Środki prawne w sądowym postępowaniu egzekucyjnym

Jan Kot

Środki prawne w sądowym

postępowaniu egzekucyjnym

JAN KOT

ŚRODKI PRAWNE

W SĄDOWYM POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM

A rtyk u ł stan ow i pró b ę jedn o liteg o spojrzen ia na ir o d k i p ra w n e w postępow a­ niu eg zek u cyjn ym oraz p rzyb liżen ia p ra k ty ce teo rii i orzeczn ictw a Sądu N a jw y ż­ szego (w ykorzystan ego tu dość szeroko) w om aw ian ej m a terii. O pracowanie o b ejm u je dość w szech stron n ie n aśw ietlon ą następującą tem a tyk ę : skargi na czynności kom ornika, zażalenia, za rzu ty 1 rew izje n adzw yczajn e.

I. Uwagi wprowadzające

Kodeks postępowania cywilnego wprowadza jednolity system zaskarżania orze­ czeń sądowych, wydawanych we wszystkich rodzajach postępowań unormowanych w kodeksie.1 Zasadnicze środki odwoławcze unormowane są w księdze pierwszej k.p.c., przy czym w myśl art. 13 § 2 k.p.c. przepisy tej księgi mają zastosowanie w razie zaskarżenia — za pomocą tych samych środków zaskarżenia — orzeczeń wydawanych w innych postępowaniach sądowych.

W literaturze rozróżnia się środki odwoławcze sensu stricto i sensu largo,1 2 * * * * * 8 objęte wspólną nazwą ś r o d k ó w p r a w n y c h * Przez środki odwoławcze w szerszym tego słowa znaczeniu rozumie się wszelkie sposoby, jakie przysługują stronom — na podstawie przepisów ustawy procesowej — do uzyskania uchylenia lub zmiany zapadłego orzeczenia sądowego. Natomiast środki odwoławcze sensu stricto zmie­ rzają do zmiany lub uchylenia zapadłego orzeczenia sądowego przez spowodowanie wydania orzeczenia w sądzie wyższej instancji. Mają one zatem charakter d e w o - l u t y w n y . Takimi środkami są tylko rewizja i zażalenie.

Kodeks postępowania cywilnego wprowadza tylko jeden podział środków zaskar­ żenia, rozróżniając mianowicie środki o d w o ł a w c z e oraz inne środki za s k a r- ż e n i ą (art. 363 § 1 k.p.c.). Do środków zaskarżenia — sprzeciw przeciwko wyro­ kowi zaocznemu, sprzeciw przeciwko nakazowi zapłaty w postępowaniu upominaw­ czym, zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty w postępowaniu nakazowym, skargę na czynności państwowego biura notarialnego w postępowaniu spadkowym, skargę na czynności komornika i zarzuty przeciwko planowi podziału w postępowaniu egze­ kucyjnym. Ten kodeksowy podział środków zaskarżenia odpowiada podziałowi teo­ retycznemu na środki odwoławcze sensu stricto i sensu largo. W postępowaniu egze­ kucyjnym zatem jedynym zwyczajnym środkiem odwoławczym jest z a ż a l e n i e ,

1 W. S i e d l e c k i : S ystem śro d k ó w zask arżen ia w edług now ego kod ek su postępow ania cyw ilnego, P iP 1965, n r 5—6, s. 694; t e n ż e : P ostępow anie cy w iln e — Z a ry s w y k ła d u , W ar­ szaw a il977, s. 344 d n .; S. H a n a u s e k : System zask arżen ia orzeczeń sądow ych /w now ym p ra w ię procesow ym cyw ilnym , S tu d ia C yw ilistyczne, 1967, t. IX.

2 J . J o d ł o w s k i , W. S i e d l e c k i : Postępow anie cy w iln e — Część ogólna, W arszaw a 1968, s. 414; W. S i e d l e c k i : P o stępow anie cy w iln e — -Część szczegółow a, W arszaw a 1959, b. 371; t e n ż e : S ystem śro d k ó w zask arżen ia, op. c it.Ł s. 694; E. W e n g e r e k : Sądow e p o ­

stęp o w an ie eg zek u cy jn e w sp ra w a ch cy w iln y ch , W arszaw a 1978, s. 130. Zob. F. K r u s z e l -t i i c k i : Ś ro d k i p ra w n e w .postępow aniu eg zek u cy jn y m i zabezpieczającym . NPC 1963, s. ^46 i n.

8 T ak W. B e r u t o w i c z ; P o stępow anie cy w iln e w zary sie, w yd. II, W arszaw a 1978, «. 465; E. W e n g e r e k : op. cit., s. 130.

N r 3-4 (303-304) Ś r o d k i p r a to n e tu s ą d o w y m p o s t. e g z e k u c . 71

natomiast pozostałe środki należy zaliczyć do innych środków zaskarżenia. Rewizja w postępowaniu egzekucyjnym nie jest dopuszczalna.

W nauce też się przyjmuje, że w postępowaniu egzekucyjnym, podobnie jak w postępowaniu rozpoznawczym, występują następujące środki zaskarżenia: z w y ­ c z a j n e , s z c z e g ó l n e i n a d z w y c z a j n e . 4

Zwyczajnym środkiem zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym jest — jak zaznaczono wyżej — zażalenie, które przysługuje tylko na postanowienie sądu w wypadkach w ustawie przewidzianych (art. 767 § 3 k.p.c.). Szczególnymi zaś środkami zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym są: skarga na czynności ko­ mornika (art. 767 § 1 i 2 k.p.c.) oraz zarzuty przeciwko planowi podziału sum uzyskanych z egzekucji (art. 1027 § 2 i 3 k.p.c.). Nadzwyczajnym środkiem zaskarże­ nia jest rewizja nadzwyczajna (art. 417 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Od prawo­ mocnego postanowienia o wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego lub ugody zawartej przed takim sądem przysługuje skarga o wznowienie postępowania (art.

1151 § 2 k.p.c.).5

Literatura polska generalnie zajmuje stanowisko, że postępowanie egzekucyjne nie zna rewizji ani skargi o wznowienie postępowania. Tłumaczy się to tym, że orzeczenia zapadłe w postępowaniu egzekucyjnym nie korzystają z powagi rzeczy osądzonej, można więc dochodzić przywrócenia prawa naruszonego takim postępo­ waniem w drodze osobnego powództwa.6 W związku z tym można tu mówić o jesz­ cze innym podziale środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym, tak jak to proponuje W. Berutowicz.7 Wychodząc z założenia, że postępowanie egzekucyjne ma odmienny charakter niż postępowanie rozpoznawcze i że tym samym występują tu środki prawne szczególne przeciw wadliwie prowadzonej egzekucji, autor ten dzieli je na środki występujące w toku egzekucji, do których zalicza skargę na czynności komornika (art. 767, 768, 818, 870 k.p.c.), zażalenia na postanowienia sądu (art. 768, 770, 773, 795, 807, 828, 839, 852, 859, 870, 873, 908, 915, 932, 939, 944, 946, ■950, 961, 969, 997, 998, 1028, 1037 i 1049 k.p.c.), rewizję nadzwyczajną, służącą do za­ skarżenia każdego prawomocnego postanowienia organu egzekucyjnego, oraz po­ wództwa przeciwegzekucyjne, stanowiące środek obrony przeciwko bezprawnej egzekucji (art.\ 840—842 k.p.c.).

