają swoje propozycje.
7. Nauczyciel poleca wykonanie ćwiczeń 5 i 6. Po wykonaniu wspólnie omawiają odpowiedzi.
Faza podsumowująca:
1. Na podsumowanie uczniowie w parach wykonują ćwiczenia 1,2 i 3 a następnie podają prawidłowe odpowiedzi.
2. Osoby, które były najaktywniejsze lub grupy zostają ocenione.
3. Na zakończenie nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.
Praca domowa:
Wykonanie pozostałych ćwiczeń.
Obejrzyj animację w zasobach multimedium i wykonaj polecenia.
Materiały pomocnicze:
Kronika konfliktu Władysława króla polskiego z Krzyżakami [...], [w:] K. Baczkowski, Wielka Historia Polski, tom 3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370–1506), Kraków 1999, s. 96.
J. Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. XI, Warszawa 2009, s. 42.
J. Iluk, A. Paner, Na tabliczce, papirusie i pergaminie, Koszalin 1997, s. 254–255.
Saevientibus, [w:] P.Włodkowic, Pisma wybrane Pawła Włodkowica, t. 1, oprac. L. Ehrlich, Warszawa 1968, s. 13–58.
J. Falkenberg, Księga o doktrynie władzy cesarza i papieża, [w:] K. Baczkowski, Wielka Historia Polski, tom 3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370‑1506), Kraków 1999, s. 112.
Stanisław ze Skarbimierza, O wojnach sprawiedliwych.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Prezentację i animację uczniowie mogą wykorzystać do przygotowania lekcji odwróconej.