Opracowanie niniejsze poświęcone zostało omówieniu" wyłącznie środków praw­ nych w postępowaniu egzekucyjnym, ale z wyjątkiem powództw przeciwegzekucyj- nych (w literaturze zostały one omówione szczegółowo zwłaszcza przez E.

Wen-4 W. B r o n l e w i c z: P o stępow anie cy w iln e w zarysie, w yd. II, W arsz a w a -Ł ó d ź 1978, s. 299. M. Saw czuk w y raża pogląd, że p rzeciw ieństw em śro d k ó w o k reślo n y ch m ianem n a d ­ zw y czajn y ch m ogłyby być in n e środki odwoławcze jako nien ad zw y czajn e (M. S a w c z u k : W znow ienie p o stęp o w an ia, L u b lin 1963, s. 305). S tan o w isk o to w lite ra tu rz e jest odosobniono i zostało sk ry ty k o w a n e p rzez W. S i e d l e c k i e g o (w:) S y stem śro d k ó w zask arżen ia, op.

cit., s. 695. *

5 T ak W. S i e d l e c k i : P ostępow anie cyw ilne — Część szczegółow a, op. c it., s. 372; E. W e n g e r e k : Sądow e p o stęp o w an ie egzekucyjne w sp ra w a c h cy w iln y ch , op. c it., s. ISO; W. B e r u t o w i c z : P ostępow anie cyw ilne w zarysie, op. c it., s. 435. W yjątkow o ty lk o n a p raw o m o cn e p o stan o w ien ie w k w e stii w ykonalności orzeczenia są d u zagranicznego lu b ugody z a w a rte j przed ta k im sądem p rz y słu g u je sk a rg a o w znow ienie postępow ania (art. 1151 5 2 k.p.c.). P or. tak ż e: orzeczenie SN C 1 305/46, P iP 1948, n r 4 z glosą J. L i t a u e r a , s. 9# i n. o ra z iC. T a b ę c k i e g o , D P P 1948, n r 8, s. 37; orzecz. SN KBC 494/49, P IP 1950, n r 4, poz. 190 z glosą M. W a l i g ó r s k i e g o .

« E. W e n g e r e k : S ąd o w e postępow anie op. cit., s. 130 1 n.

7 W. B e r u t o w i c z : P rzew o d n ik d o n a u k i o p ostępow aniu cyw ilnym . W arszaw a 1974, s. 346; J . K o t : Z aw ieszenie eg zek u cji, N P 1980, n r 4.

72 J a n K o t N r 3-4 (303-304)

gerka8). Środki te zostaną omówione w następującej kolejności: skarga na czynności komornika, zażalenie na postanowienie sądu, zarzuty oraz rewizja nad­ zwyczajna.

II. Środki prawne w postępowaniu egzekucyjnym

A. Skarga na czynności komornika

W postępowaniu egzekucyjnym przewidziane są, jak już wspomniano wyżej, środ­ ki zaskarżenia nie będące środkami odwoławczymi, gdyż brak im charakteru d e- w o l u t y w n e g o . 9 Takim środkiem jest przede wszystkim skarga na czynności komornika. Przewiduje ją przepis art. 767 § 1 k.p.c. Przysługuje na każdą czynność komornika, która została dokonana sprzecznie z przepisami prawa egzekucyjnego,

a więc na czynność tak kierowniczą jak i wykonawczą,10 * * * oraz przeciwko zaniecha­

niu przez komornika dokonania koniecznej czynności.11

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 26.11.1969 r. III CZP 131/6811 wyjaśnił, że k.p.c. dopuszcza także skargę na zaniechanie przez komornika czynności, której powinien był dokonać w danym stanie sprawy na podstawie przepisów kodeksu, jak również na odmowę dokonania takiej czynności (np. na odmowę uchylenia za­ jęcia wierzytelności, jeżeli egzekucja ze względu na jej przedmiot lub osobę dłuż­ nika jest niedopuszczalna stosownie do art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c.). Również w orzecze­ niu z dnia 14.VI.1973 r. I CR 250/7318 SN wyjaśnił, że użyty w art. 767 § 1 k.p.c. termin „zaniechanie” nie obejmuje pojęcia bezczynności prowadzącej do przewlek­ łości postępowania, na co nie przysługuje ani skarga na czynności komornika, ani też żaden inny środek prawny. Teza ta wywołała ogromne zainteresowanie dok­ tryny.

W. Siedlecki14 * zwrócił uwagę na nieścisłość tej tezy twierdząc, że należy ją rozu­

mieć w ten sposób, iż skarga na czynności komornika powinna wskazywać, jakiej konkretnej czynności zaniedbał dokonać komornik, choć był do tego zobowiązany. Nie może być ona zatem sformułowana ogólnie i zarzucać tylko przewlekłość po­ stępowania.

E. Wengerek18 twierdził ze swej strony, że podstawą skargi z art. 767 § 1 k.p.c. może być również bezczynność komornika, tym bardziej że kodeks wymaga, aby

8 E. W e n g e r e k : P rzeciw eg zek u cy jn e pow ództw o d łu żn ik a, Warazaiwa 1867, s. 5—161; t e n ż e : P ostępow anie zabezpieczające i eg zek u cy jn e — K om entarz, W arszaw a 1972, s. 281— —319; t e n ż e : Sądow e postęp o w an ie (...), jw ., s. 137—ISO; W. S i e d l e c k i : K odeks p o stę­ p o w a n ia «cywilnego — K o m en tarz p o d re d ak c ją Z. R esicha i W. S iedleckiego, w yd. -II, t. 2, W arszaw a 1876, s. 1178—1193 (cyt. d a le j ja k o „ K o m en tarz d o k.p.c.” ); W. B e r u t o w i o z : P o stęp o w an ie cyw ilne w zary sie, s. 439—444; F. Z e d i e r : D ochodzenie roszczeń m a ją tk o ­ w y ch o d m ałżonków , W arszaw a 1976; H. M ą d r z a ł : P rzym usow e zaspokojenie w ierzyciela

z ty tu łu d łu g u Jednego z m ałżonków , W arszaw a 1977.

» W. S i e d l e c k i : P ostępow anie cyw ilne — Część szczegółow a, jw., s. 373.

to T am że (przyrp. 9), s. 373. P or. też J . K o t : U m orzenie post. cyw . w ed łu g k.p.c., W arszaw a 1979.

u E. W e n g e r e k : S ądow e postępow anie egzekucyjne w sp raw ach cyw ilnych, s. 131. iz OSINCP 1969, poz. 156.

1* OSNCP 1974, n r 6, poz. liii'.

14 P rzeg ląd orzecznictw a SN , P iP 1975, n r 4, s. 115. 1» P rzeg ląd o rzecznictw a SN, N P 1975, n r 6, s. *81.

V r 3-4 (303-304) Ś r o d k i p r a w n e w s ą d o w y m p o s t. e g z e k u c . ₇₃

strony interesowały się postępowaniem egzekucyjnym i współdziałały w jego roz­ woju.

K. Korzan * 18 zaś uznał za trafny pogląd Sądu Najwyższego.

Pogląd Sądu Najwyższego wydaje się iść za daleko, sankcjonuje bowiem ponie­ kąd bezkarność wierzyciela, dlatego też uwagi W. Siedleckiego i E. Wengerka są moim zdaniem słuszne.

Skarga przysługuje zatem na czynności rozstrzygające i praktyczne. Jest ona nie­ dopuszczalna tylko wtedy, gdy k.p.c. ją wyraźnie wyłącza (np. w art. 870 § 1 k.p.c.) oraz gdy chodzi o naruszone przez komornika prawo materialne.17

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 4.V.1972 r. III CZP 24/72 18 wyjaśnił, że jeżeli czynność komornika polegająca na wprowadzeniu wierzyciela w posiadanie nieru­ chomości jest wadliwa, to sąd powinien w trybie postępowania spowodowanego wniesieniem skargi na czynności komornika uchylić ją.

Sąd jednak nie może w powyższym trybie zobowiązać wierzyciela do oddania dłużnikowi nieruchomości. Stanowisko Sądu Najwyższego jest tutaj trafne, albo­ wiem przepisów art. 338, 415, 421 § 1 k.p.c. nie stosuje się w egzekucji. Dłużnik może dochodzić swego prawa w drodze powództwa z art. 840 k.p.c.19 Wydaje się, że ani komornik, ani sąd nie może zobowiązywać wierzyciela do wydania nieru­ chomości dłużnikowi. W postępowaniu bowiem ze skargi na czynności komornika sąd orzeka wyłącznie o tym, czy komornik przy dokonywaniu czynności uchybił przepisom procesowym i dlatego w postępowaniu zażaleniowym w sprawie egzeku­ cyjnej sąd nie może badać innych kwestii. Komornik zaś nie jest powołany do rozstrzygania zagadnienia z dziedziny prawa materialnego, gdyż jest tylko organem wykonawczym, a jego czynności zgodnie z k.p.c. nie mogą same przez się naruszać tego prawa materialnego. Na takie czynności nie przysługuje skarga na czynność komornika, gdyż jest ona niedopuszczalna. Środkiem ochrony zainteresowanego w takiej sytuacji będzie powództwo o zwolnienie od egzekucji albo powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego.

W drodze omawianej skargi można zaskarżyć tylko czynności komornika, nigdy zaś czynności sądu działającego jako organ egzekucyjny. Nie przysługuje taka skarga na czynności innych podmiotów występujących w egzekucji. Komornik może dokonać swej czynności, wydając w tej mierze postanowienie lub zarządze­ nie, albo też nie wydając ani jednego, ani drugiego. Skarga na czynności komorni­ ka przysługuje wię: na każdą czynność komornika bez względu na formę, w jakiej ona zapadła, oraz bez względu na wadę, jaką jest ona dotknięta lub jakie przepisy k.p.c. narusza.

1« K. K o r z a n : Glosa do cyt. orzecz. SN, OSPiKA 1975, n r 1, poz. 1.

u K. K o r z a n : Glosa (...), jw ., s. 131. T ak rów nież J . L i t a u e r , w . Ś w i ę c i c k i : K odeks postępow ania cyw ilnego — Z biór a k tu a ln y c h p y ta ń p raw n y ch ro zstrzy g n ięty ch przez k o m ite t „Polskiego P rocesu C yw ilnego” , Łódź 1949. s. 324— 326; w . S i e d l e c k i : P ostępo­ w anie cy w iln e — Część szczegółow a, s. 373.

18 OSNCP 1972, n r 12, poz. 212.

w W. S l i e d l e c k i : P rzegląd orzecznictw a SN, P IP 1973, n r 13, s. 124. z tezą SN w z a ­ sadzie zgodził się E. W e n g e r e k (P rzegląd o rzecznictw a SN, N P 1973, n r 1«, s. 1490), ale kw estię tę uw aża za w ątpliw ą i k o n tro w e rsy jn ą. F. Z e d 1 e r (Pow ództw o o zw olnienie spod egzekucji, W arszawa 1973, s. 43) stw ierdza, że sk arg a na czynności k o m o rn ik a p rzy słu g u je w tedy, gdy kom ornik d o k o n u jąc czynności u ch y b ił przepisom procesow ym . T ak rów nież J. K w a ś n i e w s k i : R ozpoznanie sk arg na czynności k o m o rn ik a przez są d y pow iatow e, „P ro b l. Wym. S p r.” 1973, n r 1, s. 75.

74 J a n K o t N r 3-4 (303-304)

Art. 870 § 1 k.p.c. wyłącza skargą na czynność komornika w razie udzielenia przy­ bicia przy egzekucji z ruchomości ulegających szybkiemu zepsuciu. Udzielone przy­ bicie uprawomacnia się zatem z chwilą jego ogłoszenia. Można wnieść skargą na wyznaczenie licytacji oraz na inne czynności poprzedzające przybicie.

Skargi na czynności komornika nie można wnieść w tych wszystkich wypadkach, w których przysługują inne środki prawne, np. zarzuty przeciwko planowi podzia­ łu (art. 1027 k.p.c.), powództwa z art. 840—842 k.p.c., ząrzuty przeciwko oznaczeniu przez komornika wartości zajątej ruchomości (art. 853 § 2 k.p.c.) oraz powództwo osoby bliskiej co do przedmiotów majątkowych zajętych przez komornika (art. 135 § 3 k.k.w.).20 Zarzuty przysługują także przeciwko czynnościom komornika w sprawie spisu inwentarza dokonywanego przez komornika bez polecenia biura notarialnego; zarzuty wnosi sią wprost do tegoż biura w ciągu 7 dni od dokonania czynności, a jeżeli osoba, która wnosi zarzuty, nie była obecna przy dokonaniu czynności ani też nie była zawiadomiona o terminie ich dokonania, należy je wnieść w ciągu 7 dni od powzięcia wiadomości (art. XIII przèp. wprow. k.p.c. i § 2 ust. 2 rozp. o post. przy zabezp. spadku — Dz. U. z 1966 r. Nr 43, poz. 258).

Kodeks postępowania cywilnego nie mówi o tym, kto jest legitymowany do wniesienia skargi.^ Biorąc jednak pod uwagę fakt, że jest ona jedynym dopuszczal­ nym sposobem zaskarżenia czynności komorniką, a czynności te mogą dotyczyć nić tylko stron, ale i osób trzecich, legitymowanym do wniesienia skargi na czynności komornika jest z tego względu każdy, kto został dotknięty czynnościami lub zanie- chaniami komornika, słowem — każdy, czyje prawa zostały naruszone. Poza tym legitymowanym do wniesienia skargi są także: prokurator (art. 7 k.p.c.), organizacja społeczna ludu pracującego (art. 8 k.p.c.) w sprawach wymienionych w art. 61 k.p.c., sąd lub organ uprawniony, który żądał wszczęcia egzekucji (art. 796 § 2 i 3 k.p.c.). Skargę na czynności komornika wnosi się do sądu, a nie do komornika.

Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje zachowania żadnych wymagań formalnych dla skargi na czynności komornika. W myśl art. 760 § 1 k.p.c. może być ona zgłoszona ustnie lub na piśmie. Jeżeli wnoszący skargę zdecyduje się wnieść ją na piśmie, to zdaniem E. Wengerka21 skarga powinna odpowiadać warunkom pisma procesowego (art. 126 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Wnoszący skargę powinien określić czynności, które zaskarża, wskazać danego komornika, numer sprawy ko­ morniczej, skonkretyzować wniosek i ewentualnie wskazać podstawy zaskarżenia podając mianowicie, jakie przepisy postępowania egzekucyjnego komornik naruszył, a także przytoczyć okoliczności faktyczne zgodnie' z art. 3 § 1 k.p.c., osnowę oświad­

czeń oraz dowody (art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c.).22 23

W myśl art. 821 k.p.c. wnoszący skargę może zgłosić wniosek o zawieszenie po­ stępowania.

Kodeks nie uzależnia dopuszczalności złożenia skargi od uprzedniego zgłoszenia jakiegoś wniosku lub wytknięcia uchybienia komornikowi, wobec czego skarżący może się oprzeć na wszelkich zarzutach — z wyjątkiem oczywiście zarzutów wyni­ kających z-prawa materialnego.22

20 E. W e n g e r e k : G losa do orzecz. SN III C Z P 51/74, N P 1977, n r 9, s. 1309 i n . in aczej: F. Z e d ł e r : Pow ództw o o zw olnienie od eg zek u cji, s. 163—164; F. K r u s z e l n l c k l (Środ­ k i p ra w n e w postępow aniu eg zek u cy jn y m i zabezpieczającym , NPC 11933, s. 546) d o k o n ał wyli­ czenia w szy stk ich czynności k o m ornika.

21 E. W . e n g e r e k : Sądow e postępow anie eg zek u cy jn e w sp ra w a ch cy w ilnych, s. 133; t e n ż e ; P o stęp o w an ie zabezpieczające i eg zek u cy jn e — K om entarz, s. 99.

22 T am że (przyp. 21), s. 133; W. S i e d l e c k i : K o m en tarz do k.p.c., s. 1092. 23 Orzecz. SN z d n ia 30 p aźd ziern ik a 1958 r. I CR 880/58, OSPiKA 1960, poz. 107. T ak te ż z ag ad n ien ie to u jm u je W. S i e d l e c k i : K o m entarz d o k.p.c., s. 10912.

N r 3-4 ( 303-304) Ś r o d k i p r a w n e w s ą d o w y m p o st. e g z e k u c . 75

W myśl art. 767 § 2 k.p.c. termin do wniesienia skargi na czynności komornika wynosi 7 dni, a liczy się od dnia dokonania czynności, gdy strona była przy niej obecna lub była o jej terminie powiadomiona; w innych wypadkach termin tygod­ niowy liczy się od daty zawiadomienia strony o dokonaniu czynności, a w braku zawiadomienia — od daty, w której czynność powinna być dokonana. Jeżeli przed­ stawiciel ustawowy którejś ze stron lub kurator dłużnika skarży czynność komor­ nika dokonaną w czasie, kiedy strona nie miała należytej reprezentacji, to omawia­ ny termin — w myśl art. 818 § 2 k.p.c. — biegnie od daty, w której osoby te otrzymały zawiadomienie o toczącym się postępowaniu, a jeżeli wcześniej zgłosiły swoje uczestnictwo w postępowaniu, to od daty tego’‘zgłoszenia. Osoby takie mogą również żądać powtórzenia czynności już dokonanych, jeżeli przy wykonywaniu czynności nastąpiło naruszenie praw strony nie mającej zdolności procesowej i nie mającej przedstawiciela ustawowego.

Szczególne przepisy dotyczące obliczania terminu tygodniowego zawarte są w art. 870 § 1 i 950 k.p.c. W myśl art. 950 k.p.c. termin do zaskarżenia opisu i oszaco­ wania liczy się od dnia jego ukończenia. Opis i oszacowanie podlega zaskarżeniu przez wniesienie skargi na czynności komornika, którą należy wnieść w terminie, tygodniowym od dnia ukończenia opisu i oszacowania.

W myśl art. 870 § 1 k.p.c. tylko wierzyciel lub dłużnik mogą zaskarżyć udzielenie przybicia i tylko w wypadku naruszenia przepisów o publicznym charakterze licy­ tacji lub przepisów o najniższej cenie nabycia. Skarga musi być zgłoszona do pro­ tokołu licytacji, a więc jest dopuszczalna tylko do chwili zamknięcia tego przetar­ gu. Może ona być zgłoszona ustnie lub w formie załącznika do protokołu. Nieobecni na licytacji wierzyciel lub dłużnik nie mogą przybicia zaskarżyć. Jeżeli mają ku temu ważne powody, to mogą się domagać przywrócenia terminu do złożenia skargi zgodnie z art. od 167 do 172 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., które w postępowaniu egze­

kucyjnym mają odpowiednie zastosowanie.24 25 *

Skarga zatem różni się od skargi zwykłej legitymacją, terminem do zgłoszenia skargi oraz podstawami do jej wniesienia.

Skarga na czynności komornika w toku licytacji nieruchomości musi być w myśl art. 870 k.p.c. wniesiona do sędziego nadzorującego bezzwłocznie, a najpóźniej w chwili zamknięcia przetargu. Termin zatem tygodniowy do zgłoszenia takiej skargi nie ma zastosowania.

Wymieniony wyżej przepis wprowadza uproszczony sposób zaskarżenia czynności komornika dokonanych w czasie licytacji. Uproszczenie to polega na możności ustnego zgłoszenia skargi na licytacji i wyłącza możliwość zaskarżenia tych czyn­ ności w drodze skargi pisemnej po licytacji. Sędzia rozstrzyga skargę postanowie­ niem, które nie jest zaskarżalne. Legitymowanym do wniesienia skargi jest ten, kto wykaże interes prawny w żądaniu zmiany lub Uchylenia zaskarżonej czynności.

Na tle analizy art. 512 d. k.p.c. {odpowiednik art. 767 k.p.c.) J. Korzonek24 pod­

24 zo b . orzecz. SN zam ieszczone przez J. K r a j e w s k i e g o 1 K. P i a s e c k i e g o w pracy: K odeks postępow ania cyw ilnego — T ek st — orzecznictw o — piśm iennictw o, W arsza­ w a 19*77, s. 210—015. P or. też E .' W e n g e r e k : P ostępow anie zabezpieczające i eg zek u cy jn e — K om entarz, s. 100 o ra z J . L a p l e r r e : Odpow iedź n a p y tan ie, „ In fo rm acja p ra w n ic z a ”, ZPP 1070, n r 3.

25 J . K o r z o n e k : P ostępow anie egzekucyjne 1 zabezpieczające, Cz. II, t. 1, K rak ó w 1934, s. 356.

7fi J a n K o t N r 3-4 (303-304)

niósł wątpliwość co do obliczania terminu tygodniowego w razie wniesienia skargi przez inną osobą, a nie stroną, o której mówił art. 512 d. k.p.c. Chodzi o to, czy przepis ten w zakresie obliczania terminu obejmuje tylko strony, czy też i osoby postronne nie biorące udziału w licytacji. Zdaniem autora słuszność wymagałaby, aby dla tych ostatnich osób termin do wniesienia skargi zaczynał biec dopiero od chwili, kiedy sią dowiedziały lub mogły się dowiedzieć o czynności komornika na­ ruszających ich prawa.

Pogląd J. Korzonka przyjmują E. Wengerek26 i W. Siedlecki27 twierdząc, że ierm in tygodniowy dla innych osób, które komornik przeoczył lub których nie miał obowiązku zawiadomić, powinien być liczony od daty dowiedzenia sią przez nich o danej czynności bądź o zaniechaniu jej dokonania. W przeciwnym bowiem razie strony lub te osoby mogłyby być praktycznie pozbawione możności wniesienia skargi.

Jak już wspomniałem, w razie uchybienia terminu do złożenia skargi mpżna na ogólnych zasadach żądać jego przywrócenia przez sąd rejonowy. Żądanie to należy wnieść, z pominięciem komornika, bezpośrednio do sądu rejonowego, przy którym urzęduje komornik (art. 758 i 759 k.p.c.). Sąd rozpoznaje skargę w zasadzie na po­ siedzeniu niejawnym (art. 766 k.p.c.), chyba że uzna wyznaczenie rozprawy lub wysłuchanie stron za konieczne. Tylko w wypadku rozpoznawania skargi na po­ stanowienie komornika o ukaraniu grzywną (art. 768 k.p.c.) sąd rozstrzyga po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa strony oraz osobę ukaraną, a także zawiadamia prokuratora (art. 768 k.p.c.).

Sąd w myśl paragrafu 188 reguł. sąd. tylko w niezbędnych wypadkach powinien żądać akt komorniczych oraz tylko w uzasadnionych wypadkach żądać od komor­ nika dodatkowych wyjaśnień (w miarę możności na piśmie); chodzi tu o wzmocnie­ nie autorytetu komornika i jego decyzji, a także o oszczędność pracy komornika, o niewstrzymanie toku egzekucji i o szybkość egzekucji. Obserwacja praktyki wy­ kazuje jednak, że sąd, słusznie kierując się postulatem ustalenia prawdy obiek­ tywnej i koncentracji materiału dowodowego, prawie w każdym wypadku żąda akt komorniczych.28

Sąd rozstrzyga sprawę w związku ze skargą postanowieniem (art. 766 k.p.c.), w którym ustosunkowuje się do żądania zawartego w skardze, uchylając czynności komornika lub utrzymując je w mocy, albo też wydaje odpowiednie zarządzenie komornikowi co do dalszego biegu egzekucji. Na postanowienie sądu rozstrzygają­ cego skargę przysługuje zażalenie, jeżeli przepis szczególny je. przewiduje (art. 767 § 3, 768, 770, 773, 795, 807, 828, 997, 998, 1023, 1037, 1049, 1055 i 1151 k.p.c.).

Na postanowienie sądu oddalające skargę na czynności komornika, jako kończące postępowanie egzekucyjne, przysługuje zażalenie.29 Wniesienie skargi nie wstrzy­ muje biegu postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonego postanowienia komornika, chyba że sąd zawiesi egzekucję (art. 821 k.p.c.).80

O odpowiedzialności komornika mówi przepis art. 769 k.p.c. Za szkody wyrzą­ dzone umyślnie lub przez niedbalstwo odpowiada solidarnie z komornikiem Skarb

27 w. S i e d l e c k i : K o m entarz do k.p.c., s. 1091.

28 P o r. J. K w a ś n i e w s k i : op. cit., s. 70 1 n .

2» P o r.: orzeczenie SN z d n ia 20.XI.1969 r. III CZP 86/69 i orzecz. SN C 92/53, OSN 1954, poz. 24; W. S i e d l e c k i : Przegląd orzecznictw a SN, P IP 19711, n r 2, s. 353; E. W e n g e ­ r e k , J. S o b k o w s k i : , P rzegląd orzecznictw a SN, N P 1971, n r 5, s. 759. Zob. tak ż e E. K o s s o w s k i : S k arg a n a czynności k o m o rn ik a w y k onującego orzeczenie o rozgranicze­ n iu , N P 1979, n r 6, s. 849—853; J. K o t : W strzym anie egzekucji, „Nowe R olnictw o” M63, n r 2.

N r 3-4 (303-304) Ś r o d k i p r a w n e w s ą d o w y m p o st. e g z e k u c . 77

Państwa, jeżeli poszkodowany nie mógł w toku postępowania zapobiec szkodzie za pomocą środków przewidzianych w k.p.c. Roszczenie o naprawienie szkody z te­ go tytułu przedawnia się z upływem lat dwóch od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o czynności lub zaniedbaniu komornika, powodującemu wyrządzenie szkody.

B. Zażalenie

Jak już wspomniałem, w postępowaniu egzekucyjnym jedynym zwykłym środ­ kiem odwoławczym na postanowienie sądu jest zażalenie (art. 394 § 1 k.p.c.). Wnosi się je na postanowienie sądu rejonowego tylko w wypadkach wyraźnie w prawie egzekucyjnym przewidzianych (art. 767 § 3 k.p.c.). Razem przewidzianych jest 26 takich wypadków, z czego 6 na postanowienie wydane na skutek skargi (art. 768, 770, 859, 870, 946, 961, 1028 k.p.c.), 16 na samodzielne postanowienia sądu (art. 773, 795, 807, 852, 873, 908, 915, 932, 939, 944, 948, 969, 1028, 1037, 1049, 1055 k.p.c.) oraz 3 na postanowienia, które mogą być wydane bądź na skutek skargi na czynności komornika, bądź też samodzielnie (art. 928, 839, 950).51

W postępowaniu egzekucyjnym — w przeciwieństwie do procesu, gdzie w art. 394 k.p.c. wymieniono wyczerpująco wszystkie wypadki dopuszczalności wniesienia zażalenia — poszczególne przepisy stanowią, że w wymienionych konkretnych wy­ padkach przysługuje na dane postanowienie zażalenie. W myśl art. 767 § 3 k.p.c. zażalenie na postanowienie sądu w postępowaniu egzekucyjnym przysługuje

w wypadkach wskazanych w ustawie, a poza tym także w wypadkach, w któ­

rych dopuszczalne jest zażalenie w procesie a wymienionych w art. 394 § 1 k.p.c. (z wyjątkiem tylko 2 wypadków przewidzianych pod pkt 3 i 4 tego artykułu). Według więc a r t 394 § 1 k.p.c. przysługuje zażalenie na postanowienie sądu koń­ czące postępowanie egzekucyjne. Poza tym k.p.c. przewiduje jeszcze dopuszczalność zaskarżenia postanowienia sądu dotyczącego umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 828 k.p.c.).**

Wydaje się, że przepis art. 767 § 3 k.p.c., który przewiduje ogólnie dopuszczal­ ność zażalenia na postanowienia sądu w postępowaniu egzekucyjnym, jest w ogóle

zbędny, bo jak słusznie — moim zdaniem — twierdzi B. Bladowski,“ jest rzeczą oczywistą, iż W wymienionych w ustawie wypadkach zażalenia na postanowienia sądu w tymże postępowaniu egzekucyjnym przysługują na podstawie zawartych przepisów szczególnych, a w braku tych przepisów — ogólnie na podstawie art. 394 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Dlatego postulat autora o konieczności zgrupo­ wania w postępowaniu egzekucyjnym (na wzór art. 394 k.p.c.) wszystkich wypad­

ków dopuszczalności w nim zażalenia, aby umożliwić w ten sposób łatwiejsze * * * *

»1 T a k W. B e r u t o w l c z : P o s t ę p o w a n i e c y w i l n e w z a r y s i e , w y d . U . s . 437; t e n Z e : P r z e w o d n i k d o n a u k i o p o s t ę p o w a n i u c y w i l n y m , s . 346. P o d o b n i e E . W e n g e r e k : S ą d o w e p o s t ę p o w a n i e e g z e k u c y j n e w s p r a w a c h c y w i l n y c h , s . 135. W y p a d k i t e o m a w i a s z c z e g ó ł o w o B . B l a d o w s k l : Z a ż a l e n i e w p o s t ę p o w a n i u c y w i l n y m , W a r s z a w a 1975, s . 77—68 (z t e g o w z g lę d u p r z e p i s y t e n i e b ę d ą t u s z c z e g ó ł o w o o m a w i a n e ) . T a k r ó w n i e ż W . s i e d l e c k i : K o m e n t a r z d o k .p .c ., J w ., s . 1094. K B . B l a d o w s k i : Z a ż a l e n i e w p o s t ę p o w a n i u (...), J w ., s. 79; © rzecz. S N ; L C 92/53, Z O 1954, p o z . 24, C lilfle/SE, P I P 19S2, n r 13, I I I C Z P 83/68, O S J iC P 1870, p o z . 105. « B . B l a d o w s k i : z a ż a l e n i e w p o s t ę p o w a n i u (-..), J w ., * . 179; W . S i e d l e c k i ; K o ­ m e n t a r z d o k .p .c ., j w ., a. 1093; E . W e n g e r e k : P o s t ę p o w a n i e z a b e z p i e c z a j ą c e i e g z e k u c y j ­ n e — K o m e n t a r z , s. 135; t e n ż e ; S ą d o w e p o s t ę p o w a n i e e g z e k u c y j n e w s p r a w a c h c y w i l n y c h , S . 133.

78 J a n K o t N r 3-4 (303-304)

i szybsze zorientowanie się o dopuszczalności zaskarżenia poszczególnych postano­ wień — uważam za trafny.34

Do wniesienia zażalenia legitymowane są: strony, prokurator i organizacja spo­ łeczna ludu pracującego oraz osoby trzecie, jeżeli były one uprawnione do wnie­ sienia skargi na czynności komornika (art. 825 pkt 3 k.p.c.). Nigdy nie jest legity­ mowanym do wniesienia zażalenia komornik.35 Słowem, legitymowanym do wniesienia zażalenia jest ten, czyje prawa zostały naruszone postanowieniem sądu, na które kodeks dopuszcza zażalenie (z wyjątkiem sytuacji przewidzianej w art. 773 § 3 k.p.c.).

Zażalenie można oprzeć na każdym naruszeniu przepisów prawa egzekucyjnego. Termin do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu wynosi 7 dni. Termin do wniesienia zażalenia na postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności biegnie dla wierzyciela od daty wydania mu tytułu wykonawczego lub postanowie­ nia odmownego, a dla dłużnika — od daty doręczenia mu zawiadomienia o wszczę­ ciu egzekucji (art. 795 k.p.c.). W innych wypadkach termin do wniesienia zażalenia biegnie od doręczenia postanowienia lub ogłoszenia postanowienia, gdy zapadło ono na rozprawie, a strona nie żądała doręczenia (art, 394 § 2 k.p.c.).36

Zażalenie powinno czynić zadość ogólnym warunkom pisma procesowego i za­ wierać wymienienie zaskarżonego orzeczenia, wniosek o odpowiednią jego zmianę lub uchylenie, a także zwięzłe uzasadnienie ze wskazaniem dowodów oraz faktów (art. 394 § 3 k.p.c.). W myśl art. 997 podstawą zażalenia na postanowienie o przy­ biciu nieruchomości nie mogą być takie uchybienia procesowe, które nie naruszają praw skarżącego, a w myśl art. 998 § 2 k.p.c. podstawą zażalenia na postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości nie mogą być uchybienia sprzed uprawo­ mocnienia się przybicia. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 4.X.1972 r. III CZP 69/7237 wyjaśnił, że podstawą zażalenia na postanowienie o przysądzeniu własności (art. 998 § 1 k.p.c.) nie może być uchybienie z art. 976 § 1 k.p.c,, polegające na dopuszczeniu do udziału w przetargu osoby, która nie może w nim uczestniczyć.

W postępowaniu egzekucyjnym wniesienie zażalenia nie wstrzymuje w zasadzie wykonania zaskarżonego postanowienia (art. 396 k.p.c.) — z wyjątkiem sytuacji przewidzianych w art. 852 § 3, 915 § 3 i 1028 § 4 k.p.c. Przy wniesieniu zażalenia — podobnie jak przy skardze na czynności komornika — sąd może na zgłoszony wniosek zawiesić postępowanie egzekucyjne w całości lub w części (art. 821 k.p.c.).

W razie stwierdzenia przez sąd rejonowy dopuszczalności zażalenia i doręczenia odpisu zażalenia przeciwnikowi, zażalenie wraz z aktami przesyła się do sądu wo­ jewódzkiego, który rozpoznaje to zażalenie na posiedzeniu niejawnym, chyba że sąd uzna przeprowadzenie rozprawy za konieczne np. w celu przeprowadzenia do­ wodów (art. 395 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Sąd wojewódzki wydaje orzeczenie w formie postanowienia. Przepis art. 391 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. ma tu odpo­ wiednie zastosowanie.

S4 D ałem tem u w y raz w pracy: U m orzenie postępow ania eg zek u cy jn eg o w ed łu g k.p.c., B u sk o -Z d ró j 1977, s. 99 (rozpraw a d o k to rsk a złożona w In sty tu cie P ra w a C yw ilnego w L ub­ lin ie ); t e n ż e : U m orzenie postęp o w an ia egzekucyjnego, „ P a le stra ” 1979, n r 3—4.

ss E. W e n g e r e k : P o stęp o w an ie zabezpieczające 1 eg zek u cy jn e — K om entarz, s. 10L Zob. W. S i e d l e c k i : K o m en tarz d o k.p.c., jw .( s. 1095.

. J4 T ak E. W e n g e r e k : Sądow e postępow anie eg zek u cy jn e w sp ra w a ch cyw ilnych,

«. 135. /

37 O SN CP 1973, n r 3, poz. 74. Tezę tę podzielił W. S i e d l e c k i : P rzeg ląd o rzecznictw a SN , P IP 1974, n r 3, s. 107 1 E. W e n g e r e k : P rzeg ląd o rzeczn ictw a SN, N P 1974, n r 7—*, a. 1066.

N r 3-4 (303-304) Ś r o d k i p r a w n e w s ą d o w y m p o s t. e g z e k u c . ₇₉

W konkluzji należy stwierdzić, że zażalenie, jako jedyny środek odwoławczy w egzekucji, ma zasięg ograniczony do nie dającej się uniknąć konieczności za­ skarżenia postanowień. Zasięg dopuszczalności zażalenia jest węższy w porównaniu ze skargą, która jest w zasadzie dopusz:zalna na każdą czynność komornika (art. 767 § 1 k.p.c.) — z wyjątkiem sytuacji przewidzianych w art. 870 § 1 i 1027 k.p.c.8®

C. Zarzuty

Innym środkiem zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym są zarzuty. Prze­ widziane są one w dwóch wypadkach:” 1) przeciwko orzeczeniu komornika co do wartości zajętej nieruchomości oraz 2) przeciwko planowi podziałów sumy uzyska­ nej z egzekucji.

W pierwszym wypadku podniesienie zarzutów przez wierzyciela lub dłużnika, ustnie lub pisemnie, pociąga za sobą obligatoryjnie oszacowanie przez biegłego za­ raz po zajęciu, a gdyby to nie było możliwe, to w dniu licytacji (art. 853 § 2 k.p.c.). Końcowym zatem terminem do wniesienia takich zarzutów jest moment dokony­ wania zajęcia. Zarzuty powinny być wpisane do protokołu zajęcia ruchomości.

Sąd Najwyższy w orzeczeniu 2 CR 404/5638 * 40 zajął odmienne stanowisko twierdząc,

że dłużnik może zgłosić te zarzuty także w wyznaczonym terminie licytacji, a wo­ bec tego niezawiadomienie dłużnika o tym terminie, w którym mógł on podnieść zarzuty z art. 594 § 2 d. k.p.3. (obecnie: art. 853 § 2 k.p.c.) przeciwko wadliwemu oszacowaniu ruchomości przez komornika i w rezultacie zapobiec powstaniu szkody wyrządzonej przez sprzedaż ruchomości za bezcen uzasadnia odpowiedzialność ko­ mornika i Skarbu Państwa z art. 520 § 1 i 2 d. k.p.c. (obecnie: art. 769 § 1 i 3 k.p.c.).

Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego jest sprzeczne z wyraźnym brzmieniem art. 853 § 2 k.p.c., który stwierdza, iż oszacowanie przez biegłego ma się odbyć

zasadniczo przy samym zajęciu. Skoro zaś tak, to zdaniem M. Allerhanda,41 42 * J. Ko­

rzonka,48 W. Siedleckiego,48 E. Wengerka44 i W. Berutowicza45 * należy przyjąć, że

po ukończeniu zajęcia wierzyciel lub dłużnik nie mogą już podnosić zarzutów prze­ ciwko oszacowaniu i oznaczeniu wartości przez komornika. Zarzuty można zatem podnosić tak długo, dopóki akt zajęcia nie został ukończony, a więc dopóki pro­ tokół jeszcze nie podpisano.

38 T ak też B. B l a d o w s k i : Z ażalenie w p ostępow aniu cyw ilnym , s . 78. P o d o b n ie W. B e r u t o w i c z: P o stępow anie cyw ilne w zarysie, w yd. И , e. 438.

3» W. B e r u t o w i c z : tam że (przyp. 38), s. 438; E. W e n g e r e k : Sądow e postęp o w a­ n ie egzekucyjne w sp raw ach cyw ilnych, s. 134. Zob. К. К o r z a n: K ilka u w ag n a te m a t szacow ania ruch o m o ści p rz ez biegłego w try b ie art. 853 5 1 1 2 k.p.c., p a le s tra 1966, n r 7, в. 14—Zł. Z. Sw ieboda jes t zd an ia, że z a rz u ty jaiko środek p ra w n y p rzy słu g u ją ty lk o przeciw ­ ko planow i podziału su m y u zy sk an ej z egzekucji (Z. S w i e b o d a: Sąd ja k o o rg a n egze­ k u c y jn y , W arszaw a I960, s. 23 i 24).

40 ZO 1958, poz. 30.

41 M. A l l e r h a n d : K odeks p ostępow ania cyw ilnego, cz. II, Lw ów 1933, s. 198.

42 J . K o r z o n e k : P ostępow anie egzekucyjne i zabezpieczające, cz. И , t. X, a . 727. 4s w. S i e d l e c k i : Glosa do cyt. orzecz. PIP 1958, n r 1; t e n ż e : P o stęp o w an ie c y ­ w ilne — Część szczegółow a, s. 374.

44 E. W e n g e r ek: Sądow e postępow anie eg zek u cy jn e w spraw ach cy w ilnych, s. 134. 45 w. B e r u t o w i c z : P o stępow anie cyw ilne w zary sie, w yd. II, s. 438. P o r. К . К o -r z a n : op. cit., s. 18.

80 J a n K o t N r 3-4 (303-304)

W drugim wypadku chodzi o zarzuty przeciwko planowi podziału sum uzyska­ nych z egzekucji, sporządzonemu przez komornika <art. 1027, 1029, 1033 k.p.c.) lub sąd (art. 1035 k.p.c.). Zarzuty takie należy wnieść do tego organu, który sporzą­ dził zaskarżony plan, w terminie dwózh tygodni od zawiadomienia o dokonaniu tej czynności. Do komornika wnosi się jedynie zarzuty przeciwko planowi podziału su­ my uzyskanej przez egzekucję z ruchomości, z wynagrodzenia za pracę, rachunku bankowego i innych wierzytelności i praw majątkowych.4* Natomiast zarzuty prze­ ciwko planowi podziału śporządzonemu w innych rodzajach egzekucji należy wnieść

do sądu.* 47 Wniesienie zarzutów wstrzymuje wykonanie planu w zaskarżonej części.

Zarzuty mogą być wniesione ustnie lub na piśmie. Sąd orzeka o zarzuta:h w for­ mie postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Postanowienie sądu zapada po wysłuchaniu- osób zainteresowanych, a więc nie wszystkich. Jeżeli sąd zatwierdził plan podziału, to zażalenie na postanowienie sądu przysługuje tylko osobom, które

wniosły zarzuty.48 49 Natomiast na postanowienie zmieniające plan podziału zażalenie

mogą wnieść tylko te osoby, których sytuacja wskutek dokonanych zmian uległa pogorszeniu.4*

Osobami legitymowanymi do wniesienia zażalenia są: wierzyciel, dłużnik, pro­ kurator lub organizacja ludu pracującego. Postanowienie w sprawie planu po­ działu jest postanowieniem końcowym i dlatego w myśl art. 770 i 109 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. powinno ono zawierać rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

Sąd Najwyższy w orzeczeniu II CZ 68/65“ wyjaśnił, że podstawą obliczania po­ łowy opłaty stosunkowej należnej komornikowi za sporządzenie planu podziału jest suma uzyskana z egzekucji, będąca przedmiotem podziału.

W konkluzji należy stwierdzić, że zarówno zarzuty jak i skarga na czynności komornika stanowią środki zaskarżenia właściwe tylko postępowaniu egzkucyjne- mu. Zarzuty różnią się od skargi sposobem i terminem ich wniesienia oraz częstotli­ wością ich występowania.

D. Rewizja nadzwyczajna

W postępowaniu egzekucyjnym doniosłą rolę odgrywa, ze względu-na cel tego postępowania, szybkość. Z tej przyczyny w postępowaniu egzekucyjnym nie jest dopuszczalna rewizja, która wymaga rozpoznania sprawy na rozprawie.*1 W postę­ powaniu egzekucyjnym nie ma też skargi o wznowienie postępowania — z wyjąt­ kiem sytuacji przewidzianej w art. 1151 § 2 k.p.c.**

W postępowaniu egzekucyjnym niektóre jednak czynności organów .zapadają w formie postanowienia stanowiącego czynność orzekania. W myśl zaś art. 417

m E . W e n g e i e k : S ą d o w e p o s t ę p o w a n i e e g z e k u c y j n e w s p r a w a c h c y w i l n y c h , s . 134. 47 T a m i e ( p r z y p . 46), s . 134.

4« j . K o r z o n e k : P o stęp o w an ie eg zek u cy jn e 1 zab ezpieczające, t. 2, s. 1242.

49 B . D o b r z a ń s k i : K o m e n t a r z d o k j p .c ., jw ., s. 1336. J e g o z d a n i e m I n t e r e s d o s k ł a ­ d a n i a z a ż a l e n i a m a t y l k o w i e r z y c i e l , k t ó r e g o s y t u a c j a z o s t a ł a p o g o r s z o n a p o s t a n o w i e n i e m s ą d u . so O tS P iK A 1967, p o z . (30; J . K o t : U m o r z e n i e p o s t ę p o w a n i a c y w i l n e g o , N P 1971, n r 2. 61 W . s i e d l e c k i : P r z e m i a n y p o l s k i e g o p r a w a e g z e k u c y j n e g o , N P 1954, n r 12, s . 16. && T a k : E . W e n g e r e k : S ą d o w e p o s t ę p o w a n i e e g z e k u c y j n e w s p r a w a c h c y w i l n y c h , «. 136; W . S i e d l e c k i : P o s t ę p o w a n i e c y w i l n e — Z a r y s w y k ł a d u . W a r s z a w a 1977, s. 377; W . B e r u t o w l c z : P o s t ę p o w a n i e c y w i l n e w z a r y s i e , w y d . U , s. 438.

Nff 3-4 (303-304) K ilk a r e f le k s j i w sp r a w ie n ie z a w isło ś c i s ę d zió w 81

§ 1 k.p.c. od prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie w sprawie przysłu­ guje rewizja nadzwyczajna.

W literaturze polskiej powszechnie przyjmuje się dopuszczalność rewizji nad*- zwyczajnej w postępowaniu egzekucyjnym od prawomocnych postanowień sądu.“ Wykładnia werbalna art. 417 § 1 'w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przemawia za dopusz­ czalnością zaskarżenia w drodze rewizji nadzwyczajnej takich orzeczeń. Również prawomocne postanowienie komornika może być zaskarżone w drodze rewizji nad­ zwyczajnej, gdyż może ona być złożona od każdego prawomocnego orzeczenia a więc nie tylko sądowego64 kończącego postępowanie w sprawie (art. 417 k.p.c.) — bez względu na to, w jakim postępowaniu bądź w jakim trybie to orzeczenie zo­ stało wydane.66 Nie przysługuje natomiast rewizja nadzwyczajna od zarządzeń sądu lub komornika.66 Nie przysługuje ona także od postanowień komornika, które nie mają charakteru czynności o r z e k a j ą c y c h i r o z s t r z y g a j ą c y c h .

Zdaniem E. Wengerka67 i W. Berutowicza68 rewizja nadzwyczajna dopuszczalna jest nawet wtedy, gdyby miało nastąpić uchylenie zaskarżonych postanowień, w wy­ niku których nabyły prawa osoby trzecie w dobrej wierze (np. postanowienie w kwestii przysądzenia własności, przybicia w egzekucji ruchomości lub postano­ wienie o planie podziału). Powinno to mieć jedynie wpływ na sposób załatwienia rewizji nadzwyczajnej. Samo postępowanie przed Sądem Najwyższym toczy się zgodnie z przepisami art. 417—425 k.p.c.

ss W. S i e d l e c k i : P rzem ian y polskiego praw a egzekucyjnego, s. 17; t e n ż e : P o stę ­ p o w an ie cy w iln e <...). jw., s. 884; E. W e n g e r e k : P o stępow anie zabezpieczające 1 eg ze k u ­ c y jn e — K om entarz, s. 100; t e n ż e : Sądow e postępow anie eg zek u cy jn e w sp ra w a c h c y w il­ n ych, s. 136—il37.

54 T ak E. W e n g e r e k : S ądow e postępow anie eg zek u cy jn e w sp ra w a ch cyw iln y ch , s. 187; W. S i e d l e c k i : S ystem środków zask arżen ia w edług now ego k.p.c., s. 696. o d m ie n ­ nie J. K r a j e w s k i : D opuszczalność rew izji n ad zw y czajn ej od po stan o w ień 1 zarząd zeń , P IP 1964, n r 8—9, s. 316—017; t e n ż e : R ew izja nad zw y czajn a w edług now ego k.p.c., P a le s tra 1975, n r 2, s. 19.

55 T ak W. S i e d l e c k i : System środków zask arżen ia w ed łu g now ego k.p.c., s. 696. »a T a k J. K r a j e w s k i : D opuszczalność rew izji nad zw y czajn ej od p o stanow ień i za­ rządzeń, s. 309 1 n.

57 E. W e n g e r e k : Sądow e postępow anie eg zek u cy jn e w sp raw ach cyw iln y ch , s. 439. 58 w. B e r u t o w i c z : Postępow anie cyw ilne w zary sie, wyd. II, s. 438.

LECH GRABOWSKI

KILKA REFLEKSJI

W SPRAWIE NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIÓW

A utor, naw iązując do u ch w ały O gólnopolskiego Zjazdu A d w o k a tó w , któ ra w niezaw isłości sądów w idzi p o d sta w o w y elem en t praw orządn ości, p o d d a je a n a li­

zie p rzep isy K o n s tytu c ji PRL oraz u s ta w y o Sądzie N a jw y ższym t p rz e p isy p ra ­

w a procesowego. Zwraca zarazem uwagą na n ie k o rzy stn y w p ły w , ja k i w d zie d zi­ nie niezaw isłości sędziów w y w ie ra ją w y ty c z n e w y m ia ru sp raw iedliw ości i p r a k ty k ł

sądow ej.

Niezawisłość sędziów — to perła zdobyczy demokracji. Każde praworządne i de­ mokratyczne państwo zamieszcza w swej konstytucji stosowny przepis zapewniający sędziom niezawisłość. Jednocześnie ta jedna z największych zdobyczy demokratycz­